Κορνήλιος Καστοριάδης: Ο Παιδαγωγικός Έρωτας. Cornelius Castoriadis: The Pedagogical Love

Titian, The Education of Cupid, 1565

«Θα έλεγα πρώτα πρώτα ότι δεν μπορούμε να χωρίσουμε την εκπαίδευση από τη συνολική κοινωνική κατάσταση. Ο μακαρίτης, ο  καημένος ο Πλάτων έλεγε ήδη ότι ακόμα και οι τοίχοι της πόλης εκπαιδεύουν τους ανθρώπους και νομίζω ότι αυτό είναι μια τρομερά σημαντική και βαριά αλήθεια. Η εκπαίδευση ενός ανθρώπου, η παιδεία ενός ανθρώπου αρχίζει από την ηλικία μηδέν και φτάνει ως την ηλικία ωμέγα, δηλ. τη στιγμή που θα πεθάνει, συνεχώς διαμορφώνεται αυτός ο άνθρωπος. Διαμορφώνεται από τι; Διαμορφώνεται από όλα όσα προσλαμβάνει. Διαμορφώνεται από όλα όσα είναι γύρω του. 

Ζωγραφική αναπαράσταση της Ποικίλης Στοάς και των επ’ αυτής εκτιθέμενων έργων. Πρόκειται για το ευρύτερα γνωστό κτίριο της Αγοράς της περιόδου του Κίμωνος και ένα από τα πιο φημισμένα κοσμικά οικοδομήματα της αρχαίας Αθήνας, που ξεχωρίζει τόσο για την επιμελημένη του σχεδίαση και δόμηση όσο και για την πολυτέλειά του. Χρονολογείται στο διάστημα των ετών 475-450 π.Χ. Η στοά ονομάστηκε αρχικά «Στοά Πεισιάνακτος» από τον (πιθανό) γυναικάδελφο του Κίμωνος Πεισιάνακτα, ο οποίος ήταν υπέυθυνος για την χρηματοδότηση της εκτέλεσης του έργου κατά μήκος της βόρειας πλευράς του τετραγώνου της Αγοράς. Σύμφωνα με τον Παυσανία, βρισκόταν στην συμβολή της Οδού Παναθηναίων με έναν δρόμο που ερχόταν από τα βόρεια και κατέληγε στην Αγορά μέσω μιας πύλης, στολισμένης με τρόπαιο νίκης των Αθηναίων (του 303 π.Χ. περίπου), στο οποίο ενδέχεται να ανήκουν δύο βάσεις που έχουν αποκαλυφθεί στο σημείο αυτό. Πρόκειται για ευρύχωρη στοά δωρικού ρυθμού, κατασκευασμένη από ασβεστόλιθο, ψαμμίτη (αμμόπετρα) και μάρμαρο, με πρόσοψη προς νότον και εσωτερική ιωνική κιονοστοιχία, που αποτελεί την παρθενική εμφάνιση ιωνικών υποστηλωμάτων σε δωρικό κτίσμα. Σύντομα μετά την ανέγερσή της, στην δεκαετία 470-460 π.Χ., οι εσωτερικοί της τοίχοι κοσμήθηκαν με μία σειρά από ζωγραφικές παραστάσεις, με αποτέλεσμα από τον 4ο αι. και εξής να γίνει γνωστή με την οικεία στους αρχαίους συγγραφείς επωνυμία «Ποικίλη» (=ζωγραφισμένη, πολύχρωμη), την οποία μνημονεύουν ως επίσημη ονομασία της και οι σωζόμενες επιγραφές. Απ’ ό,τι φαίνεται οι ζωγραφικές παραστάσεις ήταν καμωμένες πάνω σε μεγάλους ξύλινους πίνακες («σανίδες») από εξέχοντες ζωγράφους της εποχής, όπως ο Πολύγνωτος, ο Μίκων και ο Πάναινος, και απεικόνιζαν σκηνές από τα μυθικά και ιστορικά στρατιωτικά κατορθώματα των Αθηναίων: «Ιλίου Πέρσις» (= Άλωση της Τροίας), Αμαζονομαχία, μάχη της Οινόης και – την εξοχώτερη όλων – μάχη του Μαραθώνος. Επιπλέον, η στοά στέγαζε και άλλα, απτά ενθύμια των αθηναϊκών θριάμβων, λόγου χάρη τις χάλκινες ασπίδες που Αθηναίοι πήραν ως λάφυρα από τους Λακεδαιμονίους που αιχμαλώτισαν στην νήσο Σφακτηρία το 425/4 π.Χ. 

Λοιπόν, τι διαμόρφωση υφίστατο ένας αρχαίος Αθηναίος περπατώντας, βλέποντας την Ακρόπολη, την Αγορά, τη Στοά και τα λοιπά και τα λοιπά και τι διαμόρφωση υφίσταται ένας σημερινός Αθηναίος ζώντας μέσα σε αυτό το φρικτό τερατούργημα που λέγεται Αθήνα και που έγινε τερατούργημα μέσα σε σαράντα χρόνια, δυνάμει όλων των μεγαλοφυών πολιτικών μας; Δεν είναι έτσι!...Ή τι διαμόρφωση υφίστατο ένας αρχαίος Αθηναίος βλέποντας τραγωδίες στο θέατρο του Διονύσου και τι διαμόρφωση υφίσταται σήμερα ένας άνθρωπος βλέποντας τις διαφημίσεις της τηλεόρασης, δεν ξέρω τι!...

Henri de Toulouse-Lautrec, The Singing Lesson (The Teacher, Mlle.Dihau, with Mme.Faveraud), 1898.

Για να υπάρξει πραγματική εκπαίδευση με την αυστηρή έννοια του όρου υπάρχει μια βασική προϋπόθεση: είναι ότι αυτή η εκπαιδευτική διαδικασία γίνεται αντικείμενο επένδυσης και πάθους και από τους εκπαιδευτές και από τους εκπαιδευόμενους και, για να το πω καθαρά, ότι αν δεν υπάρχει έρωτας μες στην εκπαίδευση δεν υπάρχει εκπαίδευση! Εάν κάποιος κάτι μαθαίνει μέσα στο σχολείο είναι διότι, διαδοχικά, έναν καθηγητή σε κάποια τάξη –και στο πανεπιστήμιο ακόμη- τον ερωτεύεται και τον ερωτεύεται διότι βλέπει ότι αυτός ο ίδιος ο καθηγητής είναι ερωτευμένος με αυτό που διδάσκει. Λοιπόν, για να τα πω επίσης καθαρά και για να γίνω πλήρως απεχθής σ’ αυτούς που με ακούνε, σήμερα οι εκπαιδευτικοί ασχολούνται με τις επαγγελματικές τους διεκδικήσεις, οι οικογένειες ασχολούνται με το να πάρει το παιδί ένα ‘χαρτί’ και τα παιδιά ασχολούνται με οτιδήποτε άλλο εκτός από την επένδυση των πραγμάτων που μαθαίνουν. Λοιπόν, δεν είναι δυνατόν να υπάρξει εκπαίδευση.

Στη Γαλλία αλλάζουν τα εκπαιδευτικά προγράμματα κάθε ένα χρόνο και το σύστημα και τα λοιπά και τα λοιπά… Κάθε υπουργός παιδείας αλλάζει και κάθε χρόνο πάει και χειρότερα το πράγμα, γιατί; Γιατί δεν μπορούν να αλλάξουν, ούτε είναι ικανοί να σκεφτούν που είναι το πραγματικό πρόβλημα. Το πραγματικό πρόβλημα είναι αυτός ο έρωτας των παιδιών για αυτόν που τους διδάσκει και γι' αυτά τα οποία διδάσκει, του διδάσκοντος για τα παιδιά και γι' αυτά που διδάσκει ο ίδιος και της οικογένειας, η οποία επενδύει όλα αυτά τα πράγματα. Για να υπάρξουν όλα αυτά πρέπει να υπάρξει μια άλλη στάση απέναντι στη ζωή και στη γνώση και όχι απλώς η στάση ότι πηγαίνουμε στο σχολείο για να πάρουμε το καλύτερο δυνατό ‘χαρτί’ που θα μας κάνει μετά να έχουμε το καλύτερο δυνατό επάγγελμα ή να μας κάνει να βγάλουμε τα περισσότερα δυνατά λεφτά. Όσο υπάρχει αυτή η νοοτροπία, θα υπάρχει μια συνεχής χειροτέρευση, όπως τη βλέπουμε και σε χώρες όχι σαν την Ελλάδα, αλλά σε μια χώρα όπως η Γαλλία, που έχει τεράστιες ισχυρές παραδοσιακές δομές από δέκα αιώνες και ιδίως στο θέμα της εκπαίδευσης, όπου βλέπει κανείς τη συνεχή φθορά των Λυκείων, των Γυμνασίων, εκεί πέρα και των εκπαιδευτικών και των μαθημάτων που διδάσκονται και των παιδιών και των οικογενειών. Και αυτό είναι όλο το κοινωνικοϊστορικό ρεύμα.»

Έλληνας φιλόσοφος, οικονομολόγος και ψυχαναλυτής, που έδρασε και δημιούργησε στη Γαλλία. Από τους μεγαλύτερους στοχαστές του 20ου αιώνα, συνένωσε στο έργο του την πολιτική, τη φιλοσοφία και την ψυχανάλυση. Αποκλήθηκε «φιλόσοφος της αυτονομίας», υπήρξε συγγραφέας του σημαντικού βιβλίου «Η φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας» και συνιδρυτής του περιοδικού «Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα».

Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη στις 11 Μαρτίου 1922 και λίγο μετά τη Μικρασιατική καταστροφή βρέθηκε στην Αθήνα με την οικογένειά του. Αρκετά νωρίς, από τα 13 του, αναμίχθηκε στην πολιτική και κοινωνική δράση. Μέλος παράνομης κομμουνιστικής οργάνωσης την περίοδο της δικτατορίας Μεταξά, συλλαμβάνεται και φυλακίζεται. Σπουδάζει νομικά και οικονομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και το 1941 εντάσσεται στο ΚΚΕ. Θα το εγκαταλείψει ένα χρόνο αργότερα για να ενταχθεί στην τροτσκιστική ομάδα του Σπύρου Στίνα. Αυτό θα έχει ως συνέπεια να βρεθεί ανάμεσα σε δύο πυρά, των Γερμανών και των ορθόδοξων κομμουνιστών.

Το 1944 δημοσιεύει το πρώτο του δοκίμιο για τον Μαξ Βέμπερ, που δημοσιεύεται στο περιοδικό «Αρχείο Κοινωνιολογίας και Ηθικής». Στα «Δεκεμβριανά» θα βιώσει ως τροτσκιστή την τρομοκρατία του ΕΛΑΣ και θα αποδοκιμάσει τις μεθόδους του ΚΚΕ. Το 1945 εγκαθίσταται στο Παρίσι με υποτροφία της Γαλλικής Κυβέρνησης, μαζί με τους Κώστα Αξελό, Κώστα Παπαϊωάννου, Ιάννη Ξενάκη, Μιμίκα Κρανάκη, Μέμο Μακρή κ.ά. Έκτοτε, η γαλλική πρωτεύουσα θα αποτελέσει το επίκεντρο της ζωής και των δραστηριοτήτων του. Την Ελλάδα θα την επισκέπτεται μόνο τα καλοκαίρια και μετά τη μεταπολίτευση.

Στο Παρίσι, παράλληλα με τις σπουδές του, δημιουργεί την ομάδα «Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα» που ιδεολογικά και πολιτικά ασκεί δριμύτατη κριτική στο σοβιετικό μαρξιστικό μοντέλο, το οποίο χαρακτηρίζει «γραφειοκρατικό καπιταλισμό». Είναι η ψυχή της ομάδας και αυτός, που κυρίως επεξεργάζεται τις θέσεις και γράφει τα σημαντικότερα κείμενα στο ομότιτλο περιοδικό.

Τότε είναι που αρχίζει να διαμορφώνει την έννοια της αυτονομίας, ως «αυτονομία του προλεταριάτου». Εκκινώντας από την εκτίμηση ότι το εργατικό κίνημα έχει υποστεί πολύμορφες διαστρεβλώσεις που αλλοίωσαν τον ιστορικό ρόλο του προλεταριάτου, θεωρεί ως βασικό όρο για τον σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας μιαν αυτόνομη δράση του προλεταριάτου, που θα έχει ως αντικειμενικό σκοπό την κατάλυση του γραφειοκρατικού δημόσιου μηχανισμού και τη μεταβίβαση της εξουσίας σε μαζικούς οργανισμούς των παραγωγικών τάξεων.

Το 1966 η ομάδα «Σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα» και το περιοδικό παύει να εκδίδεται. Ωστόσο, δύο χρόνια αργότερα, τα κείμενα και η σκέψη της ομάδας και κυρίως του Καστοριάδη αποτελούν βασική πηγή έμπνευσης των εξεγερμένων φοιτητών του Μάη του '68. Το διάστημα αυτό εργάζεται ως οικονομολόγος στον ΟΟΣΑ και το 1970 αποκτά τη γαλλική υπηκοότητα. Έτσι θα πάψει να αρθρογραφεί με ψευδώνυμο (Πιερ Σολιέ, Πολ Καρντάν κ.ά.), υπό τον φόβο της απέλασης και θα γίνει ευρύτερα γνωστός.

Η βαθιά κριτική του μαρξισμού συνοδεύεται από μια άνευ προηγουμένου πνευματική περιέργεια και παραγωγικότητα. Ο Καστοριάδης ασχολείται με τα μαθηματικά, την οικονομία και την ψυχανάλυση, την οποία και εξασκεί επαγγελματικά το 1974. Αυτή η στροφή προς την ψυχανάλυση χαρακτηρίζει πλέον το σύνολο της σκέψης του, που τον οδηγεί σε μια καινούργια φιλοσοφική κατανόηση της πολιτικής και κοινωνικής ζωής του ανθρώπου, η οποία αποτυπώνεται στο κλασικό, πλέον, έργο του «Η Φαντασιακή Θέσμιση της Κοινωνίας» (1975). Γύρω από αυτό το σύγγραμμα ο Καστοριάδης θα δομήσει το φιλοσοφικό του σύστημα. Ξαναφέρνοντας στο φως τις απαρχές της δημοκρατικής συγκρότησης της αθηναϊκής κοινωνίας του 5ου π.Χ. Αιώνα, όσο και όλες τις άλλες μεγάλες δημιουργικές στιγμές του ευρωπαϊκού πολιτισμού, η σκέψη του Κορνήλιου Καστοριάδη δίνει στον άνθρωπο τη δυνατότητα να δει τον εαυτό του ως αυτόνομο υποκείμενο και δημιουργό της Ιστορίας του.

Ο Καστοριάδης αρνείται την ύπαρξη οποιασδήποτε προδιαγεγραμμένης πορείας της κοινωνίας (ντετερμινισμού), καθώς αυτή είναι συνεχής δημιουργία που γεννιέται και νοηματοδοτείται μέσω του «Κοινωνικού Φαντασιακού». Σύμφωνα με τον Καστοριάδη, αν και όλες οι κοινωνίες δημιουργούν, οι ίδιες τις φαντασιακές σημασίες τους (δηλαδή τους θεσμούς, τους κανόνες, τις πεποιθήσεις, τις αντιλήψεις κ.λ.π.) δεν έχουν όλες συνείδηση του γεγονότος αυτού. Πολλές κοινωνίες συγκαλύπτουν τον κοινωνικό χαρακτήρα της θέσμισης των φαντασιακών σημασιών τους, αποδίδοντας τη θέσμιση και τη θεμελίωσή τους σε εξωκοινωνικούς παράγοντες (π.χ. το Θεό, την παράδοση, το νόμο, την ιστορία). Με βάση αυτή την συνείδηση της αυτοθέσμισης των φαντασιακών σημασιών από κάθε κοινωνία, ο Καστοριάδης διέκρινε μεταξύ των αυτόνομων κοινωνιών, αυτών δηλαδή που είχαν συνείδηση της αυτοθέσμισης αυτής, και των ετερόνομων κοινωνιών, στις οποίες η θέσμιση αποδιδόταν σε κάποια εξωκοινωνική αυθεντία.

Το 1979 γίνεται διευθυντής σπουδών στην «Ανωτάτη Σχολή για τις Κοινωνικές Επιστήμες» (École des Hautes Etudes en Sciences Sociales). Τα τελευταία χρόνια της ζωής του επισκέφθηκε αρκετές φορές την Ελλάδα, δίνοντας σειρά διαλέξεων στη Θεσσαλονίκη, το Ηράκλειο, τον Βόλο, το Ρέθυμνο κ.α. Το 1989 αναγορεύθηκε επίτιμος διδάκτορας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Πέθανε στο Παρίσι στις 26 Δεκεμβρίου 1997, από επιπλοκές μετά από εγχείρηση ανοιχτής καρδιάς, σε ηλικία 75 ετών.

Εννέα στους δέκα γαλαξίες «εχθρικοί για τη ζωή». Complex life may be possible in only 10% of all galaxies

Οι εκλάμψεις ακτίνων γάμμα, πίδακες πανίσχυρης ακτινοβολίας, είναι οι πιο βίαιες εκρήξεις στο Σύμπαν. Stellar explosions called gamma ray bursts emit beams of radiation that could render 90% of galaxies barren of complex life. Credit: NASA/SWIFT/MARY PAT HRYBYK-KEITH AND JOHN JONES

Το Σύμπαν ίσως είναι πιο ερημικό από ό,τι θέλουμε να πιστεύουμε: Ριπές θανάσιμης ακτινοβολίας καθιστούν εννέα στους δέκα γαλαξίες ακατάλληλους για την εμφάνιση ευφυούς ζωής, υπολογίζουν δύο αστροφυσικοί.

Στους περισσότερους γαλαξίες, λένε οι ερευνητές, οι οι πλανήτες σχεδόν αποστειρώνονται από τις λεγόμενες «εκλάμψεις ακτίνων γάμμα», ή GRB, τις ισχυρότερες εκρήξεις που γνωρίζουμε στο Σύμπαν.

Οι εκλάμψεις ακτίνων γάμμα

Artist’s impression of a gamma-ray burst shining through two young galaxies in the early Universe. Credit: ESO

Οι εκλάμψεις ακτίνων γάμμα ανακαλύφθηκαν τη δεκαετία του 1960 από δορυφόρους σχεδιασμένους να ανιχνεύουν εκρήξεις πυρηνικών δοκιμών.

Σήμερα γνωρίζουμε ότι πρόκειται για πίδακες ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας -φωτόνια υψηλής συχνότητας και ενέργειας- που παράγονται από βίαια συμβάντα.

Οι GRB χωρίζονται σε δύο είδη: εκλάμψεις μικρής διάρκειας, περίπου ενός ή δύο δευτερολέπτων, οι οποίες παράγονται από συγκρούσεις ανάμεσα σε δύο άστρα νετρονίων ή μαύρες τρύπες. Οι εκλάμψεις του δεύτερου είδους διαρκούν δεκάδες δευτερόλεπτα και εκδηλώνονται όταν γερασμένα άστρα καταρρέουν υπό το ίδιο το βάρος τους και ανατινάζονται. Οι εκρήξεις αυτές είναι πιο σπάνιες από τις σύντομες GRB, μεταφέρουν όμως 100 φορές περισσότερη ενέργεια.

Μόνο τα μικρόβια μπορούν να αντέξουν

Artist’s image of a gamma ray burst. And it’s coming straight for you. Credit: NASA/Swift/Cruz deWilde

Οι πλανήτες που τυχαίνει να βρεθούν στην πορεία της θανάσιμης ακτινοβολίας δεν θα αποστειρωνόταν αμέσως. Οι ακτίνες γάμμα θα κατέστρεφαν όμως το στρώμα του όζοντος και θα άφηναν τον πλανήτη εκτεθειμένο σε επικίνδυνη υπεριώδη ακτινοβολία, αρκετή για να εξοντώσει κάθε περίπλοκη μορφή ζωής. Μόνο τα μικρόβια θα ήταν πιθανό να επιζήσουν σε μια τέτοια καταστροφή, εκτιμούν οι συντάκτες της νέας μελέτης.

Μια έκλαμψη ακτίνων γάμμα, εξάλλου, έχει προταθεί ως εξήγηση για την μαζική εξαφάνιση ειδών του Ορβοβίκιου, πριν από 450 εκατομμύρια χρόνια, όταν χάθηκε το 80% των ειδών της Γης.

Ο Τσβι Πίραν, θεωρητικός αστροφυσικός στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ, συνεργάστηκε στην έρευνα με τον Ραούλ Χιμένεθ, αστροφυσικό του Πανεπιστημίου της Βαρκελώνης στην Ισπανία.

Πολύ συχνές εκρήξεις στο 90% των γαλαξιών

Δύο αστροφυσικοί υποστηρίζουν ότι ριπές θανάσιμης ακτινοβολίας τους καθιστούν ακατάλληλους για εμφάνιση ευφυούς ζωής. The history of life in the universe may have been governed by the frequency of giant stellar explosions. In a paper published on arXiv, an online repository, two astronomers, Tsvi Piran of the Hebrew University of Jerusalem and Raul Jimenez of the University of Barcelona, argue that some regions of the galaxy are less friendly to life than others. Moreover, the friendly areas may have been smaller in the past than they are now. If that is true, then it may be the case that complex life on Earth is just about as ancient as it is possible for complex life to be. And, since complexity necessarily precedes intelligence, that might mean human beings really are the first intelligent life forms to evolve in the Milky Way.

Όπως αναφέρουν στην επιθεώρηση Physical Review Letters, στο 90% των γαλαξιών του ορατού Σύμπαντος οι εκρήξεις είναι τόσο συχνές που θα ήταν απίθανο να αφήσουν έστω και έναν ζωντανό πλανήτη απείραχτο.

Προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει ότι οι παρατεταμένες εκλάμψεις ακτίνων γάμμα είναι συχνότερες σε περιοχές με έντονη αστρογένεση οι οποίες είναι φτωχές σε χημικά στοιχεία πιο βαριά από το υδρογόνο και το ήλιο -περιοχές χαμηλής «μεταλλικότητας» όπως λένε οι αστροφυσικοί.

Οι ερευνητές εκτίμησαν αρχικά τη συχνότητα των μακρών GRB στον Γαλαξία μας βάσει της μέσης μεταλλικότητας και της κατανομής των άστρων. Κοντά στο κέντρο του Γαλαξία, τα άστρα είναι πολύ στριμωγμένα και ο κίνδυνος πολύ μεγάλος: οι πλανήτες που βρίσκονται σε ακτίνα 6.500 ετών φωτός από το γαλαξιακό κέντρο έχουν πιθανότητα 95% να έχουν δεχθεί μια θανάσιμη ριπή ακτίνων γάμμα τα τελευταία ένα δισεκατομμύριο χρόνια.

50% η πιθανότητα για τη Γη 

Στην περίπτωση της Γης, η οποία βρίσκεται κοντά στην άκρη του Γαλαξία, 27.000 έτη φωτός από το κέντρο, η πιθανότητα εκτιμάται στο 50%.

Σε άλλους γαλαξίες, η κατάσταση θα ήταν πολύ χειρότερη από ό,τι στον Μίλκι Ουέι. Οι περισσότεροι άλλοι γαλαξίες στο ορατό Σύμπαν είναι μικροί και παρουσιάζουν χαμηλή μεταλλικότητα. Στο 90% των γαλαξιών, οι εκλάμψεις ακτίνων γάμμα θα ήταν υπερβολικά συχνές για να αφήσουν τη ζωή να εξελιχθεί, υπολογίζουν οι ερευνητές.

Επισημαίνουν επίσης ότι όλοι οι γαλαξίες είχαν μικρό μέγεθος και χαμηλή μεταλλικότητα στα πρώτα πέντε δισεκατομμύρια χρόνια μετά τη Μεγάλη Έκρηξη. Και αυτό σημαίνει ότι η εμφάνιση πολύπλοκων μορφών ζωής ήταν αδύνατη παντού στον Κόσμο.

«Προκαλεί έκπληξη το συμπέρασμα ότι μπορεί να υπάρχει [πολύπλοκη] ζωή μόνο στο 10% των γαλαξιών και μόνο έπειτα από πέντε δισεκατομμύρια χρόνια» σχολιάζει στο δικτυακό τόπο του Science ο Μπράιαν Τόμας του Πανεπιστημίου Washburn στο Κάνσας, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη.

«Συνολικά όμως έχω την εικόνα ότι πιθανότατα έχουν δίκιο» λέει, αναφερόμενος στην τελευταία μελέτη.

Τα ραδιοτηλεσκόπια μακριά από το κέντρο του Γαλαξία 

The Allen Telescope Array. The analysis could have practical implications for the search for life on other planets, Piran says. For decades, scientists with the SETI Institute in Mountain View, California, have used radio telescopes to search for signals from intelligent life on planets around distant stars. But SETI researchers are looking mostly toward the center of the Milky Way, where the stars are more abundant, Piran says. That's precisely where gamma ray bursts may make intelligent life impossible, he says: "We are saying maybe you should look in the exact opposite direction."

Τα ευρήματα των ερευνητών, εξάλλου, θα μπορούσαν να έχουν χρησιμότητα στην αναζήτηση ευφυών μορφών ζωής εκτός της Γης. Για παράδειγμα, το διάσημο Ινστιτούτο SETI στρέφει τα ραδιοτηλεσκόπιά του προς το γαλαξιακό κέντρο, όπου τα άστρα είναι πιο πυκνά.

Όπως λένε οι ερευνητές, η προσοχή μας θα ήταν καλύτερο να στραφεί προς την ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση.

Αλιεία και αλιευτικά προϊόντα στο Προϊστορικό Αιγαίο. Fish, shellfish and fishermen in Prehistoric Aegean

Δεν ήταν «τυχαίος» ο ψαράς του Ακρωτηρίου της Θήρας. Οι Σαντορινιοί έφτιαχναν μέχρι και πάστα ψαριού! “Little Fisherman”. Wall painting, Akrotiri, Thera. The fisherman holds dolphin fish (Coryphaena hippurus) and little tunnies (Euthynnus alletteratus). The coastal communities that lived around the Aegean exploited the riches of the sea from very early in their history. This relationship was expressed with a large variety of fishing ways and choices which reflect the character of the local ecosystems and the interests and priorities of the local communities. The roots of the fishing traditions of the Aegean, which are still found along its coasts, are to be found in prehistoric times, from the Mesolithic to the Bronze Age.

Η θάλασσα έτρεφε τους Έλληνες από τα προϊστορικά χρόνια, με τους ροφούς, τις σκορπίνες και τους ζαργούς να είναι πρώτα στις προτιμήσεις τους, τα όστρακα να αποτελούν πρώτη ύλη για τη δημιουργία κοσμημάτων και η μεταποίηση να έχει προχωρήσει ακόμη και στη δημιουργία πάστας ψαριού!

Πολύτιμα στοιχεία για την αλιεία και τα αλιευτικά προϊόντα στο προϊστορικό Αιγαίο περιλαμβάνει η ομιλία της Δήμητρας Μυλωνά, από το Ινστιτούτο Αιγαιακής Προϊστορίας για την Ανατολική Κρήτη στο 15ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ιχθυολόγων που αρχίζει σήμερα στη Θεσσαλονίκη και διοργανώνεται από τον Πανελλήνιο Σύλλογο Ιχθυολόγων Δημοσίου.

Talismanic seal with crab, ca. 1450 BC (CMS VIII 062). The oldest evidence for the systematic, complex and elaborate exploitation of the aquatic resources of the Aegean sea dates to the 11th millennium before present. That was the end of an era of extreme environmental changes and the beginning of the Holocene. This period is conventionally called the Mesolithic and some environmental issues that pertain to this period are important for the fishing activity at the time. It appears that the Black Sea opened to the Aegean and the rest of the Mediterranean just then. This event, in combination to an increased discharge of the large rivers of the Northern Aegean (due to higher precipitation at the end of the Ice Age) led to a marked increase of nutrients concentration in the waters. Culturally, the Aegean coasts were sparsely occupied by communities of hunter-gatherers and fishermen. There is unequivocal evidence that those people were technically able to cross considerable distances between the mainland and certain islands using boats.

Το ταξίδι στην αλιεία του αιγαιακού χώρου έχει αφετηρία τουλάχιστον την 11η χιλιετία, όταν ολοκληρώνονται οι περιβαλλοντικές αλλαγές, ανοίγει η Μαύρη Θάλασσα προς το Αιγαίο και αυξάνει ο ευτροφισμός των νερών του.

Neolithic ornaments made of thorny oyster shell (Spondylus gaederopus) (Photo: Fotis Ifantidis). The exploration of prehistoric fishing in the Aegean is based on several lines of evidence. Fish bones, sea shells and remains of other marine organisms are regularly found in archaeological excavations and inform us on what people caught and gathered from the sea. The fishing tools, also found in excavations, as well as the illustrations in art inform us on the catches, on fishing techniques and on the people behind the act. Natural sciences, including ichthyology, marine biology, oceanography and ecology add extra dimensions to the understanding of ancient fishing and shellfish gathering. Additionally, anthropology and ethnography provide analogies that help in our quest for the understanding of the inter-relations between humans and aquatic resources.

Η έρευνα έχει δείξει ότι οι παραλίες του Αιγαίου ήταν ένας χώρος αραιοκατοικημένος από κοινότητες κυνηγών/τροφοσυλλεκτών και ψαράδων. Όμως οι κάτοικοι φαίνεται ότι μπορούσαν να διαπλεύσουν σημαντικές αποστάσεις μεταξύ ηπειρωτικής χώρας και νησιών.

Σημαντικές πληροφορίες για την αλιεία κατά την προϊστορία, πέρα από άλλες πηγές, δίνουν δύο σπήλαια, στο Φράγχθι Αργολίδας και στο νησί Γιούρα στις Σποράδες, καθώς και ένας ανοιχτός οικισμός στον Μαρουλά Κύθνου.

Χιλιάδες ψαροκόκαλα

Fish bones form the Mesolithic strata in the Cave of Cyclope, Youra. Three archaeological sites provide rich data on the issue of fishing and shellfish gathering at this time: the Franchthi Cave in the Argolid, the Cave of Cyclope at Youra and the open air settlement of Maroulas on Kythnos. During their excavation there have been collected tens of thousands of fish bones and scales, sea shells and bones of sea mammals and sea birds.

Στα σπήλαια συλλέχθηκαν δεκάδες χιλιάδες ψαροκόκαλα και λέπια, χιλιάδες όστρακα αλλά και οστά από θαλάσσια θηλαστικά και ψαροπούλια. Τα ψάρια που πιάνονταν στις δύο αυτές θέσεις ήταν κυρίως παράκτια, μεσαίου μεγέθους· ροφοί, σκορπίνες, χριστόψαρα, χειλούδες αλλά και συναγρίδες, λυθρίνια, σαργοί και άλλα μέλη της οικογένειας των Σπαριδών ήταν τα πιο κοινά. Μια άλλη κατηγορία ψαριών ήταν τα ευρύαλα, με τους κέφαλους να κυριαρχούν, ενώ οι κάτοικοι παραθαλάσσιων περιοχών του Αιγαίου δεν έλεγαν όχι και στα μεταναστευτικά είδη, όπως τα ψάρια της οικογένειας των Σκομβριδών. Παρ' ότι μπορούσαν να πιάσουν τόνους, μεσαίου ή μικρού μεγέθους, προτιμούσαν μικρότερα είδη.

Bone fish hooks from the Mesolithic strata in the Cave of Cyclope, Youra. The excavation in the Cave of Cyclope also produced a number of fish hooks, made of bone and antler. Some of these had already attained the typical, and apparently very successful hooked shape that survived to the present day while the configuration of others, of a bi-pointed shape, has been forgotten in the Mediterranean but survives in other parts of the world. The excavation in the Cave of Cyclope at Youra also produced the remains of euryaline fish (fish that tolerate considerable fluctuations in water salinity), such as the gray mullets and migratory fish, mostly of the Scombridae family. Although they regularly captured large tunas (Thunnus sp.) with a special preference to the medium of small size fish, they mostly targeted the smaller species of the Scombridae family, such as the mackerels, the pelamids, the little tunnies etc.

Στο Σπήλαιο του Κύκλωπα, στα Γιούρα, βρέθηκαν αγκίστρια δύο τύπων, φτιαγμένα από οστό και ελαφοκέρατο. Στο ίδιο σπήλαιο παρατηρήθηκε ότι από ορισμένα ψάρια, όπως τα τονάκια (Euthynnus alletteratus), έλειπαν συστηματικά τα οστά του κεφαλιού και οι πρώτοι σπόνδυλοι. Αυτό εκτιμάται ότι συνέβη προτού φθάσουν τα ψάρια στο σπήλαιο. Η απομάκρυνση κεφαλιού και εντοσθίων, τα οποία αλλοιώνονται γρήγορα, είναι παραδοσιακά από τις πρώτες κινήσεις στη διαδικασία μεταποίησης ψαριών.

An interest to the storage of presumably preserved fish, is documented at the coastal settlement of Maroulas on Kythnos, where whole fish were stored in cavities in the floors of the rounded huts. As in Yioura, some of the heads and first vertebrae are missing altogether. The same phenomenon has been observed in other Mesolithic sites on Cyprus and Southern Italy, a fact that indicates the existence of a common Central and Eastern Mediterranean tradition in the preservation of fish.

Το ενδιαφέρον για μεταποίηση και αποθήκευση ψαριών εικονογραφείται στο μεσολιθικό οικισμό του Μαρουλά στην Κύθνο, όπου ολόκληρα ψάρια έχουν βρεθεί αποθηκευμένα σε ημιυπόγειες κυκλικές καλύβες. Πάλι, σε ορισμένες περιπτώσεις, λείπουν εντελώς τα οστά του κεφαλιού και οι πρώτοι σπόνδυλοι.

Κύπρος, Ιταλία

Marine style jag, ca 1500 BC with octopus, rocks and seaweeds (Source: Museum Syndicate). The Mesolithic period was the “Golden Age” of fishing in the Aegean. The impression of abundance of aquatic resources and of a systematic fishing of large fish does not appear again in the following millennia. After the 7th millennium BC, during the so-called Neolithic period, agriculture and animal husbandry were adopted throughout the Hellenic Peninsula, as the basis means of subsistence. The exploitation of aquatic resources, marine, fluvial or lacustrine, was considerably reduced. The contribution of fish and seafood to the diet did not even come near that of ovicaprids, pigs and cattle.

Μαρτυρίες από άλλες μεσολιθικές θέσεις στην Κύπρο και τη νότια Ιταλία υποδηλώνουν ότι την εποχή αυτή έχει αναπτυχθεί κοινή παράδοση μεταποίησης ψαριών σε ανατολική και κεντρική Μεσόγειο.

Η συστηματική αλιεία μεγάλων ψαριών κατά τους μεσολιθικούς χρόνους δεν φαίνεται να επαναλαμβάνεται στις μετέπειτα χιλιετίες. Από τη νεολιθική εποχή, στην 7η χιλιετία π.Χ., με την υιοθέτηση της γεωργίας και της κτηνοτροφίας ως βασικών διεξόδων διατροφής, παντού στον ελλαδικό χώρο η εκμετάλλευση υδρόβιων πόρων, θαλάσσιων, λιμναίων ή ποτάμιων, περιορίζεται. Η κατανάλωση ψαριών, οστράκων και μαλακοστράκων στη διατροφή δεν ξεπερνά το κρέας (αίγειο, πρόβειο, χοιρινό, βόειο).

Σε περιοχές με πλούσια υδάτινα οικοσυστήματα παρατηρείται, ωστόσο, ότι η αλιεία και η συλλογή οστράκων εξακολουθούν να υφίστανται με παρελθοντικές πρακτικές.

Fish bones of cat fish (Silurus glanis) and gray mullets (Mugilidae) from the Neolithic settlement of Kyroneri, near the estuary of Strymon River. Exceptions to this situation are special locations with rich aquatic ecosystems, where fishing and shellfish gathering remained important. Even technologies that had their roots in the Mesolithic, such as the bone fish hooks, were still in use. In the Neolithic settlement of Dispilio, for example, on the shores of Lake Kastoria, fishing and gathering of fresh water shellfish were particularly important. The same is true for another Neolithic settlement, at Kryoneri, near Amphipolis, on the banks of Strymon river, very near its eustuaries. The Neolithic fishermen there caught gray mullets and various fresh water fish such as carp, tench, great catfish and also eels. These eels from Strymon river became very famous a few millenia later in the markets of ancient Greece. Fishing was also intensive on various coastal locations, especially on islands, such as at Agios Petros on Sporades.

Στην περιοχή της Αμφίπολης, κοντά στις εκβολές του Στρυμόνα, οι κάτοικοι ψαρεύουν εντατικά ευρύαλα είδη των εκβολών του ποταμού, μεγάλους γουλιανούς και χέλια, για τα οποία το ποτάμι φημίζεται κατά την αρχαιότητα.

Εντατική η αλιεία και στις ακτές του Αλιάκμονα, της λίμνης της Καστοριάς αλλά και σε διάφορες νησιωτικές τοποθεσίες, όπως στον Άγιο Πέτρο στις Σποράδες. Παράλληλα συλλέγεται πλήθος οστράκων, τόσο για διατροφικούς λόγους όσο και για χρήση στην Κοσμετολογία, ανταλλαγές κ.ά.

Στην εποχή του Χαλκού (3η και 2η χιλιετία π.Χ.), η εικόνα για την αλιεία γίνεται πιο σύνθετη και οι θαλάσσιοι οργανισμοί παίζουν ενεργό ρόλο στο θρησκευτικό και κοινωνικό τελετουργικό. Στο νότιο Αιγαίο, μαρίδες και γόπες κυριαρχούν, με τα σπαράκια, τους χάννους, τις καλογρίτσες, τα μικρά λυθρίνια, τους σκάρους να ακολουθούν. Άλλα μεγαλύτερα ψάρια, όπως φαγκριά, μελανούρια αλλά και ροφοί, σκορπίνες, λίτσες, τουρνάδες, σελάχια και καρχαρίες, είναι αρκετά κοινά.

Όπως διαπιστώνεται, τουλάχιστον στο νότιο Αιγαίο, η αλιεία πραγματοποιείται στα ρηχά νερά πολύ κοντά στις ακτές. Η τεχνολογία περιλαμβάνει χάλκινα αγκίστρια όλων των σχημάτων και μεγεθών, μικρά δίχτυα, μανωμένα ή μη, πεζόβολα, από τα οποία επιβιώνουν μόνο τα μολύβδινα βαρίδια και διάτρητες πέτρες που χρησίμευαν ως βάρη. Υπάρχουν, επίσης, ενδείξεις για τη χρήση κιούρτων αλλά και μεγαλύτερων παγίδων παρόμοιων με τα θυννεία.

Αλιεία στα ρηχά νερά

Seal with a fishermen holding his catch, an octopus and a fish (CMS VI 183). The collection of shellfish for food follows a similar pattern, taking place in the shallows. Top shells, limpets and crabs were regularly eaten, occasionally in very large quantities. A clear differentiation is, however, evident. Fishermen turned to deeper waters to catch molluscs of a special use. Pen shellfish, purple shellfish and tritons are such examples. The pearly interior of the pen shells were cut and used as inlays, the triton shells, modified or not, were used as ordinary ladles or in special circumstances as ceremonial rhyta. The purple shellfish, from ca 1800 BC onwards, were used in large quantities for the production of purple dye on an industrial level. These special uses of shellfish incorporated the sea in spheres other than the nutritional. Shellfish, and by inference the sea itself were increasingly incorporated in the sphere of social competition and ideology.

Η συλλογή κοχυλιών και οστρακόδερμων για κατανάλωση ακολουθεί το ίδιο μοτίβο. Στρόμβοι, πεταλίδες και καβούρια καταναλώνονται συστηματικά και κατά τόπους σε μεγάλες ποσότητες, αλλά οι ψαράδες στρέφονται σε βαθύτερα νερά όταν στοχεύουν σε είδη οστράκων ειδικής χρήσης. Οι πίνες χρησιμοποιούνται για την παραγωγή διακοσμητικών πλακιδίων, οι τρίτωνες για την κατασκευή αγγείων μετάγγισης υγρών ή την κατασκευή τελετουργικών ρυτών και οι πορφύρες, από το 1800 π.Χ. περίπου, χρησιμοποιούνται σε μεγάλες ποσότητες για την βιοτεχνικού τύπου παραγωγή πορφυρής βαφής...

Fish bones from Akrotiri, Thera. They are all from very small fish of the shallow waters. In the Bronze Age, people all along the Aegean caught and ate mostly small inshore fish. In the Southern Aegean the picarels and bogues were the most common species, with small annular sea breams, combers, damsel fish, small pandoras and striped sea bream as well as groupers, scorpion fishes, leer fish, baracudas, sting rays and sharks are fairly common. In other words, fishing the Aegean was done in the shallow waters, very near the coasts. The seasonal, migratory fish, such as the tunas and the smaller members of the Scombridae family are much scarcer in the southern part of the Aegean than in the northern part. Fishing tools in this era, as these are known from their material remains and artistic representations appear to be adopted to this fishing zone. The fishing tool kit of the Bronze Age fishermen included bronze fish hooks of various sizes, shapes and configurations, small nets and also larger seine nets, baited baskets and stationery fish traps. Part of the catch were processed to make preserved fish products. The excavations at Akrotiri, Thera, provide ample evidence that the preservation of fish was an elaborate process that created a variety of different products.

Η μεταποίηση των αλιευμάτων μαρτυρείται και από τον εύρωστο οικισμό του Ακρωτηρίου στη Σαντορίνη, που καλύπτεται λόγω της έκρηξης του ηφαιστείου από τέφρα γύρω στα 1650 π.Χ. Κατά την ανασκαφή αποκαλύπτεται ένα εξαιρετικό εύρημα, ένα μικρό αγγείο που περιείχε πάστα ψαριού. Πρόκειται για μείγμα μικρών ψαριών, εκ των οποίων έχουν αναγνωριστεί υπολείμματα ενός μικρού σελαχιού και οστά μαρίδων ή γοπών. Η πάστα περιέχει επίσης σπόρους δημητριακών κ.ά. Το προϊόν είναι παρόμοιο με το γνωστό από την κλασική και ρωμαϊκή αρχαιότητα γάρο.

Στο ίδιο σημείο της ανασκαφής βρίσκονται τα υπολείμματα μεγάλων αποξηραμένων συναγρίδων. Τα ψάρια έχουν ανοιχτεί, η σπονδυλική τους στήλη έχει αφαιρεθεί, έχουν πιθανόν παστωθεί, αποξηρανθεί και κρεμαστεί σε μια αρμαθιά. Τέλος, στο Ακρωτήρι βρίσκεται και μια τρίτη περίπτωση μεταποιημένων ψαριών. Σε ένα πιθάρι μάλιστα βρίσκονται οστά ολόκληρων φαγκριών, μαζί με υπολείμματα της σάρκας τους και σπόρους σιτηρών!

Read more: http://goo.gl/xUB5lL

«Μεταμόρφωση» κυττάρων, ελπίδα για εγκεφαλικά και επιληψία. Brain damage could be repaired by creating new nerve cells

Η μετατροπή υποστηρικτικών κυττάρων του εγκεφάλου με την κατάλληλη γονιδιακή παρέμβαση σε λειτουργικούς νευρώνες σε ποντίκια ανοίγει τον δρόμο θεραπειών για εγκεφαλικά, τραυματισμούς του εγκεφάλου και επιληψία. The new neurons were incorporated into the brain’s neural networks and could receive signals. Illustration: Kiyoshi Takahase Segundo/Alamy

Ελπίδες ότι βλάβες του εγκεφάλου που προκαλούνται από εγκεφαλικά επεισόδια ή τραυματισμούς θα μπορούσαν κάποια στιγμή να «επιδιορθωθούν» δίνει μια νέα μελέτη στο πλαίσιο της οποίας δομικά εγκεφαλικά κύτταρα μετετράπησαν σε λειτουργικούς νευρώνες.

Η «μεταμόρφωση» των υποστηρικτικών κυττάρων

Για πρώτη φορά δομικά κύτταρα του εγκεφάλου μετατράπηκαν σε λειτουργικούς νευρώνες σε ποντίκια. The cerebral cortex lacks the ability to replace neurons that die as a result of Alzheimer's, stroke, and other devastating diseases. A new study shows that a Sox2 protein, alone or in combination with another protein, Ascl1, can cause nonneuronal cells, called NG2 glia, to turn into neurons in the injured cerebral cortex of adult mice. The findings reveal that NG2 glia represent a promising target for neuronal cell replacement strategies to treat brain injury. This is a scanning electron micrograph (false color) of a human induced pluripotent stem cell-derived neuron. Credit: Thomas Deerinck, UC San Diego

Για πρώτη φορά ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Ludwig-Maximillians στο Μόναχο επέτυχαν να αναγεννήσουν κατεστραμμένες περιοχές του εγκεφαλικού φλοιού ζώων «μεταμορφώνοντας» έναν τύπο υποστηρικτικών κυττάρων του εγκεφάλου σε νευρώνες.

Ο εγκεφαλικός φλοιός - το εξωτερικό στρώμα ιστού στον εγκέφαλο - εμπλέκεται στον έλεγχο των κινήσεων, στην ερμηνεία των αισθήσεων, στη συνειδητή σκέψη και στη μνήμη. Σε αυτή την περιοχή του εγκεφάλου δεν αναπτύσσεται σχεδόν κανένας νέος νευρώνας στους ενηλίκους. Έτσι, αν τα κύτταρα της περιοχής πεθάνουν, δεν αντικαθίστανται.

Τώρα όμως οι επιστήμονες από το Μόναχο κατάφεραν εγχέοντας σε ποντίκια ιούς που μετέφεραν τα κατάλληλα γονίδια να μετατρέψουν σε μια κατεστραμμένη περιοχή του εγκεφάλου δομικά κύτταρα που ονομάζονται ΝG2 γλοία σε νευρώνες. Οι νευρώνες αυτοί αναπτύχθηκαν στην περιοχή έγχυσης και ήταν σε θέση να λαμβάνουν σήματα από άλλους νευρώνες γύρω της.

Ελπίδες για επιληψία, εγκεφαλικό ή τραυματισμούς

The portion of the adult brain responsible for complex thought, known as the cerebral cortex, lacks the ability to replace neurons that die as a result of Alzheimer's disease, stroke, and other devastating diseases. A Stem Cell Reports study shows that a Sox2 protein, alone or in combination with another protein, Ascl1, can cause nonneuronal cells, called NG2 glia, to turn into neurons in the injured cerebral cortex of adult mice. The findings reveal that NG2 glia represent a promising target for neuronal cell replacement strategies to treat traumatic brain injury.

Η μελέτη δημιουργεί ελπίδες ότι εγκεφαλικός ιστός που έχει υποστεί βλάβη θα μπορεί να αποκατασταθεί σε ασθενείς με επιληψία, εγκεφαλικό ή τραυματισμό του εγκεφάλου.

Σε ό,τι αφορά συγκεκριμένα τη θεραπεία του εγκεφαλικού, επιστήμονες έχουν ήδη χρησιμοποιήσει βλαστικά κύτταρα εργαστηρίου τα οποία εγχύθηκαν στη συνέχεια σε ασθενείς. Ωστόσο η τελευταία μελέτη που δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Stem Cell Reports» ανοίγει τον δρόμο αποκατάστασης τραυματισμών με χρήση ήδη υπαρχόντων εντός του εγκεφάλου του ασθενούς κυττάρων, γεγονός που θα μειώσει τον κίνδυνο απόρριψης και άλλων επιπλοκών.

Οι ερευνητές προειδοποιούν πάντως ότι θα παρέλθουν ως και δύο δεκαετίες προτού τέτοιου είδους θεραπείες εφαρμοστούν σε ανθρώπους. Ο δρ Μπένεντικτ Μπέρνινγκερ, γενετιστής από το Πανεπιστήμιο Ludwig-Maximillians, που ήταν εκ των επικεφαλής της νέας μελέτης, σημείωσε ότι «απαιτείται πολλή βασική έρευνα προτού φθάσουμε στην κλινική πράξη».

Ο ερευνητής εξήγησε ότι «όταν μιλούμε για τον εγκεφαλικό φλοιό σκεφτόμαστε τη νόσο Αλτσχάιμερ και το εγκεφαλικό, ωστόσο σε αυτές τις περιπτώσεις μιλούμε για μαζική εκφύλιση ιστού, έτσι η θεραπεία θα ήταν δύσκολη. Ίσως τα πράγματα είναι πιο διαχειρίσιμα σε ό,τι αφορά άλλες παθήσεις όπως η επιληψία. Η αναγέννηση νευρώνων που σχετίζονται με αισθητηριακές ή κινητικές αποκρίσεις είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα είναι αποτελεσματικότερη από την αναγέννηση κυκλωμάτων της μνήμης».

Η δημιουργία νέων νευρώνων δεν θα αποκαταστήσει τις αναμνήσεις που είχαν κωδικοποιηθεί στις συνάψεις μεταξύ εκφυλισμένων κυττάρων, ωστόσο θα επιτρέψει τουλάχιστον στο σύστημα να αποκτήσει νέες αναμνήσεις, σύμφωνα με τον δρα Μπέρνινγκερ.

Ο μηχανισμός της θεραπείας

Η ερευνητική ομάδα τροποποίησε γενετικώς ρετροϊούς ώστε να μεταφέρουν γονίδια για τον παράγοντα μεταγραφής Sox2, ο οποίος είναι γνωστό ότι παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη των βλαστικών κυττάρων. Οι ειδικοί ενέχυσαν τους ιούς στον κατεστραμμένο εγκέφαλο ποντικών, με αποτέλεσμα να ενσωματώσουν τη γενετική πληροφορία που μετέφεραν εντός των κυττάρων.

Με τον τρόπο αυτόν τα γλοιακά κύτταρα NG2N, τα οποία υπό φυσιολογικές συνθήκες βοηθούν στη διατήρηση της φυσικής δομής του εγκεφάλου και τον τροφοδοτούν με θρεπτικά συστατικά, μετετράπησαν σε νευρώνες. Οι νέοι νευρώνες αναπτύχθηκαν μόνο στις κατεστραμμένες περιοχές του εγκεφάλου ενώ, όπως προέκυψε, δεν αναπτύχθηκαν στον εγκέφαλο ποντικών που δεν είχαν υποστεί τραυματισμό.

Δημιουργία λειτουργικών νευρώνων

Για πρώτη φορά ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Ludwig-Maximillians στο Μόναχο επέτυχαν να αναγεννήσουν κατεστραμμένες περιοχές του εγκεφαλικού φλοιού ζώων «μεταμορφώνοντας» έναν τύπο υποστηρικτικών κυττάρων του εγκεφάλου σε νευρώνες. Neuron | Source: Fotolia

Μετρώντας την ηλεκτρική αγωγιμότητα των νέων κυττάρων οι επιστήμονες ήταν σε θέση να επιβεβαιώσουν ότι οι νέοι νευρώνες ενσωματώθηκαν στα νευρικά δίκτυα του εγκεφάλου και ήταν σε θέση να λαμβάνουν σήματα.

Η καθηγήτρια Μαγκνταλένα Γκετς, νευροεπιστήμονας από το Πανεπιστήμιο Ludwig-Maximillians, που επίσης συμμετείχε στη μελέτη, σημείωσε ότι η ερευνητική ομάδα διερευνά την ανάπτυξη φαρμάκων τα οποία θα προάγουν τη «μεταμόρφωση» των κυττάρων αντί για τη χρήση ιών. «Στις περισσότερες περιοχές του εγκεφάλου μας τα κύτταρα με τα οποία γεννιόμαστε δεν αντικαθίστανται. Σήμερα, μόλις χάσουμε έναν αριθμό κυττάρων, δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα για να δημιουργήσουμε νέους νευρώνες. Έτσι είναι άκρως σημαντικό να μελετήσουμε πώς τα κύτταρα του εγκεφάλου μπορούν να "εμπνευστούν" και να πραγματοποιήσουν τη δημιουργία νέων νευρώνων όταν χρειάζεται».

Γυναίκες σε θέσεις εξουσίας με σύντροφο την... κατάθλιψη. For Women, Job Authority Adds to Depression Symptoms

Edward Hopper, Conference at Night, Conférence nocturne, 1949. Οι γυναίκες που έχουν στα χέρια τους εξουσία, όπως το να απολύουν και να προσλαμβάνουν ανθρώπους, ή να αποφασίζουν για τους μισθούς υφισταμένων, εμφανίζουν αυξημένες πιθανότητες για κατάθλιψη. Having job authority increases symptoms of depression among women, but decreases them among men, a new study has found.

Οι γυναίκες σε θέσεις εξουσίας έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν συμπτώματα κατάθλιψης σε σύγκριση με τους άνδρες που κατέχουν αντίστοιχες θέσεις κύρους, σύμφωνα με αμερικανική μελέτη.

Μείωση της κατάθλιψης στους άνδρες ηγέτες, αύξηση στις γυναίκες

Scientists said women bosses were more likely to experience prejudice and social isolation at work.

Ερευνητές του Πανεπιστημίου του Τέξας στο Ώστιν αναφέρουν με δημοσίευσή τους στην επιθεώρηση «Journal of Health and Social Behaviour» ότι στους άνδρες η εξουσία – όπως το να έχουν στα χέρια τους τη δυνατότητα να προσλαμβάνουν και να απολύουν ανθρώπους – οδηγεί σε μείωση των καταθλιπτικών συμπτωμάτων. Στις γυναίκες πάλι φαίνεται να ισχύει το ακριβώς αντίθετο.

Προκειμένου να καταλήξουν στα συμπεράσματά τους οι επιστήμονες μελέτησαν 2.800 μεσήλικες (1.300 άνδρες και 1.500 γυναίκες) που είχαν στο σύνολό τους αποφοιτήσει από λύκεια του Ουισκόνσιν. Συγκεκριμένα οι ερευνητές ήλθαν σε τηλεφωνική επαφή με τους εθελοντές το 1993 και το 2004 (όταν οι συμμετέχοντες ήταν ηλικίας 54 και 64 ετών).

Ρώτησαν τους εθελοντές σχετικά με τη θέση που κατείχαν στην ιεραρχία στην εργασία τους καθώς και σχετικά με το πόσες ημέρες μέσα στην προηγούμενη εβδομάδα από την τηλεφωνική συνέντευξη εμφάνισαν καταθλιπτικά συμπτώματα – όπως το να νιώθουν λύπη καθώς και ότι η ζωή δεν έχει νόημα.

Κατάθλιψη γένους… θηλυκού

Edward Hopper, New-York Office, Bureau à New-York, 1962. Εμφανίζουν καταθλιπτικά συμπτώματα εξαιτίας του ότι έχουν στα χέρια τους τη ζωή υφισταμένων- στους άνδρες συμβαίνει το αντίθετο. Stereotyping and resistance are among the reasons why women in powerful position are more likely to exhibit signs of depression than their male counterparts.

Όπως προέκυψε, όταν η θέση που κατείχε ένα άτομο περιελάμβανε το να προσλαμβάνει, να απολύει καθώς και το να επηρεάζει τον μισθό των κατωτέρων του, οι γυναίκες εμφάνιζαν αύξηση του ποσοστού καταθλιπτικών συμπτωμάτων κατά 9% σε σύγκριση με άλλες γυναίκες που δεν είχαν εξουσία στα χέρια τους. Την ίδια στιγμή όμως οι άνδρες που βρίσκονταν σε αντίστοιχες θέσεις εξουσίας παρουσίαζαν μείωση των καταθλιπτικών συμπτωμάτων κατά 10%.

Οι επιστήμονες που βρίσκονται πίσω από τη μελέτη σημειώνουν ότι έλαβαν υπόψη τους άλλους παράγοντες που μπορούν να προκαλέσουν κατάθλιψη, όπως οι πολλές ώρες εργασίας, το ευέλικτο ή μη ωράριο καθώς και ο συχνός έλεγχος του εργαζομένου από κάποιον προϊστάμενο.

Tetyana Pudrovska. Photo by Claire Schaper, courtesy of the Daily Texan.

Σύμφωνα με την επικεφαλής της μελέτης δρα Τετιάνα Πουντρόφσκα «οι γυναίκες με εξουσία ήταν πιο μορφωμένες, πιο καλοπληρωμένες από εκείνες που δεν είχαν εξουσία ενώ ασχολούνταν με επαγγέλματα με μεγαλύτερο πρεστίζ και παράλληλα δήλωναν υψηλά επίπεδα ικανοποίησης από την εργασία τους. Και όμως σε επίπεδο ψυχικής υγείας τα σκορ τους ήταν χαμηλότερα από εκείνα των γυναικών χαμηλότερου εργασιακού επιπέδου».

Παλεύοντας με τα στερεότυπα

Edward Hopper, Automat, Automate, 1927. Stereotyping and resistance are among the reasons why women in powerful position are more likely to exhibit signs of depression than their male counterparts.

Η δρ Πουντρόφσκα σημείωσε πως οι γυναίκες που είναι αφεντικά έχουν να παλέψουν με διαπροσωπικές εντάσεις, στερεότυπα, προκαταλήψεις καθώς και με αντιδράσεις από τους συναδέλφους και τους ανωτέρους τους (που κατά κύριο λόγο είναι άνδρες).

Σχολιάζοντας τα νέα ευρήματα η δρ Ρουθ Σίλι από το Πανεπιστήμιο Σίτι του Λονδίνου ανέφερε ότι συχνά οι γυναίκες «παγιδεύονται» στη στερεοτυπική εικόνα του καλού ηγέτη. Όταν υιοθετούν παραδοσιακές ανδρικές συμπεριφορές χαρακτηρίζονται ως… μη θηλυκές. Ωστόσο οι συνεργάτες τους δεν τις κρίνουν ως καλές ηγέτιδες όταν παρουσιάζουν μόνο τα θηλυκά χαρακτηριστικά τους.

Κατά την ειδικό επειδή συνηθίζουμε να συνδέουμε τις θέσεις ηγεσίας με τους άνδρες, οι γυναίκες χρειάζεται συχνά να εργαστούν πολύ σκληρότερα ώστε να φθάσουν σε μια αντίστοιχη θέση εξουσίας. «Ακόμη και όταν κατακτήσουν όμως μια τέτοια θέση καταλαβαίνουν ότι το ‘δικαίωμα’ του να την κατέχουν αμφισβητείται διαρκώς». Η δρ Σίλι κατέληξε λέγοντας ότι η ηγεσία με θηλυκά «χαρακτηριστικά» πρέπει να είναι εξίσου αποδεκτή και σεβαστή με εκείνη των ανδρών.