Η Γενιά του Εγώ. Generation Y

Εδώ και μερικές δεκαετίες τα παιδιά του δυτικού κόσμου μεγαλώνουν με κανακέματα και επαίνους και διαρκείς τονωτικές ενέσεις του Εγώ τους σε μια καλών προθέσεων προσπάθεια ενίσχυσης της αυτοεκτίμησής τους. Πού οδήγησε αυτό; Στην εμφάνιση μιας γενιάς που αν και επισήμως ονομάζεται Γενιά Υ (ως διάδοχος της Γενιάς Χ), τώρα διεκδικεί τον καθόλου κολακευτικό τίτλο της «Γενιάς του Εγώ». Οι εκπρόσωποί της εμφανίζονται εγωκεντρικοί και νάρκισσοι, έχουν υπερτιμημένη άποψη για τον εαυτό τους και διακατέχονται από υπερβολικά υψηλές και έξω από τις δυνατότητές τους προσδοκίες, με αποτέλεσμα να «λυγίζουν» ευκολότερα κάτω από τις δυσκολίες της πραγματικής ζωής και να ρέπουν περισσότερο προς την κατάθλιψη. Το να σπεύσουμε να τους κατηγορήσουμε είναι εύκολο. Είναι όμως πολύ πιο εποικοδομητικό να κάνουμε μια γερή κριτική και να αναθεωρήσουμε τον τρόπο που έχουμε υιοθετήσει ως «καλύτερο» για την ανατροφή των παιδιών μας. Οι ειδικοί έχουν ήδη μπει στη διαδικασία και οι προτάσεις τους είναι πραγματικά ενδιαφέρουσες. «Τους νέους σήμερα συνεχίζουν να τους παραχαϊδεύουν για πολύ καιρό, ενώ θα έπρεπε πολύ νωρίτερα να έχουν αρχίσει να μαθαίνουν ότι δεν είναι τέλειοι». Αυτό ήταν το συμπέρασμα του HS, ενός μπλόγκερ που σχολίαζε ένα άρθρο των «New York Times» το οποίο οίκτιρε την κατάσταση της σημερινής νεολαίας. Το πρόβλημα με τα παιδιά, συνέχιζε, είναι ότι έχουν μια «παραφουσκωμένη» άποψη για τον εαυτό τους επειδή έχουν μεγαλώσει έτσι ώστε να πιστεύουν πως καθετί που κάνουν είναι αξιόλογο και σημαντικό. Δεν επρόκειτο για κάποιον γερογκρινιάρη αλλά για έναν νεαρό που έγραφε για την ίδια του τη γενιά, εκείνους που γεννήθηκαν ανάμεσα στο 1980 και στο 2000 και έχουν ονομαστεί Γενιά Υ ή Γενιά του Εγώ. Όπως καταλαβαίνει κανείς από το όνομά της, η Γενιά του Εγώ έχει προσελκύσει ήδη τα πυρά. Οι εκπρόσωποί της κατηγορούνται ότι είναι κακομαθημένοι, αλαζονικοί και νάρκισσοι, ότι έχουν μια αδικαιολόγητη αίσθηση πως δικαιωματικά όλα τους ανήκουν. Οι καθηγητές παραπονούνται ότι οι σημερινοί φοιτητές απαιτούν μόνιμη προσοχή. Οι εργοδότες δυσκολεύονται να καταπιούν τα υπερδιογκωμένα εγώ των νεαρών υπαλλήλων τους, ενώ οι ψυχοθεραπευτές λένε ότι βλέπουν μια νέα γενιά ασθενών οι οποίοι έχουν κατάθλιψη επειδή δεν μπορούν να φθάσουν στο ύψος των υπερβολικών προσδοκιών τους. Οι επικριτές υποστηρίζουν ότι το φταίξιμο βρίσκεται στους γονείς, στους δασκάλους και στους άλλους ενηλίκους οι οποίοι υπερέβαλαν στο να μεγεθύνουν την άποψη που έχουν τα παιδιά για τον εαυτό τους από τα πρώτα τους χρόνια. Οι κατηγορίες αυτές δεν βαρύνουν μόνο τη Γενιά Υ αλλά και μια ολόκληρη φιλοσοφία για την ανατροφή των παιδιών, η οποία ξεκίνησε τη δεκαετία του 1980 και εξακολουθεί να ισχύει ακόμη. Αν είναι βάσιμες, θα πρέπει να αναθεωρήσουμε την άποψη ότι η ενίσχυση της αυτοεκτίμησης των παιδιών είναι ο καλύτερος τρόπος για να εξασφαλίσουμε το ότι θα εκμεταλλευθούν στο έπακρο τις δυνατότητές τους. Τι λένε λοιπόν τα στοιχεία; Είναι η σημερινή νεολαία πραγματικά πιο εγωιστική από τις παλαιότερες γενιές; Αν είναι έτσι, αποτελεί αυτό πρόβλημα; Και αν η σύγχρονη δυτική κουλτούρα της οικοδόμησης αυτοεκτίμησης είναι ένοχη, τι μπορούμε να κάνουμε γι' αυτό;

Παραφουσκωμένο Εγώ

Ένας από τους πλέον ένθερμους επικριτές της σημερινής νεολαίας είναι η Τζιν Τουένγκι, ψυχολόγος στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Σαν Ντιέγκο της Καλιφόρνιας και συγγραφέας τού «Generation Me». Για να βρούμε αποδεικτικά στοιχεία υπέρ του υπερδιογκωμένου Εγώ της Γενιάς Υ αρκεί, όπως λέει, να κοιτάξουμε την ετήσια μελέτη των αμερικανών πρωτοετών φοιτητών που περιλαμβάνει 9 εκατ. φοιτητές κολεγίου. Αποκαλύπτει ότι το 52% των συμμετεχόντων του 2009 θεωρούσε πως είχε επίπεδα κοινωνικής αυτοπεποίθησης υψηλότερα από εκείνα του μέσου γενικού πληθυσμού σε σχέση με το 30% των φοιτητών που δήλωνε το ίδιο στη μελέτη του 1966. Οι σημερινοί φοιτητές επίσης αξιολογούν τη νοητική τους αυτοπεποίθηση, τις δεξιότητές τους στο να μιλούν δημόσια καθώς και τις ηγετικές τους ικανότητες περίπου κατά 50% υψηλότερα από ό,τι οι ομόλογοί τους του 1966. Η υπερβολική σημασία της αυτοεκτίμησης για τη Γενιά Υ σκιαγραφήθηκε σε ένα πείραμα το 2010. Μια ομάδα με επικεφαλής τον Μπραντ Μπούσμαν του Πολιτειακού Πανεπιστημίου του Οχάιο στο Κολόμπους διαπίστωσε ότι οι φοιτητές έδιναν στην ενίσχυση της αυτοεκτίμησής τους - π.χ., το να πάρουν μεγαλύτερο βαθμό ή να δεχθούν μια φιλοφρόνηση - μεγαλύτερη αξία από ό,τι στις ανταμοιβές που κινητοποιούν την ανθρωπότητα από τις απαρχές της ύπαρξής της, όπως το να φάει κάποιος το αγαπημένο του φαγητό ή το να επιδοθεί σε σεξουαλική δραστηριότητα. Οι φοιτητές επίσης αξιολογούσαν αυτή την επιβράβευση υψηλότερα από το να κερδίσουν χρήματα, να πιουν αλκοόλ ή να δουν τον καλύτερό τους φίλο. Διερευνώντας περισσότερο οι επιστήμονες ζήτησαν από τους φοιτητές να αξιολογήσουν το πόσο ήθελαν καθεμιά από αυτές τις ανταμοιβές καθώς και την ευχαρίστηση που λάμβαναν από αυτές. Το να θέλει κάποιος κάτι περισσότερο από ό,τι του αρέσει θεωρείται ένδειξη εθισμού. Σε όλες τις περιπτώσεις η ανταμοιβή «τούς άρεσε» περισσότερο από ό,τι «την ήθελαν», αλλά η διαφορά ανάμεσα στα δύο ήταν μικρότερη σε ανταμοιβές που πρόσφεραν ενίσχυση της αυτοπεποίθησης.

Γεγονός ή προκατάληψη;

Η εικόνα δεν είναι ωστόσο τόσο απλή. Ο Μαρκ Λίρι, κοινωνικός ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο Ντιουκ του Ντάραμ της Βόρειας Καρολίνας, προειδοποιεί ότι τα ανώτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα δεν είναι τόσο ελιτίστικα όσο ήταν τη δεκαετία του 1960 και άρα το δημογραφικό προφίλ των φοιτητών έχει αλλάξει καθιστώντας τις παλαιότερες και τις σημερινές ομάδες φοιτητών μη απόλυτα συγκρίσιμες. «Δεν γνωρίζουμε αν αυτή είναι μια πραγματική αλλαγή ή αν έχει να κάνει με μια αλλαγή των ανθρώπων που εξετάζονται» λέει. Πράγματι, η Κάλι Τρεζνιέφσκι του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Ντέιβις ανέλυσε μια μελέτη 400.000 μαθητών γυμνασίου που διεξάγεται τα τελευταία 30 χρόνια, από το 1976, και δεν βρήκε στοιχεία για αύξηση του εγωισμού σε αυτή την ελαφρώς νεαρότερη ομάδα. «Οι βαθμολογίες στην αυτοεκτίμησση δεν έχουν αλλάξει καθόλου» λέει. Υποπτεύεται ότι ορισμένοι ψυχολόγοι, κυρίως μιας μεγαλύτερης ηλικίας, διακατέχονται από μια πανάρχαια προκατάληψη. «Επικρίνουμε την επόμενη γενιά. Αυτό ακριβώς κάνουμε» τονίζει. Είναι πιθανόν, υποστηρίζει, όλοι και όχι μόνο η Γενιά Υ, να έχουμε σταδιακά γίνει πιο εγωκεντρικοί - καθώς όμως τα στοιχεία είναι περιορισμένα στις άλλες ηλικιακές ομάδες, είναι δύσκολο να εξετάσει αυτή την ιδέα της.

Η «Γενναιόδωρη Γενιά»;

Ακόμη πιο επιφυλακτικός είναι ο Τζέφρι Αρνέτ, ψυχολόγος ο οποίος μελετά την εφηβεία στο Πανεπιστήμιο Κλαρκ της Μασαχουσέτης. Επισημαίνει ότι σήμερα οι νέοι προσφέρουν εθελοντική δουλειά σε φιλανθρωπικά έργα σε μεγαλύτερους αριθμούς από ποτέ και ότι ενδιαφέρονται περισσότερο για τις κοινωνικές ανισότητες από ό,τι ενδιαφέρονταν οι γονείς τους. Φθάνει μάλιστα ως το σημείο να ονομάζει τη Γενιά Υ «Γενναιόδωρη Γενιά». Παρ' όλα αυτά, οι περισσότεροι ερευνητές αναγνωρίζουν ότι έχει σημειωθεί μια πραγματική αύξηση της αυτοεκτίμησης - τουλάχιστον στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου το φαινόμενο έχει μελετηθεί περισσότερο. Το ερώτημα του αν αυτό αποτελεί πρόβλημα παραμένει ανοιχτό. Όταν ο αμερικανός ψυχολόγος Γουίλιαμ Τζέιμς επινόησε τον όρο «αυτοεκτίμηση» τη δεκαετία του 1890, τον είχε προσδιορίσει ως τον λόγο των επιτυχιών ενός ατόμου προς τις «φιλοδοξίες» ή τους στόχους του. Με άλλα λόγια, η αυτοεκτίμηση είναι ένα υποκειμενικό μέτρο της αξίας του καθενός που αυξάνεται καθώς επιτυγχάνει τους στόχους του. Αυτό ταιριάζει με τον ορισμό που δίνει το λεξικό: «Ο σεβασμός ή η ευνοϊκή άποψη κάποιου για τον εαυτό του». Τι το κακό μπορεί να υπάρχει σε αυτό;

Ματαιοδοξία και ναρκισσισμός

Στις ημέρες μας, παρ' όλα αυτά, η αυτοεκτίμηση έχει αποκτήσει ένα δεύτερο νόημα: «Μια αδικαιολόγητα καλή γνώμη κάποιου για τον εαυτό του, ματαιοδοξία». Αυτός είναι ο ορισμός που ταιριάζει καλύτερα στη Γενιά Υ, σύμφωνα με την κυρία Τουένγκι. Και αυτή είναι η πηγή του προβλήματος. Κατ' αρχάς, τα παραφουσκωμένα εγώ δημιουργούν σε πολλά νεαρά άτομα μη ρεαλιστικές προσδοκίες και η ανικανότητά τους να τις εκπληρώσουν μπορεί να οδηγήσει σε κατάθλιψη. Δεν είναι σύμπτωση, λέει, ότι το αμερικανικό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών στην Ατλάντα της Τζόρτζια ανέφερε τον περασμένο Οκτώβριο πως ένας στους εννέα Αμερικανούς άνω των 12 ετών παίρνει αυτή τη στιγμή αντικαταθλιπτικά - αριθμός τετραπλάσιος από το αντίστοιχο ποσοστό στα τέλη της δεκαετίας του 1980. Η κυρία Τουένγκι βλέπει ένα άλλο δείγμα επικίνδυνα διογκωμένης αυτοεκτίμησης στα αυξανόμενα επίπεδα του ναρκισσισμού. Διαπίστωσε ότι διπλάσιοι φοιτητές είχαν υψηλά επίπεδα ναρκισσισμού το 2006 σε σχέση με τις αρχές της δεκαετίας του 1980. Οι νάρκισσοι τείνουν να μην ανέχονται την κριτική και έχουν ροπή προς την εξαπάτηση και την επιθετικότητα. «Αυτοί είναι οι άνθρωποι που έρχονται στο γραφείο σου και κάνουν ολόκληρο καβγά για έναν βαθμό» λέει. Επίσης ανησυχούν περισσότερο για την εξωτερική τους εμφάνιση και, όπως τονίζει, οι Αμερικανοί καταφεύγουν στην πλαστική χειρουργική σε μεγαλύτερους αριθμούς από ποτέ. Στο τελευταίο της βιβλίο, «The Narcissism Epidemic», το οποίο έχει γράψει μαζί με τον Γ. Κιθ Κάμπελ (Free Press, 2009), αφηγείται ανέκδοτα για ανθρώπους που προσέλαβαν δήθεν παπαράτσι για να δημιουργήσουν την εντύπωση ότι είναι διάσημοι ή αγόρασαν τεράστια σπίτια με δάνεια ως απόδειξη του αμερικανικού παραφουσκωμένου εγώ.

Εγώ και στη... μουσική

«Το έχουμε παρακάνει με τον ατομισμό» λέει η κυρία Τουένγκι και αυτό αντανακλάται και στην ποπ κουλτούρα. Μαζί με τον ψυχολόγο Νέιθαν Ντε Βαλ και άλλους ερευνητές κατέγραψαν μια αύξηση της χρήσης της λέξης «εγώ» στους στίχους των αμερικανικών ποπ επιτυχιών από το 1980 ως το 2007. Ταυτοχρόνως η συχνότητα λέξεων που σχετίζονται με άλλους ανθρώπους, με την κοινωνική αλληλεπίδραση και τα θετικά συναισθήματα έχει μειωθεί. Η κυρία Τουένγκι θεωρεί υπεύθυνους τέσσερις παράγοντες: τις αλλαγές στη συμπεριφορά των γονέων, τη λατρεία της διασημότητας, το Διαδίκτυο και τον εύκολο δανεισμό. «Όλοι αυτοί οι παράγοντες επιτρέπουν στους ανθρώπους να έχουν μια διογκωμένη αίσθηση του εαυτού τους, στην οποία το φαίνεσθαι της επίδοσης είναι πιο σημαντικό από αυτή καθαυτή την επίδοση» λέει. Άλλοι κατηγορούν το κίνημα της αυτοεκτίμησης που ξεκίνησε στην Καλιφόρνια τη δεκαετία του 1980. Δυστυχώς, λέει ο κ. Λίρι, το κίνημα γεννήθηκε από μια παρανόηση. Μελέτες είχαν δείξει έναν συσχετισμό ανάμεσα στην υψηλή αυτοεκτίμηση και στις θετικές εξελίξεις στη ζωή. «Ο κόσμος βιάστηκε να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η αυτοεκτίμηση ήταν η αιτία αυτών των άλλων πραγμάτων αλλά δεν είναι» λέει. Ύστερα από τρεις δεκαετίες και πολλά προγράμματα ενίσχυσης της αυτοεκτίμησης επικρατεί η άποψη ότι ο καλύτερος τρόπος να αναθρέψει κάποιος τα παιδιά του είναι να οικοδομήσει την αυτοεκτίμησή τους μέσα από συνεχείς επαίνους και θετικές αναδράσεις. Τα στοιχεία είναι όμως είναι ασαφή, στην καλύτερη περίπτωση.

Μειωμένη αντοχή στις δυσκολίες

Το 2003 μια ομάδα με επικεφαλής τον Ρόι Μπαουμάιστερ του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Φλόριδας στο Ταλαχάσι διεξήγαγε μια μετα-ανάλυση των προηγούμενων ερευνών. Η εικόνα που αναδείχθηκε ήταν σύνθετη. Διαπίστωσαν ότι η υψηλή αυτοεκτίμηση σχετιζόταν γενικά με πιο χαρούμενη διάθεση και ανάληψη πρωτοβουλίας, ενώ η χαμηλή αυτοεκτίμηση συνδεόταν με κατάθλιψη. Παρ' όλα αυτά, αντίθετα με το αναμενόμενο, τα άτομα με υψηλή αυτοεκτίμηση καταθλίβονταν περισσότερο σε στιγμές στρες, ενώ εκείνα που είχαν χαμηλή αυτοεκτίμηση έδειχναν μεγαλύτερη αντοχή όταν έρχονταν αντιμέτωπα με τα σκαμπανεβάσματα της ζωής. Φάνηκε επίσης ότι η προσπάθεια ενίσχυσης της αυτοεκτίμησης των μαθητών δεν βελτίωνε τις επιδόσεις τους στα μαθήματα και μπορούσε μερικές φορές να είναι αντιπαραγωγική. Η υψηλή αυτοεκτίμηση φάνηκε να προστατεύει τα κορίτσια από τα νταηλίκια, δεν εμπόδιζε όμως τα παιδιά να καπνίσουν, να πιουν, να πάρουν ναρκωτικά ή να κάνουν σεξ - αντιθέτως, τα ωθούσε στο να δοκιμάσουν αυτά τα πράγματα. Οι καλές επιδόσεις στην εργασία σχετίζονταν μερικές φορές με την υψηλή αυτοεκτίμηση, ο συσχετισμός όμως ήταν ευμετάβλητος και η σχέση της αιτιότητας ασαφής. Η αυτοεκτίμηση δεν μπορούσε να προβλέψει ούτε την ποιότητα ούτε τη διάρκεια των σχέσεων. Η γενική εικόνα ήταν τόσο συγκεχυμένη ώστε ο κ. Μπαουμάιστερ και η ομάδα του θεώρησαν ότι δεν μπορούν να εγκρίνουν προγράμματα για την ενίσχυση της αυτοεκτίμησης. Σήμερα οι ψυχολόγοι συμφωνούν στο ότι η υψηλή αυτοεκτίμηση αποτελεί συχνότερα τη συνέπεια θετικών γεγονότων στη ζωή παρά την αιτία τους - ένα μήνυμα το οποίο ακόμη δεν έχει περάσει σε γονείς και δασκάλους. Ο κ. Λίρι φθάνει ως το σημείο να διαβεβαιώνει ότι η αυτοεκτίμηση που ενισχύεται με τεχνητό τρόπο, χωρίς αναφορά σε επιτεύγματα, δεν έχει καμία εγγενή αξία. Εν τω μεταξύ ο εκπαιδευτικός ψυχολόγος Χέρμπερτ Μαρς του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης υποστηρίζει ότι θα πρέπει να σκεφτόμαστε την αυτοεκτίμηση ως ένα τμήμα της ευρύτερης έννοιας ενός πράγματος που ονομάζεται αυτοαντίληψη και το οποίο περιλαμβάνει επίσης τις απόψεις που έχει κάποιος για την εθνοτική και μορφωτική του ταυτότητα, καθώς και για το φύλο του. Πιστεύει ότι η καλή αυτοαντίληψη και η υψηλή εκπαιδευτική απόδοση αποτελούν την αιτία και το αποτέλεσμα η μια της άλλης. «Αυτό είναι που κάνει τόσο δύσκολη τη δουλειά των δασκάλων» λέει. «Δεν πρέπει μόνο να διδάξουν δεξιότητες, πρέπει επίσης να οικοδομήσουν την πίστη των παιδιών στον εαυτό τους και μετά να συνδέσουν αυτά τα δύο».

Πιο σημαντικός ο αυτοέλεγχος

Ο κ. Μπαουμάιστερ υποστηρίζει ότι, αντί να «χτίζουμε» το εγώ των παιδιών, θα πρέπει να οικοδομήσουμε τον αυτοέλεγχό τους. Στο καινούργιο βιβλίο του «Willpower: Rediscovering Our Greatest Strength» (Allen Lane, 2012) παρουσιάζει στοιχεία υπέρ του ότι η δύναμη της θέλησης και όχι η αυτοεκτίμηση είναι το απαραίτητο συστατικό για μια επιτυχημένη ζωή. Υποστηρίζει ότι τα παιδιά θα πρέπει να μάθουν να ελέγχουν τις παρορμήσεις τους και να επιμένουν σε δύσκολα έργα ώστε να μπορέσουν να επιτύχουν τους στόχους τους, κάτι το οποίο θα ενισχύσει με φυσικό τρόπο την αυτοεκτίμησή τους. Οι γονείς και οι δάσκαλοι μπορούν να βοηθήσουν στην ανάπτυξη της αυτοπειθαρχίας ενθαρρύνοντας τα παιδιά να αποκτήσουν καλές συνήθειες. Και αντί να τους παρέχουν διαρκή και επομένως ανούσιο έπαινο, θα πρέπει να ενθαρρύνουν τα πραγματικά επιτεύγματα. Αν η προσέγγιση του κ. Μπαουμάιστερ φαίνεται υπερβολικά αυστηρή, ο κ. Λίρι είναι πιο πραγματιστής. Το μήνυμα που θα πρέπει να στέλνουν οι γονείς στα παιδιά τους, λέει, είναι ότι τα αγαπούν ακόμη και αν δεν είναι τέλεια και ότι μπορούν να βελτιωθούν. «Δώστε τους ειλικρινή πληροφόρηση» επισημαίνει. «Και πάνω από όλα, μη λέτε στο παιδί σας ότι είναι το καλύτερο παιδί του κόσμου γιατί κανένα δεν είναι».

Στροφή προς τους άλλους

Η υπερβολική αυτοεκτίμηση μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα, το ίδιο όμως ισχύει και για τη χαμηλή αυτοεκτίμηση. Στην εφηβεία τα παιδιά γίνονται ευάλωτα καθώς ο «συμπαγής» εγωκεντρισμός που έχουν στα πρώτα τους χρόνια αρχίζει γρήγορα να αποκτά ρωγμές. Στα κορίτσια η πτώση της αυτοεκτίμησης είναι μεγαλύτερη από ό,τι στα αγόρια, και στα δυο φύλα όμως η αλλαγή είναι μόνιμη. Επίσης σε αυτές τις ηλικίες η αυτοεκτίμηση μπορεί να είναι υψηλή αλλά ταυτόχρονα ασταθής, να καταποντίζεται με την πρώτη κριτική. Οι γονείς φυσικά θέλουν να προστατεύσουν το παιδί τους σε αυτή την κρίσιμη ηλικία, όμως το να το στολίζουν με αβάσιμους επαίνους δεν είναι η λύση. Μια καλύτερη τακτική είναι να ενθαρρύνουν τα παιδιά να σκέφτονται τους άλλους. Μια από τις πολλές μελέτες που δείχνουν προς αυτή την κατεύθυνση έγινε από την Τζένιφερ Κρόκερ και την Εϊμι Κανεβέλο του Πολιτειακού Πανεπιστημίου του Οχάιο στο Κολόμπους, σε περίπου 200 ζεύγη φοιτητών. Διαπίστωσαν ότι όσοι προσπάθησαν να ενισχύσουν την αυτοεκτίμησή τους βάζοντας τον ή την συγκάτοικό τους να τους αναγνωρίσει τα καλά σημεία τους απέτυχαν: τόσο η αυτοεκτίμηση των ίδιων όσο και η γνώμη των συγκατοίκων τους για εκείνους μειώθηκαν μέσα στους τρεις μήνες που διήρκεσε το πείραμα. «Εκείνο που πραγματικά λειτούργησε ήταν το να δείχνουν έμπρακτα ότι ενδιαφέρονται πραγματικά για τον συγκάτοικό τους» λέει η κυρία Κρόκερ.

Πηγή: ΤΟ ΒΗΜΑ

today's art: Claude Monet, Eντύπωση, 1872. Παρίσι, Moυσείο Marmottan, Claude Monet, Impression, soleil levant / Impression, Sunrise, 1872

Ο Claude Monet (1840-1926) ήταν από τους πρώτους που διεύρυναν αποφασιστικά τα όρια του καλλιτεχνικού εργαστηρίου, καταργώντας το ουσιαστικά και μεταφέροντάς το εκεί όπου κάθε φορά βρισκόταν το θέμα που τους απασχολούσε. Η έμφαση στο στιγμιαίο, το ενδιαφέρον για ό,τι καθημερινό και συνηθισμένο, η προσήλωση στην αποτύπωση της κίνησης και της διαρκώς μεταβαλλόμενης πραγματικότητας, η απόδοση της φευγαλέας εντύπωσης, είναι κάποια από τα γνωρίσματα που διακρίνουν τη δουλειά του, και των ζωγράφων εκείνων που εκθέτουν μαζί του το 1874. Δεν είναι από σύμπτωση βέβαια που μια έκθεση με ανησυχίες αυτού του είδους πραγματοποιείται στο εργαστήρι ενός φωτογράφου, του Nadar. Ο ειρωνικός μάλιστα σχολιασμός του έργου του Monet, Εντύπωση (Impression) από κριτικό του σατιρικού περιοδικού Charivari, έδωσε στην ομάδα το όνομα Ιμπρεσιονιστές.

Claude Monet, Self-Portrait with a Beret, 1886

Γεννήθηκε στο Παρίσι. Σε ηλικία πέντε ετών μετακόμισε με την οικογένειά του στη Χάβρη. Οι εντυπώσεις από τη ζωή στο λιμάνι χαράκτηκαν βαθειά στο νεαρό Μονέ, ο οποίος αργότερα ζωγράφισε συχνά σκηνές από το λιμάνι της πόλης. Στα 15 του χρόνια έδειξε μεγάλη ικανότητα στο σχέδιο και τη ζωγραφική, με αποτέλεσμα να συνοδεύει συχνά το διάσημο στην εποχή του ζωγράφο τοπίων Eugene Boudin. Το έτος 1859 πήγε ο Μονέ ενάντια στη θέληση των γονέων του στο Παρίσι για να σπουδάσει ζωγραφική. 

Claude Monet, The Water-Lily Pond, 1919

Εντυπωσιάστηκε από έργα του ζωγράφου Μανέ και ετοίμασε όμοιους πίνακες, οι οποίοι όμως δεν προκάλεσαν ενδιαφέρον. Ο Μονέ χαρακτηρίστηκε, όπως και άλλοι χλευαστικά ως «ιμπρεσιονιστής» και είχε εμπορικές αποτυχίες με τα έργα του. Από τα οικονομικά προβλήματα, λόγω και της οικογένειας που είχε εντωμεταξύ, τον γλύτωναν οι φίλοι του. 

Claude Monet, Cliff Walk at Pourville, 1882. In February 1882, Claude Monet went to Normandy to paint, one of many such expeditions that he made in the 1880s. This was also a retreat from personal and professional pressures. His wife, Camille, had died three years earlier, and Monet had entered into a domestic arrangement with Alice Hoschedé (whom he would marry in 1892, after her husband's death). France was in the midst of a lengthy economic recession that affected Monet's sales. In addition, the artist was unenthusiastic about the upcoming seventh Impressionist exhibition—divisions within the group had become pronounced by this time—and he delegated the responsibility for his contribution to his dealer, Paul Durand-Ruel. Disappointed in the area around the harbor city of Dieppe, which he found too urban, Monet settled in Pourville and remained in this fishing village until mid-April. He became increasingly enamored of his surroundings, writing to Hoschedé and her children: "How beautiful the countryside is becoming, and what joy it would be for me to show you all its delightful nooks and crannies!" He was able to do so in June, when they joined him in Pourville.

Ο Μονέ ζωγράφιζε συχνά σε ταξίδια που έκανε στη νότια Γαλλία, Αγγλία, Ολλανδία, Νορβηγία, Ισπανία και Ιταλία. 

The two young women strolling in Cliff Walk at Pourville are probably Marthe and Blanche, the eldest Hoschedé daughters. In this work, Monet addressed the problem of inserting figures into a landscape without disrupting the unity of its painterly surface. He integrated these elements with one another through texture and color. The grass—composed of short, brisk, curved brushstrokes—appears to quiver in the breeze, and subtly modified versions of the same strokes and hues suggest the women's wind-whipped dresses and shawls and the undulation of the sea. X-radiographs show that Monet reduced the rocky outcropping at the far right to balance the proportions of sea and sky.

Στην Αγγλία εκτιμήθηκαν τα έργα του από εμπόρους πινάκων ζωγραφικής και διατέθηκαν σε καλές τιμές στο εμπόριο, με αποτέλεσμα να γίνει ο Μονέ με τον καιρό ευρύτερα γνωστός.

Claude Monet and Camille Doncieux.

The Monet-Hoschede family under the lime trees at Giverny c.1886, Claude Monet top left, his two sons and Alice at left and Alice's children at right. Photo: Musée Marmottan Monet, Paris

Το 1879 πέθανε η γυναίκα του Camille, την οποία έχει αποθανατίσε ο ο ζωγράφος σε αρκετούς πίνακές του και εγκαταστάθηκε με τη δεύτερη γυναίκα του στο προάστιο Giverny, όπου καλλιεργούσε τον κήπο του και ζωγράφιζε. 

Camille Monet on a Garden Bench, 1873

Πολλοί από τους πίνακες αυτής της εποχής έχουν ως θέμα τον κήπο του και το σπίτι του σ' αυτή την περιοχή. 

Water-Lily Pond, Water Irises, 1900-01

Περίπου από το 1880 και μετά μειώνονται οι αντιρρήσεις για το έργο του Μονέ και αρχίζει μια σχετική οικονομική άνοδος. Οι εκθέσεις των Ιμπρεσιονιστών δεν χλευάζονται πια, αλλά αποτελούν καλλιτεχνικό γεγονός. Το 1884 εργάζεται ο Μονέ με τον Renoir στη Ριβιέρα. Τα επόμενα χρόνια γνωρίζει ο μεγάλος ζωγράφος σημαντικές επιτυχίες του με εκθέσεις σε διάφορες χώρες. Το 1889 συμμετέχει σε έκθεση έργων του με τον Rodin. Μέχρι το 1926 που πέθανε σε ηλικία 86 ετών περνάει τη ζωή του με ζωγραφική και εκθέσεις, παρά την ασθενική όρασή του. 

Ο Μονέ απομακρύνθηκε με τα έργα του από τον ιμπρεσιονισμό άλλων σύγχρονών του ζωγράφων, π.χ. του Ντεγκά. Επίσης βρίσκεται σε αντίθεση με τις συνειδητά κατασκευασμένες εικόνες του Σεζάν.  

Ο άγνωστος άνδρας της Μοτύης

Young man (charioteer?), life size sculpture from Mozia. Half detail. Classical Period.

Το 1979, στη νησίδα Μοτύη (Mozia), στη Σικελία, κάτω από ένα λιθοσωρό βρέθηκε τυχαία ένα εξαιρετικής τέχνης μαρμάρινο άγαλμα ανδρός, ηρωικού μεγέθους, δηλαδή μεταξύ ανθρώπου και θεού. Το άγαλμα βρέθηκε εκτός της αρχικής του θέσης και του έλειπαν τα χέρια κάτω από τους ώμους και τα πόδια κάτω από τον μακρύ πτυχωτό χιτώνα. Χρονολογήθηκε στα μέσα του 5ου αιώνα, χαρακτηρίστηκε αμέσως ως ένα από τα ωραιότερα ελεύθερα γλυπτά της αρχαιότητας και ορισμένοι αρχαιολόγοι υποστήριξαν ότι το μάρμαρό του είναι παριανό. Μετά ακολούθησε η προβληματική που αφορούσε το ίδιο το έργο: το μέγεθός του, το ένδυμά του, και αυτή την ίδια τη μορφή του ωραίου και υπερήφανου νέου άνδρα.  Το πρόβλημα προσπάθησε να λύσει, χωρίς επιτυχία, το 1986 ένα συνέδριο και από τότε ως σήμερα το θέμα επανέρχεται με συζητήσεις και πολλά επιστημονικά δημοσιεύματα. Γιατί αυτή η μορφή; Έχουμε, με άλλα λόγια, έναν νέο και εύρωστο άνδρα που θηλυστολεί, φοράει δηλαδή γυναικεία ρούχα, όταν στα αρχαία γλυπτά εκτός από τους θεούς ποδήρη χιτώνα φορούσαν μόνο οι ιερείς, οι μουσικοί και οι ηθοποιοί και επίσης οι ηνίοχοι.  

«Το ότι πρόκειται για ιερέα δύσκολα γίνεται δεκτό, γιατί έχουμε έναν εύρωστο αθλητικό και ωραίο άνδρα, του οποίου η στάση είναι πολύ περίεργη για ιερέα» λέει ο καθηγητής Σταμπολίδης, που υποστηρίζει πως ούτε μουσικός μπορεί να ήταν, καθώς θα έπρεπε να κρατάει με το ένα χέρι όργανο και με το άλλο να παίζει. 

Το άγαλμα όμως έχει το ένα χέρι στη μέση όπως δείχνουν οι άκρες των δαχτύλων που έχουν απομείνει στο σώμα και το άλλο, από ό,τι φαίνεται, υψωνόταν. Αλλά και η περίπτωση να πρόκειται για ηθοποιό δεν πείθει, εφόσον δεχόμαστε ότι το έργο χρονολογείται από το 470-450 π.X., καθώς πρόκειται για μια εποχή που δεν έχουν ξεκινήσει καλά καλά οι αισχύλειες και οι σοφόκλειες τραγωδίες, για να μην πούμε και του Ευριπίδη που είναι μεταγενέστερες. H κοινωνία εκείνων των χρόνων θεωρούσε τον ηθοποιό, όπως και τους άλλους καλλιτέχνες, άτομα που την διασκέδαζαν και δεν είναι λογικό να τους έκανε ένα τέτοιο άγαλμα, και μάλιστα τόσο ακριβό. «Άρα μένει με περισσότερες πιθανότητες η περίπτωση του ηνιόχου. Ο άνδρας είναι νέος, ρωμαλέος, δυνατός και βρίσκουμε την ίδια στάση στον κατ' εξοχήν μυθικό ηνίοχο, τον Οινόμαο, στο ανατολικό αέτωμα του ναού του Διός στην Ολυμπία» καταλήγει ο κ. Σταμπολίδης. Αυτή, πολύ σύντομα, είναι η μία από τις πολλές ερμηνείες του άνδρα της Μοτύης. Το άγαλμα ήταν, με αφορμή τους Ολυμπιακούς Αγώνες, στο Βρετανικό Μουσείο στην ίδια αίθουσα με τα κλεμμένα γλυπτά του Παρθενώνα.

Πιερ Αντό, Οι δρόμοι της σοφίας

Μάρκος Αυρήλιος Αντωνίνος, Marcus Aurelius Antoninus Augustus

Ζούμε σε έναν πολιτισμό στον οποίο η επιστήμη είναι εντελώς αυτόνομη, εντελώς ανεξάρτητη από τις ηθικές και υπαρξιακές αξίες. Και αυτό ακριβώς είναι το πρόβλημα, αν όχι το δράμα της εποχής μας. Πώς θα μπορέσει ο σύγχρονος κόσμος να ξαναβρεί μια σοφία, δηλαδή μια μορφή γνώσης, συνείδησης, η οποία δεν θα αφορά μόνο τα αντικείμενα της γνώσης, αλλά την ίδια τη ζωή, τον τρόπο που ζούμε και υπάρχουμε; Αυτός ο διαχωρισμός επιστήμης και σοφίας δεν υπήρχε στην ελληνορωμαϊκή αρχαιότητα. Οι όροι «σοφός» και «σοφία», όταν κάνουν την πρώιμη εμφάνισή τους στα ποιητικά ή φιλοσοφικά κείμενα της αρχαίας Ελλάδας, ορίζουν τόσο την τεχνική ικανότητα όσο και την υπεροχή στη μουσική ή ποιητική τέχνη και υποδηλώνουν μια γνώση που είναι ταυτόχρονα το αποτέλεσμα της εκπαίδευσης που έδωσε ένας δάσκαλος, ο καρπός μιας μακράς εμπειρίας και το δώρο που δέχεται κάποιος χάρη σε μια θεϊκή έμπνευση. Στις συμβουλές της Αθηνάς οφείλει ο ξυλουργός τη σοφία του, την ικανότητα και τη γνώση του στην τέχνη της κατασκευής (Ιλιάδα) και χάρη στις μούσες ο ποιητής γνωρίζει τι και πώς πρέπει να εξυμνεί (Ησίοδος «Θεογονία»). Βρίσκουμε εδώ αυτό που θα είναι ένα σταθερό γνώρισμα της αρχαίας διδασκαλίας της σοφίας: αυτή είναι πάνω από όλα ιδιότητα των Θεών, η ίδια η ένδειξη της απόστασης που χωρίζει τους Θεούς από τους ανθρώπους.

Solon

Οι όροι «σοφός» και «σοφία» εφαρμόζονται και στην πολιτική γνώση. Αυτό συμβαίνει ιδιαίτερα όταν οι αρχαίοι μιλούν για τους Επτά Σοφούς, ιστορικές μορφές του 7ου και 6ου αιώνα π.Χ., που έγιναν σύντομα μυθικές, οι οποίες διέθεταν ταυτόχρονα την τεχνική και την πολιτική γνώση. Είναι νομοθέτες και εκπαιδευτές, όπως ο Σόλων. Τα αποφθέγματα που αποδίδονται στη σοφία τους ήταν χαραγμένα κοντά στον ναό των Δελφών, πάνω σε μια στήλη που χαράχτηκε πιθανότατα τον 3ο αιώνα, από τον μαθητή του Αριστοτέλη Κλέαρχο. Μεταξύ αυτών των αποφθεγμάτων εμφανίζονται ονομαστές φράσεις: «Γνώθι σ' αυτόν», «Μηδέν άγαν», «Οι καιροί ου μενετοί», «Μέτρον άριστον». Τα δελφικά αποφθέγματα προορίζονταν, μεταξύ των άλλων, να βοηθήσουν τους ανθρώπους να συνειδητοποιήσουν την απόσταση που τους χωρίζει από τους Θεούς και την κατωτερότητα της γνώσης τους, επομένως και της σοφίας τους.

Η μέγιστη σοφία του ανθρώπου έγκειται στην αναγνώριση των ορίων του. Ή ακριβέστερα, όπως θα πει ο Σωκράτης αναφέροντας ακριβώς ένα χρησμό των Δελφών: «Ούτος υμών, ω άνθρωποι, σοφώτατος εστίν, όστις ώσπερ Σωκράτης έγνωκεν ότι ουδενός άξιος εστί τη αληθεία προς σοφίαν» (Πλάτωνος «Απολογία Σωκράτους»). Με τον 4ο αιώνα, για την ακρίβεια με τον Σωκράτη και τον Πλάτωνα και με τον στοχασμό για τη χρήση του όρου «φιλοσοφία» (αγάπη για τη σοφία), εκδηλώνεται μια αποφασιστική στροφή στην αναπαράσταση του σοφού. Συνειδητοποιούν πράγματι τον υπεράνθρωπο χαρακτήρα της σοφίας, που αποτελεί μια κατάσταση υπερβατική και θεϊκή, από την οποία ο άνθρωπος δεν μπορεί παρά να γνωρίζει ότι χωρίζεται από μια πελώρια απόσταση. Ταυτόχρονα, η σοφία ταυτίζεται όλο και περισσότερο με την επιστήμη, δηλαδή με μια βέβαιη και αυστηρή γνώση, που δεν γίνεται ποτέ αντιληπτή εξάλλου όπως η δική μας σύγχρονη επιστημονική γνώση, επειδή συμπίπτει όλο και περισσότερο με μια γνώση του πράττειν, μια γνώση του ζην, με δυο λόγια με έναν ορισμένο τρόπο ζωής. Μετά τον Πλάτωνα, πράγματι, οι Έλληνες αποκτούν βαθιά συνείδηση του γεγονότος ότι δεν υπάρχει αληθινή γνώση που να μην είναι γνώση όλης της ψυχής, που να μην μετασχηματίζει επομένως την ολότητα της ύπαρξης εκείνου που την ασκεί (...) Αντίθετα με μιαν αρκετά διαδεδομένη και ανθεκτική γνώμη, ο αρχαίος σοφός δεν απαρνιέται την πολιτική δράση. Σε καμιά φιλοσοφική σχολή της αρχαιότητας, πράγματι, ο σοφός δεν εγκαταλείπει την επιθυμία και την ελπίδα να ασκήσει μια δράση πάνω στους άλλους ανθρώπους. Και αν το νόημα που αυτός θέλει να προσδώσει στη δράση του ποικίλλει ανάλογα με τις σχολές, ο σκοπός είναι πάντα ο ίδιος: να προσηλυτίσει, να απελευθερώσει, να σώσει τους ανθρώπους.

Ο Επίκουρος προσπαθεί να το κάνει δημιουργώντας μικρές ένθερμες κοινότητες, στις οποίες επικρατεί μια γαλήνια φιλία. Πλατωνικοί, αριστοτελικοί και στωικοί από τη μεριά τους δεν διστάζουν να προσπαθούν να προσηλυτίσουν ολόκληρες πόλεις, επηρεάζοντας τη σύνταξη των νόμων ή τον βασιλιά. Εξάλλου, σε όλες τις σχολές βρίσκονται περιγραφές του ιδανικού βασιλιά, οι οποίες εμπνέονται λιγότερο ή περισσότερο από το πρότυπο του ιδανικού σοφού. Όσο για τους κυνικούς, αυτοί προσπαθούν να δράσουν μέσα από το εντυπωσιακό παράδειγμα του δικού τους τρόπου ζωής. Σε κάθε περίπτωση, θα ήταν λάθος να νομίσουμε ότι η μορφή του σοφού, που περιγράφει και μιμείται ο φιλόσοφος, νομιμοποιεί τη φυγή και την απόδραση μακριά από την καθημερινή πραγματικότητα και από τους αγώνες της κοινωνικής και πολιτικής ζωής. Πάνω από όλα η μορφή του σοφού προσκαλεί τον φιλόσοφο στη δράση, όχι μόνον την εσωτερική, αλλά και την εξωτερική: να δρούμε σύμφωνα με τη δικαιοσύνη στην υπηρεσία της ανθρώπινης κοινότητας, λέει ο Μάρκος Αυρήλιος (...)

Μελετητής της αρχαίας φιλοσοφίας, ο Πιερ Αντό έχει διατελέσει διευθυντής της Ecole Pratique des Hautes Etudes  του Παρισιού και είναι επίτιμος καθηγητής στο College de France. Το παραπάνω κείμενό του είναι απόσπασμα δοκιμίου του που δημοσιεύτηκε στο ιταλικό περιοδικό «Micromega».

Προτάσεις για τη διδασκαλία της Ιστορίας Γ’ Λυκείου: Τα Εθνικά και Φιλελεύθερα Κινήματα στην Ευρώπη

Τα Εθνικά και Φιλελεύθερα Κινήματα στην Ευρώπη from Kostas Vakouftsis

ExoMars 2016 Mission: Τεχνητός δορυφόρος θα αναζητήσει μεθάνιο και άλλα αέρια

The ExoMars Trace Gas Orbiter (TGO), along with an Entry, Descent and Landing Demonstrator Module (EDM), form the first mission in the ESA-NASA ExoMars Program. The Orbiter and EDM are scheduled to arrive at Mars in 2016. This image shows the Orbiter and the EDM in cruise configuration. Credit: ESA

Εκτός από το όχημα εξερεύνησης, στην αποστολή ExoMars περιλαμβάνεται επιπλέον ένας τεχνητός δορυφόρος που θα αναζητήσει στην ατμόσφαιρα του Άρη μεθάνιο και άλλα αέρια – ενδείξεις βιολογικής δραστηριότητας, όπως και μία στατική κάψουλα που θα πραγματοποιήσει μετρήσεις εκεί όπου θα προσεδαφιστεί. Παράλληλα με τα στοιχεία που θα προσφέρει στους επιστήμονες, η ExoMars θα αποτελέσει επίσης μία «πρόβα τζενεράλε» για μία σειρά από τεχνολογίες που η Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία (ESA) σκοπεύει να χρησιμοποιήσει σε μία μεταγενέστερη, ακόμη πιο φιλόδοξη αποστολή, με ρομπότ που θα συλλέξουν δείγματα και θα τα μεταφέρουν πίσω στη Γη. 

Αυτός είναι ο λόγος, άλλωστε, που η ESA αποφάσισε να μην ακυρώσει την ExoMars τον περασμένο Φεβρουάριο, όταν η NASA γνωστοποίησε πως δεν θα συμμετάσχει στη σχεδίαση και τη χρηματοδότησή της. Στο μεταξύ, τη θέση της NASA στην αποστολή πήρε η ρωσική διαστημική υπηρεσία (Roscosmos). Πέρα από το Διάστημα, πάντως, το εξελιγμένο σύστημα «μηχανικής όρασης» που αναπτύσσεται στην Ελλάδα είναι πιθανό να αποδειχθεί χρήσιμο και για άλλες εφαρμογές, πιο χρήσιμες στη Γη – όπως για ρομποτικούς διασώστες. «Όσον αφορά τα ελληνικά ιδρύματα, το έμμεσο όφελος είναι εξίσου σημαντικό, αφού το σύστημα δίνει την ευκαιρία στους φοιτητές μας να ασχοληθούν με τομείς που ανήκουν στην αιχμή της τεχνολογίας, για να υλοποιήσουν ένα πολύ απαιτητικό πρότζεκτ που θα δοκιμασθεί στην πράξη», συμπληρώνει ο κ. Σούντρης από το Μετσόβιο Πολυτεχνείο.

«Ελληνική όραση» σε διαστημικό όχημα - Η αποστολή ExoMars θα ερευνήσει αν υπήρξε ή υπάρχει ζωή υπό τη μορφή μικροοργανισμών στον Άρη

Ένα σύστημα «μηχανικής όρασης» που συνθέτουν Έλληνες επιστήμονες θα χρησιμοποιεί το ρομποτικό όχημα εξερεύνησης που κατασκευάζει η Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία (ESA) για μελλοντικές αποστολές. Μία εξ αυτών είναι και η αποστολή ExoMars, της οποίας το διαστημικό όχημα προβλέπεται να προσεδαφιστεί στον Άρη το 2018. 

Βασικός στόχος της αποστολής είναι να αναζητήσει στοιχεία που θα βοηθήσουν τους ειδικούς να απαντήσουν στο κατά πόσον υπήρξε στο παρελθόν, ή υπάρχει ακόμη και σήμερα, ζωή υπό τη μορφή μικροοργανισμών στον Κόκκινο Πλανήτη. Καθώς πολλοί ειδικοί πιστεύουν ότι ενδείξεις τέτοιων μικροοργανισμών πιθανότατα βρίσκονται κάτω από την επιφάνεια, το ρομπότ δεν θα αναλύσει μόνο επιφανειακά δείγματα, αλλά και από το υπέδαφος. Για τον λόγο αυτό είναι εξοπλισμένο με ένα τρυπάνι ώστε να μπορεί να σκάψει έως και 2 μέτρα. Κάτι που θα κάνει σε διάφορες υποψήφιες περιοχές, αρκετά μακριά από το σημείο προσεδάφισης. «Επειδή το Κέντρο Ελέγχου στη Γη δεν θα βρίσκεται σε συνεχή επικοινωνία με το όχημα, το ρομπότ θα πρέπει να πλοηγείται εντελώς αυτόνομα για να φτάσει σε αυτές τις περιοχές», λέει ο Δημήτριος Σούντρης, επίκουρος καθηγητής στο Μετσόβιο Πολυτεχνείο και μέλος της επιστημονικής ομάδας. Έτσι, αρμοδιότητα της ομάδας, στην οποία συμμετέχουν επίσης ερευνητές από το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο και το ΙΤΕ-ΙΠ Κρήτης, είναι να αναπτύξει το σύστημα που θα επιτρέπει στο όχημα να «βλέπει» γύρω του και να αποφασίζει πώς θα κινηθεί. Το σύστημα θα αποτελείται από τσιπ όπου θα «τρέχουν» ειδικοί αλγόριθμοι επεξεργασίας δεδομένων ρομποτικής όρασης. «Τα δεδομένα αυτά θα είναι οι φωτογραφίες από τις κάμερες υψηλής ανάλυσης που θα διαθέτει το ρομπότ και οι αλγόριθμοι θα δημιουργούν τρισδιάστατους χάρτες όπου θα απεικονίζεται με ακρίβεια ό,τι περιβάλλει το όχημα», εξηγεί ο κ. Σούντρης. Από τους χάρτες, το ρομπότ θα υπολογίζει κατ’ αρχάς ποια πορεία θα πρέπει να ακολουθήσει για να φτάσει στον προορισμό του. «Επίσης, θα του επιτρέπουν ανά πάσα στιγμή να αντιλαμβάνεται οποιοδήποτε εμπόδιο, όπως για παράδειγμα ένα βράχο που βρίσκεται μπροστά από τις ρόδες του, ώστε να στρίψει για να το αποφύγει».  Το ρομπότ της ESA δεν είναι, βέβαια, το πρώτο που θα εξερευνήσει τον Άρη – π.χ. το Curiosity βρίσκεται μόλις ενάμιση μήνα στον Κόκκινο Πλανήτη. Επομένως, ανάλογα συστήματα, και μάλιστα πετυχημένα, έχουν αναπτυχθεί και στο παρελθόν. Αυτό που ξεχωρίζει όμως τη δουλειά των Ελλήνων επιστημόνων είναι ότι η ESA θέλει το δικό της όχημα να «βλέπει»… καλύτερα και πιο γρήγορα. Πιο συγκεκριμένα, οι εικόνες από τις κάμερες θα έχουν ανάλυση 1.120 x 1.120 pixel, δηλαδή μεγαλύτερη ανάλυση απ’ ό,τι τα «μάτια» των άλλων ρομπότ. Κι αυτό γιατί οι ίδιες εικόνες θα μεταδίδονται ασύρματα στο Κέντρο Ελέγχου ώστε, από αυτές, οι υπεύθυνοι της αποστολής να αποφασίζουν ποιες περιοχές θα πρέπει να ερευνήσει το όχημα. «Έτσι, η Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία θέλει το οπτικό υλικό να είναι όσο το δυνατόν καλύτερο, για να να μπορούν οι υπεύθυνοι να διακρίνουν ακόμη περισσότερες λεπτομέρειες στο αρειανό τοπίο», σημειώνει ο επίκουρος καθηγητής. Αυτό σημαίνει πως το σύστημα θα έχει να επεξεργαστεί οπτικά δεδομένα μεγαλύτερου όγκου. «Την ίδια στιγμή, όμως, θα πρέπει να τα επεξεργάζεται και με μεγαλύτερη ταχύτητα, καθώς το ρομπότ θα κινείται πιο γρήγορα απ’ ό,τι τα προγενέστερα οχήματα». Κατά συνέπεια, θα χρειάζεται να «αντιλαμβάνεται» ταχύτερα το περιβάλλον, δηλαδή οι χάρτες θα πρέπει να ανανεώνονται με μεγαλύτερη συχνότητα. 

Έχοντας αναπτύξει μια πρώτη εκδοχή των αλγορίθμων και αφού τους ενσωμάτωσε στο κατάλληλο hardware, η ομάδα ολοκλήρωσε τον Ιούλιο με επιτυχία την αρχική φάση δοκιμών του συστήματος. Οι αλγόριθμοι θα βελτιωθούν ακόμη περισσότερο, ενώ θα γίνουν πολλά ακόμη τεστ που θα ελέγξουν αν η «όραση» του ρομπότ είναι απόλυτα αξιόπιστη, «αφού ακόμη κι ένα μικρό λάθος μπορεί να οδηγήσει στην πλήρη αποτυχία της αποστολής». Έτσι, για παράδειγμα, στόχος είναι οι αλγόριθμοι στο μέλλον να αξιοποιούν για τους χάρτες δεδομένα και από τεχνητούς δορυφόρους που περιστρέφονται γύρω από τον Άρη. Το τελικό τεστ του συστήματος θα γίνει από την ίδια την ESA, σε ένα πανομοιότυπο αντίγραφο του ρομπότ, που θα δοκιμασθεί σε περιβάλλον το οποίο προσομοιάζει στο ανάγλυφο του Άρη.