Οι προϊστορικοί Έλληνες προτιμούσαν το κρέας από το γάλα. Widespread evidence of prehistoric dairying discovered along the Mediterranean coast

Διεθνής μελέτη αποκαλύπτει τις προτιμήσεις των κατοίκων της χώρας πριν από οκτώ χιλιάδες έτη. Oι κάτοικοι της Ελλάδας στην λίθινη εποχή προτιμούσαν όπως φαίνεται το κρέας από τα γαλακτομικά προϊόντα. Το χρυσό κύπελλο Νο. 1758 από τον θολωτό τάφο του Βαφειού Λακωνίας με έκτυπες παραστάσεις καταδίωξης και σύλληψης ταύρων. Πρώτο μισό 15ου αιώνα π.Χ. Πρόκειται για δύο αριστουργήματα της κρητομυκηναϊκής μεταλλοτεχνίας, που βρέθηκαν μαζί με άλλα πολύτιμα αντικείμενα στο θολωτό τάφο του Βαφειού και σώζουν δύο από τις ωραιότερες σκηνές σύλληψης ταύρων. Έχουν το χαρακτηριστικό σχήμα του μόνωτου κυπέλλου των πρώιμων μυκηναϊκών χρόνων και φέρουν έκτυπες παραστάσεις, που καλύπτουν ολόκληρη την επιφάνειά τους. Στην παράσταση του ενός κυπέλλου η σύλληψη του ζώου γίνεται χωρίς τη χρήση βίας: τρεις ταύροι βόσκουν, ενώ ένας άνδρας δένει το πόδι άλλου ταύρου την ώρα που αυτός ερωτοτροπεί με αγελάδα. Στο δεύτερο κύπελλο, η σκηνή πλαισιώνεται από ταινία στο χείλος και στη βάση του αγγείου. Ένας από τους ταύρους εικονίζεται παγιδευμένος σε δίχτυ, άλλος επιτίθεται στους δύο κυνηγούς, και ένας τρίτος καταφέρνει να διαφύγει. Οι δύο σκηνές αποδίδονται φυσιοκρατικά και οι λεπτομέρειές τους έχουν χαραχθεί με αιχμηρό εργαλείο μετά τη σφυρηλάτηση. Θεωρούνται έργο του ίδιου τεχνίτη, αν και το πρώτο φαίνεται ότι κατασκευάσθηκε με μεγαλύτερη επιμέλεια.

Η παραγωγή και η χρήση γαλακτοκομικών προϊόντων ήταν εξαπλωμένη σε όλη τη βόρεια πλευρά της Μεσογείου από την Ανατολία έως την Ισπανία - με εξαίρεση την Ελλάδα, όπου η κτηνοτροφία έδινε έμφαση περισσότερο στο κρέας.  Αυτό είναι το συμπέρασμα μιας νέας διεθνούς επιστημονικής έρευνας με ελληνική συμμετοχή.

Η χαρτογράφηση

Οι επιστήμονες και αρχαιολόγοι «χαρτογράφησαν» την εμφάνιση και την επέκταση της παραγωγής γαλακτοκομικών προϊόντων στην περιοχή της Μεσογείου και της Εγγύς Ανατολής (Λεβάντε), αναλύοντας οργανικά υπολείμματα λιπιδίων σε 567 κεραμικά θραύσματα από σκεύη μαγειρέματος, καθώς και οστεο-αρχαιολογικά δεδομένα από εξημερωμένα ζώα που βρέθηκαν σε 82 περιοχές, μεταξύ των οποίων αρκετές στην Ελλάδα. Όλα τα ευρήματα χρονολογούνταν μεταξύ της έβδομης και της πέμπτης χιλιετίας προ Χριστού.

Μια βασική διαπίστωση ήταν ότι ενώ τόσο στη δυτική όσο και στην ανατολική Μεσόγειο βρέθηκαν σαφή στοιχεία για την παραγωγή και χρήση γάλατος, δεν ίσχυε στον ίδιο βαθμό κάτι τέτοιο στη βόρεια και στην κεντρική Ελλάδα, όπου η συχνή ανεύρεση οστών χοίρων δείχνει μια μεγαλύτερη εξάρτηση από την παραγωγή και την κατανάλωση κρέατος παρά γάλατος.

Οι ερευνητές από πολλές χώρες (Βρετανία, Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία, Ελλάδα), με επικεφαλής τη Μέλανι Ρόφετ-Σαλκ του βρετανικού Πανεπιστημίου του Μπρίστολ, έκαναν τη σχετική δημοσίευση στην επιθεώρηση «PNAS». Στη μελέτη συμμετείχε η Ντουσάνκα-Χριστίνα Ούρεμ-Κώτσου, επίκουρη καθηγήτρια προϊστορικής αρχαιολογίας του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης.

Η στροφή

Αγελάδα της στεπικής φυλής, με ιστορία χιλιάδων ετών στον Ελληνικό χώρο, όμοια με την προηγούμενη απεικόνιση στο χρυσό κύπελο.

Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι οι περισσότερες περιοχές της βόρειας (ευρωπαϊκής) Μεσογείου άρχισαν να εκτρέφουν ζώα για την παραγωγή γάλατος (πρόβατα, κατσίκες, βοοειδή) μόλις τα εξημέρωσαν μεταξύ του 8500 και του 7000 π.Χ.

Η στροφή στα γαλακτοκομικά προϊόντα είχε σημαντικές επιπτώσεις στον πολιτισμό, στη βιολογία και στην οικονομία των πρώιμων νεολιθικών κοινοτήτων, που αποτελούνταν από γεωργούς-κυνηγούς-βοσκούς. Σταδιακά το DNA των ανθρώπων αυτών απέκτησε την κατάλληλη μετάλλαξη, ώστε ο οργανισμός τους να μπορεί να μεταβολίσει την λακτόζη, το βασικό σάκχαρο του γάλακτος (αν και μέχρι σήμερα ορισμένοι άνθρωποι πάσχουν ακόμη από σχετική δυσανεξία).

Σύμφωνα με τη μελέτη, οι πρώτες αγροτικές-κτηνοτροφικές κοινότητες στην Ανατολία (σημερινή Τουρκία) και στην Εγγύς Ανατολή χρησιμοποίησαν τα πρώτα κεραμικά που δημιούργησαν, για να επεξεργαστούν το γάλα των ζώων τους. Η πρακτική αυτή επεκτάθηκε προς τα δυτικά κατά μήκος των βόρειων ακτών της Μεσογείου, μαζί με την μετανάστευση των εξ Ανατολής γεωργών-κτηνοτρόφων.

Όμως στη βόρεια Ελλάδα παρατηρείται σχετική απουσία τέτοιων καταλοίπων γάλατος μέσα σε κεραμικά, σε αντίθεση με την αφθονία τους στη βορειοδυτική Μεσόγειο. Αυτό, κατά τους ερευνητές, σε συνδυασμό με τα συχνά ευρήματα οστών χοίρων και όχι ζώων που παράγουν γάλα, δείχνει ότι οι νεολιθικές κοινότητες στην περιοχή της Ελλάδας έδειχναν προτίμηση στην κτηνοτροφία με στόχο την κατανάλωση κρέατος. Το γιατί μπορεί να συνέβαινε αυτό, δεν είναι σαφές, αλλά οι ερευνητές εκτιμούν ότι πιθανώς έπαιξαν ρόλο περιβαλλοντικοί και πολιτισμικοί παράγοντες.

Πηγή: Cynthianne Debono Spiteri et al. Regional asynchronicity in dairy production and processing in early farming communities of the northern Mediterranean, Proceedings of the National Academy of Sciences (2016). DOI: 10.1073/pnas.1607810113

Κώστας Θ. Ριζάκης, «Τ' άλογο»

Benjamin West, Death on a Pale Horse, 1796

ώριο σφαχτάριν έσταζε το αίμα του στο χορτάρι

κι απέ βουβάθηκαν πουλιά ή σιγανά το πήραν

στου ποιητή την ταραχή του παραπονεμένου

θολό στο ρακοπότηρο κόμπιαζε το κρασί μας

βλόγηση δίχως εκκλησιά κατακαμπής στ’ αλώνια

τέσσεροι σήκωσαν το νιό κι οι τέσσερις σαν ένας

υψώθη γόος κοριτσιών βλέμματα ξεχείλισαν

μα το λουκούμι του νεκρού στυφό στο μύγδαλό του

σ’ αδράχτια Θρήνους ύφαιναν για σένα ψεύτη κόσμε

στάχυα δε δώσατε καρπό καρπός το χώμα εγίνη

μαυρολογάει η φαμελιά κι η μάνα πρώτη πρώτη

γύρω-τριγύρω οι ψυχές ορθές σ’ ένα συνάφι

κι ο χάροντας ρουθούνιζε μ’ αφρούς στο χάσκο στόμα

ο χάρος ποδοπάταγε σκληρά πεταλωμένος!

William Blake, Death on a Pale Horse, c.1800

Από το αφιέρωμα στο έργο του ποιητή Κώστα Θ. Ριζάκη του περιοδικού Εμβόλιμον τ.79-80 Άνοιξη-Καλοκαίρι 2016.

Έρβινγκ Πεν, Μια καριέρα στη φωτογραφία. Irving Penn, A Career in Photography

Ο Irving Penn, ήταν ένας Αμερικάνος φωτογράφος που έμεινε γνωστός κυρίως από τα πορτρέτα που έκανε και την συμβολή του στην φωτογραφία της μόδας.

Το 1917 γεννιέται στο New Jersey και το διάστημα 1934-1938 φοιτά στο σημερινό University of Arts, στην Φιλαδέλφεια, ζωγραφική και σχέδιο. Οι σπουδές του ήταν μια θαυμάσια εισαγωγή στον καλλιτεχνικό χώρο γενικότερα και άφησαν το στίγμα τους στην μετέπειτα ενασχόληση του με την φωτογραφία.

Θα δουλέψει τόσο στο Harper’s Bazaar (όπου δημοσιεύτηκαν αρκετά από τα σχέδιά του) όσο και στο Vogue, σαν φωτογράφος πια. Το Vogue στήριξε ιδιαίτερα, θα λέγαμε, τον I. Penn, μιας και του παρείχε κάθε δυνατότητα (συνεργείο, εξοπλισμό κλπ) προκειμένου να πραγματοποιήσει την οποιαδήποτε φωτογράφιση.

Το 1943 ξεκινά η συνεργασία του με το Vogue, αφού προηγουμένως είχε ταξιδέψει για έναν χρόνο στο Μεξικό φωτογραφίζοντας και ζωγραφίζοντας. Σαν θέματά του είχε τόσο ανθρώπους όσο και νεκρή φύση και τοπία.

Την δεκαετία του 1950 θα ιδρύσει το δικό του στούντιο στην Νέα Υόρκη και θα κάνει τα πρώτα βήματα στην εμπορική φωτογραφία. Η φήμη του σιγά σιγά εξαπλώνεται και αρχίζει να εδραιώνεται στην διαφήμιση και στην μόδα.

Ενώ την δεκαετία του 1970 πλέον, όπου η φωτογραφία έχει γίνει ένα μέσο καλλιτεχνικής έκφρασης, ο Irving Penn και οι φωτογραφίες του κάνουν θραύση. Πολυάριθμες διαφημιστικές καμπάνιες για πασίγνωστες εταιρείες αλλά και διάσημες προσωπικότητες της εποχής κάνουν ουρά προκειμένου να τους φωτογραφίσει. Κάθε φωτογραφία ήταν ξεχωριστή για εκείνον.

Η επιτυχία του Irving Penn οφείλεται, κατά πολλούς, στην διαφορετικότητα με την οποία προσέγγιζε την φωτογραφία. Η λιτότητα των πορτρέτων του ενέπνεαν ένα αριστοκρατικό αέρα, χωρίς περιττά σκηνικά και υπερβολές. Θεωρείται μάλιστα ο τελευταίος εκπρόσωπος αυτού του στυλ. Ο ίδιος υποστήριζε πως η απλότητα των φωτογραφιών του οφείλονται στην άγνοια που είχε όσον αφορά τον χώρο της εμπορικής φωτογραφίας γενικότερα.

Chicks in a Jar, Mexico, 1942 (print 1983), Gelatin silver photograph, The Art Institute of Chicago, gift of Irving Penn (1996.160), © 1984 by Irving Penn)

Ενώ άλλοι σύγχρονοι συνάδελφοί του έφτιαχναν σκηνικά με τα πιο περίεργα αντικείμενα, εκείνος είχε ως μόνο φόντο ένα λευκό χαρτί προκειμένου να αποφύγει την υπερβολή και το ακαλαίσθητο. Ο τρόπος με τον οποίο λειτουργούσε, είχε ως αποτέλεσμα την ανάδειξη αυτού που φωτογράφιζε κάθε φορά και όχι του σκηνικού. Βασικός του στόχος υπήρξε η ανακάλυψη του ψυχισμού και η ανάδειξη της προσωπικής ιστορίας του εκάστοτε αντικειμένου. Κατά αυτόν τρόπο λοιπόν, ο Irving Penn, κατάφερε να συνδυάσει την εμπορική φωτογραφία με τα καλλιτεχνικά πορτραίτα. Δυο εντελώς διαφορετικοί κλάδοι της φωτογραφίας συνδέονται και το αποτέλεσμα είναι εκπληκτικό.

Tambul Warrier, New Guinea, 1970 (print March 1979), Platinum palladium photograph, The Art Institute of Chicago, gift of Irving Penn (1996.268), © 1974 by Irving Penn, courtesy of Vogue)

Ο Irving Penn, δεν φωτογράφιζε ποτέ το αντικείμενό του στον προσωπικό του χώρο ή στον χώρο εργασίας του. Όλες οι φωτογραφίσεις λάμβαναν χώρα στο στούντιο του, γυμνές από σκηνικά με τα καλώδια ή και άλλα σύνεργα να παρεμβάλλονται συχνά στις φωτογραφίες του. Θα μπορούσε να πει κανείς πως είχε μια έμμονη με το στούντιο. Συνομιλούσε με τα μοντέλα του στην προσπάθειά του να κάνει την κάθε φωτογραφία να ‘μιλήσει’ και αυτή με την σειρά της.

Αντιμετωπίζοντας την φωτογραφία από μια ελεύθερη σκοπιά, αυτή της ζωγραφικής χρησιμοποιούσε συχνά τον όρο ‘ζωγράφος της μόδας’. Αν και είναι ένας όχι απόλυτα διευκρινισμένος όρος, σίγουρα είναι μια καλή εισαγωγή για το τι πρόκειται να νιώσει κάνεις κοιτάζοντας τις φωτογραφίες του.

Young Woman in a Net (Miyake Design), New York, 1993 (print April 1994), Platinum palladium photograph, The Art Institute of Chicago, gift of Irving Penn (1996.250) © 1993 by Irving Penn)

Harlequin Dress (Lisa Fonssagrives-Penn), New York, 1950 (print March 1979), Platinum palladium photograph, The Art Institute of Chicago, gift of Irving Penn (1996.236), © 1950 (renewed 1978) by The Condé Nast Publications, Inc.)

Anais Nin, New York, 1971 (print February 1982), Platinum palladium photograph, The Art Institute of Chicago, gift of Irving Penn (1996.216) © 1971 by The Condé Nast Publications, Inc.)

Chimney Sweep, London, 1950 (print 1967), Platinum palladium photograph, The Art Institute of Chicago, gift of Irving Penn (1996.263) © 1951 by The Condé Nast Publications, Inc.)

Lion Skull, Prague, 1986 (print 1986), Gelatin silver photograph, The Art Institute of Chicago, gift of Irving Penn (1996.179), © 1986 by Irving Penn)

Truman Capote, New York, 1965 (print 1986), Platinum palladium photograph, The Art Institute of Chicago, gift of Irving Penn (1996.215) © 1965 (renewed 1993) by The Condé Nast Publications, Inc.)

Άγνοια, φόβος για την υπερβολή ή διαφορετική αίσθηση του ωραίου, όποιο και να είναι το αίτιο που ώθησε τον Irving Penn να τραβήξει αυτές τις φωτογραφίες, το αποτέλεσμα ήταν εξαιρετικό. Η δουλειά του άφησε εποχή και ουκ ολίγοι μεταγενέστεροι φωτογράφοι προσπάθησαν να βαδίσουν στα χνάρια του. Σε μια εποχή της υπερβολής και του πλούτου, η απλότητα έκανε πάταγο…

Πηγή: www.consider.gr/irving-penn-photographer/