Ένα μετανακτορικό τρίπτυχο από τον Κύνο. A Post-Palatial Triptych from Kynos

Ένα μικρό καράβι, σαν εκείνα του μυκηναϊκού στόλου που άνοιξαν τα πανιά τους από το αρχαίο λιμάνι της Κύνου στη Λοκρίδα για τον Τρωικό Πόλεμο. Ο Κύνος είναι ιδιαίτερα σημαντικός διότι μας παρείχε αδιάψευστα στοιχεία για την εξέλιξη του πολιτισμού στην Κεντρική Ελλάδα κατά το κρίσιμο διάστημα του τέλους της Εποχής του Σιδήρου, στοιχεία τα οποία ανοίγουν νέες ερμηνευτικές δυνατότητες για την ιστορία ολόκληρου του Ελληνικού Πολιτισμού την ίδια εποχή. Η εικονιστική κεραμική του Κύνου υπήρξε αντικείμενο συναλλαγής και επικοινωνίας με τις γύρω περιοχές. During the 8th meeting of the Mycenaean Seminar pictorial and household pottery from ancient Kynos will be discussed. Dr Fanouria Dakoronia (Honorary Ephor of Antiquities), Dr Petros Kounouklas (14th Ephorate of Prehistoric and Classical Antiquities) and Katerina Stamoudi (3rd Ephorate of Prehistoric and Classical Antiquities) will give lectures about ancient Kynos, its architectural organization and town planning on  Thursday, June 12, in the framework of the 8th meeting of the Mycenaean Seminar. This seminar is entitled “A Post-Palatial Triptych from Kynos: Architectural Organization and Town Planning. Pictorial Pottery. Household Pottery.”

Ο χαμηλός λόφος στη θέση Πύργος, στην παραλία Λιβανατών, βρίσκεται σε απόσταση 3 χλμ. ΒΑ της Δημοτικής Κοινότητας Λιβανατών του Καλλικρατικού Δήμου Λοκρών και έχει ταυτιστεί με τον αρχαίο Κύνο, το σπουδαιότερο λιμάνι των Ανατολικών Λοκρών, που σύμφωνα με τον Όμηρο συμμετείχε στην Τρωική εκστρατεία (Ιλιάδα, ΙΙ 531-533).

Ο Αρχαιολογικός χώρος του Κύνου. Τα ευρήματα που έχουν εντοπιστεί σε ένα χαμηλό λόφο στη θέση Πύργος ή Πάτι στην παραλία Λιβανατών (κοντά στη σύγχρονη κοινότητα), έχουν ταυτιστεί με την αρχαία Κύνο, που σύμφωνα με τον Όμηρο ήταν μια από τις πόλεις της ανατολικής Λοκρίδας οι οποίες συμμετείχαν στην εκστρατεία των Ελλήνων κατά των Τρώων. Η πόλη αυτή πρωτοκατοικήθηκε από τον Δευκαλίωνα και την Πύρρα ή από τον ήρωα Λοκρό, που έδωσε το όνομά του και στην περιοχή. Υπήρξε το σπουδαιότερο λιμάνι της Οπουντίας Λοκρίδας, κάτι που επιβεβαιώνεται από τη θέση αλλά και από τα κινητά ευρήματα του χώρου. Επιφανής ήρωας του τόπου ο Αίαντας ο Λοκρός, που διακρίθηκε στον Τρωικό Πόλεμο.

Η συστηματική ανασκαφική διερεύνηση στο ΒΔ τμήμα του λόφου και σε έκταση περίπου 500 τ.μ. κατέδειξε ότι αυτός σχηματίστηκε από τις διαδοχικές φάσεις κατοίκησης, που ξεκινούν ήδη από την Τελική Νεολιθική περίοδο μέχρι τους βυζαντινούς χρόνους.

Διάγραμμα του τείχους του Κύνου. W.Kendrick Pritchett σελ.183. The low hill at the site of Pyrgos, on the coast of Livanates, lying 3km northeast of modern Livanates, part of the (Kallikratic) Municipality of the Lokrians, has been identified with ancient Kynos, the most important harbour of the East Lokrians, which according to Homer took part in the Troyan expedition (Iliad, 531-533). As explained in the abstract of the seminar “The systematic excavations in the northwest part of the hill, over an area of ca. 500m2, have shown that the hill was formed by the remains of successive occupation phases, from the Final Neolithic period to the Byzantine era. The continuous occupation of the site is one of the most interesting aspects of the excavation, this being one of the rare settlements in Central Greece occupied without break from Prehistoric times down to the Middle ages."

Η αδιάλειπτη αυτή χρήση του χώρου αποτελεί μία από τις πλέον ενδιαφέρουσες πτυχές της ανασκαφής καθώς είναι μία από τις σπάνιες περιπτώσεις οικισμού στην κεντρική Ελλάδα με συνεχή χρήση από τους προϊστορικούς χρόνους μέχρι και τη μεσαιωνική περίοδο.

Τείχος του Κύνου - W.Kendrick Pritchett. “The results of the recent study of the material, often unexpected and subversive, relate to the entire spectrum of activities of the occupants of the settlement, diachronically. The importance of these conclusions is not only limited to East Lokris, since they apply to the entire Greek world”.

Τα εξαχθέντα συμπεράσματα από τη μέχρι σήμερα μελέτη, συχνά απρόσμενα και ανατρεπτικά, αφορούν όλο το φάσμα των δραστηριοτήτων των κατοίκων του οικισμού διαχρονικά και η χρησιμότητά τους δεν περιορίζεται μόνο στην Ανατολική Λοκρίδα, καθώς αυτά βρίσκουν εφαρμογή στον πολιτισμό ολόκληρου του ελληνικού κόσμου.

Τύμπανο  ιωνικού  με 24 αύλακες κίονα στην παραλία του αρχαίου Κύνου 1977 - W.Kendrick Pritchett pl.75.

Τα μέχρι σήμερα αποτελέσματα της μελέτης του υλικού, που αφορούν στην περίοδο του οικισμού του τέλους της Εποχής του Χαλκού θα παρουσιάσουν η δρ Φανουρία Δακορώνια (Επίτιμη Έφορος Αρχαιοτήτων), ο δρ Πέτρος Κουνούκλας (ΙΔ’ ΕΠΚΑ) και η Αικατερίνη Σταμούδη (Γ’ ΕΠΚΑ), σε διάλεξή τους με τίτλο «Ένα μετανακτορικό τρίπτυχο από τον Κύνο. Αρχιτεκτονική και χωροταξική οργάνωση. Εικονιστική κεραμική, Οικιακή κεραμική», στο πλαίσιο του Μυκηναϊκού Σεμιναρίου.

Ο Κύνος αποτελεί ένα φαινόμενο παράλληλο  του οποίου δεν εντοπίζεται σε κανέναν από τους ερευνημένους και μελετημένους μυκηναϊκούς οικισμούς, για το γεγονός ότι ξαφνικά στη μετανακτορική εποχή και ειδικότερα κατά την Υστεροελλαδική ΙΙΙΓ μέση περίοδο, παρέχει εντυπωσιακά άφθονη εικονιστική κεραμική με πρωτόγνωρη συχνά θεματολογία. Τα θέματα αυτής της εικονιστικής κεραμικής αναπτύσσονται κατά κύριο λόγο σε ανοικτά αγγεία (κρατήρες, καλάθους) και διακρίνονται σε διακοσμητικά  και αφηγηματικά. Στην πρώτη κατηγορία εντάσσονται αγγεία με ομάδες ομοειδών ή διαφορετικών ζώων να καλύπτουν τις ελεύθερες επιφάνειες, όπως ψάρια, πτηνά, ιπποειδή κ.λπ. (εικ. αριστερά) και με είδη του φυτικού βασιλείου (εικ. δεξιά).

Όπως αναφέρουν οι ομιλητές, θα παρουσιαστούν ειδικότερα: «η στρωματογραφία της ανασκαφής, η αρχιτεκτονική των διατηρηθέντων
 οικοδομημάτων και η ερμηνεία χρήσης των διαφόρων χώρων σύμφωνα με τα ανασκαφικά δεδομένα».

Τμήμα αγγείου  με παράσταση ψαρέματος από τις Λιβανάτες  Λοκρίδος. Αρχ. Μουσείο Αταλάντης. “The pottery, a basic tool for the interpretation of the fortunes and the historical development of a settlement, is, in the case of Kynos, especially rich and didactic, as regards the productive activities of the occupants of the settlement, their lifestyle and their contacts."

«Η κεραμική, που αποτελεί το βασικό εργαλείο εξαγωγής συμπερασμάτων για την τύχη και την ιστορία ενός οικισμού, είναι στην περίπτωση του Κύνου ιδιαιτέρως πλούσια και διδακτική σχετικά με τις παραγωγικές δραστηριότητες των κατοίκων, τον τρόπο διαβίωσής τους και τις επαφές τους».

Θραύσμα αγγείου από τον Κύνο που αναπαριστά ναυμαχία. Αποτελεί το πρώτο χρονολογικά εύρημα, σε παγκόσμια κλίμακα, που παρουσιάζει αυτό το θέμα. Φιλοξενείται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αταλάντης. “During LH IIIC Middle, one or more pottery workshops were apparently flourishing at Kynos, producing luxury vessels, as some of these specimens can be described, made of a high quality clay, well finished and decorated with animal representations and various other scenes involving human activities, such as sacrifice, chariot-racing, sailing, fishing, war.”

«Στον Κύνο ανθεί κατά την Υστεροελλαδική ΙΙΙΓ Μέση περίοδο ένα εργαστήριο ή εργαστήρια κεραμικής, που παράγουν αγγεία πολυτελείας, όπως μπορούν να χαρακτηριστούν κάποια πολύ καλής ποιότητας πηλού, επεξεργασίας και διακόσμησης με θέματα του ζωικού βασιλείου και διάφορες παραστάσεις σχετικά με ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως θυσία, αρματοδρομία, ναυσιπλοΐα, αλιεία, πόλεμος».

Τα αφηγηματικά  εικονιστικά θέματα από τον Κύνο είναι πρωτότυπα και πρέπει να αποδίδουν γεγονότα ή δράσεις, που χαρακτηρίζουν τόσο τη χρονική περίοδο όσο και το περιβάλλον του οικισμού. Το φαινόμενο του Κύνου μπορεί να εξηγηθεί στο πλαίσιο της τελευταίας αναλαμπής της μυκηναϊκής καλλιτεχνικής παραγωγής, σε μία εποχή κατά την οποία οι κοινότητες αποδεσμευμένες από τον συγκεντρωτισμό των ανακτορικών κέντρων αναπτύσσονται οικονομικά, κοινωνικά και καλλιτεχνικά. “The pictorial pottery from Kynos, which, on account of the subject matters portrayed, is a unicum, was the object of exchange and a stimulus for contact with the surrounding areas, as attested by the archaeological finds at other sites, like Kalapodi. Pottery production at Kynos was nevertheless not limited o luxury wares. A large number of household vessels of everyday use were also produced, like cooking pots, some of which were painted or bore plastic decoration”.

«Η εικονιστική κεραμική του Κύνου, η οποία, λόγω θεματολογίας, αποτελεί από μόνη της ένα φαινόμενο, υπήρξε αντικείμενο συναλλαγής και επικοινωνίας με τις γύρω περιοχές, όπως αποδεικνύεται από τα ανασκαφικά δεδομένα άλλων θέσεων, π.χ. το Καλαπόδι. Η κεραμική παραγωγή όμως δεν περιορίζεται μόνο σε σκεύη πολυτελείας, αλλά έχει προσφέρει άφθονα δείγματα αγγείων καθημερινής οικιακής χρήσεως, όπως π.χ. μαγειρικά σκεύη, μερικά από τα οποία ήταν επίσης διακοσμημένα είτε με πλαστικά στοιχεία, είτε με ζωγραφική».

Πηγές: www.archaiologia.gr/?p=69352

Φανουρία Δακορώνια Επίτιμη Έφορος Αρχαιοτήτων

W.Kendrick Pritchett. STUDIES IN ANCIENT GREEK TOPOGRAPHY PART V UNIVERSITY OF CALIFORNIA PRESS 1985.

Οι νεολιθικοί γεωργοί έφτασαν στην Ευρώπη μέσω θαλάσσης. Neolithic farmers reached Europe by sea

Σύμφωνα με μια νέα γενετική ανάλυση, η Κρήτη και τα Δωδεκάνησα αποτέλεσαν για τους πρώτους γεωργούς μια «γέφυρα», που συνέδεσε τη Μικρά Ασία με την Ευρώπη. (φωτ. Google maps). Asia Minor, Dodecanese, Crete, Aegean islands, Peloponnese and the rest of mainland Greece. This was the daring – given the sea traveling means of the time – route the first Neolithic farmers coming from Middle East and Anatolia followed. These farmers immigrated to Europe 9,000 years ago, bringing along their valuable farming knowledge and their more developed culture, which they spread across the European continent, characterized until then by the more primitive Palaeolithic practices of the hunter-gatherers. These are the results of a new international genetic survey directed by Greek scientists. The new research supports the hypothesis that there was a widely used sea route for the migration movements of the ancient farmers from East to West, apart from the mainland course which led from Middle East to Anatolia and Thrace, the Balkans and from there to the final destination: Europe.

Μικρά Ασία – Δωδεκάνησα – Κρήτη – νησιά Αιγαίου – Πελοπόνησος και λοιπή ηπειρωτική Ελλάδα – νότια Ευρώπη. Αυτό είναι το –τολμηρό με τα πλωτά μέσα εκείνης της εποχής– νησιωτικό δρομολόγιο που ακολούθησαν οι προερχόμενοι από τη Μέση Ανατολή και την Ανατολία πρώτοι νεολιθικοί γεωργοί. Αυτοί ήταν που, πριν από περίπου 9.000 χρόνια, μετανάστευσαν στην Ευρώπη μαζί με τις πολύτιμες αγροτικές γνώσεις τους και τον πιο προηγμένο πολιτισμό τους, τον οποίο διέδωσαν στην ευρωπαϊκή ήπειρο, όπου έως τότε κυριαρχούσαν οι πιο πρωτόγονες παλαιολιθικές πρακτικές των κυνηγών-συλλεκτών.

Genetic markers in modern populations indicate the Neolithic migrants who brought farming to Europe traveled from the Levant into Anatolia and then island hopped to Greece via Crete and then to Sicily and north into Southern Europe. Credit: Modified NASA map

Αυτό δείχνει μια νέα διεθνής γενετική έρευνα με επικεφαλής Έλληνες επιστήμονες, η οποία ενισχύει την πεποίθηση πως υπήρχε μια ευρέως χρησιμοποιούμενη θαλάσσια διαδρομή για τις μεταναστευτικές κινήσεις των αρχαίων γεωργών από τα ανατολικά προς τα δυτικά, παράλληλα με την ηπειρωτική οδό από τη Μέση Ανατολή στην Ανατολία και από εκεί –μέσω του Βοσπόρου– στη Θράκη, στα Βαλκάνια και τελικά στην κεντρική Ευρώπη.

Contour map of Fst distances between the PPNB population and modern populations of the database. Only populations with clear geographic distribution were included. Gradients indicate genetic distance between the PPNB and the modern populations (dark: small; clear: high). doi:10.1371/journal.pgen.1004401.g004. The research team, headed by Professor of Genome Sciences and Medicine John A. Stamatoyannopoulos at the University of Washington in Seattle and Peristera Paschou of the Department of Molecular Biology and Genetics at the Democritus University of Thrace, which published their survey in PNAS, after looking at genetic markers found in 32 modern populations of Southern and Northern Europe, the Middle East and North Africa. Samples were taken from inhabitants of Crete, the Dodecanese, mainland Greece and Cappadocia. Genetically closest to the populations of Anatolia (modern Turkey) were found to be those of Crete and the Dodecanese and not the Balkans or Northern Greece. The genetic analysis of modern Europeans also detected genetic mixing between Palaeolithic populations (who had colonized Europe 35,000-40,000 years ago) and Neolithic ones (who came to Europe 9,000 years ago).

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον καθηγητή γενετικής Γιώργο Σταματογιαννόπουλο του Πανεπιστημίου Ουάσιγκτον στο Σιάτλ και την Περιστέρα Πάσχου του Τμήματος Μοριακής Βιολογίας και Γενετικής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ (PNAS), σύμφωνα με το Science και το New Scientist, ανέλυσαν δείγματα DNA από περίπου 1.000 κατοίκους που ζουν σήμερα σε 32 τοποθεσίες της νότιας και βόρειας Ευρώπης, της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής.

Δείγματα ελήφθησαν, μεταξύ άλλων, από κατοίκους της Κρήτης, των Δωδεκανήσων, της ηπειρωτικής Ελλάδας και της Καππαδοκίας. Είναι ενδεικτικό ότι, όπως έδειξε η ανάλυση του DNA, οι στενότεροι γενετικά συγγενείς πληθυσμοί της Ανατολίας (στη σημερινή Τουρκία) είναι οι πληθυσμοί της Κρήτης και των Δωδεκανήσων και όχι της Βαλκανικής ή της βόρειας Ελλάδας.

Η γενετική ανάλυση αποκαλύπτει στους σημερινούς Ευρωπαίους ίχνη από ένα ανακάτεμα των παλαιολιθικών ανθρώπων (που είχαν αποικίσει την Ευρώπη ήδη πριν από 35.000-40.000 χρόνια) και των νεολιθικών ανθρώπων που έφτασαν στην Ευρώπη πολύ αργότερα, πριν από 9.000 χρόνια.

Οι αρχαιολόγοι έχουν ήδη προτείνει την ύπαρξη μιας παράλληλης νησιωτικής διαδρομής των αρχαίων γεωργών από την Ανατολή προς τη Δύση, «πηδώντας» από νησί σε νησί του Αιγαίου, αλλά οι φυσικές ενδείξεις είναι λιγοστές έως τώρα (κυρίως από τη Μήλο). Όμως η επιστήμη της γενετικής φαίνεται να ενισχύει αυτή τη θεωρία με βιολογικά δεδομένα.

Map of the spread of Neolithic farming cultures in Europe. Shadings represent isochronous Neolithic archaeological cultures and black lines frontier zones between them. Analyzed sites in the Fertile Crescent are also located in the map. All dates are in years B.C. doi:10.1371/journal.pgen.1004401.g001. The new survey shows that the first farmers travelled from the inland of Anatolia (Cappadocia) to the southwestern coast of Asia Minor. Then Crete and the Dodecanese served as a natural bridge connecting Asia Minor to Europe. According to the researchers, their hypothesis is also supported by the fact that one of the oldest Neolithic settlements, dated back to 8,500-9,000 years ago, came to light at Knossos, Crete. These settlers were migrants coming from Anatolia, who eventually developed the Minoan culture, the first highly developed European culture, 5,000 years ago. On the other hand, according to the Greek researches, Neolithic settlements in Thrace and Macedonia are “younger” than those of southern mainland Greece, a fact suggesting that the Neolithic migrants-farmers reached Europe from the South, e.g. through the island route, and not from the North (through Bosporus).

Η νέα γενετική ανάλυση δείχνει ότι αρχικά οι πρώτοι γεωργοί προχώρησαν από την ενδοχώρα της Ανατολίας (Καππαδοκία) προς τη νοτιοδυτική ακτή της Μικράς Ασίας. Στη συνέχεια, η Κρήτη και τα Δωδεκάνησα αποτέλεσαν μια «γέφυρα», που συνέδεσε τη Μικρά Ασία με την Ευρώπη.

The Minoan 'Toreador Fresco', which is also in Knossos, Crete. Photo: Photolibrary.com. It still remains a mystery whether the starting point of the Neolithic migrants-farmers was mainly the coast of Southern Asia Minor or that of Middle East (Israel-Palestine-Lebanon-Syria). According to the survey, the predominant route was the first, through Anatolia and then by sea, although all of the routes must have been followed to a certain degree, as P. Paschou explains. At any case migrants were arriving at the Aegean islands and mainland Greece – though it remains unclear by what means of sea transport these journeys were made. Part of these colonies were then transferred to the West, in Sicily and Italy. These movements resulted to the gradual spread of agriculture across Europe. Evidence shows that farming developed much faster in Southern than in Northern Europe. It is believed that the first farming practices emerged in the Fertile Crescent, the area between Middle East and Mesopotamia, 11,000-12,000 years ago. This Neolithing agricultural revolution led to the creation of the first cities and changed the face of the Earth and humanity.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, δεν είναι τυχαίο ότι στην Κρήτη έχει ανακαλυφθεί ένας από τους αρχαιότερους νεολιθικούς οικισμούς της Ευρώπης, στην περιοχή της Κνωσού, η δημιουργία του οποίου χρονολογείται προ 8.500 έως 9.000 ετών. Ο οικισμός αυτός δημιουργήθηκε από αποίκους που ήλθαν από την Ανατολή και οι οποίοι τελικά ανέπτυξαν τον Μινωικό πολιτισμό, τον πρώτο εξελιγμένο ευρωπαϊκό πολιτισμό, πριν περίπου 5.000 χρόνια.

Από την άλλη, όπως επισημαίνουν οι Έλληνες επιστήμονες, οι νεολιθικοί οικισμοί στη Θράκη και στη Μακεδονία είναι πιο πρόσφατοι σε σχέση με εκείνους της νοτιότερης ηπειρωτικής Ελλάδας, κάτι που λογικά δείχνει ότι οι νεολιθικοί μετανάστες-γεωργοί έφτασαν αρχικά από το νότο (διά της νησιωτικής οδού) και όχι από το βορρά (μέσω του Βοσπόρου).

Ερωτηματικό αποτελεί αν η αφετηρία των μεταναστών γεωργών-ναυτικών ήταν κυρίως η ακτή της νότιας Μικράς Ασίας ή η ακτή της Μέσης Ανατολής (Ισραήλ-Παλαιστίνη-Λίβανος-Συρία). Η νέα ελληνική έρευνα υποστηρίζει πως η πρώτη διαδρομή ήταν η βασική, αν και, όπως είπε η Πάσχου, «δεν μπορούμε να αποκλείσουμε τις άλλες διαδρομές, πιθανότατα όλες χρησιμοποιήθηκαν ταυτόχρονα σε ένα βαθμό».

Σε κάθε περίπτωση, όπως επισημαίνεται, τα νησιά του Αιγαίου και η ηπειρωτική Ελλάδα δέχτηκαν διαδοχικά μεταναστευτικά κύματα από την Ανατολή – αν και παραμένει άγνωστο με τι είδους πλεούμενα γίνονταν αυτά τα θαλάσσια ταξίδια. Ένα μέρος αυτών των αποίκων –με ενδιάμεσο σταθμό την Κρήτη– συνέχισε πιο δυτικά (επίσης διά θαλάσσης) και εγκαταστάθηκε στη Σικελία και στην Ιταλία.

Το τελικό αποτέλεσμα ήταν η εξάπλωση της γεωργίας σιγά-σιγά σε όλη την Ευρώπη. Τα στοιχεία δείχνουν ότι η γεωργία αναπτύχθηκε με πολύ ταχύτερο ρυθμό στη νότια Ευρώπη από ό,τι στη βόρεια.

It is thought agricultural practices originated in a region of the Near East known as the 'Fertile Crescent' in around 12,000BC. This resulted in a profound social, cultural and economic transformation of human populations as communities became more settled. Samples were taken from the ancient site pictured.

Οι πρώτες γεωργικές πρακτικές πιστεύεται ότι εμφανίστηκαν στη λεγόμενη «Εύφορη Ημισέληνο», στην έκταση μεταξύ Μέσης Ανατολής και Μεσοποταμίας, πριν από περίπου 11.000 έως 12.000 χρόνια. Ήταν αυτή η νεολιθική αγροτική επανάσταση που οδήγησε στη δημιουργία των πρώτων πόλεων και έμελλε να αλλάξει το «πρόσωπο» της Γης και της ανθρωπότητας.

Από ελληνικής πλευράς, στην έρευνα συμμετείχαν επίσης οι Πέτρος Δρινέας (Τμήμα Επιστήμης των Υπολογιστών-Πολυτεχνικό Ινστιτούτο Ρενσελάερ Νέας Υόρκης), Ευαγγελία Γιαννάκη και Αχιλλέας Αναγνωστόπουλος (Τμήμα Αιματολογίας Νοσοκομείου Παπανικολάου Θεσσαλονίκης), Άννα Ράζου και Μανώλης Μιχαλοδημητράκης (Τμήμα Ιατρικής Πανεπιστημίου Κρήτης), Φώτης Τσέτσος (Τμήμα Μοριακής Βιολογίας και Γενετικής Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου) και Γιάννης Σταματογιαννόπουλος (Πανεπιστήμιο Ουάσιγκτον).

Ισπανική επιβεβαίωση

The mitochondrial DNA of the first Near Eastern farmers (remains pictured) living 10,000 years ago has been sequenced. Experts believe genetic similarities between this DNA, and the DNA of the first Catalan and German farmers, suggests small groups migrated across Europe, taking farming methods with them. It is worth mentioning that a new Spanish survey comes to the same conclusion. The genetic team, directed by Daniel Turbón of the University of Barcelona, who published their paper in PLoS Genetics, sequenced the mitochondrial DNA of the first Near Eastern farmers for the first time. According to the survey’s conclusions, genetic affinities have been observed between the mitochondrial DNA of first Neolithic populations and the DNA of first Catalan and German farmers. This suggests that probably Neolithic expansion took place through pioneer migrations of small groups of population. Moreover, the two main migration routes ―Mediterranean and European― might have been genetically linked.

Είναι αξιοσημείωτο ότι στο ίδιο ουσιαστικά συμπέρασμα καταλήγει και μια νέα ισπανική έρευνα. Οι γενετιστές, με επικεφαλής τον Ντανιέλ Τουρμπόν του Πανεπιστημίου της Βαρκελώνης, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό γενετικής PLoS Genetics, ανέλυσαν για πρώτη φορά μιτοχονδριακό DNA (κληρονομείται μόνο μέσω της μητέρας) των πρώτων μεσανατολιτών γεωργών που ζούσαν στην περιοχή της σημερινής Συρίας πριν από 8.000 χρόνια.

Scientists analysed samples dating to around 8,000BC from three sites located in the birthplace of Neolithic farming practices - in the Middle Euphrates basin (marked with shading) and the oasis of Damascus, in modern Syria (also marked). “The most significant conclusion —highlights Eva Fernández, first author of the article— is that the degree of genetic similarity between the populations of the Fertile Crescent and the ones of Cyprus an Crete supports the hypothesis that Neolithic spread in Europe took place through pioneer seafaring.”

Η σύγκριση του προϊστορικού DNA των ανατολιτών γεωργών με αντίστοιχο γενετικό υλικό από σκελετούς ηλικίας 7.000 ετών, που βρέθηκαν σε νεολιθικά χωριά της Γερμανίας και της Ισπανίας, έδειξε τη μεταξύ τους γενετική συγγένεια, γεγονός που επιβεβαιώνει ότι οι πληθυσμοί της Μέσης Ανατολής ήταν όντως οι πρόγονοι των κατοπινών αγροτικών πληθυσμών της Ευρώπης.

For the past 50 years, scientists have debated whether knowledge spread as the result of population migration, or cultural adoption. One of the sites from which the samples were taken is pictured.

Οι Ισπανοί επιστήμονες βρήκαν επίσης στενή γενετική συγγένεια των ανατολιτών γεωργών με τους κατοίκους της Κύπρου και της Κρήτης και έτσι συμπεραίνουν ότι, κατά πάσα πιθανότητα, η νεολιθική αγροτική μετανάστευση προς τη Δύση ακολούθησε τη θαλάσσια οδό από τη Μέση Ανατολή μέσω Κύπρου και των νησιών του Αιγαίου (και όχι τη χερσαία οδό μέσω Τουρκίας και Βοσπόρου, καθώς οι τουρκικοί πληθυσμοί έχουν σήμερα μικρότερη γενετική συγγένεια με τους συριακούς σκελετούς).

Σύνδεσμος: Για τις πρωτότυπες επιστημονικές εργασίες πατήστε εδώ και εδώ.

Πηγή: Αρχαιολογία

Ο πρόγονος όλων των σπονδυλωτών, Tiny Fish May Be Ancestor of Nearly All Living Vertebrates

Καλλιτεχνική απεικόνιση του μικρού ψαριού που πιστεύεται ότι είναι ο πρόγονος των σπονδυλωτών ζώων. Metaspriggina "looks remarkably like the hypothetical animal that we’d talked about." Marianne Collins © Conway Morris and Caron.

Μια καταπληκτική ανακάλυψη έκαναν παλαιοντολόγοι στην στον Καναδά. Ανακάλυψαν δεκάδες απολιθώματα ενός άγνωστου μέχρι σήμερα είδους ψαριού που ζούσε πριν από περίπου 500 εκ. έτη. Πρόκειται για ένα μικροσκοπικό ψάρι το οποίο σύμφωνα με τους ειδικούς είναι πιθανότατα ο πρόγονος όλων των σπονδυλωτών ζώων στη Γη.

Το ψάρι

A Metaspriggina fossil recovered from Marble Canyon in the Canadian Rockies. Credit: Jean-Bernard Caron

Οι ερευνητές ανακάλυψαν τα απολιθώματα του ψαριού στην περιοχή Burgess Shale στα Βραχώδη Όρη. Το Metaspriggina, όπως ονομάστηκε το ψάρι, είχε μήκος περίπου 6 εκατοστών και βασικό του χαρακτηριστικό ήταν η απουσία σιαγόνας. Δεν διέθετε κανένα οστό και το σώμα του στηριζόταν στη λεγόμενη νωτόχορδη δομή που λειτουργούσε όπως η σπονδυλική στήλη αργότερα στα σπονδυλωτά.

A view of Marble Canyon in the Canadian Rockies, where the multitude of Metaspriggina fossils were discovered. Credit Jean-Bernard Caron

Η μελέτη των ευρημάτων μέχρι στιγμής δεν μπορεί να δώσει ξεκάθαρη απάντηση για το αν το ψάρι αυτό διέθετε πτερύγια. Σύμφωνα με τους ειδικούς τα όντα με τα χαρακτηριστικά του Metaspriggina βρίσκονται στην κορυφή του γενεαλογικού δέντρου των σπονδυλωτών στα οποία συμπεριλαμβάνονται τα ψάρια με σιαγόνα, τα αμφίβια, τα ερπετά, τα πτηνά και τα θηλαστικά συμπεριλαμβανομένου του ανθρώπου.

«Το ψάρι αυτό φωτίζει την προέλευση μας και το πώς έμοιαζαν οι μακρινοί μας πρόγονοι. Συμπληρώνει τα κενά για την καταγωγή των σπονδυλωτών ζώων προσφέροντας νέα σημαντικά στοιχεία για την εμφάνιση και εξέλιξη τους» δηλώνει ο Ζαν Μπερνάρντ Καρόν, παλαιοντολόγος του Βασιλικού Μουσείου του Οντάριο στο Τορόντο. Η ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Nature».

Ιδού το Enterprise! Engage warp drive! Nasa reveals latest designs for a Star Trek-style spacecraft that could make interstellar travel a reality

Το σκάφος διαστρικών ταξιδιών όπως το οραματίστηκε ο επιστήμονας της NASA και οι γραφίστες. Pictured is an illustration of Dr White's IXS Enterprise, an interstellar ship drawn by artist Mark Rademaker that could be an accurate representation of what the first mission beyond the solar system will look like. The IXS Enterprise is a theory-fitting concept for a faster than light (FTL) ship. Image Credit: Mark Rademaker/Flickr

Ο Χάρολντ Γουάιτ, επιστήμονας της NASA, έχει γίνει γνωστός για την άποψη που έχει διατυπώσει ότι είναι εφικτή ανάπτυξη τεχνολογίας που θα επιτρέπει την μετακίνηση στο Διάστημα με ταχύτητα μεγαλύτερη από αυτή του φωτός.

Το IXS Enterprise είναι ένα σκάφος που πιθανώς στο μέλλον να πραγματοποιεί διαστρικά ταξίδια. The ship has a number of features that make interstellar travel possible. This includes the two rings surrounding the central spacecraft - these are known as an Alcubierre drive and are used to 'warp' space-time and travel many light years in a matter of days.

This illustration shows Dr White's design in its entirety. Struts around the spacecraft show how it would be directly attached to the rings. At the front is the 'bridge' where the crew would conduct operations on the spacecraft. Towards the back is the cargo area where so-called exotic matter for fuel would be stored.

The ship at the centre of Dr White's IXS Enterprise would need to be small enough to fit inside the rings and it would need to not stick out too much. This is because when the rings are activated they will create a 'warp bubble', and anything outside of this will be cut off when the jump is made, according to Dr White.

Ο Γουάιτ συνεργάστηκε με δύο διακεκριμένους γραφίστες για τον σχεδιασμό ενός διαστημοπλοίου που θα μπορεί να πραγματοποιεί σε μικρό χρονικό διάστημα διαστρικά ταξίδια.

Look familiar? Dr White's design for the IXS Enterprise bears a striking similarity to the USS Enterprise as seen in various Star Trek TV shows such as Star Trek: The Next Generation, seen here. In the show this science vessel was used to 'explore strange new worlds' and 'seek out new life and new civilisation'.

Illustrated here is a previous design from Dr White and Rademaker. This concept had a number of flaws. First, the rings were too thin, meaning they would have needed too much energy for warp travell. Second, part of the ship extends out of the rings, which would have been cut off when the 'warp bubble' was created.

The rings around the spacecraft (shown) would actually shift the surrounding space. The drive would require something known as exotic matter to work, hypothetical particles that violate the known laws of physics (possibly such as dark matter), but as of yet none have been found or created.

Το σκάφος που σχεδίασαν μοιάζει πολύ με το θρυλικό Enterprise, το διαστημόπλοιο με το οποίο εξερευνoύν το Σύμπαν οι πρωταγωνιστές του Star Trek. Προς τιμήν του κινηματογραφικού διαστημοπλοίου το σκάφος που σχεδίασαν οι τρεις οραματιστές της διαστημικής εξερεύνησης το ονόμασαν IXS Enterprise.

The main limitation of the concept, (pictured) is energy - previously it was thought mass equivalent to a planet would be necessary to provide the energy required for a warp jump. But revised suggestions claim mass similar in size to a car might be more realistic.

Όπως και το κινηματογραφικό Enterprise έτσι και το IXS  χρησιμοποεί την περίφημη ταχύτητα δίνης (warp speed) για να καλύψει κολοσσαίες αποστάσεις στο Σύμπαν σε χρόνο dt.

The engine for Dr White's ISX Enterprise is based on something known as the Alcubierre drive. As shown in the illustration above this stretches space-time in a wave that causes the fabric of space-time ahead to contract while expanding the space behind, theoretically allowing 'faster than light' travel.

Warp travel is the focus of the 2014 movie Interstellar. A scene from the Christopher Nolan film, Interstellar, is pictured here. In the film lead character Cooper, played by Matthew McConaughey, is tasked with joining a team for an interstellar mission aboard an Alcubierre-inspired spacecraft to save humanity.

In Christopher Nolan's upcoming film Interstellar, due for release in November, a team of astronauts undertake a mission beyond the stars to save humanity. To get there they use an Alcubierre drive, shown above in a clip from the film - the same engine envisaged by Dr White of Nasa for his Star Trek-style spacecraft.

Ο Γουάιτ βασίζει την θεωρία του στην επαναστατική ιδέα του μεξικανού φυσικού Μιγκέλ Αλκουμπιέρε (Miguel Alcubierre) που υποστηρίζει ότι είναι δυνατή η επίτευξη υπερφωτεινής ταχύτητας στο πλαίσιο της Θεωρίας της Σχετικότητας ακόμη και χωρίς το τρικ του «συντομότερου δρόμου» της κοσμικής σήραγγας.

Το ανδρικό πρόσωπο «πλάστηκε από τις γροθιές». Human Faces May Have Evolved to Take a Punch

Έχει εξελιχθεί ώστε να ελαχιστοποιούνται οι τραυματισμοί που προκύπτουν στους καβγάδες εδώ και εκατομμύρια χρόνια. Evidence suggests that men's jaws have evolved to minimise damage from bruising altercations after our ancient ancestors learned how to throw a punch. Photo: Alamy

Ξεκαθαρίσματα λογαριασμών που συνεχίζονται εδώ και πέντε εκατομμύρια πρόσωπα ίσως άφησαν τα ίχνη τους στο ανθρώπινο πρόσωπο: Το κρανίο των ανδρών έχει εξελιχθεί να ελαχιστοποιεί τους τραυματισμούς από γροθιές, υποστηρίζουν εξελικτικοί βιολόγοι στις ΗΠΑ.

Εξέταση της δομής του κρανίου στους αυστραλοπίθηκους

Το κρανίο του χιμπατζή (επάνω) μάλλον δεν θα ήταν τόσο ανθεκτικό στις γροθιές όσο αυτό του αυστραλοπίθηκου A.afarensis. Researchers propose that human facial bones evolved to better protect against punches. Credit: University of Utah

Η ασυνήθιστη μελέτη εξετάζει τη δομή του κρανίου στους αυστραλοπίθηκους, μια ομάδα δίποδων πλασμάτων που έζησαν πριν από 4 με 5 εκατομμύρια χρόνια και θεωρούνται πρόγονοι του δικού μας γένους Homo.

Όπως αναφέρουν οι ερευνητές στην επιθεώρηση Biological Reviews, το πρόσωπο και οι γνάθοι αυτών των προγόνων μας ήταν ισχυρότερα στις περιοχές που είναι πιθανότερο να δεχθούν πλήγμα με γροθιά.

«Είναι οι ίδιες περιοχές του κρανίου που παρουσιάζουν τις μεγαλύτερες διαφορές ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες, τόσο στους αυστραλοπίθηκους όσο και στους ανθρώπους» λέει ο Ντέιβιντ Κάριερ του Πανεπιστημίου της Γιούτα στο Σολτ Λέικ Σίτι, πρώτος συγγραφέας της δημοσίευσης. «Με άλλα λόγια, τα ανδρικά πρόσωπα διαφέρουν από τα γυναικεία επειδή τα τμήματα του κρανίου που μπορεί να υποστούν κάταγμα στους τσακωμούς είναι μεγαλύτερα στους άνδρες» εξηγεί.

Ο εξελικτικός ρόλος των καβγάδων στα αρσενικά 

The jaw bone is frequently fractured in fist fights and was strengthened in some of our evolutionary ancestors.

Ο Κάριερ υποστηρίζει ότι οι συγκρούσεις μεταξύ των αρσενικών έπαιξαν μεγαλύτερο ρόλο στην εξέλιξη του ανθρώπου από ό,τι θέλουν να πιστεύουν οι συνάδελφοί του. Σε προηγούμενες έρευνές του έχει μάλιστα υποστηρίξει ότι οι συγκρούσεις ήταν σημαντικός παράγοντας στην εμφάνιση της δίποδης βάδισης και της ανατομίας του σύγχρονου χεριού.

Η τελευταία μελέτη του, λέει, μπορεί να θεωρηθεί ως εναλλακτική πρόταση στην παλιά θεωρία που θέλει τα ισχυρά πρόσωπα των προγόνων μας να εξελίχθηκαν λόγω της μάσησης σκληρών τροφών.

Ο Κάριερ επισημαίνει ότι η ενίσχυση των ευπαθών περιοχών του κρανίου συνέπεσε με την αλλαγή των αναλογιών του χεριού έτσι ώστε να μπορεί να κλείσει σε γροθιά και να χρησιμοποιηθεί ως όπλο.

Συνδυασμός με την εξέλιξη των αναλογιών του χεριού 

These three views of a clenched human fist show how we buttress the fist to reduce the chance of hand injury when punching. The four fingertip pads touch the pads at the top of the palm, and the thumb wraps in front of the second, third and part of the fourth finger, which are locked in place by the palm at the base of the thumb. A new University of Utah study showed how a fist punch provides a performance advantage compared with an open hand slap, suggesting human hands evolved for fighting as well as for manual dexterity. Photo Credit: Denise Morgan for the University of Utah

«Αν πράγματι η εξέλιξη των αναλογιών του χεριού σχετιζόταν με την εξελικτική επιλογή για μαχητική συμπεριφορά, θα περίμενε κανείς ότι ο κύριος στόχος, το πρόσωπο, θα περνούσε από εξελικτικές μεταβολές ώστε να προστατεύεται από τις γροθιές» λέει ο βιολόγος.

Απορρίπτει, τέλος, την ιδέα ότι ο άνθρωπος έγινε βίαιος λόγω του πολιτισμού, μια ιδέα που βασίστηκε στον γάλλο φιλόσοφο Ζαν-Ζακ Ρουσσώ, σύμφωνα με τον οποίο οι μακρινοί μας πρόγονοι ήταν «ευγενείς άγριοι».

The strong brow ridges, cheek bones and jaw of early hominins like "nutcracker man" (Paranthropus boisei) may have evolved as a defence against the fists of other males, instead of for other reasons such as diet.

«Αυτό που δείχνουν οι έρευνές μας», λέει ο Κάριερ, «είναι ότι πολλά από τα ανατομικά χαρακτηριστικά των ανθρωποειδών πιθήκων και των προγόνων μας [...] πράγματι αυξάνουν τη μαχητική ικανότητα», και επομένως εξελίχθηκαν για ξύλο.