Οι «χάκερ» των ονείρων. Researchers Exchange Messages with Dreamers

Karl Bryullov (1799–1852), Dream of a Girl Before a Sunrise (1830-33), watercolour, 197 x 252 cm, Pushkin Museum of Fine Arts, Moscow, Russia. Wikimedia Commons. Τα όνειρα μπορεί να μεταφέρουν τους ανθρώπους σε άλλους κόσμους, όμως είναι δυνατό να πιάσει κανείς συζήτηση με κάποιον που ονειρεύεται, να του θέσει ερωτήσεις και εκείνος να απαντήσει, δείχνει μια πρωτοποριακή διεθνής επιστημονική έρευνα. Dreamers answered experimenters’ questions or solved simple math problems, showing that complex two-way communication between the dreaming and waking world is possible.

Οι ερευνητές από διάφορες χώρες (πανεπιστήμια Northwestern ΗΠΑ, Σορβόννης Γαλλίας, Όσναμπρουκ Γερμανίας και Ράντμπουντ Ολλανδίας), οι οποίοι έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό βιολογίας "Current Biology", πραγματοποίησαν τέσσερα ανεξάρτητα πειράματα με 36 ανθρώπους, οι οποίοι επιδίωξαν να έχουν διαυγή ή συνειδητά όνειρα (lucid dreams), δηλαδή μέσα στο όνειρό τους να έχουν επίγνωση ότι ονειρεύονται. Μερικοί είχαν προηγούμενη σχετική εμπειρία, ενώ άλλοι όχι.

Σε αρκετές περιπτώσεις οι ερευνητές πέτυχαν αμφίδρομη επικοινωνία, επιβεβαιώνοντας ότι είναι εφικτό για τους ανθρώπους που ονειρεύονται, να απαντούν σε ερωτήσεις με ένα ‘ναι' ή ‘όχι', να ακολουθούν οδηγίες, να λύνουν απλά μαθηματικά προβλήματα και να διακρίνουν ανάμεσα σε εξωτερικά ερεθίσματα. Η ανταπόκριση των ονειρευόμενων γινόταν με κινήσεις είτε των ματιών, είτε των μυών του προσώπου τους.

THE STAGES OF DREAMING. Neuroscientists used to think that dreaming took place almost exclusively during rapid-eye movement (REM) sleep, a stage of slumber that is often accompanied by complex emotional, narrative-heavy dreams that can involve sensations such as flying or other movements. But in the last few decades, research has shown that people can also have subjective dream-like experiences in non-REM sleep, albeit less frequently and of a different nature. For example, a person thinking about a cat as they doze off into the first stage of sleep—a hallucinatory state known as hypnagogia—may see strange cat visions and experience sensations such as falling. Dreams experienced later in non-REM sleep tend to be more mundane and may involve people or objects that are familiar to the dreamer. Once in very deep sleep, people are more likely to have conceptual thoughts than to experience emotional narratives, if they have any memorable dreams at all.

«Βρήκαμε ότι τα άτομα σε φάση ύπνου REM (σ.σ. με όνειρα) μπορούν να αλληλεπιδράσουν και να εμπλακούν σε επικοινωνία σε πραγματικό χρόνο. Επίσης, δείξαμε ότι οι ονειρευόμενοι είναι ικανοί να κατανοούν ερωτήσεις, να ενεργοποιούν την εργαζόμενη μνήμη τους και να παράγουν απαντήσεις. Οι περισσότεροι άνθρωποι θα θεωρούσαν κάτι τέτοιο αδύνατο, υποθέτοντας ότι είτε θα ξυπνούσαν, είτε θα αδυνατούσαν να απαντήσουν και ότι σίγουρα δεν θα καταλάβαιναν καλά μια ερώτηση μέσα στον ύπνο τους», δήλωσε ο επικεφαλής ερευνητής Κεν Πάλερ του Northwestern.

Ο πειραματικός στόχος μας ήταν παρόμοιος με το να βρει κανείς τρόπο να μιλήσει σε ένα αστροναύτη που βρίσκεται σε άλλο κόσμο, με τη διαφορά πως στην περίπτωση αυτή ο άλλος κόσμος είναι απολύτως κατασκευασμένος με βάση μνήμες αποθηκευμένες στον εγκέφαλο», ανέφεραν οι ερευνητές, οι οποίοι ευελπιστούν ότι μέσα από τον διάλογο με τους ονειρευόμενους θα ρίξουν περισσότερο φως στα όνειρα, ένα πεδίο που οι επιστήμονες δεν έχουν ακόμη εξηγήσει επαρκώς.

One of the study authors sleeping in the lab. Electrical signals from his brain and eye movements are displayed on a computer monitor. K. KONKOLY

«Ο συνδυασμός των αποτελεσμάτων από τέσσερα διαφορετικά εργαστήρια που χρησιμοποίησαν διαφορετικές προσεγγίσεις, έδειξε αφενός πολύ πειστικά την πραγματικότητα του φαινομένου της αμφίδρομης επικοινωνίας στη διάρκεια των ονείρων και αφετέρου ότι γι' αυτή την επικοινωνία μπορούν να χρησιμοποιηθούν διαφορετικά μέσα», ανέφερε η ερευνήτρια Κάρεν Κονκόλι του Northwestern.

Οι ερευνητές του αμερικανικού πανεπιστημίου ανέπτυξαν επίσης μια εφαρμογή «έξυπνου» κινητού τηλεφώνου που βοηθά τους ανθρώπους να έχουν συνειδητά (διαυγή) όνειρα.

Πηγές: K.R. Konkoly et al., “Real-time dialog between experimenters and dreamers during REM sleep,” Curr Biol, doi:10.1016/j.cub.2021.01.026, 2021. - https://www.the-scientist.com/news-opinion/researchers-exchange-messages-with-dreamers-68477 -  https://www.amna.gr/home/article/530121/Oi-chaker-ton-oneiron-Efiktos-o-dialogos-me-kapoion-pou-oneireuetai--apedeixan-oi-epistimones

 

 

Perseverance: Η NASA γράφει ιστορία στον Άρη. Perseverance: NASA is writing history on Mars

Το Perseverance προσεδαφίστηκε με επιτυχία στον Άρη και έστειλε τις πρώτες του εικόνες στη Γη. Μπορεί να μην φαίνονται εντυπωσιακές, σηματοδοτούν όμως μια νέα εποχή στην εξερεύνηση του Άρη. This is the first image NASA’s Perseverance rover sent back after touching down on Mars on Feb. 18, 2021. The view, from one of Perseverance’s Hazard Cameras, is partially obscured by a dust cover. Credit: NASA/JPL-Caltech

Νέο κεφάλαιο στην εξερεύνηση του Άρη άνοιξε το βράδυ της Πέμπτης η NASA με την προσεδάφιση του ρομπότ Perseverance, της πρώτης αποστολής που σχεδιάστηκε ειδικά για την αναζήτηση σημείων ζωής από την εποχή των Viking τη δεκαετία του 1970.

In this illustration of its descent to Mars, the spacecraft containing NASA’s Perseverance rover slows down using the drag generated by its motion in the Martian atmosphere. Hundreds of critical events must execute perfectly and exactly on time for the rover to land on Mars safely on Feb. 18, 2021. Image Credit: NASA/JPL-Caltech

Το Κέντρο Ελέγχου της αποστολής έζησε «επτά λεπτά τρόμου» στη διάρκεια της προσεδάφισης, χωρίς δυνατότητα να παρέμβει σε περίπτωση ανάγκης –το σήμα θα χρειαζόταν πάνω από 11 λεπτά για να φτάσει στον γειτονικό πλανήτη.

Η NASA έδωσε στη δημοσιότητα ένα βίντεο με εντυπωσιακές εικόνες της προσεδάφισης του Perseverance στον Άρη, μετά την άφιξη στον κόκκινο πλανήτη αυτού του εξάτροχου ρομποτικού ρόβερ, σε μια ιστορική αποστολή αναζήτησης ιχνών μικροβιακής ζωής. NASA's Mars 2020 Perseverance mission captured thrilling footage of its rover landing in Mars' Jezero Crater on Feb. 18, 2021.  The real footage in this video was captured by several cameras that are part of the rover's entry, descent, and landing suite. The views include a camera looking down from the spacecraft's descent stage (a kind of rocket-powered jet pack that helps fly the rover to its landing site), a camera on the rover looking up at the descent stage, a camera on the top of the aeroshell (a capsule protecting the rover) looking up at that parachute, and a camera on the bottom of the rover looking down at the Martian surface. Credit: NASA/JPL-Caltech

Δύο αμερικανικοί δορυφόροι που περιφέρονται εδώ και χρόνια γύρω από τον Άρη έλαβαν το σήμα του ρομπότ που ενημέρωνε για την προσεδάφιση στις 22.55 ώρα Ελλάδας και λειτούργησαν ως αναμεταδότες για την επικοινωνία με το Κέντρο Ελέγχου.

Members of NASA’s Perseverance rover team react in mission control after receiving confirmation the spacecraft successfully touched down on Mars, Thursday, Feb. 18, 2021, at NASA’s Jet Propulsion Laboratory in Pasadena, California. Image Credit: NASA/JPL-Caltech

Οι υπεύθυνοι της αποστολής στο Εργαστήριο Αεριώθησης (JPL) της NASA στην Καλιφόρνια ξέσπασαν σε ζητωκραυγές και χειροκροτήματα. «Αυτή η προσεδάφιση ήταν μια καθοριστική στιγμή για τη NASA, τις ΗΠΑ και την εξερεύνηση του διαστήματος σε παγκόσμιο επίπεδο» σχολίασε ο Στιβ Γιούρτσικ, εκτελών χρέη διοικητή της NASA μέχρι τον διορισμό του νέου επικεφαλής από την κυβέρνηση Μπάιντεν.

After a seven-month-long journey, NASA’s Perseverance Rover successfully touched down on the Red Planet on Feb. 18, 2021. Mission controllers at NASA's Jet Propulsion Laboratory in Southern California celebrate landing NASA's fifth -- and most ambitious -- rover on Mars. A key objective for Perseverance’s mission on Mars is astrobiology, including the search for signs of ancient microbial life. The rover will characterize the planet’s geology and past climate, pave the way for human exploration of the Red Planet, and be the first mission to collect and cache Martian rock and regolith. Credit: NASA/JPL-Caltech

Χάρη στην αυτοματοποιημένη διαδικασία καθόδου, το Perseverance πρoσεδαφίστηκε σε μια πολλά υποσχόμενη περιοχή που είχε θεωρηθεί υπερβολικά επικίνδυνη για τις προηγούμενες αποστολές.

This annotated mosaic depicts a possible route the Mars 2020 Perseverance rover could take across Jezero Crater as it investigates several ancient environments that may have once been habitable. The route begins at the cliffs defining the base of a delta produced by a river as it flowed into a lake that once filled the crater. The path then traverses up and across the delta toward possible ancient shoreline deposits, and then climbs the 2,000-foot-high (610-meter-high) crater rim to explore the surrounding plains. About half of this traverse could be completed in Perseverance’s prime mission (one Mars year, or two Earth years). For reference, the prominent crater near the center of the image is about 0.6 miles (1 kilometer) across. Credit: NASA/JPL-Caltech

Ο κρατήρας Τζέζερο, μια τρύπα διαμέτρου 50 χιλιομέτρων λίγο βόρεια του ισημερινού, πιστεύεται ότι πλημμύρισε πριν από δισεκατομμύρια χρόνια από τις ροές δύο ποταμών που μετέφεραν ιζήματα και σχημάτισαν ένα εκτεταμένο δέλτα, όμοιο με τις εκβολές των ποταμών στη Γη.

Αν ο Άρης φιλοξενούσε ποτέ μικροβιακή ζωή, τα ιζήματα που αποτέθηκαν από τα αρχαία ποτάμια μπορεί να περιέχουν ακόμα οργανικές ενώσεις.

Δορυφορικές παρατηρήσεις έχουν δείξει ότι στο χείλος του κρατήρα υπάρχει μια γραμμή από άλατα, παρόμοια με τη γραμμή που αφήνει το νερό σε μια μπανιέρα καθώς εξατμίζεται. Πρόκειται για ανθρακικά άλατα, τα οποία σχηματίζονται στη Γη μόνο όπου υπάρχει νερό.

Το Perseverance, κόστους 2,7 δισεκατομμυρίων δολαρίων, θα συνεχίσει έτσι το εξερευνητικό έπος που άρχισε το 1997 με το Sojourner, το πρώτο τροχοφόρο ρομπότ της NASA που επισκέφθηκε τον κόκκινο πλανήτη.

Καμία άλλη χώρα δεν έχει καταφέρει μέχρι σήμερα να προσεδαφιστεί στον Άρη. Ωστόσο τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Κίνα κατάφεραν να θέσουν δορυφόρους σε τροχιά γύρω από τον Άρη μόλις λίγες ημέρες πριν από την άφιξη του Perseverance.

Τον Μάιο, ο κινεζικός δορυφόρος θα απελευθερώσει ένα μικρό τροχοφόρο ρομπότ που θα επιχειρήσει προσεδάφιση στο Utopia Planitia, μια επίπεδη έκταση που καθιστά την επιχείρηση πιο ασφαλή.

Πυρηνοκίνητος γεωλόγος

In this illustration, NASA’s Perseverance rover gets its first look at the Martian surface below, after dropping its heat shield just under six minutes after entry into the Mars atmosphere. Hundreds of critical events must execute perfectly and exactly on time for the rover to land safely on Feb. 18, 2021. Credit: NASA/JPL-Caltech

Το Perseverance μοιάζει εμφανισιακά με το Curiosity, το προηγούμενο ρομπότ της NASA που συνεχίζει να επιχειρεί στον Άρη, είναι όμως καλύτερα εξοπλισμένο. Κάμερες, φασματογράφοι με λέιζερ και ένα μικρό τρυπάνι θα επιτρέψουν στο ρομπότ να εξετάσει τον κρατήρα Τζέζερο για πετρώματα που μπορεί να σχετίζονται με ζωή.

Images etched onto a pair of cameras on the Perseverance rover show early forms of life on Earth, an homage to the rover's mission to search for signs of ancient microbial life on Mars. (Image credit: NASA/JPL-Caltech)

Το ρομπότ διαθέτει επίσης δύο μικρόφωνα και 19 κάμερες, δύο από τις οποίες βρίσκονται στο ελικοφόρο drone Ingenuity.

Ingenuity Mars Helicopter on the Martian Surface (Artist's Concept): In this illustration, NASA's Ingenuity Mars Helicopter stands on the Red Planet's surface as NASA's Perseverance rover (partially visible on the left) rolls away. Credits: NASA/JPL-Caltech.

Το ηλεκτρικό ελικοπτεράκι, βάρους 2 κιλών, θα πραγματοποιήσει την πρώτη εξερευνητική πτήση εκτός Γης, και ίσως ανοίξει το δρόμο για μελλοντικές αποστολές εξερεύνησης του Άρη από αέρος.

A 3-by-5-inch (8-by-13-centimeters) commemorative aluminum plate was installed on the left side of the Perseverance rover's chassis. The plate pays tribute to the impact of the COVID-19 pandemic and the perseverance of healthcare workers around the world. (Image credit: NASA/JPL-Caltech)

Το Perseverance σχεδιάστηκε να λειτουργήσει τουλάχιστον για ένα αρειανό έτος, που διαρκεί περίπου όσο δύο γήινα έτη.

Δεδομένου ότι είναι μεγάλο και βαρύ σαν μεγάλο αυτοκίνητο, το ρομπότ δεν θα ήταν δυνατό να λειτουργεί με ηλιακούς συλλέκτες.

Ενέργεια προσφέρει μια θερμοηλεκτρική γεννήτρια που περιέχει 4,8 κιλά οξειδίου του πλουτωνίου –η ραδιενεργή διάσπασή του παράγει θερμότητα που μετατρέπεται σε ηλεκτρική ενέργεια και προσφέρει ισχύ γύρω στα 110 watt.

Perseverance will bring 10.9 million names to Mars on microchips attached to a metal plate reading "Explore as one."  (Image credit: NASA/JPL-Caltech)

Το αυτόνομο ρομπότ διαθέτει επίσης 128 megabyte μνήμης DRAM και αποθηκευτικό μέσο μνήμης flash χωρητικότητας 4 gigabyte.

Παρακαταθήκη για το μέλλον

A drill on the arm of Perseverance will take 40 rock cores from different locations. (Image credit: NASA/JPL-Caltech)

Ο εντοπισμός ενδείξεων αρχαίας ζωής θα ήταν σίγουρα η μεγαλύτερη ανακάλυψη στην ιστορία της αστροβιολογίας και μια από τις σημαντικότερες ανακαλύψεις της ανθρωπότητας.

Όμως, ακόμα κι αν το Perseverence εντοπίσει τέτοιες ενδείξεις, τα ευρήματα θα πρέπει να επιβεβαιωθούν με μπαράζ εργαστηριακών αναλύσεων, τις οποίες δεν μπορεί να φέρει εις πέρας το ρομπότ.

Για τον λόγο αυτό το ρομπότ θα τοποθετήσει τα πλέον υποσχόμενα δείγματα σε μεταλλικούς σωλήνες που θα μεταφέρει μαζί του για μήνες.

Analysis of an image of Jezero Crater shows areas (coloured green) that are rich in clays and carbonates, which form in water. (Credit: NASA/JPL-Caltech/ASU)

Οι μισοί σωλήνες θα αφεθούν μέσα στη λεκάνη του κρατήρα, ενώ οι υπόλοιποι στην επίπεδη περιοχή του Nili Planum, επόμενο προορισμό του Perseverance.

Τα δείγματα θα περιμένουν την άφιξη ευρω-αμερικανικής αποστολής που προγραμματίζεται να εκτοξευτεί το 2029 για να παραλάβει το πολύτιμο φορτίο και να το μεταφέρει στη Γη γύρω στα μέσα της επόμενης δεκαετίας.

Πηγές: https://mars.nasa.gov/mars2020/timeline/landing/status/ - https://www.space.com/perseverance-mars-rover-weird-things-on-board - https://www.tovima.gr/2021/02/18/science/perseverance-i-nasa-grafei-istoria-ston-ari/

 

 

 

 

Το αρχαιότερο DNA στον κόσμο. The oldest animal DNA ever recovered reveals mammoths’ evolution

Μία διεθνής ομάδα επιστημόνων -μεταξύ των οποίων ένας ελληνικής καταγωγής ερευνητής της διασποράς- απομόνωσε και «διάβασε» το DNA από απομεινάρια δύο μαμούθ ηλικίας ενός έως 1,2 εκατομμυρίου ετών, που βρέθηκαν στη βορειοανατολική Σιβηρία. An international team has sequenced DNA recovered from mammoth remains that are up to 1.2 million years old. The analyses show that the Columbian mammoth that inhabited North America during the last ice age was a hybrid between the woolly mammoth and a previously unknown genetic lineage of mammoth. The study provides new insights into when and how fast mammoths became adapted to cold climate. An ancient lineage of steppe mammoths (illustrated) led to woolly mammoths that roamed the Arctic. Million-year-old mammoth DNA suggests that another previously unknown lineage mixed with woolly mammoths and gave rise to the Columbian mammoths that spanned North America. BETH ZAIKEN/CENTRE FOR PALAEOGENETICS

Πρόκειται για το αρχαιότερο DNA στον κόσμο, το οποίο, μεταξύ άλλων, ρίχνει φως στην εξέλιξη των πρώτων μαμούθ που είχαν εξαπλωθεί στη Βόρεια Αμερική. Το προηγούμενο ρεκόρ ανάκτησης DNA ήταν από ένα άλογο που είχε ζήσει προ 560.000 έως 780.000 ετών.

Love Dalén and co-lead author Patrícia Pečnerová with a mammoth tusk on Wrangel Island. Credit: Gleb Danilov

Οι 22 ερευνητές από εννέα χώρες, με επικεφαλής τον καθηγητή Εξελικτικής Φενετικής Λόβε Ντάλεν του Κέντρου Παλαιογενετικής του Πανεπιστημίου της Στοκχόλμης, οι οποίοι έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Nature», ανέλυσαν τα γονιδιώματα τριών αρχαίων μαμούθ, χρησιμοποιώντας γενετικό υλικό που βρέθηκε στα δόντια τους, τα οποία ήταν θαμμένα επί 0,7 έως 1,2 εκατομμύρια χρόνια στο μόνιμα παγωμένο έδαφος της Σιβηρίας. Στη μελέτη συμμετείχε και ο ελληνικής καταγωγής ερευνητής Γεώργιος Ξενικουδάκης του Ινστιτούτου Βιοχημείας και Βιολογίας του γερμανικού Πανεπιστημίου του Πότσνταμ.

Είναι η πρώτη φορά που εξάγεται και αλληλουχίζεται DNA από τόσο αρχαία δείγματα, κάτι καθόλου εύκολο, καθώς ελάχιστες ποσότητες γενετικού υλικού είχαν απομείνει και το DNA είχε διασπαστεί πια σε πολύ μικρά τμήματα μετά από τόσο καιρό. «Αυτό το DNA είναι απίστευτα παλαιό. Τα δείγματα είναι χίλιες φορές παλαιότερα από τα απομεινάρια των Βίκινγκς, είναι παλαιότερα ακόμη και από την εμφάνιση των ανθρώπων και των Νεάντερταλ», δήλωσε ο Ντάλεν.

Krestovka specimen tooth. Credit: CPG

Η χρονολόγηση των δειγμάτων έγινε τόσο με βάση γεωλογικά δεδομένα όσο και με τη μέθοδο του μοριακού ρολογιού. Από τα τρία δείγματα, το νεότερο με την ονομασία Τσουκότσια είχε ηλικία περίπου 700.000 ετών και τα άλλα δύο άνω του ενός εκατομμυρίου ετών. Το αρχαιότερο -περίπου 1,2 εκατ. ετών- ανήκε σε ένα άγνωστο έως τώρα είδος μαμούθ, που ονομάστηκε Κρέστοβκα (από την περιοχή όπου βρέθηκε) και το οποίο εκτιμάται ότι αποκόπηκε από τα άλλα σιβηρικά μαμούθ πριν τουλάχιστον δύο εκατομμύρια χρόνια.

Woolly mammoth tusks sometimes emerge from the permafrost at Wrangel Island, located in northeastern Siberia. Wrangel Island was one of mammoths' last refuges, with some surviving there until 2500 B.C., making it a useful place to find mammoth DNA. PHOTOGRAPH BY LOVE DALÉN

«Αυτό αποτέλεσε απόλυτη έκπληξη για εμάς. Όλες οι προηγούμενες μελέτες έδειχναν ότι υπήρχε μόνο ένας τύπος μαμούθ στη Σιβηρία εκείνη την εποχή, το λεγόμενο μαμούθ της στέπας. Όμως, οι αναλύσεις μας δείχνουν ότι υπήρχαν δύο διαφορετικοί τύποι από γενετική άποψη, που πιθανώς, χωρίς να είμαστε απόλυτα βέβαιοι, αποτελούσαν δύο διαφορετικά είδη», ανέφερε ο ερευνητής Τομ βαν ντερ Βαλκ.

Οι ερευνητές εκτιμούν ότι αυτά τα νεοανακαλυφθέντα μαμούθ Κρέστοβκα είναι που αποίκισαν τη Βόρεια Αμερική πριν τουλάχιστον ενάμισι εκατομμύριο χρόνια. Το λεγόμενο κολομβιανό μαμούθ, που ζούσε στη Β. Αμερική κατά την τελευταία εποχή των πάγων, αποτελούσε υβρίδιο ανάμεσα στο Κρέστοβκα και στο τριχωτό μαμούθ και εμφανίστηκε πριν περίπου 420.000 χρόνια. Το δεύτερο αρχαίο μαμούθ, ηλικίας τουλάχιστον ενός εκατομμυρίου ετών, από το οποίο απομονώθηκε DNA, ονομάστηκε Αντίτσα και φαίνεται να υπήρξε πρόγονος του τριχωτού μαμούθ.

A mammoth tusk being excavated by study authors Love Dalén and Patrícia Pečnerová, along with two Russian colleagues (movie by Patrícia Pečnerová).

«Ένα από τα μεγάλα ερωτήματα, πλέον, είναι πόσο πίσω στο παρελθόν μπορούμε να πάμε. Δεν έχουμε φθάσει ακόμη το όριο. Μία βάσιμη εκτίμηση είναι ότι μπορούμε να απομονώσουμε DNA ηλικίας δύο εκατομμυρίων ετών, ίσως και έως 2,6 εκατ. ετών», σημείωσε ο καθηγητής Μοριακής Αρχαιολογίας Άντερς Γκέδερστρεμ του σουηδικού Κέντρου Παλαιογενετικής.

Πηγές: T. van der Valk et al. Million-year-old DNA sheds light on the genomic history of mammoths. Nature. Published online February 17, 2021. doi: 10.1038/s41586-021-03224-9. - M.E. Allentoft et al. The half-life of DNA in bone: Measuring decay kinetics in 158 dated fossils. Proceedings of the Royal Society B. Vol. 279, December 7, 2012, p. 4274. doi: 10.1098/rspb.2012.1745. - https://www.nationalgeographic.com/science/article/million-year-old-mammoth-teeth-yield-worlds-oldest-dna - https://www.amna.gr/home/article/529799/To-archaiotero-DNA-ston-kosmo-apomonothike-apo-apomeinaria-mamouth-ilikias-ano-tou-enos-ekat-eton-sti-Sibiria

 

Είναι δυνατή η ανίχνευση μαύρων τρυπών που έχουν «μαλλιά»; In Violation of Einstein, Black Holes Might Have ‘Hair’

Σύμφωνα με μια νέα δημοσίευση, οι σχεδόν ακραίες περιπτώσεις μαύρων τρυπών που παραβιάζουν το θεώρημα “no-hair” (όπως είχε προτείνει ο Στέφανος Αρετάκης), θα μπορούσαν να ανιχνευθούν από τα παρατηρητήρια βαρυτικών κυμάτων. Σύμφωνα με την γενική θεωρία της σχετικότητας του Αϊνστάιν, οι μαύρες τρύπες έχουν μόνο τρεις παρατηρήσιμες ιδιότητες: μάζα, σπιν και ηλεκτρικό φορτίο. Δεν υπάρχουν επιπλέον ιδιότητες ή «τρίχες». A new study shows that extreme black holes could break the famous “no-hair” theorem, and in a way that we could detect. According to Einstein’s general theory of relativity, black holes have only three observable properties: mass, spin and charge. Additional properties, or “hair,” do not exist. Andriy_A / Shutterstock

Εκτός από το όνομά τους οι μαύρες τρύπες οφείλουν στον John Wheeler και το ρητό που λέει: ότι «οι μαύρες τρύπες δεν έχουν τρίχες!», (για την ακρίβεια η εικασία no-hair διατυπώθηκε για πρώτη φορά από τους John Wheeler και Remo Ruffini to 1971 στο Physics Today).

Αυτό που ήθελε να πει o Wheeler με το ότι «δεν έχουν τρίχες ή μαλλιά» ήταν ότι οι μαύρες τρύπες δεν έχουν κάποια παρατηρήσιμα χαρακτηριστικά, όπως εξογκώματα, ανομοιομορφίες κ.λπ. Όταν μια μαύρη τρύπα σχηματίζεται από την κατάρρευση ενός άστρου, ο ορίζοντας των γεγονότων της καταλήγει σε ένα τέλειο σφαιρικό σχήμα χωρίς κανένα χαρακτηριστικό. Οι μαύρες τρύπες χαρακτηρίζονται από την μάζα, την ιδιο-στροφορμή και το ηλεκτρικό φορτίο τους. Εάν αυτές οι τιμές είναι ίδιες για οποιεσδήποτε δύο μαύρες τρύπες, είναι αδύνατο να τις ξεχωρίσουμε μεταξύ τους. Αυτό εννοούν όταν λένε πως οι μαύρες τρύπες δεν έχουν μαλλιά (ή τρίχες). «Στην κλασική γενική σχετικότητα, θα ήταν εντελώς ταυτόσημες», λέει ο Paul Chesler, θεωρητικός φυσικός στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. «Δεν μπορείς να βρεις καμία διαφορά.»

In 2012, a mathematician named Stefanos Aretakis — then at the University of Cambridge and now at the University of Toronto — suggested that some black holes might have instabilities on their event horizons.

Ωστόσο, οι επιστήμονες έχουν αρχίσει να αναρωτιούνται αν το «θεώρημα χωρίς τρίχες» είναι αυστηρά αληθές. Το 2012, o Στέφανος Αρετάκης – τότε στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ και τώρα στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο – πρότεινε ότι ορισμένες μαύρες τρύπες ενδέχεται να έχουν αστάθειες (βλέπε και ‘Ευστάθεια και αστάθεια των ακραίων μελανών οπών‘) στους ορίζοντες των γεγονότων τους. Αυτές οι αστάθειες θα είχαν ως αποτέλεσμα σε ορισμένες περιοχές του ορίζοντα μια ισχυρότερη βαρυτική έλξη σε σχέση με άλλες. Αυτό θα έκανε τις θεωρούμενες ως εντελώς ταυτόσημες μαύρες τρύπες, να διαφέρουν μεταξύ τους.

Ωστόσο, οι εξισώσεις του έδειξαν ότι αυτό ήταν δυνατό μόνο για τις λεγόμενες ακραίες (extremal) μαύρες τρύπες – αυτές που έχουν την μέγιστη δυνατή τιμή είτε μάζας, ιδιοπεριστροφής είτε φορτίου. Και από όσο γνωρίζουμε, «αυτές οι μαύρες τρύπες δεν μπορούν να υπάρχουν στη φύση», σύμφωνα με τον Chesler.

Τι γίνεται όμως αν υπήρχε μια σχεδόν extremal μαύρη τρύπα, μια μαύρη τρύπα που πλησίαζε μεν αυτές τις ακραίες τιμές, αλλά δεν τις έφτανε; Μια τέτοια μαύρη τρύπα είναι δυνατόν να υπάρξει, τουλάχιστον θεωρητικά. Θα μπορούσε όμως να διαθέτει ανιχνεύσιμες παραβιάσεις του θεωρήματος no-hair;

Dr. Lior Burko of Theiss Research in collaboration with Professor Gaurav Khanna of the University of Massachusetts Dartmouth and the University of Rhode Island alongside his former student Dr. Subir Sabharwal discovered that a special kind of black hole violates black hole uniqueness, the so-called “no hair” theorem. Specifically, the team studied extremal black holes — holes that are “saturated” with the maximum charge or spin they can possibly carry. Artist’s conception of a rotating black hole accreting matter via an accretion disk and emitting a jet. Credit: NASA/JPL-Caltech

Μια εργασία που δημοσιεύθηκε τον περασμένο μήνα δείχνει ότι θα μπορούσε. Επιπλέον, αυτά «τα μαλλιά» θα μπορούσαν να ανιχνευθούν από ανιχνευτές βαρυτικών κυμάτων.

«Ο Αρετάκης βασικά υπέδειξε ότι υπήρχαν κάποιες πληροφορίες που είχαν μείνει στον ορίζοντα», λέει ο Gaurav Khanna, φυσικός στο Πανεπιστήμιο της Μασαχουσέτης και στο Πανεπιστήμιο του Rhode Island. «Η δημοσίευσή μας αποκαλύπτει την δυνατότητα μέτρησης αυτών των ‘μαλλιών’.»

Συγκεκριμένα, προτείνεται ότι τα υπολείμματα διαταραχών είτε κατά τον σχηματισμό της μαύρης τρύπας είτε μεταγενέστερων διαταραχών, π.χ. από την ύλη που πέφτει στην μαύρη τρύπα, θα μπορούσαν να δημιουργήσουν βαρυτικές αστάθειες στον (ή κοντά στον) ορίζοντα των γεγονότων μιας σχεδόν ακραίας μαύρης τρύπας. «Περιμένουμε ότι το βαρυτικό σήμα που θα δούμε θα είναι πολύ διαφορετικό σε σχέση με το σήμα που οφείλεται σε συνηθισμένες μαύρες τρύπες», σύμφωνα με τον Khanna.

In a landmark series of calculations, physicists have proved that black holes can shed information, which seems impossible by definition. The work appears to resolve a paradox that Stephen Hawking first described five decades ago. Ashley Mackenzie for Quanta Magazine

Αν οι μαύρες τρύπες έχουν τρίχες – διατηρώντας έτσι κάποιες πληροφορίες για το παρελθόν τους – αυτό θα μπορούσε να έχει επιπτώσεις στο περίφημο παράδοξο της πληροφορίας για τις μαύρες τρύπες που διατύπωσε ο Stephen Hawking, δηλώνει η Lia Medeiros, αστροφυσικός στο Ινστιτούτο Προηγμένων Μελετών στο Πρίνστον. Αυτό το παράδοξο είναι το απόσταγμα της θεμελιώδους σύγκρουσης μεταξύ της γενικής σχετικότητας και της κβαντικής μηχανικής, τους δύο μεγάλους πυλώνες της φυσικής του 20ου αιώνα. «Εάν παραβιάσετε μία από τις παραδοχές [του παράδοξου της πληροφορίας], ίσως να μπορείτε να λύσετε το ίδιο το παράδοξο», δήλωσε η Medeiros. «Μία από τις παραδοχές είναι το no hair θεώρημα.»

The 2017 observations from the Event Horizon Telescope (EHT) of M87*, a 6.5-billion-solar-mass black hole in the center of the giant elliptical galaxy Messier 87, have led to the first measurement of the size of a black-hole shadow. Based on an analysis of M87*’s shadow, the EHT researchers have now conducted a unique test of general relativity, deepening understanding about the unusual properties of black holes and ruling out many alternatives. Visualization of the new gauge developed to test the predictions of modified gravity theories against the measurement of the size of M87*’s shadow. Image credit: D. Psaltis, University of Arizona / EHT Collaboration.

Οι συνέπειες αυτού θα μπορούσαν να είναι μεγάλες. «Εάν μπορούμε να αποδείξουμε ότι ο πραγματικός χωροχρόνος της μαύρης τρύπας έξω από τη μαύρη τρύπα είναι διαφορετικός από αυτό που περιμένουμε, τότε νομίζω πως αυτό θα έχει πραγματικά τεράστιες επιπτώσεις στη γενική σχετικότητα», δήλωσε η Medeiros, που συμμετέχει στην δημοσίευση των Δημήτριος Ψάλτης και λοιποί του περασμένου Οκτωβρίου, στην οποία εξετάζεται αν η παρατηρούμενη γεωμετρία των μαύρων οπών είναι σύμφωνη με τις προβλέψεις.

Three color animation showing results of an M87 simulation, red shows emission at long radio wavelengths, blue shows emission at 1.3mm (the wavelength the EHT uses), and green shows emission at 0.87 mm wavelengths. Credit: Lia Medeiros, IAS, BH PIRE

Ίσως η πιο συναρπαστική πτυχή αυτής της τελευταίας εργασίας, είναι ότι υποδεικνύει έναν τρόπο για να συνδέσουμε τις παρατηρήσεις των μαύρων οπών με τη θεμελιώδη φυσική. Η ανίχνευση τριχών σε μαύρες τρύπες – ίσως τα πιο ακραία αστροφυσικά εργαστήρια στο σύμπαν – θα μπορούσε να μας επιτρέψει να διερευνήσουμε ιδέες όπως η θεωρία χορδών και η κβαντική βαρύτητα με έναν τρόπο που ήταν αδύνατος μέχρι σήμερα.

«Ένα από τα μεγάλα ζητήματα [με] την θεωρία χορδών και την κβαντική βαρύτητα είναι ότι είναι πολύ δύσκολο να επιβεβαιώσουμε πειραματικά τις προβλέψεις τους», δήλωσε η Medeiros. «Έτσι, αν διαθέταμε κάτι που μπορεί να ελεγχθεί από απόσταση, αυτό θα ήταν καταπληκτικό.»

Ωστόσο, υπάρχουν μεγάλες δυσκολίες. Δεν είναι βέβαιο ότι υπάρχουν σχεδόν-ακραίες μαύρες τρύπες. (Οι τυπικές προσομοιώσεις συνήθως παράγουν μαύρες τρύπες που απέχουν 30% από το να είναι ακραίες). Και αν ακόμα υπάρχουν, δεν είναι ξεκάθαρο ότι οι ανιχνευτές βαρυτικών κυμάτων θα ήταν αρκετά ευαίσθητοι για να εντοπίσουν αυτές τις αστάθειες από τα μαλλιά. Επιπλέον, τα μαλλιά αναμένεται να είναι εξαιρετικά βραχύβια, διαρκούν μόνο κλάσματα του δευτερολέπτου.

Αλλά η δημοσιευμένη εργασία, τουλάχιστον θεωρητικά, φαίνεται σωστή. «Δεν νομίζω ότι υπάρχει κάποιος στην επιστημονική κοινότητα που αμφιβάλλει», λέει ο Chesler. «Δεν είναι εικασία. Μάλλον φαίνεται πως οι εξισώσεις του Αϊνστάιν είναι τόσο περίπλοκες που ανακαλύπτουμε νέες ιδιότητές τους σε ετήσια βάση. »

Το επόμενο βήμα θα ήταν να δούμε τι είδους σήματα και με ποιά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους θα πρέπει να αναζητούμε στους ανιχνευτές βαρυτικών κυμάτων που λειτουργούν σήμερα ή στο μέλλον (π.χ. LISA).

Ενώ οι πιθανότητες μιας τέτοιας ανίχνευσης είναι μικρές, μια τέτοια ανακάλυψη όχι μόνο θα αμφισβητούσε την θεωρία της γενικής σχετικότητας του Αϊνστάιν, αλλά θα αποδείκνυε την ύπαρξη σχεδόν- ακραίων μαύρων τρυπών. Σύμφωνα με τον Khanna, «πέρα από τις δραματικές επιπτώσεις που θα είχε στην έρευνά μας, θα θέλαμε πολύ να μάθουμε αν η φύση επιτρέπει την ύπαρξη ενός τέτοιου θηρίου».

Πηγές: https://journals.aps.org/prl/abstract/10.1103/PhysRevLett.125.141104 - https://journals.aps.org/prd/abstract/10.1103/PhysRevD.103.L021502 - https://www.quantamagazine.org/in-violation-of-einstein-black-holes-might-have-hair-20210211/ - https://physicsgg.me/2021/02/17/

 

 

Νέοι κόσμοι σε έναν «ποταμό» νεαρών άστρων. New Worlds in a River of Young Stars

Χρησιμοποιώντας παρατηρήσεις από το TESS της NASA, διεθνής ομάδα αστρονόμων ανακάλυψε μια τριάδα θερμών κόσμων, μεγαλύτερων από τη Γη, σε τροχιά γύρω από μια πολύ νεότερη έκδοση του Ήλιου, ονόματι TOI 451. Using observations from NASA’s Transiting Exoplanet Survey Satellite (TESS), an international team of astronomers has discovered a trio of hot worlds larger than Earth orbiting a much younger version of our Sun called TOI 451. The system resides in the recently discovered Pisces-Eridanus stream, a collection of stars less than 3% the age of our solar system that stretches across one-third of the sky. This illustration sketches out the main features of TOI 451, a triple-planet system located 400 light-years away in the constellation Eridanus. Credit: NASA’s Goddard Space Flight Center

To σύστημα αυτό βρίσκεται στο πρόσφατα ανακαλυφθέν ρεύμα Ιχθύος- Ηριδανού, μια συλλογή άστρων ηλικίας κάτω του 3% αυτής του Ηλιακού Συστήματος.

Οι πλανήτες εντοπίστηκαν σε εικόνες του TESS που είχαν καταγραφεί μεταξύ Οκτωβρίου και Δεκεμβρίου του 2018. Μελέτες που ακολούθησαν περιελάμβαναν παρατηρήσεις του 2019 και του 2020 μέσω του διαστημικού τηλεσκοπίου Spitzer, καθώς και επίγειων εγκαταστάσεων.

The Pisces-Eridanus stream spans 1,300 light-years, sprawling across 14 constellations and one-third of the sky. Yellow dots show the locations of known or suspected members, with TOI 451 circled. TESS observations show that the stream is about 120 million years old, comparable to the famous Pleiades cluster in Taurus (upper left). Credit: NASA’s Goddard Space Flight Center

Υπέρυθρα δεδομένα αρχείου από τον δορυφόρο NEOWISE της NASA υποδεικνύουν ότι το σύστημα διατηρεί έναν ψυχρό δίσκο σκόνης και βραχωδών υπολειμμάτων. Άλλες παρατηρήσεις δείχνουν ότι το ΤΟΙ 451 πιθανότατα έχει δύο μακρινούς αστρικούς συντρόφους, που κινούνται ο ένας γύρω από τον άλλον, πέρα από τους πλανήτες.

«Το σύστημα αυτό καλύπτει πολλές από τις απαιτήσεις των αστρονόμων» είπε η Ελίζαμπεθ Νιούτον, επίκουρη καθηγήτρια Φυσικής και Αστρονομίας στο Dartmouth College, που ηγήθηκε της έρευνας. «Είναι μόλις 120 εκατ. ετών και μόλις 400 έτη φωτός μακριά, επιτρέποντας λεπτομερή παρατήρηση αυτού του νεαρού πλανητικού συστήματος. Και επειδή υπάρχουν τρεις πλανήτες διπλάσιου-τετραπλάσιου μεγέθους αυτού της Γης, αποτελούν ιδιαίτερα πολλά υποσχόμενους στόχους για τη δοκιμή θεωριών σχετικά με την εξέλιξη ατμοσφαιρών πλανητών». Τα ευρήματα της έρευνας δημοσιεύτηκαν στο The Astronomical Journal.

Πηγές: https://iopscience.iop.org/article/10.3847/1538-3881/ab2899 - https://www.nasa.gov/feature/goddard/2021/nasa-s-tess-discovers-new-worlds-in-a-river-of-young-stars - https://www.naftemporiki.gr/story/1692878/neoi-kosmoi-se-enan-potamo-nearon-astron 

 

 

 

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, «Ο έρωτας στα χιόνια»

Camille Pissarro (1830-1903), Route de Versailles, Louveciennes, Winter Sun and Snow (c 1870), oil on canvas, 46 x 55.3 cm, Museo Thyssen-Bornemisza, Madrid. Wikimedia Commons.

Καρδιὰ τοῦ χειμῶνος. Χριστούγεννα, Ἅις−Βασίλης, Φῶτα.

Καὶ αὐτὸς ἐσηκώνετο τὸ πρωί, ἔρριπτεν εἰς τοὺς ὤμους τὴν παλιὰν πατατούκαν του, τὸ μόνον ροῦχον ὁποὺ ἐσώζετο ἀκόμη ἀπὸ τοὺς πρὸ τῆς εὐτυχίας του χρόνους, καὶ κατήρχετο εἰς τὴν παραθαλάσσιον ἀγοράν, μορμυρίζων, ἐνῷ κατέβαινεν ἀπὸ τὸ παλαιὸν μισογκρεμισμένον σπίτι, μὲ τρόπον ὥστε να τὸν ἀκούῃ ἡ γειτόνισσα:

− Σεβτὰς εἶν' αὐτός, δὲν εἶναι τσορβάς …· ἔρωντας εἶναι, δὲν εἶναι γέρωντας.

Τὸ ἔλεγε τόσον συχνά, ὥστε ὅλες οἱ γειτονοποῦλες ὁποὺ τὸν ἤκουαν τοῦ τὸ ἐκόλλησαν τέλος ὡς παρατσούκλι: «Ὁ μπαρμπα−Γιαννιὸς ὁ Ἔρωντας».

Διότι δὲν ἦτο πλέον νέος, οὔτε εὔμορφος, οὔτε ἄσπρα εἶχεν. Ὅλα αὐτὰ τὰ εἶχε φθείρει πρὸ χρόνων πολλῶν, μαζὶ μὲ τὸ καράβι, εἰς τὴν θάλασσαν, εἰς τὴν Μασσαλίαν.

Νικηφόρος Λύτρας (1832 - 1904), Ναυτικός που καπνίζει, π. 1894-1895. Λάδι σε μουσαμά, 40 x 34 εκ.

Εἶχεν ἀρχίσει τὸ στάδιόν του μὲ αὐτὴν τὴν πατατούκαν, ὅταν ἐπρωτομπαρκάρησε ναύτης εἰς τὴν βομβάρδαν τοῦ ἐξαδέλφου του. Εἶχεν ἀποκτήσει, ἀπὸ τὰ μερδικά του ὅσα ἐλάμβανεν ἀπὸ τὰ ταξίδια, μετοχὴν ἐπὶ τοῦ πλοίου, εἶτα εἶχεν ἀποκτήσει πλοῖον ἰδικόν του, καὶ εἶχε κάμει καλὰ ταξίδια. Εἶχε φορέσει ἀγγλικὲς τσόχες, βελούδινα γελέκα, ψηλὰ καπέλα, εἶχε κρεμάσει καδένες χρυσὲς μὲ ὡρολόγια, εἶχεν ἀποκτήσει χρήματα· ἀλλὰ τὰ ἔφαγεν ὅλα ἐγκαίρως μὲ τὰς Φρύνας εἰς τὴν Μασσαλίαν, καὶ ἄλλο δὲν τοῦ ἔμεινεν εἰμὴ ἡ παλιὰ πατατούκα, τὴν ὁποίαν ἐφόρει πεταχτὴν ἐπ' ὤμων, ἐνῷ κατέβαινε τὸ πρωὶ εἰς τὴν παραλίαν, διὰ νὰ μπαρκάρῃ σύντροφος μὲ καμμίαν βρατσέραν εἰς μικρὸν ναῦλον, ἢ διὰ νὰ πάγῃ μὲ ξένην βάρκαν νὰ βγάλῃ κανένα χταπόδι ἐντὸς τοῦ λιμένος.

Κανένα δὲν εἶχεν εἰς τὸν κόσμον, ἦτον ἔρημος. Εἶχε νυμφευθῆ, καὶ εἶχε χηρεύσει, εἶχεν ἀποκτήσει τέκνον, καὶ εἶχεν ἀτεκνωθῆ.

Καὶ ἀργὰ τὸ βράδυ, τὴν νύκτα, τὰ μεσάνυκτα, ἀφοῦ ἔπινεν ὀλίγα ποτήρια διὰ νὰ ξεχάσῃ ἢ διὰ νὰ ζεσταθῇ, ἐπανήρχετο εἰς τὸ παλιόσπιτο τὸ μισογκρεμισμένον, ἐκχύνων εἰς τραγούδια τὸν πόνον του:

Σοκάκι μου μακρὺ−στενό, μὲ τὴν κατεβασιά σου,

κάμε κ' ἐμένα γείτονα μὲ τὴν γειτόνισσά σου.

Ἄλλοτε παραπονούμενος εὐθύμως:

Γειτόνισσα, γειτόνισσα, πολυλογοὺ καὶ ψεύτρα,

δὲν εἶπες μιὰ φορὰ κ' ἐσύ, Γιαννιό μου ἔλα μέσα.

⁂

Ivan/Hovhannes Aivazovsky (1817–1900), Winter Landscape (1876), oil on panel, dimensions not known, Private collection. Wikimedia Commons.

Χειμὼν βαρύς, ἐπὶ ἡμέρας ὁ οὐρανὸς κλειστός. Ἐπάνω εἰς τὰ βουνὰ χιόνες, κάτω εἰς τὸν κάμπον χιονόνερον. Ἡ πρωία ἐνθύμιζε τὸ δημῶδες:

Βρέχει, βρέχει καὶ χιονίζει,

κι ὁ παπὰς χειρομυλίζει.

Δὲν ἐχειρομύλιζεν ὁ παπάς, ἐχειρομύλιζεν ἡ γειτόνισσα, ἡ πολυλογοὺ καὶ ψεύτρα, τοῦ ᾄσματος τοῦ μπαρμπα−Γιαννιοῦ. Διότι τοιοῦτον πρᾶγμα ἦτο· μυλωνοὺ ἐργαζομένη μὲ τὴν χεῖρα, γυρίζουσα τὸν χειρόμυλον. Σημειώσατε ὅτι, τὸν καιρὸν ἐκεῖνον, τὸ ἀρχοντολόγι τοῦ τόπου τὸ εἶχεν εἰς κακόν του νὰ φάγῃ ψωμὶ ζυμωμένον μὲ ἄλευρον ἀπὸ νερόμυλον ἢ ἀνεμόμυλον, κ' ἐπροτίμα τὸ διὰ χειρομύλου ἀλεσμένον.

Καὶ εἶχε πελατείαν μεγάλην, ἡ Πολυλογού. Ἐγυάλιζεν, εἶχε μάτια μεγάλα, εἶχε βερνίκι εἰς τὰ μάγουλά της. Εἶχεν ἕνα ἄνδρα, τέσσαρα παιδιά, κ' ἕνα γαϊδουράκι μικρὸν διὰ νὰ κουβαλᾷ τὰ ἀλέσματα. Ὅλα τὰ ἀγαποῦσε, τὸν ἄνδρα της, τὰ παιδιὰ της, τὸ γαϊδουράκι της. Μόνον τὸν μπαρμπα−Γιαννιὸν δὲν ἀγαποῦσε.

Ποῖος νὰ τὸν ἀγαπήσῃ αὐτόν; Ἦτο ἔρημος εἰς τὸν κόσμον.

⁂

Giuseppe De Nittis (1846–1884), At the Lake (1880), media and dimensions not known, Pinacoteca De Nittis, Barletta, Italy. By LPLT, via Wikimedia Commons.

Καὶ εἶχε πέσει εἰς τὸν ἔρωτα, μὲ τὴν γειτόνισσαν τὴν Πολυλογού, διὰ νὰ ξεχάσῃ τὸ καράβι του, τὰς Λαΐδας τῆς Μασσαλίας, τὴν θάλασσαν καὶ τὰ κύματά της, τὰ βάσανά του, τὰς ἀσωτίας του, τὴν γυναῖκά του, τὸ παιδί του. Καὶ εἶχε πέσει εἰς τὸ κρασὶ διὰ νὰ ξεχάσῃ τὴν γειτόνισσαν.

Συχνὰ ὅταν ἐπανήρχετο τὸ βράδυ, νύκτα, μεσάνυκτα, καὶ ἡ σκιά του, μακρά, ὑψηλή, λιγνή, μὲ τὴν πατατούκαν φεύγουσαν καὶ γλιστροῦσαν ἀπὸ τοὺς ὤμους του, προέκυπτεν εἰς τὸν μακρόν, στενὸν δρομίσκον, καὶ αἱ νιφάδες, μυῖαι λευκαί, τολύπαι βάμβακος, ἐφέροντο στροβιληδὸν εἰς τὸν ἀέρα, καὶ ἔπιπτον εἰς τὴν γῆν, καὶ ἔβλεπε τὸ βουνὸν ν' ἀσπρίζῃ εἰς τὸ σκότος, ἔβλεπε τὸ παράθυρον τῆς γειτόνισσας κλειστόν, βωβόν, καὶ τὸν φεγγίτην νὰ λάμπῃ θαμβά, θολά, καὶ ἤκουε τὸν χειρόμυλον νὰ τρίζῃ ἀκόμη, καὶ ὁ χειρόμυλος ἔπαυε, καὶ ἤκουε τὴν γλῶσσάν της ν' ἀλέθῃ, κ' ἐνθυμεῖτο τὸν ἄνδρα της, τὰ παιδιά της, τὸ γαϊδουράκι της, ὁποὺ αὐτὴ ὅλα τὰ ἀγαποῦσε, ἐνῷ αὐτὸν δὲν ἐγύριζε μάτι νὰ τὸν ἰδῇ, ἐκαπνίζετο, ὅπως τὸ μελίσσι, ἐσφλομώνετο, ὅπως τὸ χταπόδι, καὶ παρεδίδετο εἰς σκέψεις φιλοσοφικὰς καὶ εἰς ποητικὰς εἰκόνας.

− Νὰ εἶχεν ὁ ἔρωτας σαΐτες!… νὰ εἶχε βρόχια… νὰ εἶχε φωτιές… Νὰ τρυποῦσε μὲ τὶς σαΐτες του τὰ παραθύρια… νὰ ζέσταινε τὶς καρδιές… νὰ ἔστηνε τὰ βρόχια του ἀπάνω στὰ χιόνια… Ἕνας γερο−Φερετζέλης πιάνει μὲ τὶς θηλιές του χιλιάδες κοτσύφια.

Ἐφαντάζετο τὸν ἔρωτα ὡς ἕνα εἶδος γερο−Φερετζέλη, ὅστις νὰ διημερεύῃ πέραν εἰς τὸν ὑψηλόν, πευκόσκιον λόφον, καὶ ν' ἀσχολῆται εἰς τὸ νὰ στήνῃ βρόχια ἐπάνω εἰς τὰ χιόνια, διὰ νὰ συλλάβῃ τὶς ἀθῷες καρδιές, ὡς μισοπαγωμένα κοσσύφια, τὰ ὁποῖα ψάχνουν εἰς μάτην, διὰ ν' ἀνακαλύψουν τελευταίαν τινὰ χαμάδα μείνασαν εἰς τὸν ἐλαιῶνα. Ἐξέλιπον οἱ μικροὶ μακρυλοὶ καρποὶ ἀπὸ τὰς εὐώδεις μυρσίνας εἰς τῆς Μαμοῦς τὸ ρέμα, καὶ τώρα τὰ κοσσυφάκια τὰ λάλα μὲ τὸ ἀμαυρὸν πτέρωμα, οἱ κηρομύται οἱ γλυκεῖς καὶ οἱ κίχλαι αἱ εὔθυμοι πίπτουσι θύματα τῆς θηλιᾶς τοῦ γερο−Φερετζέλη.

⁂

Κωνσταντίνος Μαλέας (1879 - 1928), Ο λόφος της Ακρόπολης με χιόνια, 1924 - 1928. Λάδι σε χαρτόνι, 60 x 45 εκ.

Τὴν ἄλλην βραδιὰν ἐπανήρχετο, ὄχι πολὺ οἰνοβαρής, ἔρριπτε βλέμμα εἰς τὰ παράθυρα τῆς Πολυλογοῦς, ὕψωνε τοὺς ὤμους, κ' ἐμορμύριζεν:

− Ἕνας Θεὸς θὰ μᾶς κρίνῃ… κ' ἕνας θάνατος θὰ μᾶς ξεχωρίσῃ. Καὶ εἶτα μετὰ στεναγμοῦ προσέθετε:

− Κ' ἕνα κοιμητήρι θὰ μᾶς σμίξῃ.

Ἀλλὰ δὲν ἠμποροῦσε, πρὶν ἀπέλθη νὰ κοιμηθῇ, νὰ μὴν ὑποψάλῃ τὸ σύνηθες ᾆσμά του:

Σοκάκι μου μακρὺ−στενό, μὲ τὴν κατεβασιά σου,

κάμε κ' ἐμένα γείτονα μὲ τὴν γειτόνισσά σου.

⁂

Armand Guillaumin (1841-1927), Hollow in the snow (1869), oil on canvas, 66 x 55 cm, Musée d’Orsay, Paris. Wikimedia Commons.

Τὴν ἄλλην βραδιάν, ἡ χιὼν εἶχε στρωθῆ σινδών, εἰς ὅλον τὸν μακρὸν, στενὸν δρομίσκον.

− Ἄσπρο σινδόνι… νὰ μᾶς ἀσπρίσῃ ὅλους στὸ μάτι τοῦ Θεοῦ… ν' ἀσπρίσουν τὰ σωθικά μας… νὰ μὴν ἔχουμε κακὴ καρδιὰ μέσα μας.

Ἐφαντάζετο ἀμυδρῶς μίαν εἰκόνα, μίαν ὀπτασίαν, ἓν ξυπνητὸν ὄνειρον. Ὡσὰν ἡ χιὼν νὰ ἰσοπεδώσῃ καὶ ν' ἀσπρίσῃ ὅλα τὰ πράγματα, ὅλας τὰς ἁμαρτίας, ὅλα τὰ περασμένα: Τὸ καράβι, τὴν θάλασσαν, τὰ ψηλὰ καπέλα, τὰ ὡρολόγια, τὰς ἁλύσεις τὰς χρυσᾶς καὶ τὰς ἁλύσεις τὰς σιδηρᾶς, τὰς πόρνας τῆς Μασσαλίας, τὴν ἀσωτίαν, τὴν δυστυχίαν, τὰ ναυάγια, νὰ τὰ σκεπάσῃ, νὰ τὰ ἐξαγνίσῃ, νὰ τὰ σαβανώσῃ, διὰ νὰ μὴ παρασταθοῦν ὅλα γυμνὰ καὶ τετραχηλισμένα, καὶ ὡς ἐξ ὀργίων καὶ φραγκικῶν χορῶν ἐξερχόμενα, εἰς τὸ ὄμμα τοῦ Κριτοῦ, τοῦ Παλαιοῦ Ἡμερῶν, τοῦ Τρισαγίου. Ν' ἀσπρίσῃ καὶ νὰ σαβανώσῃ τὸν δρομίσκον τὸν μακρὸν καὶ τὸν στενὸν μὲ τὴν κατεβασιάν του καὶ μὲ τὴν δυσωδίαν του, καὶ τὸν οἰκίσκον τὸν παλαιὸν καὶ καταρρέοντα, καὶ τὴν πατατούκαν τὴν λερὴν καὶ κουρελιασμένην: Νὰ σαβανώσῃ καὶ νὰ σκεπάσῃ τὴν γειτόνισσαν τὴν πολυλογοὺ καὶ ψεύτραν, καὶ τὸν χειρόμυλόν της, καὶ τὴν φιλοφροσύνην της, τὴν ψευτοπολιτικήν της, τὴν φλυαρίαν της, καὶ τὸ γυάλισμά της, τὸ βερνίκι καὶ τὸ κοκκινάδι της, καὶ τὸ χαμόγελόν της, καὶ τὸν ἄνδρα της, τὰ παιδιά της καὶ τὸ γαϊδουράκι της: Ὅλα, ὅλα νὰ τὰ καλύψῃ, νὰ τὰ ἀσπρίσῃ, νὰ τὰ ἁγνίσῃ!

Τὴν ἄλλην βραδιάν, τὴν τελευταίαν, νύκτα, μεσάνυκτα, ἐπανῆλθε μεθυσμένος πλειότερον παράποτε.

Δὲν ἔστεκε πλέον εἰς τὰ πόδια του, δὲν ἐκινεῖτο οὐδ' ἀνέπνεε πλέον.

Επαμεινώνδας Θωμόπουλος (1878 - 1976), Χιονισμένα σπίτια. Λάδι σε μουσαμά, 46 x 56 εκ.

Χειμὼν βαρύς, οἰκία καταρρέουσα, καρδία ρημασμένη. Μοναξία, ἀνία, κόσμος βαρύς, κακός, ἀνάλγητος. Ὑγεία κατεστραμμένη. Σῶμα βασανισμένον, φθαρμένον, σωθικὰ λυωμένα. Δὲν ἠμποροῦσε πλέον νὰ ζήσῃ, νὰ αἰσθανθῇ, νὰ χαρῇ. Δὲν ἠμποροῦσε νὰ εὕρῃ παρηγορίαν, νὰ ζεσταθῇ. Ἔπιε διὰ νὰ σταθῇ, ἔπιε διὰ νὰ πατήσῃ, ἔπιε διὰ νὰ γλιστρήσῃ. Δὲν ἐπάτει πλέον ἀσφαλῶς τὸ ἔδαφος.

Ηὗρε τὸν δρόμον, τὸν ἀνεγνώρισεν. Ἐπιάσθη ἀπὸ τὸ ἀγκωνάρι. Ἐκλονήθη. Ἀκούμβησε τὶς πλάτες, ἐστύλωσε τὰ πόδια. Ἐμορμύρισε:

− Νὰ εἶχαν οἱ φωτιὲς ἔρωτα!… Νὰ εἶχαν οἱ θηλιὲς χιόνια…

Δὲν ἠμποροῦσε πλέον νὰ σχηματίσῃ λογικὴν πρότασιν. Συνέχεε λέξεις καὶ ἐννοίας.

Πάλιν ἐκλονήθη. Ἐπιάσθη ἀπὸ τὸν παραστάτην μιᾶς θύρας. Κατὰ λάθος ἤγγισε τὸ ρόπτρον. Τὸ ρόπτρον ἤχησε δυνατά.

− Ποιὸς εἶναι;

Ἦτο ἡ θύρα τῆς Πολυλογοῦς, τῆς γειτόνισσας. Εὐλογοφανῶς θὰ ἠδύνατό τις νὰ τοῦ ἀποδώσῃ πρόθεσιν ὅτι ἐπεχείρει ν' ἀναβῇ, καλῶς ἢ κακῶς, εἰς τὴν οἰκίαν της. Πῶς ὄχι;

Ἐπάνω ἐκινοῦντο φῶτα καὶ ἄνθρωποι. Ἴσως ἐγίνοντο ἑτοιμασίαι. Χριστούγεννα, Ἅις−Βασίλης, Φῶτα, παραμοναί. Καρδιὰ τοῦ χειμῶνος.

− Ποιὸς εἶναι; εἶπε πάλιν ἡ φωνή.

Τὸ παράθυρον ἔτριξεν. Ὁ μπαρμπα−Γιαννιὸς ἦτο ἀκριβῶς ὑπὸ τὸν ἐξώστην, ἀόρατος ἄνωθεν. Δὲν εἶναι τίποτε. Τὸ παράθυρον ἐκλείσθη σπασμωδικῶς. Μίαν στιγμὴν ἂς ἀργοποροῦσε!

Ὁ μπαρμπα−Γιαννιὸς ἐστηρίζετο ὄρθιος εἰς τὸν παραστάτην. Ἐδοκίμασε νὰ εἴπῃ τὸ τραγούδι του, ἀλλ' εἰς τὸ πνεῦμά του τὸ ὑποβρύχιον, τοῦ ἤρχοντο ὡς ναυάγια αἱ λέξεις:

«Γειτόνισσα πολυλογού, μακρὺ−στενὸ σοκάκι!…»

Μόλις ἤρθρωσε τὰς λέξεις, καὶ σχεδὸν δὲν ἠκούσθησαν. Ἐχάθησαν εἰς τὸν βόμβον τοῦ ἀνέμου καὶ εἰς τὸν στρόβιλον τῆς χιόνος.

− Καὶ ἐγὼ σοκάκι εἶμαι, ἐμορμύρισε… ζωντανὸ σοκάκι.

Ἐξεπιάσθη ἀπὸ τὴν λαβήν του. Ἐκλονήθη, ἐσαρρίσθη, ἔκλινε καὶ ἔπεσεν. Ἐξηπλώθη ἐπὶ τῆς χιόνος, καὶ κατέλαβε μὲ τὸ μακρόν του ἀνάστημα ὅλον τὸ πλάτος τοῦ μακροῦ στενοῦ δρομίσκου.

Ἅπαξ ἐδοκίμασε νὰ σηκωθῇ, καὶ εἶτα ἐναρκώθη. Εὕρισκε φρικώδη ζέστην εἰς τὴν χιόνα.

«Εἶχαν οἱ φωτιὲς ἔρωτα!… Εἶχαν οἱ θηλιὲς χιόνια!»

Καὶ τὸ παράθυρον πρὸ μιᾶς στιγμῆς εἶχε κλεισθῆ. Καὶ ἂν μίαν μόνον στιγμὴν ἠργοπόρει, ὁ σύζυγος τῆς Πολυλογοῦς θὰ ἔβλεπε τὸν ἄνθρωπον νὰ πέσῃ ἐπὶ τῆς χιόνος.

Πλὴν δὲν τὸν εἶδεν οὔτε αὐτὸς οὔτε κανεὶς ἄλλος. Κ' ἐπάνω εἰς τὴν χιόνα ἔπεσε χιών. Καὶ ἡ χιὼν ἐστοιβάχθη, ἐσωρεύθη δύο πιθαμάς, ἐκορυφώθη. Καὶ ἡ χιὼν ἔγινε σινδών, σάβανον.

Καὶ ὁ μπαρμπα−Γιαννιὸς ἄσπρισεν ὅλος, κ' ἐκοιμήθη ὑπὸ τὴν χιόνα, διὰ νὰ μὴ παρασταθῇ γυμνὸς καὶ τετραχηλισμένος, αὐτὸς καὶ ἡ ζωή του καὶ αἱ πράξεις του, ἐνώπιον τοῦ Κριτοῦ, τοῦ Παλαιοῦ Ἡμερῶν, τοῦ Τρισαγίου.

Επαμεινώνδας Θωμόπουλος (1878 - 1976), Χιονισμένο δένδρο, 1932. Λάδι σε μουσαμά, 94 x 64,5 εκ.

(1896)

Α. Παπαδιαμάντης, «Ο έρωτας στα χιόνια», Απάντα ΙΙΙ, επιμ. Ν.Δ. Τριανταφυλλόπουλος, Αθήνα, Δόμος, 1989, σσ. 105−110.