Ψηφιακά «σενάρια» για τη λογοτεχνία και τη γλώσσα

Στην ηλεκτρονική διεύθυνση του Πρωτέα έχουν αναρτηθεί 79 εκπαιδευτικά σενάρια (http://proteas.greek-language.gr/index.html).

Ο Καβάφης σχετίζεται με τις παρωδίες της χολιγουντιανής υπερπαραγωγής «Ο Τιτανικός» των χρηστών του YouTube και η ελιά με τα κόμικς, ενώ η περίφημη ασπίδα του Αχιλλέα, που οι μεγαλύτεροι χαιρόμασταν να τη ζωγραφίζουμε με ξυλομπογιές σε λευκό χαρτόνι στο γυμνάσιο, τώρα σχεδιάζεται ηλεκτρονικά στο Gimp και τελειοποιείται στο Photoshop. Στα εκπαιδευτικά σενάρια που ετοιμάζει το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας (ΚΕΓ) η διδασκαλία των μαθημάτων της γλώσσας και της λογοτεχνίας αποκτά νέα διάσταση αξιοποιώντας όλα τα διαθέσιμα ΤΠΕ, όπου ΤΠΕ το νέο αρκτικόλεξο της μόδας στον χώρο της εκπαίδευσης: Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών. Όταν τα παιδιά μεγαλώνουν σήμερα με ένα smartphone στο χέρι και μαθαίνουν να χειρίζονται το ποντίκι προτού καταφέρουν να κρατήσουν το μολύβι, είναι αυτονόητο ότι οι ΤΠΕ δεν μπορούν να μείνουν εκτός εκπαίδευσης. Αν όμως ο σημερινός μαθητής φτάνει στο σχολείο σχεδόν έτοιμος ψηφιακά, ο πενηντάρης, ο σαραντάρης, ακόμη και ο τριαντάρης εκπαιδευτικός, ο μεγαλωμένος σε ένα παραδοσιακό περιβάλλον εκπαίδευσης, χρειάζεται καθοδήγηση στον κόσμο των χαοτικών τεχνολογικών δυνατοτήτων και στην αξιοποίησή τους στη διδακτική πράξη.

«Τα εκπαιδευτικά σενάρια είναι διδακτικές δοκιμές που αναπτύσσουν τη σχολική ύλη με τα δεδομένα των σχολικών βιβλίων εμπλουτισμένα με τους ψηφιακούς πόρους στις "Ψηφίδες" του ΚΕΓ και με στοιχεία αλιευμένα από το Διαδίκτυο, τα οποία προεκτείνουν τη διδασκαλία και τις εφαρμογές της έξω από τη διδακτική αίθουσα και μέσα στην πραγματικότητα που ζούμε» εξήγησε στο «Βήμα» ο καθηγητής Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Ιωάννης Καζάζης, πρόεδρος του ΚΕΓ και επιστημονικός υπεύθυνος του έργου.

To έργο άρχισε τον Ιανουάριο του 2012, εντάσσεται στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση» που συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και εθνικούς πόρους και υλοποιείται από το ΚΕΓ, υπό την εποπτεία του υπουργείου Παιδείας. Συμμετέχουν σε αυτό 76 ενεργοί εκπαιδευτικοί (26 της πρωτοβάθμιας και 50 της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης), αναμένεται να ολοκληρωθεί τον Αύγουστο του 2015 και έχουν ετοιμαστεί συνολικά 718 εκπαιδευτικά σενάρια (278 για τα δημοτικά και 440 για το γυμνάσιο και το λύκειο).

Λιγότερη παπαγαλία

Μια νέα κουλτούρα συμμετοχικής διδασκαλίας, καινοτομίας και δημιουργικότητας προωθούν τα πρωτοποριακά μαθήματα του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας.

Αυτή τη στιγμή προσβάσιμα στην ηλεκτρονική διεύθυνση του Πρωτέα - της ιστοσελίδας του έργου -, στην πιλοτική λειτουργία της, είναι τα 79 από αυτά, όσοι νομίζουν όμως ότι πρόκειται για ψηφιακά λυσάρια θα απογοητευθούν. Τα σενάρια απαιτούν νέο τρόπο εργασίας και ανάπτυξη της κριτικής ικανότητας τόσο του μαθητή όσο και του εκπαιδευτικού. «Τα σενάρια καλούνται να λύσουν το παιδαγωγικό πρόβλημα που έχει δημιουργήσει το παραδοσιακό μοντέλο εκπαίδευσης το οποίο εξαντλεί το μάθημα σε ερωτήσεις κλειστού τύπου. Χρησιμοποιούν ερωτήσεις ανοιχτού και κλειστού τύπου και δημιουργούν ένα σχήμα το οποίο ο εκπαιδευτικός είναι ελεύθερος να παραμετροποιήσει ανάλογα με τα διαθέσιμα μέσα και τις ανάγκες των μαθητών του. Δεν είναι ένα έτοιμο μοντέλο, ένα πατρόν από το οποίο ο δάσκαλος μπορεί να "κόψει" έτοιμα μαθήματα» διευκρινίζει ο πρόεδρος του ΚΕΓ και εξηγεί ότι η συμβολή των σεναρίων στην εκπαίδευση συνίσταται στο ότι «ο μαθητής δεν επαναλαμβάνει τη σχολική ύλη αυτούσια, δεν εκπαιδεύεται στην παπαγαλία, αλλά απαντά συνθέτοντας τα δεδομένα ακολουθώντας τους κανόνες της λογικής και της γραφής - κυρίως εκπαιδεύεται να γράφει πολύ, σύντομα κείμενα αλλά πολλά, στη διάρκεια της χρονιάς, και αυτό λύνει το πρόβλημα έκφρασης των μαθητών που δεν ικανοποιείται με τις πέντε-έξι εκθέσεις που γράφουν τον χρόνο. Πλέον αποκτούν κουλτούρα γραφής».

Δευτερογενές κοινωνικό όφελος του προγράμματος είναι ότι «ο μαθητής μαθαίνει να δουλεύει συλλογικά, σε ομάδες εργασίας, και έτσι από την κουλτούρα της ατομικής επίδοσης με την οποία έχουμε γαλουχηθεί όλοι οι Ελληνες περνάμε σε μια νέα κουλτούρα συνεργασίας και συλλογικής δουλειάς».

«Τα σενάρια εντάσσονται στη γενικότερη συλλογιστική του ΚΕΓ, η οποία βασίζεται σε τρεις άξονες. Πρώτος άξονας είναι να προσφέρει εργαλεία για τη γλώσσα που μπορεί να χρησιμοποιήσει ο καθένας. Δεύτερος, να δώσει την ευκαιρία στους ίδιους τους εκπαιδευτικούς να δημιουργήσουν περιεχόμενο όχι με τη μορφή υποδείγματος διδασκαλίας αλλά ως χώρους ανταλλαγής εμπειριών και ιδεών στους οποίους μπορούν να συμμετάσχουν και οι άλλοι, συντελώντας σε μια συνολική αλλαγή της εκπαιδευτικής νοοτροπίας μέσω της δημιουργικής εμπλοκής των εκπαιδευτικών. Τρίτος, να προσφέρει ένα αξιόπιστο ψηφιακό περιβάλλον που να μπορεί να συντηρηθεί με ελάχιστο κόστος» συμπληρώνει ο Δημήτρης Κουτσογιάννης, αναπληρωτής καθηγητής Εκπαιδευτικής Γλωσσολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και υπεύθυνος για τον σχεδιασμό και τη δημιουργία των σεναρίων.

Στην πράξη, παρότι τα σενάρια δίνουν δυνατότητες προσαρμογής στα διαφορετικά κατά σχολείο δεδομένα της εκπαιδευτικής διαδικασίας, επιφυλάσσουν μεγάλες αλλαγές στον τρόπο εργασίας για τους εκπαιδευτικούς. Καλούνται πλέον να χρησιμοποιήσουν όχι μόνο τους γνωστούς ψηφιακούς πόρους που έχει δημιουργήσει το ΚΕΓ (τα ηλεκτρονικά λεξικά, τα σώματα κειμένων κ.ά.) και περιβάλλονται οικεία όπως το Google και το YouTube, αλλά και εξειδικευμένα προγράμματα ελεύθερου λογισμικού, όπως το Pixton (για τη δημιουργία ψηφιακού κόμικ), το Text 2 Mind Map (για τη δημιουργία εννοιολογικού χάρτη), το Glogster EDU (για τη δημιουργία ψηφιακής αφίσας), το lino (για τη δημιουργία διαδικτυακού πίνακα), το WorditOut (για τη δημιουργία συννεφόλεξου). Τα ανοίκεια εργαλεία στη χρήση των οποίων θα πρέπει να μυηθούν οι εκπαιδευτικοί είναι αρκετά και η επιμόρφωση που προσφέρει το υπουργείο Παιδείας δεν αρκεί. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να αφιερώσει χρόνο από την προετοιμασία του για να εξοικειωθεί με τα τεχνικά μέσα.

Το εύλογο ερώτημα είναι: Μπορούν να λειτουργήσουν και να εφαρμοστούν τα σενάρια στις πραγματικές συνθήκες της ελληνικής εκπαίδευσης; «Τα προγράμματα ενός ερευνητικού κέντρου όπως το ΚΕΓ στόχο έχουν να ικανοποιούν αυτό που ισχύει και να προετοιμάζουν γι' αυτό που πρέπει να γίνει» υποστηρίζει ο Δημήτρης Κουτσογιάννης.«Σκοπός είναι να ενθαρρύνουμε μια συνολικότερη αλλαγή στην ελληνική εκπαίδευση, η οποία σε επίπεδο κεντρικού εκπαιδευτικού σχεδιασμού δεν ευνοείται αλλά είναι η κατεύθυνση προς την οποία οδεύει η εκπαίδευση διεθνώς».

Από τη θεωρία στην πράξη: «Το σύνολο των 718 σεναρίων συνοδεύεται από 1.280 συγκεκριμένες εφαρμογές τους σε διάφορα σχολεία σε όλη την Ελλάδα, από αυτή την ομάδα των εκπαιδευτικών που συμμετέχουν στο έργο, και έτσι στη βάση του Πρωτέα θα αναρτηθούν σταδιακά συνολικά 1.998 εκπαιδευτικά σενάρια» μας πληροφορεί ο νεοελληνιστής Βασίλης Βασιλειάδης, αναπληρωτής επιστημονικός υπεύθυνος του έργου.

Πνεύμα συνεργασίας

Αλλαγή νοοτροπίας, λοιπόν. Στο σενάριο «Σα βγεις στον πηγαιμό για τον Καβάφη. Διδάσκοντας Καβάφη μέσα από τις παρωδίες του», για το μάθημα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Γ' Γυμνασίου, οι μαθητές μαθαίνουν να αντιλαμβάνονται την έννοια της παρωδίας μέσω της εικόνας με την οποία έχουν αμεσότερη σχέση. Αναγνωρίζουν κατ' αρχάς τα στοιχεία της παρωδίας στα βίντεο με τα οποία οι χρήστες του YouTube παρωδούν σκηνές του δράματος «Τιτανικός» (1997) του Τζέιμς Κάμερον και περνούν σταδιακά στα λογοτεχνικά κείμενα που παρωδούν ποιήματα του Καβάφη, για να συνθέσουν στο τέλος τη δική τους παρωδία καβαφικού ποιήματος.

Στο μάθημα για την ελιά της Δ' Δημοτικού αναζητούν στο Διαδίκτυο συνταγές με ελιές, παρακολουθούν τη συγκομιδή της σε βίντεο και δημιουργούν στον υπολογιστή κόμικ για το δέντρο, την ιστορία, τη χρησιμότητά του και τη συμβολική του αξία στην ελληνική κουλτούρα.

Όλα αυτά απαιτούν ένα πνεύμα συνεργασίας. Η χρήση του εργαστηρίου πληροφορικής στο οποίο υλοποιούνται τα περισσότερα σενάρια προϋποθέτει προσυνεννόηση του εκπαιδευτικού με τον καθηγητή Πληροφορικής και τους υπόλοιπους συναδέλφους του, ο πληροφορικός του σχολείου οφείλει να έχει φροντίσει για την εγκατάσταση των απαραίτητων προγραμμάτων και η διεύθυνση του σχολείου να προωθήσει τη χρήση των νέων τεχνολογιών.

Κύριο προαπαιτούμενο όμως είναι ο εξοπλισμός: εργαστήριο υπολογιστών και σύνδεση στο Διαδίκτυο, διαδραστικοί πίνακες και βιντεοπροβολείς, φορητοί υπολογιστές και εξειδικευμένο λογισμικό. Πόσα σχολεία διαθέτουν εξοπλισμό; είναι το δεύτερο εύλογο ερώτημα στο οποίο καλείται το υπουργείο Παιδείας προκειμένου να μην υπονομεύσει την εφαρμογή των σεναρίων που το ίδιο παρήγγειλε και χρηματοδοτεί.

Συνταγμένα βάσει μιας μαξιμαλιστικής λογικής, τα σενάρια ενδέχεται να προκαλέσουν ένα αίσθημα δυσφορίας και πανικού στον εκπαιδευτικό που αντιμετωπίζει το διδακτικό του έργο διεκπεραιωτικά. Οι δυνατότητες που προσφέρουν, τα φίλτρα αναζήτησης και τροποποίησής τους, οι αποφάσεις που καλείται να λάβει ο εκπαιδευτικός είναι τόσο λεπτομερή που ο αμύητος στον ψηφιακό κόσμο μπορεί να πελαγώσει. Σε βάθος χρόνου όμως θα ανταμείψουν πολλαπλώς τον εκπαιδευτικό που θα έχει τη διάθεση και την υπομονή να πειραματιστεί μαζί τους για να κάνει το μάθημά του ελκυστικότερο και την επαγγελματική του ζωή πιο ενδιαφέρουσα.

Πρωτότυπο διαδραστικό υλικό

Περισσότερους από 350.000 μοναδικούς επισκέπτες τον μήνα έχει η Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα του ΚΕΓ (http://www.greek-language.gr/greekLang/index.html), με τα ηλεκτρονικά λεξικά, τα σώματα κειμένων, τις ανθολογίες κειμένων, τη βιβλιογραφία και τους οδηγούς για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας και λογοτεχνίας. Οι ψηφιακοί πόροι που τώρα δημιουργεί, πολλοί από τους οποίους βρίσκονται σε διαδικασία δοκιμαστικής εφαρμογής και το υλικό αναρτάται σταδιακά, είναι διαδραστικά ενδιαφέροντες και ελκυστικοί. Πρόσωπα και θέματα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (http://www.greek-language.gr/digitalResources/literature/education/literature_history/search.html), Λογοτεχνία και πόλεις (http://www.greek-language.gr/digitalResources/literature/education/urban/index.html), Ιστορία και Λογοτεχνία (http://www.greek-language.gr/digitalResources/literature/education/greek_history/index.html), Ανεμόσκαλα-Συμφραστικοί πίνακες λέξεων για μείζονες νεοέλληνες ποιητές (http://www.greek-language.gr/digitalResources/literature/tools/concordance/index.html). Όλα στον ιστότοπο Ψηφίδες - Ψηφιακοί πόροι για την ελληνική Γλώσσα (http://www.greek-language.gr/Resources/index.html), όπου πλούσιο υλικό και για την αρχαία ελληνική γλώσσα και την αρχαιογνωσία.

Πηγή: Από δημοσίευμα της εφημερίδας "Το Βήμα" (31-08-2014). (http://www.tovima.gr/books-ideas/article/?aid=626795)

Η οικονομική ανάπτυξη «οδηγεί στην εξαφάνιση γλωσσών». Economic success drives language extinction

George Catlin, Nuage Blanc, White Cloud, Chef of Tribe Iowa, 1844. Οι ιθαγενείς της Αμερικής αναγκάστηκαν να υιοθετήσουν τα αγγλικά για να μην μείνουν στο περιθώριο.Thriving economies are the biggest factor in the disappearance of minority languages and conservation should focus on the most developed countries where languages are vanishing the fastest, finds a new study.

Από τις 7.000 διαφορετικές γλώσσες που έχουν αναγνωριστεί σε όλο τον πλανήτη, πολλές κινδυνεύουν να χαθούν για πάντα λόγω της οικονομικής ανάπτυξης, υποστηρίζει διεθνής ομάδα ερευνητών. Εν μέσω της παγκοσμιοποίησης, μια γλώσσα εκτιμάται ότι εξαφανίζεται κάθε δύο εβδομάδες.

Η μελέτη

Από τις 7.000 διαφορετικές γλώσσες που έχουν αναγνωριστεί σε όλο τον πλανήτη, πολλές κινδυνεύουν να χαθούν. The better the economy, the more likely a national language will dominate.

Ελάχιστοι άνθρωποι γνωρίζουν για μειονοτικές γλώσσες όπως η έγιακ στην Αλάσκα, της οποίας ο τελευταίος ομιλητής πέθανε το 2008, ή τα ουμπίκ στην Τουρκία, που εξαφανίστηκαν οριστικά το 1992, λέει η Τατσούγια Αμάνο του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ, πρώτη συγγραφέας της δημοσίευσης στην επιθεώρηση «Proceedings of the Royal Society B».

Η Αμάνο είναι ζωολόγος που μελετά την εξαφάνιση ειδών σε παγκόσμιο επίπεδο, και είχε την περιέργεια να μάθει αν οι μεθοδολογίες που χρησιμοποιεί στο ερευνητικό πεδίο της μπορούν να εφαρμοστούν και στη γλωσσολογία.

Η ομάδα της Αμάνο αξιοποίησε δεδομένα από το Ethnologue, την πληρέστερη βάση δεδομένων για τις αναγνωρισμένες γλώσσες όλου του κόσμου, και εξέτασε πιθανούς συσχετισμούς ανάμεσα στην απώλεια γλωσσών και διάφορους παράγοντες όπως η γεωγραφία κάθε περιοχής και το ακαθάριστο εθνικό προϊόν κάθε χώρας.

Από όλες τις παραμέτρους που εξετάστηκαν, η οικονομική ανάπτυξη παρουσίαζε τη στενότερη σχέση με την απώλεια γλωσσών.

Το φαινόμενο αφορά όλο τον κόσμο, φαίνεται όμως ότι είναι εντονότερο στη Βόρεια Αμερική, την Αυστραλία και ορισμένες αναπτυσσόμενες περιοχές όπως η περιοχή των Ιμαλαΐων.

Η μελέτη δεν εξέτασε το μηχανισμό μέσω του οποίου η ανάπτυξη επηρεάζει την πολυφωνία, ωστόσο η Δρ Αμάνο έχει μια ιδέα για το τι μπορεί να συμβαίνει: «Καθώς οι οικονομίες αναπτύσσονται, η πολιτική και εκπαιδευτική σφαίρα συχνά καταλήγουν να κυριαρχούνται από μία μόνο γλώσσα. Οι άνθρωποι αναγκάζονται να υιοθετήσουν την κυρίαρχη γλώσσα, αλλιώς κινδυνεύουν να μείνουν στο περιθώριο από οικονομική και πολιτική άποψη».

Για παράδειγμα, οικονομικοί λόγοι ανάγκασαν τους ιθαγενείς της Αμερικής να εγκαταλείψουν τις μητρικές τους γλώσσες για χάρη των αγγλικών, ενώ για τον ίδιο λόγο εκατομμύρια Κινέζοι αναγκάστηκαν να υιοθετήσουν τη διάλεκτο των μανδαρίνων.

Πολλές ακόμα γλώσσες είναι αναπόφευκτο να εξαφανιστούν, σύμφωνα όμως με τη Δρ Αμάνο υπάρχει δυνατότητα παρέμβασης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι επιτυχημένες προσπάθειες της Βρετανίας να διατηρήσει τη γλώσσα της Ουαλίας.

Έκθεση «Μακεδονικοί Θησαυροί» στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πέλλας. “Treasures of Macedonia” at the Archaeological Museum of Pella

Η περίφημη «Δέσποινα των Αιγών», βασίλισσα και πρωθιέρεια των Μακεδόνων, με το σύνολο των χρυσών κοσμημάτων αλλά και οι χρυσοφόροι πολεμιστές του Αρχοντικού είναι από τα σημαντικότερα εκθέματα, ενώ δεν λείπει και ένα φωτογραφικό αφιέρωμα στον Μεγαλέξανδρο. More than 500 treasures of Macedonia, such as gold wreaths, gold masks, jewelry, warrior’s helmets, elaborate sculptures, vessels and other antiquities will be presented for the first time to the Greek audience in a big exhibition at the Archaeological Museum of Pella.

Περισσότεροι από 500 θησαυροί της μακεδονικής γης, ευρήματα της αρχαιολογικής έρευνας των τελευταίων 25 χρόνων, ανάμεσά τους χρυσά στεφάνια, χρυσές μάσκες, κοσμήματα, χρυσοποίκιλτα όπλα, μοναδικά γλυπτά, μετάλλινα, αλαβάστρινα και πήλινα αγγεία και πολλά ακόμη ευρήματα από τις πολύχρυσες νεκροπόλεις των Αιγών και του Αρχοντικού που ήταν ο προκάτοχος της Πέλλας στα αρχαϊκά χρόνια (7ος-6ος αι. π.Χ.) παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο ελληνικό κοινό σε μεγάλη περιοδική έκθεση στο νέο Αρχαιολογικό Μουσείο της Πέλλας.

Η περιοδική έκθεση, που έχει τίτλο «Μακεδονικοί Θησαυροί», θα φιλοξενηθεί στον άνω όροφο του νέου Αρχαιολογικού Μουσείου Πέλλας και θα διαρκέσει ως τις 30 Σεπτεμβρίου του 2015.

Το 2011 κάποια από τα αντικείμενα της νέας έκθεσης κατέκτησαν το ευρωπαϊκό κοινό σε δύο μεγάλες εκθέσεις του εξωτερικού, στην Οξφόρδη (Μουσείο Ashmolean) και το Παρίσι (Λούβρο). Τώρα έρχεται η ώρα να εκτεθούν και στη γενέτειρά τους, μαζί με πολλούς άλλους θησαυρούς που παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο κοινό.

Η δρ Αγγελική Κοτταρίδη, διευθύντρια της ΙΖ' Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, δήλωσε για την έκθεση: «Στόχος είναι μέσα από αντιπροσωπευτικά ευρήματα των δυο σημαντικότερων κέντρων της να παρουσιαστεί μια όσο το δυνατόν πιο πλήρης εικόνα του πολιτισμού στην καρδιά της Μακεδονίας στα αρχαϊκά και πρώιμα κλασικά χρόνια, την εποχή δηλαδή που συντελούνται οι θεμελιώδεις αλλαγές και μπαίνουν οι βάσεις για την εδραίωση του βασιλείου των Μακεδόνων.

Η «συνομιλία» των ποικιλόμορφων αντικειμένων που εκφράζουν με τον πιο άμεσο τρόπο ιδιαιτερότητες, συγγένειες και συνάφειες φωτίζει τα στοιχεία που συνενώνονται και αντλώντας από τις αστείρευτες πηγές της ηρωικής παράδοσης δημιουργούν τον «κόσμο» των Μακεδόνων, οι οποίοι έναν αιώνα αργότερα θα γίνουν ο μοχλός της αλλαγής της παγκόσμιας ιστορίας με τη δημιουργία της λαμπρής ελληνιστικής Οικουμένης.

Η επίσκεψη στη νέα περιοδική έκθεση του μουσείου της Πέλλας, όπου για πρώτη φορά όλα αυτά τα γοητευτικά «θραύσματα μνήμης» συνυπάρχουν στον ίδιο χώρο, πιστεύουμε πως μπορεί να γίνει η αιτία, κοινό και ειδικοί, να αναστοχαστούμε και να γνωρίσουμε καλύτερα τους αρχαίους κατοίκους της Μακεδονικής γης, ξεφεύγοντας από τα στερεότυπα του ’60 και του ’70 και αφομοιώνοντας της πολύτιμη μαρτυρία των ευρημάτων που η ακούραστη αρχαιολογική σκαπάνη δεν σταματά να φέρνει στο φως…..»

Η περίφημη «Δέσποινα των Αιγών», σύζυγος του Αμύντα Α΄ (530-495 π.Χ.), βασίλισσα και πρωθιέρεια των Μακεδόνων, με το σύνολο των χρυσών κοσμημάτων και των χρυσών ελασμάτων που διακοσμούσαν τη φορεσιά της αποτελεί ένα από τα κεντρικά εκθέματα. Απέναντί της στέκονται οι χρυσοφόροι πολεμιστές του Αρχοντικού με τις εντυπωσιακές πανοπλίες και τις μυστηριώδεις χρυσές νεκρικές μάσκες που φορούν αυτοί και οι γυναίκες τους, μαρτυρίες αδιάψευστες της ηγετικής τους θέσης.

The Archaeological Museum of Pella, interior.

Στοιχείο αναπόσπαστο της βασιλικής εξουσίας, ένδειξη πλούτου και δύναμης, η λάμψη του χρυσού καταυγάζει την έκθεση των «Μακεδονικών θησαυρών». Όμως δίπλα στα κάθε είδους χρυσά κοσμήματα εξ ίσου αν όχι και περισσότερο σημαντικά, βρίσκονται τα αινιγματικά πήλινα κεφάλια δαιμόνων και θεών που χρησιμοποιήθηκαν στις ταφικές τελετές μιας βασίλισσας των Αιγών, εύγλωττοι μάρτυρες της μακεδονικής τέχνης στην αυγή της κλασικής εποχής (480 π.Χ.), αλλά και οι πολυδαίλαδες πανοπλίες, τα περίτεχνα χάλκινα αγγεία και σκεύη, οι λευκές λήκυθοι με την υπέροχη ζωγραφική του 5ου αι. π.Χ., τα μελανόμορφα και ερυθρόμορφα αγγεία, τα μοναδικά αλαβάστρινα και μαρμάρινα σκεύη από τον τάφο της βασίλισσας του Περδίκκα Β΄(454-413 π.Χ.), αλλά και από τον τάφο της βασίλισσας Ευρυδίκης, μητέρας τριών βασιλιάδων και γιαγιάς του Μεγαλέξανδρου, καθώς και τα εξωτικά όσο και πολύτιμα αβγά στρουθοκαμήλου, τα ολόγλυφα μυροδοχεία  και τα αντικείμενα από φαγιεντιανή και πολύχρωμο γυαλί.

Όλα αυτά τα πολύ ενδιαφέροντα αντικείμενα πλουτίζουν εξαιρετικά τις γνώσεις μας και τεκμηριώνουν όχι μόνον τα καλλιτεχνικά και τεχνολογικά επιτεύγματα των τοπικών εργαστηρίων χρυσοχοϊκής και μεταλλοτεχνίας στα αρχαϊκά χρόνια, αλλά και τις πυκνές εμπορικές και πολιτιστικές ανταλλαγές και σχέσεις της περιοχής με όλα τα μεγάλα ελληνικά εξαγωγικά κέντρα, την Κόρινθο, την Αθήνα, την Ανατολική Ιωνία (Μίλητος, Σάμος κ.λ.π.), τα νησιά κ.λ.π., αλλά και με τις εξωτικές αγορές της Συρίας, της Φοινίκης και της Αιγύπτου.

Στο τέλος της περιοδικής έκθεσης «Μακεδονικοί θησαυροί» παρουσιάζεται ένα σύνολο αγγείων συμποσίου με αντικείμενα του  4ου αιώνα από τις Αιγές και την περιοχή της Πέλλας που αποτελεί το συνδετικό κρίκο με την μόνιμη έκθεση του μουσείου που αναπτύσσεται στο ισόγειο και είναι αφιερωμένη στην ίδια την Πέλλα. Τροφός του Φιλίππου Β΄ και γενέτειρα του Μεγαλέξανδρου, όντας η μεγαλύτερη πόλη της Μακεδονίας ήδη από τις αρχές του 4ου αι. π.Χ., πρωτεύουσα του ελληνιστικού βασιλείου της Μακεδονίας, η Πέλλα με το χαρακτηριστικό πολεοδομικό σχέδιο και τον αχανή ερειπιώνα της, είναι η μοναδική πραγματικά οικουμενικών διαστάσεων αρχαία πόλη που βρίσκεται στα όρια της σύγχρονης Ελλάδας, αντίστοιχη με τη Σελεύκεια, την Αντιόχεια και την Αλεξάνδρεια, τις βασίλισσες της Συρίας και τις Αιγύπτου.

Gold oak wreath found in the Agora of Aigai in 2008.

Κοντά στην είσοδο του μουσείου δυο πολύτιμα χρυσά στεφάνια, το αντρικό στεφάνι βελανιδιάς από το ιερό της Εύκλειας στις Αιγές που συσχετίζεται με την οικογένεια του Αλέξανδρου και ένα γυναικείο στεφάνι μυρτιάς από την περιοχή της Πέλλας ζευγαρώνουν, συμβολίζοντας την Ελληνιστική Κοινή, την ενιαία «γλώσσα» που θα κυριαρχήσει στις τέχνες, τα γράμματα και τον πολιτισμό της ελληνιστικής Οικουμένης.

Φυσικά από το μουσείο της Πέλλας δεν μπορεί να λείπει και η αναφορά στον πιο ένδοξο γιο της Πελλαίας γης, έτσι στην εισαγωγική γκαλερί αναπτύσσεται η φωτογραφική έκθεση «Εικόνες του Μεγαλέξανδρου» που είναι αφιερωμένη στον τρόπο που οι λαοί και οι αιώνες είδαν τον πρώτο Πολίτη και Δημιουργό της Ελληνιστικής Οικουμένης, η ζωντανή μνήμη του οποίου εξακολουθεί να συγκινεί και να συγκλονίζει.

Πηγή: http://www.protothema.gr/

Πώς δημιουργούνται οι πτυχώσεις του εγκεφάλου. How the Human Brain Gets Its Wrinkles

Δημιουργώντας μοντέλα με ένα τζελ επιστήμονες είδαν ότι η διαμόρφωση των πτυχώσεων και των αυλακώσεων του εγκεφάλου είναι καθαρά... μηχανική υπόθεση. Known empirical scaling laws for gray-matter volume and thickness are mapped on a g2 vs. R/T diagram. Corresponding simulations for spherical brain configurations, with images shown at a few points, show that the surface remains smooth for the smallest brains, but becomes increasingly folded as the brain size increases. Credit: (c) Tuomas Tallinen, PNAS, doi: 10.1073/pnas.1406015111

Κάποιοι λένε ότι θυμίζει καρύδι, όμως η «ρυτιδιασμένη» επιφάνεια που χαρακτηρίζει τον εγκέφαλό μας αποτελεί και το δείγμα της δύναμής του. Όσο περισσότερες είναι οι πτυχώσεις και οι αυλακώσεις του τόσο πιο σύνθετος και εξελιγμένος είναι, και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο εμείς οι άνθρωποι έχουμε τον πιο «ζαρωμένο» εγκέφαλο από όλα τα θηλαστικά. Ο τρόπος όμως με τον οποίο δημιουργείται αυτό το εγκεφαλικό «ανάγλυφο» δεν έχει εξιχνιαστεί. Τώρα μια ομάδα επιστημόνων υποστηρίζει ότι βρήκε την απάντηση στους νόμους της Μηχανικής.

Πολύτιμη φαιά ουσία

The human brain is relatively large and very wrinkled. Wrinkles increase the surface are for neurons. Credit: Elizabeth Atkinson, Washington University in St. Louis.

Η εξωτερική στοιβάδα του εγκεφάλου, ο φλοιός, αποτελείται από τη λεγόμενη «φαιά ουσία» (νευρώνες, δενδρίτες, άξονες, νευρογλοία και άλλα κύτταρα). Το «αυλακωτό» σχήμα του φλοιού προσφέρει στον εγκέφαλο τη δυνατότητα να «χωρέσει» περισσότερη φαιά ουσία μέσα στον περιορισμένο χώρο του κρανίου. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο ο αριθμός των πτυχώσεων και των αυλακώσεων συνδέεται με την ικανότητα: όσο πιο πολλές είναι τόσο περισσότερη φαιά ουσία διαθέτει και άρα μπορεί να εκτελέσει πιο σύνθετες λειτουργίες και να επεξεργαστεί περισσότερες πληροφορίες.

Researchers found that the particular pattern of the ridges and crevices of the brain's convoluted surface, which are called gyri and sulci, depends on two simple geometric parameters: the gray matter's growth rate and its thickness. The development of the brain's wrinkles can be mimicked in a lab using a double-layer gel, according to the study published in the journal Proceedings of the National Academy of Sciences. Photo credit: Gray’s Anatomy via Wikimedia

Το πώς επιτυγχάνεται ωστόσο αυτό το «στρίμωγμα» της φαιάς ουσίας μέσα στο κρανίο μας δεν είναι γνωστό. Πολλές θεωρίες έχουν προσπαθήσει να δώσουν μια απάντηση. Από τις επικρατέστερες μία υποστηρίζει ότι περισσότεροι νευρώνες συγκεντρώνονται σε ορισμένα σημεία σχηματίζοντας έτσι τις υπερυψωμένες καμπύλες του εγκεφάλου, ενώ μια άλλη υποπτεύεται ότι οι άξονες, οι ίνες που συνδέουν τους νευρώνες μεταξύ τους και δημιουργούν τα δίκτυα ανάμεσα σε διάφορες περιοχές του εγκεφάλου κάνουν τη φαιά ουσία να «κάθεται» σχηματίζοντας τις αυλακώσεις.

Με τζελ και διαλυτικό

Forget neurons migrating to the "hills" of the folds in our brains, the folded shape of our cortex can be explained by simple expansion.

Ο Λ. Μαχαντεβάν, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, και συνάδελφοί του από τα πανεπιστήμια του Ζιβασκίλα στη Φινλανδία και του Κέιμπριτζ στη Βρετανία αποφάσισαν να διερευνήσουν το ζήτημα αναπαράγοντας με ένα μοντέλο τον τρόπο με τον οποίο αναπτύσσεται η φαιά ουσία κατά το εμβρυϊκό στάδιο (η φαιά ουσία του εμβρύου αυξάνεται με την ανάπτυξη νέων νευρώνων ή με τη μετακίνηση νευρώνων από το κέντρο του εγκεφάλου προς τον φλοιό). Χρησιμοποίησαν ως φαιά ουσία ένα τζελ το οποίο τοποθέτησαν στην επιφάνεια ενός στερεού ημισφαιρίου από τζελ που έπαιζε τον ρόλο της υποκείμενης λευκής ουσίας. Προσθέτοντας στο επιφανειακό τζελ διαλυτικό οι ερευνητές το έκαναν να επεκταθεί μιμούμενο τον τρόπο με τον οποίο θα επεκτεινόταν η φαιά ουσία (στο μοντέλο δεν ελήφθη υπόψη η επίδραση, αν υπάρχει, από τον «περιορισμό» του κρανίου).

Αλλάζοντας διάφορες παραμέτρους, όπως η σκληρότητα του τζελ ή το βάθος της επιφανειακής στοιβάδας, οι επιστήμονες κατέληξαν σε έναν συνδυασμό ο οποίος παρήγαγε λείες καμπυλωτές πτυχώσεις και βαθιές αυλακώσεις παρόμοιες με αυτές του εγκεφαλικού φλοιού. Το συμπέρασμα από τα πειράματά τους είναι ότι οι πτυχώσεις του εγκεφάλου δημιουργούνται εξαιτίας της μηχανικής αστάθειας που υπάρχει σε έναν μαλακό ιστό ο οποίος αυξάνεται ανομοιόμορφα. Όπως είδαν, από τη στιγμή που ο φλοιός είναι προσκολλημένος στη λευκή ύλη που βρίσκεται από κάτω του εξαιτίας της μηχανικής του αστάθειας, η επέκτασή του είναι ο μόνος παράγοντας που απαιτείται για να οδηγηθεί στο «ζάρωμά» του. «Από τη στιγμή που υπάρχει αυτό, όλα τα άλλα ακολουθούν» δήλωσε ο καθηγητής Μαχαντεβάν στο «New Scientist». «Είναι ένας υπερβολικά απλός μηχανισμός».

Η μελέτη δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Proceedings of the National Academy of Sciences».

Ιβ Άρνολντ. Eve Arnold

Μια από τις σημαντικότερες φωτορεπόρτερ του εικοστού αιώνα, η Ιβ Άρνολντ είχε μια γόνιμη καριέρα απαθανατίζοντας κοινούς θνητούς και διασημότητες μεταξύ των οποίων οι Μέριλιν Μονρόε, Υβ Σεν Λοράν, Μάλκολμ Χ, Τζέρι Φάλγουελ και πολλοί αρχηγοί κρατών. Έχει καλύψει το Αμερικανικό κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα και έχει κάνει τις φωτογραφίσεις για την προώθηση πέραν των 40 ταινιών παγκόσμια. Ήταν συνεργάτης του έγχρωμου περιοδικού των Κυριακάτικων Times για 10 χρόνια και έχει εκδώσει 14 βιβλία.

One of the most important photojournalists of the twentieth century, Eve Arnold has had a prolific career documenting people both ordinary and famous – including Marilyn Monroe, Yves Saint Laurent, Malcolm X, Jerry Falwell and many heads of state. She has covered the American civil rights movement, shot stills for more than 40 films around the world, been a contract photographer on the Sunday Times colour magazine for 10 years and published 14 books.

Η Άρνολντ γεννήθηκε στις 21 Απριλίου 1912 στη Φιλαδέλφεια, Πενσυλβανίας από οικογένεια Ρωσσοεβραίων μεταναστών. Απεβίωσε στις 4 Ιανουαρίου 2012 λίγους μήνες πριν κλείσει τα 100 της χρόνια. Ο πατέρας της ήταν ραββίνος από την Οδησσό. Μια φωτογραφική που της έκαναν δώρο κατά τη διάρκεια της πρώιμης ιατρικής της εκπαίδευσης την οδήγησε στην τέχνη της φωτογραφίας και για αρκετά χρόνια φωτογράφιζε από χόμπι και εμφάνιζε τις φωτογραφίες σ΄ένα μικρό σκοτεινό θάλαμο. Κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου παντρεύτηκε ένα γραφίστα και εργάστηκε σε εργοστάσιο επεξεργασίας φωτογραφιών όπου πολύ σύντομα ανελίχθηκε σε διευθύντρια του εργοστασίου. Μετά το τέλος του πολέμου απόκτησε τον γιο της και έμεινε στο σπίτι για ένα μικρό χρονικό διάστημα.

Arnold was born on 21 April 1912 in Philadelphia, Pennsylvania, to Russian-Jewish immigrant parents; her father was a rabbi from Odessa. A friend’s gift of a camera during her early medical training led her into photography and for several years she shot pictures for her own pleasure and developed them in a small darkroom. During the Second World War she married a graphic and industrial designer and worked in a photo-finishing factory, rising quickly to become plant manager. After the war she gave birth to her son and for a short period stayed at home.

Επιστρέφοντας στο χώρο της φωτογραφίας, η Άρνολντ εντάχθηκε το 1948 στη Σχολή Κοινωνικών Ερευνών της Νέας Υόρκης, εκεί η δουλειά της εντυπωσίασε τον Αλεξέι Μπρότοβιτς, τον τότε καλλιτεχνικό διευθυντή του περιοδικού μόδας Harper’s Bazaar. Επέλεξε ως θέμα της για την πρώτη της φωτογράφιση για τον κόσμο της μόδας το Χάρλεμ και καθώς κανένα Αμερικάνικο περιοδικό δεν πρόβαλλε την τότε εποχή τη μαύρη μόδα οι φωτογραφίες της ξεχώρισαν. Το πρωτοπόρο περιοδικό φωτορεπορτάζ Picture Post στο Λονδίνο δημοσίευσε την ιστορία της. 

Returning to photography, Arnold enrolled in 1948 at the New York School for Social Research, where her work impressed Alexey Brodovitch, then art director at the fashion magazine Harper’s Bazaar. For her first course assignment on fashion, she chose Harlem, and as no American magazines at that time featured black fashion, her pictures stood out. Picture Post in London – a magazine that pioneered photojournalism – published the story. 

Το 1951 η Άρνολντ κτυπά την πόρτα του πρακτορείου Μάγκνουμ και παρουσιάζει την ιστορία της και ένα φωτορεπορτάζ για τους μετανάστες εργάτες του Λόνγκ Άιλαντ, το πρακτορείο της ζητά να γίνει συνεργάτιδα τους, γίνεται πλήρες μέλος του πρακτορείου στα μέσα της δεκαετίας του ’50. Το 1962 η Άρνολντ μετακομίζει στην Μεγάλη Βρετανία θέλοντας ο γιος της να φοιτήσει στο οικοτροφείο στη Bedales School. Με εξαίρεση τα έξι χρόνια που έζησε δουλεύοντας στην Κίνα και τις Η.Π.Α, η Άρνολντ έζησε τα υπόλοιπα της χρόνια στη Μεγάλη Βρετανία.

In 1951 Arnold took this piece and a picture essay on migrant labourers in Long Island to the Magnum photographic co-operative,1 and they invited her to join as a stringer; she became a full member in the mid 1950s. In 1962 Arnold moved to Britain so her son could be educated at Bedales School, and with the exception of six years spent working in China and the United States, she has lived here ever since.

“Οι Κυριακάτικες Times και το Πρακτορείο Μάγκνουμ έχουν λειτουργήσει ως βάση από τα οποία μπορούσα να αποφασίσω την πορεία μου. Η ασφάλεια και η ελευθερία άποψης είναι μεγάλο πλεονέκτημα για κάθε καλλιτέχνη. Τα ρεπορτάζ είναι καταπληκτικά αλλά τα λεφτά δεν είναι πάντοτε αρκετά για να ζήσει κάποιος, τότε το Μάγκνουμ μου πρόσφερε την ευκαιρία να κάνω κάποιες φωτογραφίσεις για προώθηση ταινιών ή διαφημίσεις’” λέει η Άρνολντ.1

‘The Sunday Times and Magnum have both acted as my base’, says Arnold, ‘from which I’ve been able to decide what exactly I want to do. That sort of security, and the freedom it gives, are a great privilege for any artist. Editorial reportage is wonderful, but it doesn’t always pay the bills, so then Magnum might arrange for me to do some stills on a movie, or some industrial photography.’2

Η καριέρα της Άρνολντ κυμάνθηκε ευρέως γεωγραφικά, τόσο θεματικά όσο και πνευματικά. Θεωρούσε τον εαυτό της πρωτίστως φωτορεπόρτερ, έχει γράψει ωστόσο βιβλία και έκανε την παραγωγή στην ταινία για τα χαρέμια της Αραβίας με τίτλο ‘Πίσω από το Βέλος’. Στην αρχή της καριέρας της, ήταν πρωτοπόρος της έγχρωμης φωτογραφίας. “Ανάμεσα στους συναδέλφους μου” αναφέρει, “υπάρχει μια διαμάχη για την αξία της έγχρωμης και της μαυρόασπρης φωτογραφίας. Οι ιδεολόγοι πιστεύουν ακόμα και σήμερα ότι η έγχρωμη φωτογραφία είναι εμπορική ενώ η μαυρόασπρη είναι τέχνη. Όσο αφορά σε μένα, είμαι τόσο πλεονέκτης που δεν μπορώ να στερήσω στον εαυτό μου την πληθώρα επιλογών που έχω. Έτσι, αναλόγως με τη διάθεσή μου και τι στιγμή θα απαθανατίσω έγχρωμες ή μαυρόασπρες ή και τα δύο.”

Arnold’s career has ranged widely geographically, in subject matter and by medium. She considers herself primarily a photojournalist but has also written books and produced a film on the harems of Arabia, Behind the Veil. At the start of her career, she was a pioneer of colour photography. ‘Among my colleagues, a controversy arose about the merits of black and white versus colour’, she relates. ‘The purists would say that colour is commerce and black and white is art – an argument that has not abated with the years. As for me, I am greedy and, not wanting to limit myself, will use whatever tool is at hand. So, depending upon the dictates of the mood and the moment, I will change from colour to black and white and back again, or will manage both simultaneously.’

Η Άρνολντ απαθανάτισε εκατοντάδες πορτραίτα κατά τη διάρκεια της καριέρας της, φωτογραφίζοντας συχνά ανθρώπους εν’ ώρα εργασίας. Πολλά απ΄αυτά έχουν δημοσιευτεί το 1989 στο βιβλίο της με τίτλο All in a Day’s Work. “Με σεβασμό στην ιδιωτική ζωή και με παρατηρητικότητα τα θέματα μου”, αναφέρει, “θα σας χαρίσουν μέρος τους εαυτού τους που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε και αυτό είναι το μεγάλο μυστικό… έψαχνα σε κάθε στιγμή την έννοια του πραγματικού. Δεν δούλεψα ποτέ σε στούντιο, δεν χρησιμοποίησα ποτέ προβολείς. Είχα το δικό μου τρόπο εργασίας που μ΄ ευχαριστούσε, δεν ήθελα να τρομάζω τους ανθρώπους με το βαρύ εξοπλισμό, μια φωτογραφική μηχανή και φιλμ £5 στη τσέπη ήταν όλα όσα χρειαζόμουν.”2

Arnold has shot hundreds of portraits during her career, often photographing people as they worked; many of these are published in her 1989 book ‘All in a Day’s Work’. At once respecting privacy and intently observing, she finds her subjects ‘will offer you part of themselves that you can use, and that is the big secret… I looked for a sense of reality with everything I did. I didn’t work in a studio, I didn’t light anything. I found a way of working which pleased me because I didn’t have to frighten people with heavy equipment, it was that little black box and me and £5 worth of film in my pocket.’ 3

Η Άρνολντ έγινε γνωστή για τις φωτογραφίες που έβγαλε στη διάσημη σταρ Μέριλιν Μονρόε, οι οποίες δημοσιεύτηκαν σε μορφή βιβλίου το 1987 και επανεκδόθηκαν το 2005. Χρειάστηκαν έξι συναντήσεις σε μια περίοδο 10 ετών, η συντομότερη δύο ώρες και η μεγαλύτερη δύο μήνες όπου η Άρνολντ συναντούσε τη σταρ καθημερινά κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων της ταινίας Οι Αταίριαστοι. Ανάμεσα τους αναπτύχθηκε αμοιβαία εμπιστοσύνη και σεβασμός και το αποτέλεσμα είναι μια δουλειά που έγινε με στοργή και φροντίδα, δείχνοντας την Μονρόε με τα ελαττώματα και τα προβλήματά της αλλά και με χιούμορ, ζεστασιά και ανθρωπιά. “Δεν γνώρισα κανένα που να ήρθε κοντά στη Μονρόε με τη φυσική δυνατότητα να χρησιμοποιήσει το ταλέντο του φωτογράφου και τη φωτογραφική μηχανή” λέει η Άρνολντ. “Ήξερε τι πρέπει να κάνει. Επέβαλε τις ψυχικές της ανάγκες, τις διαθέσεις της, τον ερωτισμό της κατά τη διάρκεια της φωτογράφισης, κινούμενη με ταχύ ρυθμό ώστε κάθε της έκφραση να αναδεικνύεται στο πρόσωπό της, το σώμα της να στροβιλίζεται στο ρυθμό και ο φωτογράφος να μπορεί να προλαβαίνει να απαθανατίζει… Εάν ένιωθα ότι χαλάρωνε και ήταν απαραίτητο, της έλεγα τι έπρεπε να γίνει και αμέσως αναλάμβανε δράση. Αυτό που κυρίως ζητιόταν ήταν να είναι ο εαυτός της.”

Probably Arnold’s best-known work is her photography of film star Marilyn Monroe, published in book form in 1987 and revised and reissued in 2005. Six sessions took place over a 10-year period, the shortest two hours and the longest two months, when Arnold saw her daily during filming of ‘The Misfits’. Trust and respect were established, and the result is a portfolio shot through with affection and concern, showing Monroe with her foibles and problems but also with humour, warmth and humanity. ‘I never knew anyone who even came close to Marilyn in natural ability to use both photographer and still camera’, says Arnold. ‘She knew what to do. She would impose her psychic needs, her moods, her eroticism upon the session, working rapidly so that expression after fleeting expression wafted across her face, her body moving sinuously in cadence so the photographer could only try to keep up… If I felt she was flagging and it was necessary, I would say what was wanted and she would swing into action. Mainly what was wanted was for her just to be herself.’

Το έργο της Άρνολντ με αστέρες του κινηματογράφου διάρκεσε πάνω από τρεις δεκαετίες και συμπεριλάμβανε τις ηθοποιούς Ελίζαμπεθ Τέιλορ, Μάρλεν Ντίτριχ, Τζην Σίμμονς και Σιμόν Σινιορέ καθώς και τους Κλαρκ Γκέιμπλ, Ρίτσαρντ Μπάρτον, Όρσον Γουέλς και Τσάρλι Τσάπλιν. Στο βιβλίο Film Journal  που εκδόθηκε το 2002, συγκεντρώνονται 25 φωτο-δοκίμια αυτών των προσωπικοτήτων. Ανάμεσα στους αρχηγούς κρατών που φωτογράφισε η Άρνολντ συμπεριλαμβάνονται η Βασίλισσα Ελισάβετ ΙΙ – μια γοητευτική φωτογραφία (Λονδίνο 1968) που βρίσκεται στην Εθνική Πινακοθήκη Πορτρέτων Λονδίνου στην οποία η Βασίλισσα προστατεύεται κάτω από μια μαύρη ομπρέλα κοιτάζοντας προς τον ουρανό – και η Μάργκαρετ Θάτσερ, περιβαλλόμενη από τεράστια πέτρινα γλυπτά του Ουίνστον Τσώρτσιλ (1977).

Arnold’s work with film stars spanned over three decades and included such actors as Elizabeth Taylor, Marlene Dietrich, Jean Simmons and Simone Signoret; men were represented too, among them Clark Gable, Richard Burton, Orson Welles and Charlie Chaplin. Film Journal, published in 2002, brings together 25 of her photo-essays on these celebrities. World leaders Arnold has photographed include Queen Elizabeth II – a charming shot of her sheltering under a black umbrella but looking skywards is in the National Portrait Gallery, London (1968) – and Margaret Thatcher, surrounded by huge stone statues of Winston Churchill (1977).

Στο αντίθετο άκρο η Άρνολντ εργάστηκε για το περιοδικό Ζωή στα χρόνια της ακμής του, ταξιδεύοντας στο Αφγανιστάν, τη Νότιο Αφρική και την πρώην Σοβιετική Ένωση σε μια εποχή που οι εικόνες από τις περιοχές αυτές ήταν λίγες. Το 1973 η απόλυτη φτώχια στη Νότιο Αφρική του απαρτχάιντ ήταν μια βαθιά οδυνηρή πραγματικότητα: “Μια σειρά φωτογραφιών που έκανα ήταν από παιδιά που υπέφεραν από υποσιτισμό, παιδιά να πεθαίνουν στην αγκαλιά της μητέρας τους και ήταν σπαρακτικό να βλέπεις αυτά τα παιδιά να πεθαίνουν χωρίς φαγητό. Σκόπιμα χρησιμοποίησα αυτό το μέσο για να δείξω πόσο τρομερό ήταν.”3 Στη Ρωσία φωτογράφησε πολιτικούς αντιφρονούντες τους οποίους είχαν περιορίσει σε άσυλο για παράφρονες.

At the opposite extreme, Arnold worked for ‘Life’ magazine in its heyday, travelling to Afghanistan, South Africa and the former Soviet Union in an era when images of these areas were few. In 1973 the absolute poverty in South Africa under apartheid was deeply painful to encounter: ‘One series of pictures that I did was of children suffering from malnutrition, dying children in mothers’ arms, and it was heartbreaking to see these kids dying of no food. I deliberately went out of my way to show how terrible it was.’4 In Russia, she photographed political dissidents who had been confined to an asylum for the insane.

Σε δύο τεράστια έργα, η Άρνολντ απαθανάτισε τη συλλογική ζωή ολόκληρων εθνών – Κίνας και Αμερικής – και τις ιδιαίτερες συνθήκες πολλών απλών ανθρώπων. ‘Από την αρχή της καριέρας μου’, έγραψε ‘ψηλά στις προτεραιότητες μου ήταν να επισκεφτώ την Κίνα.’ Για 15 χρόνια ζητούσε θεώρηση διαβατηρίου για την Κίνα, το κατάφερε το 1979. Ετοιμαζόμενη να καταγράψει την πραγματικότητα στην μετα-Πολιτιστική Επανάσταση της Κίνας, ένα κράτος των 800 εκατομμυρίων τότε, δημιούργησε ένα πλάνο κατηγοριοποιόντας το σε τοπία, ανθρώπους, εργασία και διαβίωση. Στη διάρκεια δύο μεγάλων ταξιδίων, όπου ταξίδεψε με επίσημο μεταφραστή από τον τουριστικό οργανισμό, κάλυψε 60,000 χιλιόμετρα από το Πεκίνο στη Μογγολία, μέχρι την οροσειρά του Θιβέτ και σε όλη την έρημο Γκόμπι. Το ρεκόρ των 12,000 διαφανειών δείχνει την Κίνα στο χείλος της βιομηχανικής μεταρρύθμισης, μια χώρα με απίστευτη ποικιλομορφία, ένα κόσμο αγροτών και εργαζομένων στη πόλη, αθλητές και σπουδαστές, αξιωματικούς της κυβέρνησης και Βουδιστές μοναχούς. Οι φωτογραφίες εκτέθηκαν στο Μουσείο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης το 1980 – ήταν η πρώτη και μεγαλύτερη προσωπική έκθεση της Άρνολντ. Το βιβλίο της, Στην Κίνα εκδόθηκε τον ίδιο χρόνο και κέρδισε το Διεθνές Βραβείο Βιβλίου στις Η.Π.Α, βραβεύτηκε επίσης με το Βραβείο Κατορθώματα Ζωής από την Αμερικάνικη Εταιρεία Φωτογράφων Περιοδικών.

In two massive projects, Arnold captured the collective lives of whole nations – China and America – and the individual circumstances of many ordinary people. ‘From the very beginning of my becoming a photographer’, she once wrote, ‘high on the agenda was a plan to go to China’. After applying annually for a visa for 15 years, in 1979 she was finally successful. Preparing to document the reality of post-Cultural Revolution China, then a nation of 800 million, she methodically set up a scheme categorised into landscape, people, work and living. In two long trips she travelled with the official interpreter of the tourist bureau, covering over 60,000 kilometres, from Beijing to Mongolia, up the Tibetan plateau and across the Gobi desert. Her 12,000-transparency record of China on the brink of industrial reform shows a country of bewildering diversity, a world of peasants and city workers, athletes and students, government officials and Buddhist monks. Photographs were displayed at the Brooklyn Museum, New York, in 1980 – Arnold’s first major solo exhibition. Her book In China was published the same year, winning the National Book Award in the United States, and she received the Lifetime Achievement Award from the American Society of Magazine Photographers.

Η Άρνολντ έχει λάβει πολλές άλλες τιμητικές διακρίσεις και βραβεία. Το 1995 έγινε μέλος της Βρετανικής Βασιλικής Εταιρείας Φωτογράφων και εκλέχθηκε Διδάκτωρ Φωτογραφίας από το Διεθνές Κέντρο Φωτογραφίας της Νέας Υόρκης. Τον επόμενο χρόνο τιμήθηκε με το Βραβείο Βιβλίου Kraszna-Krausz για το Εκ των Υστέρων. Το 1997 της χορηγήθηκαν τιμητικοί βαθμοί από τρία πανεπιστήμια. Το 2003 έλαβε τη διάκριση του Τάγματος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας και το 2010 τα Παγκόσμια Βραβεία Φωτογραφίας Sony απέτισαν φόρο τιμής στον ηγετικό ρόλο της στην φωτογραφική κοινότητα με ένα Βραβείο Κατορθώματα Ζωής.

Arnold has received many other honours and awards. In 1995 she was made fellow of Britain’s Royal Photographic Society and elected Master Photographer by the International Center of Photography, New York. The following year she received the Kraszna-Krausz Book Award for ‘In Retrospect’; in 1997 she was granted honorary degrees by three universities; in 2003 she received the distinction of an honorary OBE; and in 2010 the Sony World Photography Awards paid tribute to her leading role in the photographic community with a Lifetime Achievement Award.

Οι διαφάνειες, τα αρνητικά και τα φύλλα κοντάκτ της Άρνολντ φυλάσσονται στη Βιβλιοθήκη Σπάνιων Χειρογράφων και Βιβλίων Beinecke του Πανεπιστημίου Γέιλ, ενός από τα μεγαλύτερα κτίρια στον κόσμο αφιερωμένο αποκλειστικά σε σπάνια βιβλία και χειρόγραφα. Πέθανε στο Λονδίνο στις 04.01.2012.

Arnold’s transparencies, negatives and contact sheets are now retained by the Beinecke Rare Book and Manuscript Library at Yale University, one of the largest buildings in the world devoted entirely to rare books and manuscripts. She died in London on 04.01.2012.

Eve Arnold in 1997. A self-professed workaholic, she held characteristically trenchant views on the minority – and at times marginalised – status of female photojournalists. Photograph: Jane Bown for the Observer

"Το μεγαλύτερο στοίχημα ήταν να κατορθώσω να χρησιμοποιήσω τη γυναικεία μου υπόσταση με τον καλύτερο τρόπο, μου έδινε μια μοναδική διάσταση, σε ένα κόσμο εξ ολοκλήρου αντρικό. Τα φύλα σκέφτονται με διαφορετικό τρόπο, δουλεύουν με διαφορετικό τρόπο, τότε λοιπόν γιατί να μην είμαι ο εαυτός μου; Αυτό κατέληξε να είναι η πιο σοφή απόφαση που πήρα ποτέ." Eve Arnold

Σημειώσεις

1 Συνέντευξη στη συγγραφέα και φωτογράφο Πατ Μπουθ, 1982, δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Photoicon, 2007

2 Συνέντευξη στον Σερ Τζον Τόουσα (γ. 1936), Βρετανό διευθυντή τέχνης και ραδιοτηλεοπτικό παραγωγό, ο πρώτος παρουσιαστής των ειδήσεων του BBC. Μεταξύ των ετών 1986 και 1993 ήταν ο γενικός διευθυντής του BBC World Service και από το 1995 έως το 2007 ο διευθυντής του Κέντρου Τεχνών Μπάρμπικαν Λονδίνου.

3 Συνέντευξη στον Σερ Τζον Τόουσα.

Notes

1 Magnum Photos was founded in 1947 by four photographers: Robert Capa, Henri Cartier-Bresson, George Rodger and David Seymour. The agency was set up as a co-operative, with the aim of giving freelance photographers control of the subjects they chose, the way they worked and the marketing of their images. Copyright would remain with the photographers rather than be assigned to the magazines that published their work. Most importantly, they would maintain the ideal of bringing about positive change in the world.

2 From an interview with writer and photographer Pat Booth, 1982, published in Photoicon magazine, 2007.

3 From an interview with Sir John Tusa (b. 1936), a British arts administrator and radio and television journalist who was the first presenter of the BBC’s Newsnight. Between 1986 and 1993 he was managing director of the BBC World Service and from 1995 to 2007 managing director of London’s Barbican Arts Centre.

4 From an interview with Sir John Tusa.

Πηγή: ArtArea: Ιβ Άρνολντ