Αόρατοι στο Facebook μέσω Tor. Facebook becomes directly accessible through Tor’s anonymity network

René Magritte, L'Homme au chapeau melon, 1964. Όποιος θέλει να μπαίνει στο Facebook χωρίς να αφήνει διαδικτυακά «ίχνη», θα μπορεί πλέον να το κάνει, αφού το μεγαλύτερο κοινωνικό δίκτυο δίνει στους χρήστες του τη δυνατότητα να συνδέονται απευθείας με αυτό μέσω του Tor, μιας υπηρεσίας του λεγόμενου «σκοτεινού διαδικτύου», η οποία επιτρέπει σε κάποιον να «σερφάρει» ανώνυμα και υπό κρυπτογραφική προστασία. Facebook has created the ability for users to connect directly to the social network via anonymising "dark web" service Tor.

Πολλές φορές θα θέλατε να ήσασταν αόρατοι στο Facebook για να μην σας ενοχλεί κανείς παρά μονάχα να διαβάζατε ότι σας αρέσει χωρίς να είστε υποχρεωμένοι να κάνετε like στα post των φίλων.

The social network has come out with a .onion address that works with SSL and lets users access Facebook without disclosing their true location.

Μέσω του Tor, μιας υπηρεσίας του λεγόμενου «σκοτεινού διαδικτύου» επιτρέπεται σε κάποιον να «σερφάρει» ανώνυμα και υπό κρυπτογραφική προστασία. Όποιος επιθυμεί να χρησιμοποιεί το Facebook χωρίς να αφήνει διαδικτυακά «ίχνη», θα μπορεί πλέον να το κάνει, αφού το δημοφιλές μέσο κοινωνικής δικτύωσης δίνει στους χρήστες τη δυνατότητα να συνδέονται απευθείας.

Tor can be used to access Facebook in countries such as China, where the network is blocked.

Το BBC σχολιάζει ότι η κρυπτογράφηση όλων των στοιχείων του χρήστη μπορεί να φανεί χρήσιμη σε άτομα από χώρες που προσπαθούν να μπλοκάρουν την πρόσβαση στο Facebook, όπως το Ιράν, η Κίνα, η Βόρεια Κορέα και η Κούβα. Ωστόσο, το Tor έχει ήδη βρεθεί στο στόχαστρο κυβερνήσεων, κυρίως της κινεζικής, που προσπαθούν να το μπλοκάρουν.

Tor hides a user's identity by routing their traffic through a series of other computers.

Το Tor (ακρωνύμιο του The Onion Router) απαιτεί ειδικό λογισμικό πλοήγησης, το Tor Browser, για την αξιοποίηση των δυνατοτήτων του. Όπως σε ένα κρεμμύδι υπάρχουν διαδοχικά στρώματα, έτσι και στο Tor υπάρχουν αλλεπάλληλα στρώματα κρυπτογράφησης. Δεν είναι τυχαίο ότι αρχικά το Tor σχεδιάστηκε από το εργαστήριο ερευνών του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ και συνεχίζει να χρηματοδοτείται από το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών.

Οι χρήστες του Tor περιλαμβάνουν στρατιωτικούς, διπλωμάτες, μυστικούς πράκτορες, δημοσιογράφους (για διακριτική επικοινωνία με «πηγές» τύπου Σνόουντεν) και όποιον απλό χρήστη θέλει να κρατά μυστικές τις δραστηριότητές του στο Ίντερνετ. Γι' αυτό, άλλωστε, το Tor έχει συνδεθεί και με παράνομες πράξεις, όπως η διακίνηση ναρκωτικών, η παιδική πορνογραφία κ.α.

Users will still need to log-in to use the site. The new Tor service - accessed through a Tor browser at https://facebookcorewwwi.onion/ - means all communication remains in the anonymous Tor network. Previously, some traffic would leave the closed network and access the open internet, potentially exposing a user's location and other information.

Στην περίπτωση της πρόσβασης στο Facebook μέσω Tor, οι χρήστες θα πρέπει πάντα να συνδέονται (log-in) με το όνομά τους. Όμως δεν θα είναι δυνατό να εντοπιστεί η τοποθεσία τους ή άλλη πληροφορία σχετική με αυτούς. Η πρόσβαση θα γίνεται μέσω του προγράμματος Tor Browser στη διεύθυνση facebookcorewwwi.onion.

Η πρωτοβουλία του Facebook μπορεί να ερεθίσει μερικές κυβερνήσεις, ενώ από την άλλη θα παρέχει πρόσθετη προστασία έναντι τρίτων «ωτακουστών» που κατασκοπεύουν τις διαδικτυακές κινήσεις μερικών χρηστών.

Πως φαίνονται δυο μαύρες τρύπες που συγκρούονται μεταξύ τους; What Would A Binary Black Hole Merger Look Like?

Ένα ζεύγος μαύρων τρυπών που τείνει να συγχωνευθεί, πίσω από το οποίο φαίνεται … ο γαλαξίας μας εντελώς παραμορφωμένος.  Παρατηρείστε τις επιπλέον μαύρες περιοχές που εμφανίζονται σε σχήμα φρυδιού. A pair of black holes that are about to merge, with the Milky Way visible in the background. (http://arxiv.org/pdf/1410.7775v1.pdf)

Οι μαύρες τρύπες οφείλουν το όνομά τους στο γεγονός ότι ούτε το φως δεν μπορεί να γλυτώσει από αυτές. Κι όμως, οι οι αστρονόμοι θεωρούν ότι ένας από τους καλύτερους τρόπους μελέτης αυτών των εξωτικών αντικειμένων είναι να εξετάσουν το πως επιδρούν στο πεδίο του φωτός που βρίσκεται πίσω τους. Οι μαύρες τρύπες λυγίζουν και στρεβλώνουν τόσο έντονα τον χώρο, ώστε τα άστρα και οι γαλαξίες που βρίσκονται πίσω τους να φαίνονται τρομερά παραμορφωμένα. Πρόκειται για το φαινόμενο που είναι γνωστό ως βαρυτική εστίαση.

Ενώ λοιπόν τα φαινόμενα της βαρυτικής εστίασης που προκαλεί μόνο μια μαύρη τρύπα έχουν μελετηθεί από τη δεκαετία του 1970, ο τρόπος με τον οποίο ζεύγη μαύρων τρυπών στρεβλώνουν το χώρο ήταν πολύ δύσκολο να υπολογιστεί. Αν εξαιρέσει κανείς μια-δυο πολύ εξειδικευμένες περιπτώσεις, οι εξισώσεις που περιγράφουν το φαινόμενο είναι τρομερά περίπλοκες για να επιλυθούν. Αντ΄ αυτού οι αστροφυσικοί προσπαθούν να προσομοιώσουν την συμπεριφορά ζεύγους μαύρων τρυπών χρησιμοποιώντας πανίσχυρους υπερ-υπολογιστές. Το έκαναν κυρίως για να υπολογίσουν τα βαρυτικά κύματα που δημιουργεί το ζεύγος των μαύρων τρυπών καθώς κινούνται σπειροειδώς η μία προς την άλλη, καθώς επίσης και για το αν τα κύματα αυτά είναι αρκετά ισχυρά ώστε οι επίγειοι ανιχνευτές βαρυτικών κυμάτων να μπορούν αν τα ανιχνεύσουν.

Lensing caused by various analytic spacetimes. For all panels, we use figure 3 as a background, oriented such that the camera is pointed at the white reference dot. The camera has a 60◦ field of view and is at a distance of 15 Schwarzschild radii from the origin measured using Kerr-Schild coordinates [24]. The top row shows Minkowski and Schwarzschild spacetimes. The bottom row shows two views of the Kerr spacetime, with dimensionless spin χ = 0.95, viewed with the camera pointing parallel to the spin axis of the black hole (bottom left) and perpendicular to the spin axis (bottom right).

Ο Andy Bohn από το Πανεπιστήμιο Cornell και οι συνεργάτες του υποστηρίζουν ότι οι ίδιοι υπολογισμοί μπορούν να μας αποκαλύψουν το πώς ένα τέτοιο στροβιλιζόμενο ζεύγος μαύρων τρυπών στρεβλώνει το πεδίο του φωτός γύρω από αυτές. Και χρησιμοποίησαν αυτούς τους υπολογισμούς ώστε να αναδείξουν – για πρώτη φορά – τα φαινόμενα βαρυτικής εστίασης που παράγουν οι δυαδικές μαύρες τρύπες.

Χρησιμοποίησαν μια τεχνική από τα γραφικά των υπολογιστών που ονομάζεται ray – casting στην οποία υπολογίζεται η διαδρομή των ακτίνων φωτός. Το δύσκολο μέρος αυτής της εργασίας είναι ο υπολογισμός της τροχιάς των φωτονίων χρησιμοποιώντας τις εξισώσεις της γενικής σχετικότητας.

An artist depiction of two black holes merging. Credit: NASA

Συνήθως οι φυσικοί απλοποιούν αυτές τις εξισώσεις, υποθέτοντας ότι το σύστημα παραμένει σταθερό στο χρονικό διάστημα που χρειάζεται για να διέλθει το φως. Η δυσκολία με τα ζεύγη των μαύρων τρυπών είναι ότι αυτή η προσέγγιση δεν ισχύει –κινούνται τόσο γρήγορα καθώς πλησιάζει η μία την άλλη που ο χωρόχρονος παραμορφώνεται επίσης πολύ γρήγορα, έτσι ώστε να μην μπορεί να εφαρμοστεί όπως πριν η υπόθεση της σταθερότητας κατά τη διέλευση του φωτός.

Παρ’ όλα αυτά οι νέοι υπολογιστές μπορούν να τιθασεύσουν αυτές τις άναρχες εξισώσεις. Η ομάδα του Bohn ξεκίνησε με την προσομοίωση του φαινομένου της βαρυτικής εστίασης μιας μόνης μαύρης τρύπας και  βαθμιαία έφτασαν σε ζεύγος μαύρων τρυπών.

A BBH system of equal-mass black holes with no spin, viewed near merger with the orbital angular momentum out of the page. A small portion of the image (outlined) is enlarged and inset, where a smaller eyebrow is clearly visible.

Όπως βλέπουμε και στην αρχική εικόνα, οι δυαδικές μαύρες τρύπες παράγουν επιπλέον μαύρες περιοχές σε σχήμα «φρυδιού» καθώς η μια μαύρη τρύπα προκαλεί φαινόμενα βαρυτικού φακού στην άλλη. Στην πραγματικότητα αυτά τα χαρακτηριστικά έχουν δομή φράκταλ και μια προσεκτικότερη παρατήρηση αποκαλύπτει και μικρότερα «φρύδια».

Έχοντας υπολογίσει τον τρόπο με τον οποίο ένα ζεύγος μαύρων τρυπών στρεβλώνει μια γεωμετρική εικόνα στο άπειρο, η ομάδα εφάρμοσε την ίδια παραμόρφωση σε μια εικόνα του γαλαξία μας. Το αποτέλεσμα είναι το είδος της παραμόρφωσης που θα έβλεπαν οι αστρονόμοι με την απαιτούμενη διακριτική ικανότητα, αν είχαν στη θέα τους ένα ζεύγος μαύρων τρυπών.

Αυτό θέτει το ενδιαφέρον ερώτημα: είναι δυνατόν να παρατηρηθεί ένα τέτοιο φαινόμενα από τη Γη. Σύμφωνα με τους Bohn et al, αυτό είναι πολύ δύσκολο να γίνει σε μεγάλες αποστάσεις. Το να παρατηρηθούν κάποια από τα χαρακτηριστικά που ανέδειξε η προσομοίωση, απαιτούνται κοντινότερες αποστάσεις και πολύ υψηλή διακριτική ικανότητα και σε κάθε περίπτωση θα είναι  ένα τεράστιο επίτευγμα αν ποτέ πραγματοποιηθεί.

Πηγή: medium.com

Το Rosetta θα προσεδαφιστεί σε... νησί του Νείλου. Rosetta comet chase: landing site named 'Agilkia' after island in Nile

Επιλέχθηκε το όνομα του σημείου του κομήτη πάνω στο οποίο θα «πατήσει» η διαστημοσυσκευή της αποστολής. The landing site on comet 67P/Churyumov-Gerasimenko has been named Agilkia after an island in the Nile. The probe will take readings on the comet's surface.

Στις 12 Νοεμβρίου, το ευρωπαϊκό σκάφος Rosetta θα γίνει η πρώτη αποστολή που θα επιχειρίσει προσεδάφιση στην  επιφάνεια ενός κομήτη. Δέκα χρόνια μετά την εκτόξευσή του το 2004, το Rosetta τέθηκε σε τροχιά γύρω από τον κομήτη 67P/Churyumov-Gerasimenko στις αρχές Αυγούστου. Είναι η πρώτη αποστολή που συνοδεύει έναν κομήτη για μεγάλο χρονικό διάστημα στο ταξίδι του προς τον Ήλιο. Μετά από επισταμένη έρευνα οι επιτελείς της αποστολής επέλεξαν το σημείο προσεδάφισης το οποίο έχει λάβει την κωδική ονομασία «Θέση J». Παρόλα αυτά η ESA διοργάνωσε ένα  διαγωνισμό στον οποίο οι φίλοι του Διαστήματος θα πρότειναν ένα όνομα για το σημείο της προσεδάφισης.

This four-image NAVCAM mosaic shows Philae’s landing site as Rosetta departed its 10 km orbit last week in order to prepare for the deployment of Philae on 12 November. The images comprising this montage were taken on 30 October, when the spacecraft was 26.8 km from the centre of the comet. The image resolution at this distance is 2.27 m/pixel, and the mosaic covers 4.0 x 3.7 km. Credit: ESA/Rosetta/NAVCAM – CC BY-SA IGO 3.0

Η διαστημοσυσκευή που θα προσπαθήσει να προσεδαφιστεί στον κομήτη ονομάζεται Philae που είναι το όνομα ενός νησιού του Νείλου. Προτάθηκαν διάφορα ονόματα αλλά εκείνο που τελικά επιλέχθηκε είναι το όνομα ενός ακόμη νησιού του Νείλου, του νησιού Αγκιλκία.

Δείτε ένα εντυπωσιακό βίντεο για την προσεδάφιση του Philae πάνω στον κομήτη.

Πρόκειται για ένα νησί που συνδέεται με το Philae αφού σε αυτό μεταφέρθηκε ένα συγκρότημα αρχαίων κτιρίων που υπήρχαν στο Philae όταν το τελευταίο πλημμύρισε κατά τη διάρκεια της οικοδόμησης του φράγματος Ασουάν τον περασμένο αιώνα. Ανάμεσα στα κτίρια είναι και περίφημος ναός της Ίσιδος.

Οι Μυθικές Αμαζόνες υπήρχαν και αποκαλύπτονται. Amazon Warriors Did Indeed Fight and Die Like Men

Κάπνιζαν...χόρτο, έκαναν τατουάζ, κυνηγούσαν, πολεμούσαν σαν άντρες και δεν ήταν καθόλου…μυθικές. 'The Amazons smoked weed, had tattoos and fought like men': Historian uncovers the truth behind the legend of the ancient female warriors. Amazons war on this fourth-century Greek vase. PHOTOGRAPH BY DEAGOSTINI/ GETTY IMAGES

Οι Αμαζόνες ήταν ένα μυθικό πολεμικό έθνος γυναικών, που κατοικούσε στην Ασία. Ο Όμηρος στην Ιλιάδα τις τοποθετεί στη Φρυγία και τη Λυκία. Ως πατρίδα τους αναφέρεται επίσης  η Θεμίσκυρα του Ευξείνου Πόντου, που βρισκόταν κοντά στον ποταμό Θερμόδοντα. Bασίλεια των Αμαζόνων θεωρούνταν ότι υπήρχαν σε πολλές περιοχές ακόμα και νοτιότερα, π.χ. στη Λιβύη.

Peter Paul Rubens, Battle of the Amazons, 1618.

Οι Αμαζόνες κατάγονταν από τον Άρη και την Αρμονία  (Φερεκ. Σχόλ. Απολλ. Ρόδ. 2, 990) ή την Αθηνά (Διόδ. 3,71). Το ερώτημα, σχετικά με τις αντιλήψεις που επέδρασαν στη φαντασία του ελληνικού λαού κι έπλασε τους μύθους για τις Αμαζόνες, είναι από τα δυσκολότερα και πιο αμφιλεγόμενα ερωτήματα της ελληνικής μυθολογίας.  

An 1882 print shows an Amazon, perhaps Penthesilea, Queen of the Amazons, about to spear a panther. PHOTOGRAPH BY IVY CLOSE IMAGES, ALAMY

Το όνομά τους προέρχεται κατά μία εκδοχή από το στερητικό άλφα και τη λέξη μαζός που σημαίνει στήθος, επειδή ακρωτηρίαζαν ή συνέθλιβαν το δεξί στήθος τους ώστε  να διευκολύνουν το χειρισμό του τόξου, και να φέρουν τη φαρέτρα με τα βέλη. Το  άλλο το διατηρούσαν για να θηλάζουν τα μωρά τους. Από τα παιδιά τους κρατούσαν τα κορίτσια τα οποία ανατρέφονταν ανάλογα.

Η σύγχρονη έρευνα  τείνει να θεωρήσει τις Αμαζόνες ιστορικό λαό και όχι μυθολογική ή κοινωνιολογική σύλληψη. Οι Wace και Stubbings στο βιβλίο τους Companion of Homer (6.306) γράφουν ότι «οι Αμαζόνες είναι τόσο στερεά ριζωμένες στην ελληνική λογοτεχνία, που είναι δύσκολο να πιστέψουμε ότι αυτές οι ηρωίδες δεν αντιπροσωπεύουν έναν πραγματικό λαό της Κεντρικής Ανατολής».

Αμαζονομαχία μεταξύ Ελλήνων και Αμαζόνων από ανάγλυφο σαρκοφάγου, περ. 180 π.Χ., Λούβρο. No myth: 'Archaeology has now proven without a doubt that Amazons fought, hunted, rode horses, and used bows and arrows, just like the men,' historian Adrienne Mayor finds. Amazonomachia (fight between Greeks and Amazons), relief of a sarcophagus (ca. 180 BC), found in Salonica, 1836.

Μετά από αρκετά χρόνια έρευνας, η Αμερικανίδα ιστορικός Αντριάν Μέιορ αναφέρει ότι «η αρχαιολογική σκαπάνη έχει αποδείξει πέραν κάθε αμφιβολίας ότι γυναίκες που ταιριάζουν τις περιγραφές των ιστορικών υπήρχαν. Πολεμούσαν, ίππευαν και χρησιμοποιούσαν βέλη και τόξα, όπως ακριβώς και οι άντρες».

Στο νέο της βιβλίο, που ονομάζεται «Οι Αμαζόνες», η ιστορικός εξηγεί ότι στην Ευρώπη έχουν βρεθεί οστά πολεμιστών που αρχικά πίστευαν ότι ανήκουν σε άντρες. Σύγχρονα DNA τεστ έδειξαν, όμως, ότι αρκετοί από αυτούς τους σκελετούς άνηκαν σε γυναίκες και μάλιστα φέρουν τα ίδια τραύματα που εντοπίζονται σε αντρικά οστά.

Modern discoveries: Amazons were known to 'intoxicate' themselves with cannabis and were buried with their own 'hemp-smoking kits' and, sometimes, their own 'tattoo kits'.

Η ιστορικός εξηγεί ότι οι Αμαζόνες είχαν ταφεί με τα προσωπικά τους αντικείμενα, όπως όπλα, σύνεργα για κάπνισμα και τατουάζ ενώ κοντά τους βρίσκονταν και τα οστά αλόγων.

Για πολλά χρόνια, αρκετά μέλη της επιστημονικής κοινότητας πίστευαν ότι οι Αμαζόνες ήταν αδίστακτες, πολεμοχαρείς και σκότωναν τα παιδιά τους -όταν φυσικά ήταν αγόρια.

Ancient slander: Theories that Amazons were ruthless lesbian war-wagers who hated men so much that they maimed and murdered their own sons have been proven highly unlikely.

«Δεν υπάρχουν στοιχεία που να υποστηρίζουν αυτή τη θεωρία» αναφέρει η ειδικός, που δεν παραλείπει να τονίσει ότι «μύθος» είναι και το γεγονός ότι οι Αμαζόνες ήταν ομοφυλόφιλες.

Here and now: As Ms Mayors mentions, female warriors still exist today; most notably of late, a young Kurdish woman called Rehana who was reported to have killed 'more than a hundred ISIL fighters'.

«Αυτός ο μύθος ξεκίνησε κάποια στιγμή τον 20ο αιώνα» ανέφερε η ιστορικός σε συνέντευξή της στο National Geographic και εξηγεί ότι οι αρχαίοι Έλληνες δεν είχαν αναφέρει ποτέ κάτι τέτοιο.

Αμαζόνα με παντελόνια και ασπίδα, αττικό αλάβαστρο, περίπου 470 π.Χ., Βρετανικό Μουσείο. Amazon wearing trousers and carrying a shield with an attached patterned cloth and a quiver. Attic white-ground black-figured alabastron.

Μάλιστα, στο βιβλίο της υποστηρίζει ότι οι αρχαίοι Έλληνες σίγουρα είχαν γοητευτεί από τις Αμαζόνες, που ήταν τόσο διαφορετικές από της συζύγους και τις κόρες τους. «Αυτό φαίνεται και από τις συνεχείς απεικονίσεις τους σε βάζα και αμφορείς. Οι εικόνες της δείχνουν πάντα ως όμορφες, ενεργητικές και γενναίες». Τέλος, η ιστορικός υποστηρίζει ότι οι Αμαζόνες ανήκαν στη νομαδική φυλή των Σκύθων.

Η κορυφαία του χορού του δράματος Ηλέκτρα σε δύο παραστάσεις αγγείων. Φιλολογικές πηγές και εικονογραφικό υλικό. The chorus’ leader of the drama “Electra” in two vase paintings. Literary sources and iconographic material.

Εικ. 1. Ερυθρόμορφος ετρουσκικός κιονωτός κρατήρας του πρώιμου 4ου αιώνα π.Χ. Βερολίνο, Staatl. Mus. 30042 (Φωτ.: LIMC III, λ. «Elektra», εικ. 66). Fig. 1. Red-figured Etruscan column crater dated to the early 4th century B.C., Berlin, Staatl. Mus. 30042 (After LIMC III s.v. «Elektra», fig. 66).

Ο Ιούλιος Πολυδεύκης αναφέρεται στο τέταρτο βιβλίο του Ὀνομαστικοῦ του στην τραγική όρχηση και συγκεκριμένα στις χορευτικές κινήσεις των χεριών (σιμή χείρ, χείρ καταπρανής), στα είδη ορχήσεως (καλαθίσκος, θερμαυστρίς) και στις κινήσεις όλου του σώματος (κυβίστησις): Καὶ μὲν τραγικῆς ὀρχήσεως σχήματα σιμή χείρ, καλαθίσκος, χεὶρ καταπρανής, ξύλου παράληψις, διπλῆ, θερμαυστρίς, κυβίστησις, παραβῆναι τὰ τέτταρα (σημ. 1). Σε αμέσως επόμενο χωρίο απαριθμεί τα μέλη του χορού του αρχαίου θεάτρου, μεταξύ των οποίων αναφέρει το χορευτή, το συγχορευτή, τη συγχορεύτρια, τον ηγεμόνα και τον κορυφαίο του χορού: Τούτοις δ’ ἂν προσήκοι χορός, χορευτής, χοροποιία, χοροστασία, χορικὸν μέλος, χορεῦσαι, συγχορευτής… Πρόσχορον δ’ Ἀριστοφάνης τὴν συγχορεύουσαν κέκληκεν. Τὴν δ’ αὐτὴν καὶ συγχορεύτριαν. Ἡγεμὼν χοροῦ, καρυφαῖος χοροῦ (σημ. 2). 

Υπάρχουν δύο κατωιταλιωτικές αγγειογραφίες του πρώιμου 4ου αιώνα π.Χ. συνδεόμενες με την τραγωδία Ἠλέκτρα του Ευριπίδη. Η πρώτη εντοπίσθηκε σε έναν ερυθρόμορφο ετρουσκικό κιονωτό κρατήρα του πρώιμου 4ου αιώνα π.Χ. (εικ. 1) (σημ. 3) και έχει ως θέμα τη συνάντηση της Ηλέκτρας και του Ορέστη. Στο σώμα του αγγείου έχει απεικονισθεί, από τα αριστερά προς τα δεξιά, μια γυναίκα με υδρία στο κεφάλι, ένας νεαρός ταξιδιώτης και μια δεύτερη γυναικεία μορφή. Σύμφωνα με τον Beazley (σημ. 4), η συγκεκριμένη παράσταση πιθανότατα παραπέμπει στην αρχή της Ἠλέκτρας του Ευριπίδη, «μόνο που ο καλλιτέχνης θα έπρεπε να παρουσιάσει το περιστατικό πιο ξεκάθαρα». Πράγματι, στην Ἠλέκτραν του Ευριπίδη, η Ηλέκτρα βγαίνει από το φτωχικό της σπίτι με μια υδρία στο κεφάλι, Ἠλέκτρα: Ὦ νὺξ μέλαινα, χρυσέων ἄστρων τροφέ, ἐν ᾗ τόδ’ ἄγγος τῷδ’ ἐφεδρεῦον κάρᾳ φέρουσα πηγὰς ποταμίας μετέρχομαι (σημ. 5) και η συνάντηση των δύο αδελφιών γίνεται κοντά στο σπίτι της: -Ἠλέκτρα: Οἴμοι, γυναῖκες, ἐξέβην θρηνημάτων. Ξένοι τινὲς παρ’ οἶκον οἳδ’ ἐφεστίους εὐνὰς ἔχοντες ἐξανίστανται λόχου (σημ. 6). 

Εικ. 2. Ερυθρόμορφος απουλικός παναθηναϊκός αμφορέας του 400 π.Χ., του «Ζωγράφου του Σισύφου». Gravina, Τάρας, Mus. Naz. (Φωτ.: LIMC III, λ. «Elektra», εικ. 2). Fig. 2. Red-figured Apulian panathenaic amphora dated to 400 B.C. and attributed to the “Sisyphus Painter”. From Gravina. Taras, Mus. Naz. (After LIMC III s.v. «Elektra», fig. 2).

Στο συγκεκριμένο αγγείο η μία από τις δύο γυναικείες μορφές φέρει υδρία στο κεφάλι και  ο χώρος του σπιτιού πιθανότατα δηλώνεται χάρη στην ύπαρξη του κίονα, ο οποίος είναι τοποθετημένος ανάμεσα στη γυναικεία μορφή με την υδρία στο κεφάλι και στον νεαρό ταξιδιώτη. Σε αυτή την εικονογραφική σύνθεση, την οποία μπορούμε πράγματι να συνδέσουμε με το έργο του Ευριπίδη, ο κίονας πρέπει να συμβολίζει το σπίτι της Ηλέκτρας, ενώ σε άλλες παραστάσεις συνδεόμενες με την Ἠλέκτραν του Σοφοκλή ο κίονας δηλώνει τον τάφο του Αγαμέμνονα, όπου συναντήθηκαν τα δύο αδέλφια (εικ. 2) (σημ. 7). Ο Cambitoglou επισημαίνει ότι κίονες χρησιμοποιούνταν για τη συμβολική απεικόνιση κτηρίων και στην αττική και στην κατωιταλιωτική αγγειογραφία (σημ. 8). Παρά τις ομοιότητες, υπάρχουν και ορισμένες διαφορές μεταξύ της πρώτης εικονογραφικής σύνθεσης και του κειμένου: στη συγκεκριμένη αγγειογραφία (εικ. 1) η Ηλέκτρα έχει παρασταθεί με μακριά κόμη και καθαρά ενδύματα, ενώ στο κείμενο παρουσιάζεται με κουρεμένο κεφάλι, χέρα τε κρᾶτ’ ἐπί κούριμον (σημ. 9), Ὀρέστης: Ἀλλ’ –εἰσορῶ γὰρ τήνδε προσπόλον τινά, πηγαῖον ἄχθος ἐν κεκαρμένῳ κάρᾳ φέρουσαν (σημ. 10) και με ακάθαρτα ενδύματα, καὶ τρύχη τάδ’ ἐμῶν πέπλων, εἰ πρέποντ’ Ἀγαμέμνονος κούρᾳ ’σται βασιλείᾳ (σημ. 11). Η ύπαρξη της δεύτερης γυναικείας μορφής μπορεί να δικαιολογηθεί, αν θεωρήσουμε ότι αντιπροσωπεύει την κορυφαία του χορού (σημ. 12), ο οποίος ήταν παρών στη σκηνή της συνάντησης, δεδομένου ότι η Ηλέκτρα του απευθύνεται (σημ. 13).

Εικ. 4. Νικόλεως: Λεπτομέρεια από την εικόνα 5. Fig. 4. Nikoleos: Detail from figure 5.

Εικ. 5: Αττικός ερυθρόμορφος ελικωτός κρατήρας του 410-400 π.Χ. αποδιδόμενος στον «Ζωγράφο του Προνόμου». Νεάπολη, Mus. Arch. Naz. H 3240 (Φωτ.: Green, Handley, 1995, εικ. 5). Fig. 5. Red-figured Attic volute crater dated between 410-400 B.C. by the “Pronomos Painter”, Naples, Mus. Arch. Naz. H 3240 (After Green - Handley, 1995, fig. 5).

Επιπλέον, η ταύτιση της συγκεκριμένης μορφής με μέλος του χορού ενισχύεται από το γεγονός ότι η κίνηση που κάνει είναι χορευτική και θυμίζει την αντίστοιχη του Νικόλεω στο αγγείο του Προνόμου. Ο Νικόλεως (εικ. 4) είναι μια ορχούμενη (σημ. 14) μορφή με προσωπείο Σατύρου, περίζωμα με τονισμένο το φαλλικό στοιχείο και με ουρά (εικ. 5) (σημ. 15). Τέλος, από την παραπάνω απεικόνιση απουσιάζει ο Πυλάδης, ο οποίος συνόδευε τον Ορέστη, όπως προκύπτει από τα λεγόμενα της Ηλέκτρας περί ξένων κρυμμένων κοντά στο σπίτι της (σημ. 16). Ενδεχομένως, ο καλλιτέχνης να ήθελε να περιορισθεί στα κύρια πρόσωπα του επεισοδίου και ως εκ τούτου δεν τον απεικόνισε.

Εικ. 6: Ερυθρόμορφη λευκανική πελίκη του πρώιμου 4ου αιώνα π.Χ., η οποία αποδίδεται στον «Ζωγράφο του Vaste». Logie Coll., University of Canterbury, Christchurch (Φωτ.: LIMC I, λ. «Aigisthos», εικ. 15). Fig. 6. Red-figured Lucanian pelike dated to the early 4th century B.C. and attributed to the “Vaste Painter”, Logie Coll. University of Canterbury, Christchurch (After LIMC I s.v. «Aigisthos», fig. 15).

Σε μια ερυθρόμορφη λευκανική πελίκη του πρώιμου 4ου αιώνα π.Χ., η οποία αποδίδεται στον «Ζωγράφο του Vaste» (εικ. 6) (σημ. 17),  ο Ορέστης  κρατά με το αριστερό χέρι τον Αίγισθο από τα μαλλιά και με το δεξί ετοιμάζεται να του καταφέρει θανατηφόρο χτύπημα με εγχειρίδιο. Ο Αίγισθος είναι καθισμένος σε βωμό. Πίσω του υπάρχει κίονας, ο οποίος επιστέφεται από βουκράνιο. Το γεγονός της ύπαρξης του βωμού και του βουκρανίου που επιστέφει τον κίονα παραπέμπουν στο ευριπίδειο δράμα: -Ἄγγελος: Λαβὼν δὲ προχύτας μητρὸς εὐνέτης σέθεν ἔβαλλε βωμούς… Κἄσφαξ ἐπ’ ὤμων μόσχον ὡς ἦραν χεροῖν δμῶες (σημ. 18). Σύμφωνα με τη λογική άποψη του Moret (σημ. 19), δηλώνουν ότι το συμβάν διαδραματίζεται σε χώρο ιερού.  Ακριβώς δίπλα από τον κίονα μια γυναικεία μορφή με απλωμένα τα χέρια, ίσως η Ηλέκτρα (σημ. 20), κινείται προς τα δεξιά της σύνθεσης έχοντας στραμμένο το κεφάλι προς τα πίσω. Ο Moret (σημ. 21) δεν την ταυτίζει ούτε με την Κλυταιμήστρα ούτε με θεραπαινίδα, δεδομένου ότι καμία γυναίκα δεν ήταν παρούσα τη στιγμή της προσφοράς θυσίας από μέρους του Αιγίσθου, σύμφωνα με το ευριπίδειο δράμα. Τη θεωρεί συμβατικό εικονογραφικό τύπο, ο οποίος περιλαμβάνεται σε βίαιες σκηνές που διαδραματίζονται σε ιερά (σημ. 22). Σε ό,τι αφορά τη συγκεκριμένη γυναίκα, θα μπορούσε ίσως να ταυτισθεί με την κορυφαία του χορού (σημ. 23), η οποία, αν και δεν ήταν παρούσα στο περιστατικό, επανέλαβε στην Ηλέκτρα το χαρμόσυνο νέο της εξόντωσης του Αιγίσθου, το οποίο πληροφορήθηκε χάρη στη διήγηση του αγγελιαφόρου: Χορός: Σύ μὲν νυν ἀγάλματ’ ἄειρε  κρατί. Τὸ δ’ ἀμέτερον χωρήσεται Μούσαισι χόρευμα φίλον. Νῦν οἱ πάρος ἁμέτεροι γαίας τυραννεύσουσι φίλοι βασιλῆες, δικαίως … τοὺς δ’ ἀδίκους καθελόντες. Ἀλλ’ ἴτω ξύναυλος βόα χαρᾷ (σημ. 24). Η σύνδεσή της με την κορυφαία του χορού ενισχύεται και χάρη στις κινήσεις των χεριών της και συγκεκριμένα των παλαμών της που είναι στραμμένες προς τα πάνω, γεγονός το οποίο μας παραπέμπει σε μια κίνηση των χεριών που ονομάζεται  σιμή χείρ από τον Πολυδεύκη (σημ. 25).

Orestes, Electra and Hermes at Agamemnon's tomb. Side A of a Lucanian red-figure pelike, c. 380–370 BC. Choephoroi Painter.

Ύστερα από αυτή τη συνοπτική παρουσίαση εύκολα κατανοεί κανείς πόσο χρήσιμες είναι οι φιλολογικές πηγές για την ερμηνεία του εικονογραφικού υλικού και ταυτόχρονα πόσο απαραίτητα είναι τα εικονογραφικά τεκμήρια για την κατανόηση των κειμένων.

Ευαγγελία Κ. Μιμίδου. Διδάκτωρ Κλασσικής Αρχαιολογίας, εργαζόμενη στο Γραφείο Τεκμηρίωσης του Παρθενώνα (Υπηρεσία Συντήρησης Μνημείων Ακρόπολης).

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Πολυδ. Δ 105.

2. Πολυδ. Δ 106.

3. LIMC Elektra, σ. 716, εικ. 66. Beazley 1947, σ. 66.

4. Beazley 1947, σ. 66.

5. -Ηλέκτρα: Ω, μαύρη νύχτα, συ που στα χρυσά άστρα δίνεις τροφή, μέσα στη σκοτεινιά σου έχοντας αυτή τη στάμνα στο κεφάλι μου πηγαίνω στο ποτάμι, για να φέρω νερό: Εὐρ. Ἠλ. 54 – 56. (Για τη μετάφραση βλ. Μαυρόπουλος, 2006, τ. Β΄, σ. 125).

6. -Ηλέκτρα: Αλίμονο, γυναίκες, τους θρήνους μου τους σταματώ. Κάποιοι ξένοι κοντά στο σπίτι μου έχοντας κρυφτεί αυτή τη στιγμή σηκώνονται από το καρτέρι τους: Εὐρ. Ἠλ. 215-217 και 215 κ.ε. (Για τη μετάφραση βλ. Μαυρόπουλος, 2006, τ. B΄, σ.130).

Εικ. 3. Ερυθρόμορφος λευκανικός κωδωνόσχημος κρατήρας του 360-350 π.Χ., του «Ζωγράφου του Sydney». Βιέννη, Kunsthist. Mus. 689 (Φωτ.: Taplin, 2007, εικ. 25). Fig. 3. Red-figured Lucanian bell crater dated between 360-350 B.C. by the “Sydney Painter”, Vienna, Kunsthist. Mus. 689 (After Taplin, 2007, fig. 25).

7. Βλ. παράσταση ερυθρόμορφου απουλικού παναθηναϊκού αμφορέα του 400 π.Χ., του «Ζωγράφου του Σισύφου» (εικ. 2): LIMC Elektra, σ.710, εικ. 2. Trendall, Cambitoglou 1978, τ. I, σ. 22, 97 και Σοφ. Ἠλ. 77 κ.ε. Μάλιστα, σε ορισμένες διακρίνεται και η τεφροδόχος την οποία ο Ορέστης φέρνει στην Ηλέκτρα δήθεν για να της αποδείξει ότι ο αδελφός της είναι νεκρός, παρότι της αποκαλύπτει ότι οι ζωντανοί δεν έχουν τάφο: -Ὀρέστης: Οὐκ ἔστι. Τοῦ γάρ ζῶντος οὐκ ἔστιν τάφος: Σοφ. Ἠλ. 1219. βλ. παράσταση ερυθρόμορφου λευκανικού κωδωνόσχημου κρατήρα του 360-350 π.Χ., του «Ζωγράφου του Sydney» (εικ. 3): Taplin 2007, σ. 96-97, εικ. 25.

8. Cambitoglou, AntK 18, 1975, σ. 56.

9. -Ηλέκτρα:.. χτυπώντας με τα χέρια μου το κουρεμένο κεφάλι μου: Εὐρ. Ἠλ. 148. (Για τη μετάφραση βλ. Μαυρόπουλος, 2006, τ. B΄, σ. 128).

10. -Ορέστης: Όμως γιατί βλέπω αυτήν εδώ, κάποια παρακόρη, να κουβαλά πάνω στο κεφάλι της το κουρεμένο μια στάμνα με νερό πηγής: Εὐρ. <ι>Ἠλ. 108-110. (Για τη μετάφραση βλ. Μαυρόπουλος, 2006, τ. Β΄, σ. 126).

11. -Ηλέκτρα: Και τα σχισίματα από τα ρούχα μου, αν ταιριάζουν στου Αγαμέμνονα τη βασιλοκόρη: Εὐρ. Ἠλ. 185-187. (Για τη μετάφραση βλ. Μαυρόπουλος, 2006, τ. B΄, σ. 129).

12. Βλ. μέλη του χορού: σημ. 2.

13. Βλ. παραπάνω σημ. 6.

14. Για την τραγική όρχηση βλ. παραπάνω σημ.1.

15. Ο αττικός ερυθρόμορφος ελικωτός κρατήρας του πρώιμου 4ου αιώνα π.Χ. (εικ.5), ο οποίος αποδίδεται στον «Ζωγράφο του Προνόμου», είναι το πλέον αντιπροσωπευτικό αγγείο στο οποίο φαίνεται ξεκάθαρα η επίδραση του θεάτρου στην τέχνη. Στο πάνω μέρος του σώματός του παριστάνεται ο Διόνυσος ανακεκλιμένος και αγκαλιασμένος με την Αριάδνη. Γύρω τους έχουν απεικονισθεί υποκριτές, χορευτές και μουσικοί με πολυποίκιλτα θεατρικά κοστούμια και προσωπεία. Από την κάτω σειρά ξεχωρίζει ο Νικόλεως, για τον οποίο έγινε λόγος παραπάνω. Για το αγγείο του Προνόμου βλ. Melchinger 1974, σ. 204, εικ. 15. Taplin 2007, σ. 31, εικ. 12. Krumeich, Pechstein, Seidensticker, 1999, σ. 55, εικ. 8, 9. Green, Handley, 1995, σ. 23, 25, εικ. 5.

16. Bλ. παραπάνω σημ. 6.

17. LIMC Aigisthos, σ. 374, εικ.15. Moret 1975, τ. Ι, σ.172-173, ν. 112, εικ. 92, I.

18. -Αγγελιαφόρος: Ο ομόκλινος της μάνας σου πήρε κριθάλευρα στα χέρια του κι έριχνε πάνω στους βωμούς….και έσφαξε το μοσχάρι, καθώς το σήκωσαν στους ώμους τους οι δούλοι: Εὐρ. Ἠλ. 804, 813-814. (Για τη μετάφραση βλ. Μαυρόπουλος, 2006, τ. B΄, σ. 152, 153).

19. Moret, 1975, τ. 1, σ. 173.

20. LIMC Aigisthos, σ. 374.

21. Βλ. παραπάνω σημ.19.

22. Βλ. παραπάνω σημ. 22.

23. Για τα μέλη του χορού του δράματος βλ. σημ.2.

24. -Χορός: Συ λοιπόν φέρε στολίδια για το κεφάλι του κι εμείς θα συνεχίσουμε τον χορό που οι Μούσες αγαπούν. Τώρα πια οι προηγούμενοι αγαπημένοι βασιλιάδες τη χώρα θα κυβερνήσουν, δίκαια, αφού σκότωσαν τους άδικους. Έλα, ας προχωρήσει το αρμονικό τραγούδι με τον χορό: Εὐρ. Ἠλ. 873-880. Για τη διήγηση του αγγελιαφόρου βλ. Εὐρ. Ἠλ. 774-858. (Για τη μετάφραση βλ. Μαυρόπουλος, 2006, τ. B΄, σ. 155).

25. Βλ. παραπάνω σημ. 1.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• AntK: Antike Kunst
• Beazley 1947: Beazley J. D., Etruscan Vase-Painting.
• Cambitoglou 1975: Cambitoglou A., «Iphigeneia in Tauris», AntK 18 (1975), σ. 56.
• Gais 1981: Gais R.M., LIMC I, 1 (1981), λ. «Aigisthos», σ. 374, εικ. 15.
• Green, Handley 1995: Green R., Handley E., Images of the Greek Theatre.
• Krumeich, Pechstein, Seidensticker 1999: Krumeich R., Pechstein N., Seidensticker B., Das griechische Satyrspiel.
• LIMC: Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae
• Μαυρόπουλος 2006: Μαυρόπουλος Θ.Γ., Δραματική ποίηση: Ευριπίδης, τ. Β΄.
• McPhee 1986: McPhee I., LIMC III, 1 (1986), λ. «Elektra», σ. 716, εικ. 66.
• Melchinger 1974: Melchinger S., Das Theater der Tragödie. Aischylos, Sophokles, Euripides auf der Bühne ihrer Zeit.
• Moret 1975: Moret J.M., L’Ilioupersis dans la céramique Italiote. Les Mythes et leur expression figure au IVe siècle, τ. Ι.
• Taplin 2007: Taplin O., Pots and Plays: Interactions between Tragedy and Greek Vase–painting of the Fourth Century B.C.
• Trendall, Cambitoglou 1978: Trendall A.D., Cambitoglou A., The red-figured vases of Apulia, τ. I.

Πηγή: Αρχαιολογία Online