Αλήθειες με ολογράμματα, Truths with holograms

Ξέρεις τι είναι οι οπτικοί κλώνοι; Είναι ολογράμματα (ναι, σαν αυτά στο Star Wars), και μάλιστα έγχρωμα, και χρησιμοποιούνται για πρώτη φορά σε παγκόσμιο επίπεδο από το Ελληνικό Ινστιτούτο Ολογραφίας στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο της Αθήνας! Τα έγχρωμα ολογράμματα, που έχουν ληφθεί in situ (δηλαδή στο σημείο όπου βρίσκεται κανονικά το έκθεμα) με τη χρήση πρότυπων φορητών συστημάτων, εκτίθενται στους χώρους του μουσείου στη θέση των πρωτότυπων τεχνουργημάτων για την περίοδο που αυτά ταξιδεύουν σε άλλα μουσεία στο εξωτερικό. Η έγχρωμη αναλογική ολογραφία αποτελεί την πλέον ρεαλιστική μορφή τρισδιάστατης απεικόνισης αντικειμένων – άλλωστε δεν λέγονται τυχαία Οπτικοί Κλώνοι (Optoclones)- και η μέθοδος λήψης in situ με ειδική ολογραφική κάμερα του ΕΙΟ αποτελεί παγκόσμια πρωτιά, καθώς μέχρι τώρα τα εκθέματα μεταφέρονταν σε εργαστήρια για να φωτογραφηθούν. Να λοιπόν ένας λόγος για να πας στο Βυζαντινό Μουσείο αυτήν την περίοδο!

«Αυτή τη στιγμή με βρίσκεις σε ένα πείραμα στο εργαστήριο. Δεν έχω πολύ χρόνο, αν θες πέρνα από δω, στα Εξάρχεια είμαστε», είπε με κουρασμένη φωνή, αφήνοντας όμως ένα παραθυράκι για μια τηλεφωνική επικοινωνία στα γρήγορα. «Αν δεν περάσεις να δεις από κοντά…» συνέχισε να λέει (…). «Δεν είναι όπως αυτά που βλέπουμε στις ταινίες “Πόλεμος των Αστρων”, “Star Treck” και σε άλλα φιλμ. Αυτό είναι ογκομετρική απεικόνιση. Ακόμη και διάφορα οπτικά τρικ από τις αρχές του 19ου αιώνα έδιναν μια εικόνα ειδώλων που μπερδεύει και σήμερα. Εμείς μιλάμε για ολογράμματα».

Μια ακτίνα λέιζερ ελέγχεται από μια σειρά φακών και μικροσκοπικών διαφραγμάτων πριν φωτίσει τελικά το αντικείμενο. Σε μια φωτογραφία, οι αυξομειώσεις της έντασης του φωτός αποτυπώνονται πάνω στο φιλμ, ενώ το είδωλο σχηματίζεται από συνηθισμένα φωτεινά κύματα και είναι "δισδιάστατο". Στο ολόγραμμα χρειαζόμαστε ακτίνες laser, και όχι συνηθισμένο φως, καθώς επίσης δύο ομάδες ακτινών και όχι μία. Μια ομάδα ακτινών ανακλάται από το αντικείμενο και πέφτει πάνω στο φιλμ. Η δεύτερη ομάδα των ακτινών φτάνει στο φιλμ χωρίς να περάσει από το αντικείμενο. Στην περιοχή συνάντησης των δύο ομάδων δημιουργούνται κροσσοί συμβολής, που αποτυπώνονται πάνω στο φιλμ. Όταν κοιτάζουμε το ολόγραμμα, αυτοί οι κροσσοί δημιουργούν το τρισδιάστατο είδωλο.

Η σύντομη αυτή κουβέντα, με το φυσικό Ανδρέα Σαρακινό, επιστημονικό διευθυντή και επικεφαλής του Ελληνικού Ινστιτούτου Ολογραφίας (ιδρύθηκε το 1987) εξελίχθηκε σε αποστολή e-mail αυθημερόν, με ερωτήσεις και απαντήσεις για μία τεχνολογία που συνήθως τη συγχέουμε με άλλα πράγματα:

«Οι συσκευές και οι μέθοδοι που αναπτύξαμε μας τοποθετούν παγκοσμίως πρωτοπόρους στην καταγραφή έγχρωμων ολογραμμάτων, έξω από συνθήκες εργαστηρίου. Ένα από τα πρώτα έγχρωμα ολογράμματα που καταγράψαμε φιλοξενείται στην έκθεση ολογραμμάτων του ΜΙΤ. Έχουμε αναπτύξει ένα πρωτότυπο μεταφερόμενο σύστημα ολογραφίας (ZZZyclops) και μεθόδους ώστε να καταγράφονται έγχρωμα ολογράμματα in situ (εκεί ακριβώς όπου βρίσκονται), τα οποία λόγω της υψηλής πιστότητάς τους τα ονομάζουμε οπτικούς κλώνους (opto clones). Το Βυζαντινό Μουσείο της Αθήνας φιλοξενεί οπτικούς κλώνους, σε αντικατάσταση αντικειμένων, που βρίσκονται σε δανεισμό στο εξωτερικό. Καταγράφηκαν μέσα στο μουσείο με τα μεταφερόμενα συστήματα του ινστιτούτου μας».

Η ώθηση της ολογραφίας, η οποία ανακαλύφθηκε το 1948 από τον ουγγρικής καταγωγής Dennis Gabor, ήρθε από τον Ρώσο Denisyuk.

Ολογραφία ίσον όλος+γραφή, όπως είναι η ετυμολογία της έννοιας: «Τα αντικείμενα, καθώς αντανακλούν το φως το διαμορφώνουν, φορτώνοντας στις φωτεινές ακτίνες πληροφορίες για το σχήμα τους, τη θέση τους και το χρωματισμό τους. Οι πληροφορίες αυτές ταξιδεύουν με το φως και όταν συλλαμβάνονται από το σύστημα της όρασης μεταφράζονται στο οπτικό κέντρο του εγκεφάλου σε τρισδιάστατη αντίληψη του χώρου και των αντικειμένων. Όταν αναπαράγουμε πιστά στα φωτεινά κύματα, που καθιστούν ορατό ένα αντικείμενο, όλο το πλήθος των οπτικών πληροφοριών, η αντίληψη που θα δημιουργηθεί θα είναι πανομοιότυπη με το πραγματικό αντικείμενο. Το αντικείμενο θα είναι εκεί, χωρίς πραγματικά να υπάρχει. Ένα ολόγραμμα είναι μια μόνιμη φωτογραφική κωδικοποίηση του φωτός, όπως το αντανακλά ένα αντικείμενο κατά τη στιγμή της ολογράφησης. Με τον τρόπο αυτό ο θεατής αντιλαμβάνεται το φως από το ολόγραμμα σαν το πραγματικό αντικείμενο».

Το «μαγικό» είναι ότι ένα ολόγραμμα αναπαράγει πλήρως τις ανακλάσεις και τις σκιές του φωτός πάνω στα αντικείμενα και οι ανακλάσεις και οι σκιές μετακινούνται όπως πάνω στα πραγματικά αντικείμενα όταν ο θεατής αλλάζει θέση. Σε ένα ολόγραμμα μπορούμε να περιεργαστούμε ένα αντικείμενο από διάφορες θέσεις, η δε υφή των επιφανειών και των υλικών αποδίδεται με υπερρεαλιστικό τρόπο».

Η ολογραφία απαιτεί για την καταγραφή του ολογράμματος: «Τη χρήση ακτίνων λέιζερ, καθώς και τον πλήρη έλεγχο των συνθηκών κάτω από τις οποίες γίνεται η ολογράφηση. Στο παρελθόν στα ολογραφικά εργαστήρια η όλη διαδικασία γινόταν πάνω σε αντικραδασμικά τραπέζια, πολλών εκατοντάδων κιλών, και τα ολογράμματα ήταν μονόχρωμα. Τα αντικείμενα προς ολογράφηση έπρεπε να μεταφερθούν στο ολογραφικό εργαστήριο. Το Ελληνικό Ινστιτούτο Ολογραφίας με ίδια μέσα ανέπτυξε το πρωτότυπο μεταφερόμενο σύστημα για καταγραφή έγχρωμων ολογραμμάτων στην κατάσταση in situ».

Δεν πρέπει να συγχέουμε διάφορα είδη προβολών με τα ολογράμματα: «Πολλές φορές αναφέρονται σαν τέτοια είδη προβολών σε ημιδιαφανείς οθόνες ή είδωλα που σχηματίζονται με τη βοήθεια κατόπτρων. Αυτές οι τεχνικές είναι αναβίωση οπτικών τρικ που χρονολογούνται από το 1800. Ανάλογου αποτελέσματος είναι και οι βιντεοπροβολές σε διαφανείς οθόνες, όπως του Michael Jackson Hologram στο Billboard Music Awards 2014 ή του ράπερ Tupac. Κινηματογραφικό τρικ ήταν και η princess Leila στο Star Wars. Στις τεχνικές περιλαμβάνεται και η προβολή 3D computer graphics με τη χρήση κατόπτρων ή αυτοστερεοσκοπικών οθονών». Όλα αυτά δεν είναι ολογράμματα.

Οι εφαρμογές τους είναι πολλές, λέει ο επιστημονικός διευθυντής του ΕΙΟ. Για παράδειγμα, με τη μέθοδο της ολογραφίας κατασκευάζονται: ολογράμματα που λειτουργούν σαν οθόνες προβολής με ειδικές ιδιότητες ή σαν διορθωτικά στοιχεία σε οπτικά συστήματα, ολογράμματα-αντίγραφα που προσφέρουν στους μελετητές της πολιτιστικής κληρονομιάς τη δυνατότητα να επεξεργαστούν από κοντά «αντικείμενα» χωρίς προβλήματα ασφαλείας των πρωτοτύπων. Το Ινστιτούτο Ηλεκτρονικής Δομής και Λέιζερ του ΙΤΕ στην Κρήτη έχει αναπτύξει πρωτότυπο σύστημα ολογραφικού, μη καταστρεπτικού ελέγχου για έργα τέχνης. Επίσης μέσα από ολογραφικά συστήματα μπορούν να εντοπιστούν αστοχίες υλικών ή κατασκευαστικά λάθη, κάτω από την επιφάνεια αντικειμένων, χωρίς να γίνει επέμβαση στο αντικείμενο. Τέτοια συστήματα χρησιμοποιούνται στον έλεγχο των τροχών των αεροσκαφών. Οι πιστωτικές κάρτες έχουν ολογράμματα γνησιότητας. Τα barcode readers έχουν ολογραφικό οπτικό στοιχείο για να διαβάζεται εύκολα ο κωδικός. Εξάλλου η «ολογραφική αρχή» έχει οδηγήσει σε ολογραφικές θεωρίες «ως προς τη δομή του σύμπαντος και αποτελεί βασική υπόθεση της κβαντικής θερμοδυναμικής για τη συμπεριφορά μιας μαύρης τρύπας».

Microscopic particles can be held and moved with laser beams called optical tweezers. This technology has recently undergone a revolution with the addition of spatial light modulators (SLMs) — computer-controlled holograms — to the beam path. These turn optical tweezers into very versatile micro-manipulation tools. We are part of this revolution, extending the possibilities of 3D optical manipulation

Διεθνώς υπάρχει μεγάλη δραστηριότητα στον τομέα της ψηφιακής ολογραφίας σε πολλά ερευνητικά κέντρα, όπως το Media lab του ΜΙΤ, με σκοπό τη δημιουργία συστημάτων για την προβολή (σε πραγματικό χρόνο) κινούμενων ολογραμμάτων. «Τα συστήματα αυτά, όταν εξελιχθούν, θα βρουν πλήθος εφαρμογών, όπως π.χ. στη χειρουργική, όπου η τρισδιάστατη απεικόνιση παίζει σημαντικό ρόλο. Απέχει όμως χρονικά πολύ η εμφάνιση συστημάτων ψηφιακής ολογραφίας που θα μπορεί να συναγωνιστεί την ποιότητα και αληθοφάνεια των αναλογικών ολογραμμάτων». Σύντομα πάντως αναμένονται τα ολογραφικά optical tweezers (οπτικά νυστέρια) για καλύτερο χειρισμό DNA στη γενετική μηχανική.

Πηγή: www.enet.gr

Πρώτη Καλοκαιρινή Κυριακή. First Summer Sunday

Από την έκθεση των έργων των ομίλων του 1ου Πρότυπου Πειραματικού Δημοτικού Σχολείου Θεσσαλονίκης στο Παλαιό Αρχαιολογικό Μουσείο (Γενί Τζαμί). Εύγε στους μαθητές και στους εκπαιδευτικούς για την έμπνευση και το μεράκι τους!

Με το φακό του Γιώργου Σεφέρη. Through the eyes of George Seferis

Η Μαρώ Σεφέρη, ο Σεφέρης (με φωτογραφική μηχανή στα χέρια) και ο Κατσίμπαλης στην Κω το 1955. The National Bank of Greece Cultural Foundation, the Istituto Siciliano Studi Byzantini e Neoellenici “Bruno Lavagnini”, the Fondazione Sicilia and the Consolato Onoratio di Grecia a Palermo have co-organized an exhibition with photographs by George Seferis in Palermo, which opened on May 23, 2014. [πηγή: Φωτογραφικό αρχείο Σεφέρη, ΜΙΕΤ, αναδημοσίευση από την εφημ, Το Bήμα 15.03.2009]

Έκθεση φωτογραφιών του Γιώργου Σεφέρη συνδιοργανώνουν στο Παλέρμο το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, το Istituto Siciliano Studi Byzantini e Neoellenici “Bruno Lavagnini”, η Fondazione Sicilia και το Consolato Onorario di Grecia a Palermo.

This collection of more than 2,500 negatives — not counting the host of photographic prints of various sizes — spans some fifty years, from the 1920s to 1971, and reveals another of the poet’s pursuits. His photographs are distinguished by their precision of subject, technical excellence and exemplary result.

«Σταματήσαμε λίγο πιο κάτω από το Amshit και κοιτάξαμε τον ήλιο να βουλιάζει στην ήσυχη θάλασσα της Φοινίκης. Μα γιατί κάποτε βλέπει κανείς τα πράγματα καθαρά –θέλω να πω όπως όταν η φωτογραφική μηχανή είναι σωστά κανονισμένη–».

In this exhibition the visitor has an opportunity to ascertian a representative sample of the poet's long and fertile involvement with the art of photography.

Η ανάγκη του Σεφέρη να δει τα πράγματα καθαρά –τους τόπους, τα περιστατικά και τους ανθρώπους που σημάδεψαν το ταξίδι της ζωής του– είναι ίσως η κύρια διαπλαστική δύναμη πίσω από το έργο του, ομοούσια με την επιθυμία του να «μιλήσει απλά», όπως την είχε εκφράσει σ’ ένα του ποίημα γραμμένο το 1942, εν καιρώ πολέμου.

Μια άγνωστη σήμερα χώρα, την Ελλάδα του '30 και του '40 καταγράφει με τον φακό του ο μεγάλος ποιητής Γιώργος Σεφέρης. «Ξεκινήσαμε κατά το μεσημέρι από τα Μούγλα. Θαυμάσιος δρόμος για να σε πάρουν τα δάκρυα: πεύκα, πεύκα, τζιτζίκια και η ανάσα της ρετσίνας που σε τρελαίνει» έγραφε στις Μέρες Ε' ο νομπελίστας ποιητής. Η παραπάνω φωτογραφία είναι από την Τράπεζα Αχαΐας, 1939, σε μια βρύση του χωριού. Στην Τράπεζα έκανε διακοπές τα καλοκαίρια με τα παιδιά της η Μαρώ Σεφέρη, η σύζυγος του ποιητή.

Και το πόσο «σωστά κανονισμένη» ήταν συχνά η φωτογραφική μηχανή του Σεφέρη ο επισκέπτης θα έχει την ευκαιρία να το διαπιστώσει στις εξήντα φωτογραφίες της έκθεσης αυτής, μικρό αλλά αντιπροσωπευτικό δείγμα της γόνιμης και μακροχρόνιας ενασχόλησης του ποιητή με την τέχνη της φωτογραφίας.

Φωτογραφίες του Γιώργου Σεφέρη. “Seferis’s need to see things clearly — the places, the events and the people, which marked his journey through life — is probably the main driving force behind his work, as essential as his desire to ‘speak simply’, as expressed in one of his poems written in 1942, during the war years. And just how ‘well-focused’ his camera often was is something the visitor has an opportunity to ascertain in this exhibition, a small but representative sample of the poet’s long and fertile involvement with the art of photography,” writes the Director of the Foundation, Dionysis Kapsalis, in the catalogue following one of the previous exhibitions of the photographic archive.

Το Φωτογραφικό Αρχείο Γιώργου Σεφέρη, μετά από ευγενή δωρεά της Μαρώς Σεφέρη το 1984 και της κυρίας Άννας Λόντου το 1999, απόκειται πλέον ολόκληρο στο Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης. Περιέχει πάνω από δυόμισι χιλιάδες αρνητικά φωτογραφιών που έβγαλε ο Σεφέρης, από το 1920, όταν ήταν ακόμη φοιτητής στο Παρίσι, ως τον τελευταίο χρόνο της ζωής του (1971) – μισό αιώνα φωτογραφίες.

Φωτογραφία του Γιώργου Σεφέρη. Following the donations made by Maro Seferi in 1984 and her daughter Anna Londou in December 1999, the National Bank of Greece Cultural Foundation is the repository of the George Seferis Photographic Archive. In 2000, as a contribution to the Year of Seferis, the Foundation organized an exhibition of the Nobel laureate’s photographs, which was presented in the Patras Cultural Centre of MIET and the Athens Technopolis in the Gazi neighbourhood, in collaboration with the Ministry of Culture. In the same year, an album entitled Photographs by George Seferis, was published, containing the photographs in the exhibition as well as additional material from the archive. Since then, many of the poet’s photographs have been exhibited in several cities both in Greece and abroad. The exhibition of photographs by George Seferis provides irrefutable testimony of the diligence with which he undertook all his activities. The exhibition will be on show in the historical building of the Palazzo Branciforte of the Fondazione Sicilia until June 29, 2014.

Η παρούσα έκθεση προσπαθεί να αναδείξει στο κοινό τον φωτογράφο Γιώργο Σεφέρη, στο ιστορικό κτίριο Palazzo Branciforte της Fondazione Sicilia, από τις 23 Μαΐου έως τις 29 Ιουνίου 2014.