Περισσότερο φως στα μυστικά του Μηχανισμού των Αντικυθήρων από Βρετανούς και Έλληνες επιστήμονες. 2,000-Year-Old Greek Astronomical Calculator: Experts Recreate a Mechanical Cosmos for the World’s First Computer

Ερευνητές του Πανεπιστημιακού Κολλεγίου του Λονδίνου (UCL), μεταξύ των οποίων δύο Έλληνες, ανακοίνωσαν ότι έλυσαν ένα σημαντικό μέρος του αινίγματος που περιβάλλει τον αρχαίο ελληνικό αστρονομικό υπολογιστή, γνωστό ως Μηχανισμό των Αντικυθήρων, μια -απρόσμενα για την εποχή της- πολύπλοκη συσκευή που επέτρεπε την πρόβλεψη διαφόρων αστρονομικών γεγονότων. Researchers at UCL have solved a major piece of the puzzle that makes up the ancient Greek astronomical calculator known as the Antikythera Mechanism, a hand-powered mechanical device that was used to predict astronomical events. Cosmos Display at the front of the Antikythera Mechanism, showing the positions of the Sun, Moon, and five planets as well as the phase of the Moon and the nodes of the Moon. Credit: © 2020 Tony Freeth

Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι έκαναν ένα σημαντικό βήμα για την κατανόηση όλων των δυνατοτήτων του Μηχανισμού και του πώς κατάφερνε να κάνει ακριβείς προβλέψεις για τα ουράνια φαινόμενα.

Fragments of the Antikythera Mechanism with evidence for this study. These are shown as PTMs with specular enhancement. Credit: © 2005 Hewlett-Packard

Ο Μηχανισμός, ο οποίος φυλάσσεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο στην Αθήνα, θεωρείται από πολλούς ως ο πρώτος γνωστός αναλογικός υπολογιστής στον κόσμο και είναι το πιο πολύπλοκο δείγμα μηχανικής που έχει βρεθεί από τον αρχαίο κόσμο. Η ηλικίας περίπου 2.000 ετών συσκευή χρησιμοποιείτο για να προβλέψει τη θέση του Ήλιου, της Σελήνης, των ηλιακών και σεληνιακών εκλείψεων, των θέσεων των πλανητών, ακόμη και των ημερομηνιών των Ολυμπιακών αγώνων.

Οι επιστήμονες της διεπιστημονικής ερευνητικής ομάδας "UCL Antikythera Research Team", με επικεφαλής τον καθηγητή Τόνι Φριθ του Τμήματος Μηχανολόγων Μηχανικών, οι οποίοι έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό "Scientific Reports", ρίχνουν φως στον τρόπο λειτουργίας των γραναζιών στο μπροστινό μέρος του Μηχανισμού. Όπως είπε ο Φριθ, «ο Ήλιος, η Σελήνη και οι πλανήτες παρουσιάζονται με τρόπο που αποτελεί ένα εντυπωσιακό άθλο της αρχαίας ελληνικής μεγαλοφυΐας».

The astronomical calculator is a bronze device that consists of a complex combination of 30 surviving bronze gears used to predict astronomical events, including eclipses, phases of the moon, positions of the planets and even dates of the Olympics. Model of the Antikythera Mechanism, showing the front and back dials as well as an exploded diagram of the gearing. Credit: © 2020 Tony Freeth

Ο Μηχανισμός από μπρούντζο, ο οποίος ανακαλύφθηκε το 1901 από Έλληνες αλιείς σε ναυάγιο πλοίου κοντά στα Αντικύθηρα, αποτελείται από ένα πολύπλοκο συνδυασμό 30 γραναζιών. Η συνεχής μελέτη του από Έλληνες και ξένους επιστήμονες αυξάνει συνεχώς την κατανόηση για τις λειτουργίες του.

Exploded model of the Cosmos gearing of the Antikythera Mechanism. Credit: © 2020 Tony Freeth

Μέχρι σήμερα όμως δεν είχε καταστεί εφικτή η πλήρης κατανόηση του συστήματος των γραναζιών, καθώς μόνο το ένα τρίτο του Μηχανισμού εκτιμάται ότι έχει διασωθεί και αυτό σε 82 θραύσματα.

Fragment A, shown as an X-ray CT slice through the Main Drive Wheel. Credit: © 2005 X-Tek Systems

Η χρήση ακτίνων-Χ από το 2005 έχει αποκαλύψει χιλιάδες χαρακτήρες κειμένου κρυμμένους μέσα στα θραύσματα. Οι επιγραφές περιλαμβάνουν μια περιγραφή του Κόσμου, με τους πλανήτες να κινούνται σε δακτυλίους. Είναι αυτή η απεικόνιση του σύμπαντος που αναδημιούργησαν οι Βρετανοί ερευνητές.

Fragment D, shown as a false-color X-ray CT slice, with the teeth tips marked for counting. Credit: © 2005 X-Tek Systems

Δύο σημαντικές γνώσεις που αποκαλύπτονται στο μηχανισμό, είναι οι αριθμοί των 462 και 442 ετών, που αντιστοιχούν στους κύκλους της Αφροδίτης και του Κρόνου αντίστοιχα. Όταν παρατηρούνται από τη Γη, οι κύκλοι των πλανητών μερικές φορές αναστρέφουν την κίνηση τους σε σχέση με τα άστρα. Οι ειδικοί πρέπει να παρακολουθούν αυτούς τους μεταβαλλόμενους κύκλους (πλανητικές περιόδους) για μεγάλα χρονικά διαστήματα, προκειμένου να μπορέσουν να προβλέψουν τις θέσεις των πλανητών στο μέλλον.

«Η κλασσική αστρονομία της πρώτης χιλιετίας προ Χριστού γεννήθηκε στη Βαβυλώνα, όμως τίποτε σε αυτή την αστρονομία δεν υπάρχει που να δείχνει πως κατάφεραν οι αρχαίοι Έλληνες να βρουν τον άκρως ακριβή κύκλο των 462 ετών για την Αφροδίτη και των 442 ετών για τον Κρόνο», δήλωσε ο Έλληνας υποψήφιος διδάκτορας του UCL Άρης Δακάναλης. Στην ερευνητική ομάδα συμμετέχει και μία ακόμη Ελληνίδα του UCL, η ειδική στα αρχαιολογικά υλικά δρ Μυρτώ Γεωργακοπούλου.

Figure 1 from Cosmos paper, showing the disposition of the inscriptions on the external plates of the Antikythera Mechanism. Credit: © 2020 Tony Freeth

Χρησιμοποιώντας μια αρχαία ελληνική μαθηματική μέθοδο που περιγράφει ο φιλόσοφος Παρμενίδης, οι ερευνητές όχι μόνο εξήγησαν πώς βρήκαν οι Έλληνες τους κύκλους της Αφροδίτης και του Κρόνου, αλλά επίσης κατάφεραν να αναδημιουργήσουν τους κύκλους όλων των άλλων πλανητών του Μηχανισμού, για τους οποίους έχουν χαθεί τα σχετικά δεδομένα.

The UCL Antikythera Research Team struggle to solve the front of the Antikythera Mechanism—a fragmentary ancient Greek astronomical calculator—revealing a dazzling display of the ancient Greek Cosmos. Credit: © 2020 Tony Freeth

«Πρόκειται για μια σημαντική θεωρητική πρόοδο, όσον αφορά του πως ο Κόσμος αναπαρίστατο στον Μηχανισμό. Τώρα πρέπει να αποδείξουμε την εφαρμοσιμότητα του, κάνοντας το με τις αρχαίες τεχνικές», δήλωσε ο δρ Άνταμ Βόιτσικ του Τμήματος Μηχανολόγων Μηχανικών του UCL.

Πηγές: Tony Freeth, David Higgon, Aris Dacanalis, Lindsay MacDonald, Myrto Georgakopoulou, Adam Wojcik. A Model of the Cosmos in the ancient Greek Antikythera Mechanism. Scientific Reports, 2021; 11 (1) DOI: 10.1038/s41598-021-84310-w - https://scitechdaily.com/2000-year-old-greek-astronomical-calculator-experts-recreate-a-mechanical-cosmos-for-the-worlds-first-computer/ - https://www.newscientist.com/article/2271165-ancient-computer-may-have-used-bejewelled-rings-to-model-the-cosmos/ - https://www.amna.gr/home/article/536096/Perissotero-fos-sta-mustika-tou-Michanismou-ton-Antikuthiron-apo-Bretanous-kai-Ellines-epistimones

 

 

 

Οι άνθρωποι είναι απρόσμενα παρόμοιοι με τα πρώτα ζώα της Γης. Research shows we're surprisingly similar to Earth's first animals

Σύμφωνα με έρευνα του UC Riverside, θαλάσσια όντα 555 εκατομμυρίων ετών από την Εδιακρανική Περίοδο μοιράζονται γονίδια με τα σημερινά πλάσματα του ζωικού βασιλείου- μεταξύ των οποίων και ο άνθρωπος. The earliest multicellular organisms may have lacked heads, legs, or arms, but pieces of them remain inside of us today, new research shows. According to a new study, 555-million-year-old oceanic creatures from the Ediacaran period share genes with today's animals, including humans. Recreation of Ediacaran sealife displayed at the Smithsonian Institution. Credit: Ryan Somma

Οι πρώιμοι πολυκυτταρικοί οργανισμοί μπορεί να μην είχαν κεφάλια, πόδια ή χέρια, ωστόσο τμήματά τους παραμένουν μέσα μας σήμερα, όπως δείχνουν νέες έρευνες.

Σύμφωνα με έρευνα του UC Riverside, θαλάσσια όντα 555 εκατομμυρίων ετών από την Εδιακρανική Περίοδο μοιράζονται γονίδια με τα σημερινά πλάσματα του ζωικού βασιλείου- μεταξύ των οποίων και ο άνθρωπος.

Dickinsonia fossils. Credit: © Alizada Studios / stock.adobe.com

«Κανένα δεν είχε κεφάλι ή σκελετό. Πολλά πιθανώς έμοιαζαν με τρισδιάστατα χαλάκια στον πυθμένα της θάλασσας, στρογγυλοί δίσκοι» είπε η Μαίρη Ντρόσερ, καθηγήτρια γεωλογίας στο UCR. «Αυτά τα πλάσματα είναι τόσο περίεργα και τόσο διαφορετικά, που είναι δύσκολο να τα κατατάξουμε σε σύγχρονες κατηγορίες ζωντανών οργανισμών απλά και μόνο κοιτώντας τα, και δεν είναι ότι μπορούμε να εξάγουμε το DNA τους- δεν μπορούμε».

Paleontologist Scott Evans studying fossils in the Australian outback. (Droser Lab/UCR)

Ωστόσο καλοδιατηρημένα ιστορικά απολιθωμάτων επέτρεψαν στη Ντρόσερ και τον πρώτο συντάκτη της έρευνας, Σκοτ Έβανς, να συνδέσουν την εμφάνιση των ζώων και τις πιθανές συμπεριφορές με γενετικές αναλύσεις σημερινών ζωντανών πλασμάτων. Τα αποτελέσματα αυτών των συνδέσεων δημοσιεύτηκαν πρόσφατα στο Proceedings of the Royal Society B.

Για την ανάλυσή τους, οι ερευνητές εξέτασαν τέσσερα ζώα αντιπροσωπευτικά των άνω των 40 αναγνωρισμένων ειδών που έχουν ταυτοποιηθεί από την Εδιακρανική Περίοδο. Τα πλάσματα αυτά ποικίλλουν σε μέγεθος, από μερικά χιλιοστά μέχρι και σε μήκος περίπου ενός μέτρου.

Fossil of Kimberella quadrata. Credit: Arkhangelsk Regional Museum

Τα Kimberella ήταν πλάσματα με σχήμα που θυμίζει δάκρυ, με μια ευρεία, στρογγυλή πλευρά και μια στενή, που πιθανότατα έψαχνε για τροφή στον πυθμένα με μια προβοσκίδα.

Reconstruction of Kimberella quadrata. Credit: Oleg Kuznetsov - http://3depix.com/ 3D Epix Inc.

Επιπλέον, μπορούσαν να μετακινούνται χρησιμοποιώντας ένα «μυώδες πόδι» σαν τα σημερινά σαλιγκάρια.

Fossil of Dickinsonia, an Ediacaran-era animal. (Mary Droser/UCR)

Η έρευνα περιελάμβανε επίπεδα, σε οβάλ σχήμα Dickinsonia, με μια σειρά από ανυψωμένα τμήματα στην επιφάνειά τους, και Tribrachidium, που περνούσαν τις ζωές τους ακίνητα στον πάτο του ωκεανού.

An artist's rendering of Ikaria wariootia. (Sohail Wasif/UCR)

Επίσης αναλύθηκαν Ikaria, ζώα που ανακαλύφθηκαν πρόσφατα από μια ομάδα στην οποία συμμετείχαν οι Έβανς και Ντρόσερ. Είχαν περίπου το μέγεθος και σχήμα ενός κόκκου ρυζιού και αντιπροσώπευαν τα πρώτα αμφίπλευρα συμμετρικά ζώα, με εμπρόσθιο τμήμα, οπίσθιο και ανοίγματα στα άκρα.

Ikaria wariootia impressions in stone. (Droser Lab/UCR)

Ο Έβανς λέει πως πιθανώς τα Ikaria να είχαν στόματα, αν και δεν έχουν σωθεί σε απολιθώματα, και προχωρούσαν στην οργανική ύλη «τρώγοντας καθώς κινούνταν».

Και τα τέσσερα ζώα ήταν πολυκύτταρα, με κύτταρα διαφορετικών τύπων. Τα πιο πολλά είχαν συμμετρία στην αριστερή και τη δεξιά τους πλευρά, καθώς και μη επικεντρωμένα νευρικά συστήματα και μυϊκές δομές. Επιπρόσθετα φαίνεται πως ήταν σε θέση να επισκευάζουν τραυματισμένα μέλη μέσω μιας διαδικασίας που είναι γνωστή ως απόπτωση. Τα ίδια γονίδια που εμπλέκονται αποτελούν βασικά στοιχεία των ανθρώπινων ανοσοποιητικών συστημάτων, που βοηθά στην αντιμετώπιση μολυσμένων από ιούς και προκαρκινικών κυττάρων.

Τα ζώα αυτά πιθανότατα είχαν τα γενετικά τμήματα που είναι υπεύθυνα για τα κεφάλια και τα αισθητήρια όργανα που συνήθως βρίσκονται εκεί. Ωστόσο η πολυπλοκότητα της αλληλεπίδρασης μεταξύ αυτών των γονιδίων που θα οδηγούσε σε τέτοια χαρακτηριστικά δεν έχει επιτευχθεί ακόμα. «Το ότι μπορούμε να πούμε πως αυτά τα γονίδια λειτουργούσαν σε κάτι που δεν υπάρχει εδώ και μισό δισεκατομμύριο χρόνια είναι συναρπαστικό για εμένα» είπε ο Έβανς.

Πηγές: Scott D. Evans, Mary L. Droser, Douglas H. Erwin. Developmental processes in Ediacara macrofossils. Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences, 2021; 288 (1945): 20203055 DOI: 10.1098/rspb.2020.3055 - https://news.ucr.edu/articles/2021/03/08/research-shows-were-surprisingly-similar-earths-first-animals - https://www.naftemporiki.gr/story/1701724/ereuna-oi-anthropoi-einai-aprosmena-paromoioi-me-ta-prota-zoa-tis-gis

 

 

 

 

 

Ο κομήτης «Καταλίνα» δίνει στοιχεία για την εμφάνιση της ζωής. Comet Catalina suggests comets delivered carbon to rocky planets

Ο συγκεκριμένος αυτός επισκέπτης βοηθά πλέον να κατανοήσουμε περισσότερα για την ίδια την προέλευσή μας, καθώς εκτιμάται πως κομήτες σαν τον «Καταλίνα» μπορεί να ήταν μια απαραίτητη πηγή άνθρακα σε πλανήτες όπως η Γη και ο Άρης κατά τον σχηματισμό του ηλιακού μας συστήματος. Illustration of a comet from the Oort Cloud as it passes through the inner solar system with dust and gas evaporating into its tail. SOFIA’s observations of Comet Catalina reveal that it’s carbon-rich, suggesting that comets delivered carbon to the terrestrial planets like Earth and Mars as they formed in the early solar system. Credit: NASA/SOFIA/Lynette Cook

Στις αρχές του 2016, ένας παγωμένος επισκέπτης από τις παρυφές του ηλιακού μας συστήματος πέρασε από τη Γη, και έγινε για λίγο ορατός στους παρατηρητές ως ο κομήτης «Καταλίνα», πριν περάσει από τον ήλιο και εξαφανιστεί. Μεταξύ των πολλών τηλεσκοπίων που τον παρατήρησαν ήταν και το ιπτάμενο SOFIA (Stratospheric Observatory for Infrared Astronomy) της NASA, που ήταν σε θέση να «πιάσει» ένα γνώριμο ίχνος στην ουρά του- άνθρακα.

Infrared observations of the comet helped researchers see that it was carbon rich, allowing them to theorise these comets helped seed the hot, rocky early Earth.

Ο συγκεκριμένος αυτός επισκέπτης βοηθά πλέον να κατανοήσουμε περισσότερα για την ίδια την προέλευσή μας, καθώς εκτιμάται πως κομήτες σαν τον «Καταλίνα» μπορεί να ήταν μια απαραίτητη πηγή άνθρακα σε πλανήτες όπως η Γη και ο Άρης κατά τον σχηματισμό του ηλιακού μας συστήματος. Νέα αποτελέσματα από το SOFIA- ένα κοινό εγχείρημα της NASA και του Γερμανικού Κέντρου Αεροδιαστημικής- δημοσιεύτηκαν πρόσφατα στο Planetary Science Journal.

«Ο άνθρακας είναι κλειδί για την κατανόηση της προέλευσης της ζωής» είπε ο Τσαρλς Γούντγουορντ, αστροφυσικός του University of Minnesota και lead author της έρευνας. «Δεν είμαστε ακόμα σίγουροι αν η Γη θα μπορούσε να είχε αιχμαλωτίσει αρκετό άνθρακα κατά τον σχηματισμό της, οπότε πλούσιοι σε άνθρακα κομήτες θα μπορούσαν να έχουν αποτελέσει μια σημαντική πηγή παράδοσης αυτού του απαραίτητου στοιχείου, που οδήγησε στη ζωή όπως τη γνωρίζουμε».

The carbon-rich Comet Catalina was first discovered in 2013 on its final and first journey through the inner solar system.

Προερχόμενος από το Νέφος Οόρτ, μακριά στο ηλιακό μας σύστημα, ο κομήτης αυτός και άλλοι παρόμοιοι έχουν τόσο μεγάλες τροχιές που φτάνουν στη «γειτονιά» μας σχετικά αμετάβλητοι- «παγωμένοι στον χρόνο», παρέχοντας έτσι μια σπάνια δυνατότητα στους επιστήμονες να αποκτήσουν πολύτιμες πληροφορίες για το πρώιμο ηλιακό σύστημα.

Οι παρατηρήσεις του SOFIA επέτρεψαν την εξαγωγή συμπερασμάτων για τη σύσταση της σκόνης και του αερίου, καθώς σχημάτιζαν την ουρά του κομήτη. Όπως διαπιστώθηκε, ο κομήτης είναι πλούσιος σε άνθρακα, κάτι που υποδεικνύει ότι σχηματίστηκε στις εξώτερες περιοχές του αρχέγονου ηλιακού συστήματος, με αποθέματα άνθρακα – ιδιαίτερα υψηλής σημασίας για την εμφάνιση ζωής.

Αν και ο άνθρακας είναι βασικό συστατικό της ζωής, η πρώιμη Γη και άλλοι πλανήτες του εσώτερου ηλιακού συστήματος ήταν τόσο θερμοί κατά τον σχηματισμό τους που στοιχεία όπως ο άνθρακας χάθηκαν ή εξαντλήθηκαν. Ενώ οι ψυχρότεροι γίγαντες σαν τον Δία και τον Ποσειδώνα θα μπορούσαν να υποστηρίξουν άνθρακα στο εξώτερο ηλιακό σύστημα, το μέγεθος του Δία μπορεί να μπλόκαρε βαρυτικά τον άνθρακα από το να εισαχθεί ξανά στο εσώτερο ηλιακό σύστημα. Οπότε προκύπτει το ερώτημα: Πώς οι εσώτεροι βραχώδεις πλανήτες εξελίχθηκαν στους πλούσιους σε άνθρακα κόσμους που είναι σήμερα;

Comet Catalina was visible through small telescopes or binoculars on January 1, 2016 as it made its closest approach to the Earth on its way into interstellar space.

Οι επιστήμονες εκτιμούν πως μια μικρή μεταβολή στην τροχιά του Δία επέτρεψε σε μικρούς, πρώιμους προγόνους κομητών να φέρουν άνθρακα από τις εξώτερες περιοχές στις εσώτερες- όπου ενσωματώθηκε σε πλανήτες όπως η Γη και ο Άρης. Η πλούσια σε άνθρακα σύνθεση του «Καταλίνα» βοηθά να εξηγηθεί πώς πλανήτες που σχηματίστηκαν στις θερμές, φτωχές σε άνθρακα περιοχές του πρώιμου ηλιακού συστήματος εξελίχθηκαν σε πλανήτες με το συγκεκριμένο, σημαντικό για τη ζωή, στοιχείο.

Πηγές: Charles E. Woodward, Diane H. Wooden, David E. Harker, Michael S. P. Kelley, Ray W. Russell, Daryl L. Kim. The Coma Dust of Comet C/2013 US10 (Catalina): A Window into Carbon in the Solar System. The Planetary Science Journal, 2021; 2 (1): 25 DOI: 10.3847/PSJ/abca3e - https://scitechdaily.com/comet-catalinas-glowing-tail-indicates-comets-delivered-carbon-to-rocky-planets/ - https://www.naftemporiki.gr/story/1700934/okomitis-katalina-dinei-stoixeia-gia-tin-emfanisi-tis-zois

 

 

 

Η Ελληνική γλώσσα. The Greek language

Πήλινη πλάκα που βρέθηκε σε θέση παρακείμενη του ιερού της Ολυμπίας. Στην πλάκα αναγράφονται 13 στίχοι από τη ραψωδία ξ της Οδύσσειας (ομιλία του Οδυσσέα στον Εύμαιο) και, σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις, μπορεί να χρονολογηθεί στη Ρωμαϊκή περίοδο (φωτ.: ΥΠΠΟΑ). The clay tablet contains 13 verses from the Odyssey’s 14th rhapsody. Image credit: Hellenic Ministry of Culture and Sports.

«Η Αγγλική γλώσσα έχει 490.000 λέξεις από τις οποίες 41.615 λέξεις. είναι από την Ελληνική γλώσσα. Επιπλέον, πολλές χιλιάδες επιστημονικοί όροι σχηματίστηκαν από ξένους στη βάση ελληνικών λέξεων». (Βιβλίο Γκίνες).

«Η Ελληνική με την μαθηματική δομή της είναι η γλώσσα της πληροφορικής και της νέας γενιάς των εξελιγμένων υπολογιστών, διότι μόνο σ’ αυτήν δεν υπάρχουν όρια». (Μπιλ Γκέιτς, Microsoft).

«Η Ελληνική και η Κινεζική είναι οι μόνες γλώσσες με συνεχή ζώσα παρουσία από τους ίδιους λαούς και… στον ίδιο χώρο εδώ και 4.000 έτη. Όλες οι γλώσσες θεωρούνται κρυφοελληνικές, με πλούσια δάνεια από τη μητέρα των γλωσσών, την Ελληνική». (Francisco Adrados, γλωσσολόγος).

ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ

The Taleides Painter, Dispute between Ajax and Odysseus for Achilles’ Armour (c 520 BCE), Attic black-figure oinochoe, Kalos inscription, Musée du Louvre, Paris. Original image © Marie-Lan Nguyen, via Wikimedia Commons.

Η Ελληνική γλώσσα έχει λέξεις για έννοιες οι οποίες παραμένουν χωρίς απόδοση στις υπόλοιπες γλώσσες, όπως άμιλλα, θαλπωρή και φιλότιμο. Μόνον η Ελληνική γλώσσα ξεχωρίζει τη ζωή από το βίο, την αγάπη από τον έρωτα.

Μόνον αυτή διαχωρίζει, διατηρώντας το ίδιο ριζικό θέμα, το ατύχημα από το δυστύχημα, το συμφέρον από το ενδιαφέρον.

Το εκπληκτικό είναι ότι η ίδια η Ελληνική γλώσσα μας διδάσκει συνεχώς πώς να γράφουμε σωστά. Μέσω της ετυμολογίας, μπορούμε να καταλάβουμε ποιος είναι ο σωστός τρόπος γραφής ακόμα και λέξεων που ποτέ δεν έχουμε δει ή γράψει.

Το «πειρούνι» για παράδειγμα, για κάποιον που έχει βασικές γνώσεις Αρχαίων Ελληνικών, είναι προφανές ότι γράφεται με «ει» και όχι με «ι-η» όπως πολύ άστοχα το γράφουμε σήμερα.

Ο λόγος είναι πολύ απλός, το «πειρούνι» προέρχεται από το ρήμα «πείρω» που σημαίνει τρυπώ-διαπερνώ, ακριβώς επειδή τρυπάμε με αυτό το φαγητό για να το πιάσουμε.

Επίσης, η λέξη «συγκεκριμένος» φυσικά και δεν μπορεί να γραφτεί «συγκεκρυμμένος», καθώς προέρχεται από το «κριμένος» (αυτός που έχει δηλαδή κριθεί) και όχι βέβαια από το «κρυμμένος» (αυτός που έχει κρυφτεί).

Άρα το να υπάρχουν πολλά γράμματα για τον ίδιο ήχο (π.χ. η, ι, υ, ει, οι κτλ) όχι μόνο δεν θα έπρεπε να μας δυσκολεύει, αλλά αντιθέτως να μας βοηθάει στο να γράφουμε πιο σωστά, εφόσον βέβαια έχουμε μια βασική κατανόηση της γλώσσας μας.

Επιπλέον, η ορθογραφία με την σειρά της μας βοηθάει αντίστροφα στην ετυμολογία αλλά και στην ανίχνευση της ιστορική πορείας της κάθε μίας λέξης. Και αυτό που μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε την καθημερινή μας νεοελληνική γλώσσα περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, είναι η γνώση των Αρχαίων Ελληνικών.

Είναι πραγματικά συγκλονιστικό συναίσθημα να μιλάς και ταυτόχρονα να συνειδητοποιείς τι ακριβώς λες, ενώ μιλάς και εκστομίζεις την κάθε λέξη ταυτόχρονα να σκέφτεσαι τη σημασία της.

Είναι πραγματικά μεγάλο κρίμα να διδάσκονται τα Αρχαία με τέτοιο φρικτό τρόπο στο σχολείο ώστε να σε κάνουν να αντιπαθείς κάτι το τόσο όμορφο και συναρπαστικό.

Η ΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ

Στη γλώσσα έχουμε το σημαίνον (την λέξη) και το σημαινόμενο (την έννοια). Στην Ελληνική γλώσσα αυτά τα δύο έχουν πρωτογενή σχέση, καθώς αντίθετα με τις άλλες γλώσσες το σημαίνον δεν είναι μια τυχαία σειρά από γράμματα.

Σε μια συνηθισμένη γλώσσα όπως τα Αγγλικά μπορούμε να συμφωνήσουμε όλοι να λέμε το σύννεφο car και το αυτοκίνητο cloud, και από την στιγμή που το συμφωνήσουμε να ισχύει.

Στα Ελληνικά κάτι τέτοιο είναι αδύνατον. Γι’ αυτό το λόγο πολλοί διαχωρίζουν τα Ελληνικά ως «εννοιολογική» γλώσσα από τις υπόλοιπες «σημειολογικές» γλώσσες.

Μάλιστα ο μεγάλος φιλόσοφος και μαθηματικός Βένερ Χάιζενμπεργκ είχε παρατηρήσει αυτή την σημαντική ιδιότητα για την οποία είχε πει «Η θητεία μου στην αρχαία Ελληνική γλώσσα υπήρξε η σπουδαιότερη πνευματική μου άσκηση.

Στην γλώσσα αυτή υπάρχει η πληρέστερη αντιστοιχία ανάμεσα στην λέξη και στο εννοιολογικό της περιεχόμενο».

Όπως μας έλεγε και ο Αντισθένης, «Αρχή σοφίας, η των ονομάτων επίσκεψις».

Για παράδειγμα ο «άρχων» είναι αυτός που έχει δική του γη (άρα=γή + έχων). Και πραγματικά, ακόμα και στις μέρες μας είναι πολύ σημαντικό να έχει κανείς δική του γη / δικό του σπίτι.

Ο «βοηθός» σημαίνει αυτός που στο κάλεσμα τρέχει. Βοή=φωνή + θέω=τρέχω. Ο Αστήρ είναι το αστέρι, αλλά η ίδια η λέξη μας λέει ότι κινείται, δεν μένει ακίνητο στον ουρανό (α + στήρ από το ίστημι που σημαίνει στέκομαι).

Αυτό που είναι πραγματικά ενδιαφέρον, είναι ότι πολλές φορές η λέξη περιγράφει ιδιότητες της έννοιας την οποίαν εκφράζει, αλλά με τέτοιο τρόπο που εντυπωσιάζει και δίνει τροφή για τη σκέψη.

Για παράδειγμα ο «φθόνος» ετυμολογείται από το ρήμα «φθίνω» που σημαίνει μειώνομαι. Και πραγματικά ο φθόνος σαν συναίσθημα, σιγά-σιγά μας φθίνει και μας καταστρέφει.

Μας «φθίνει» – ελαττώνει ως ανθρώπους – και μας φθίνει μέχρι και την υγεία μας. Και, βέβαια, όταν αναφερόμαστε σε κάτι που είναι τόσο πολύ ώστε να μην τελειώνει, πως το λέμε; Μα, φυσικά, «άφθονο».

Έχουμε τη λέξη «ωραίος» που προέρχεται από την «ώρα». Διότι για να είναι κάτι ωραίο, πρέπει να έλθει και στην ώρα του.

Ωραίο δεν είναι το φρούτο όταν είναι άγουρο ή σαπισμένο και ωραία γυναίκα δεν είναι κάποια ούτε στα 70 της άλλα ούτε φυσικά και στα 10 της. Ούτε το καλύτερο φαγητό είναι ωραίο όταν είμαστε χορτάτοι, επειδή, σε αυτή την περίπτωση, δεν μπορούμε να το απολαύσουμε.

Lessons in liberty … ancient Greece produced ideas that have subsequently informed the most significant moments in western political history. Illustration by Romy Blumel for the Saturday Review.

Ακόμα έχουμε την λέξη «ελευθερία» για την οποία το «Ετυμολογικόν Μέγα» διατείνεται «παρά το ελεύθειν όπου ερά» = το να πηγαίνει κανείς όπου αγαπά .. Άρα βάσει της ίδιας της λέξης, ελεύθερος είσαι όταν έχεις τη δυνατότητα να πάς όπου αγαπάς. Πόσο ενδιαφέρουσα ερμηνεία!!!

Ο Ερμής Κρατά το παιδί-Διόνυσο, του Πραξιτέλη, Αρχαιολογικό Μουσείο Ολυμπίας. Hermes and the Infant Dionysus by Praxiteles, 4th century BC, Archaeological Museum of Olympia, Greece.

Το άγαλμα ετυμολογείται από το αγάλλομαι (ευχαριστιέμαι) επειδή όταν βλέπουμε (σε αρχική φάση οι Θεοί) ένα όμορφο αρχαιοελληνικό άγαλμα η ψυχή μας ευχαριστείται, αγάλλεται. Και από το θέαμα αυτό επέρχεται η αγαλλίαση.

Η Αφροδίτη της Μήλου. Venus de Milo, c. 130 - 100 BC, Greek, the Louvre.

Αν κάνουμε όμως την ανάλυση της λέξης αυτής θα δούμε ότι είναι σύνθετη από αγάλλομαι + ίαση (=γιατρειά). Άρα, για να συνοψίσουμε, όταν βλέπουμε ένα όμορφο άγαλμα (ή οτιδήποτε όμορφο), η ψυχή μας αγάλλεται και γιατρευόμαστε. Και πραγματικά, γνωρίζουμε όλοι ότι η ψυχική μας κατάσταση συνδέεται άμεσα με τη σωματική μας υγεία.

Παρένθεση: και μια και το έφερε η «κουβέντα», η Ελληνική γλώσσα μας λέει και τι είναι άσχημο. Από το στερητικό «α» και την λέξη σχήμα μπορούμε εύκολα να καταλάβουμε τι. Για σκεφτείτε το λίγο.

Σε αυτό το σημείο, δεν μπορούμε παρά να σταθούμε στην αντίστοιχη Λατινική λέξη για το άγαλμα (που μόνο Λατινική δεν είναι).

Οι Λατίνοι ονόμασαν το άγαλμα, statua από το Ελληνικό «ίστημι» που ήδη αναφέραμε, και το ονόμασαν έτσι επειδή στέκει ακίνητο. Προσέξτε την τεράστια διαφορά σε φιλοσοφία μεταξύ των δύο γλωσσών, αυτό που σημαίνει στα Ελληνικά κάτι τόσο βαθύ εννοιολογικά, για τους Λατίνους είναι απλά ένα ακίνητο πράγμα.

Είναι προφανής η σχέση που έχει η γλώσσα με τη σκέψη του ανθρώπου. Όπως λέει και ο George Orwell στο αθάνατο έργο του «1984», απλή γλώσσα σημαίνει και απλή σκέψη. Εκεί το καθεστώς προσπαθούσε να περιορίσει την γλώσσα για να περιορίσει την σκέψη των ανθρώπων, καταργώντας συνεχώς λέξεις.

«Η γλώσσα και οι κανόνες αυτής αναπτύσσουν την κρίση», έγραφε ο Μιχάι Εμινέσκου, εθνικός ποιητής των Ρουμάνων.

Μια πολύπλοκη γλώσσα αποτελεί μαρτυρία ενός προηγμένου πνευματικά πολιτισμού. Το να μπορείς να μιλάς σωστά σημαίνει ότι ήδη είσαι σε θέση να σκέφτεσαι σωστά, να γεννάς διαρκώς λόγο και όχι να παπαγαλίζεις λέξεις και φράσεις.

Η ΜΟΥΣΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ

Το προοίμιο της Οδύσσειας με ερασμιακή προφορά. © Γιάννης Παπαθανασίου

Η Ελληνική φωνή κατά την αρχαιότητα ονομαζόταν «αυδή». Η λέξη αυτή δεν είναι τυχαία αφού προέρχεται από το ρήμα «άδω» που σημαίνει τραγουδώ.

Όπως γράφει και ο μεγάλος ποιητής και ακαδημαϊκός Νικηφόρος Βρεττάκος:

«Όταν κάποτε φύγω από τούτο το φώς θα ελιχθώ προς τα πάνω, όπως ένα ποταμάκι που μουρμουρίζει. Κι αν τυχόν κάπου ανάμεσα στους γαλάζιους διαδρόμους συναντήσω αγγέλους, θα τους μιλήσω Ελληνικά, επειδή δεν ξέρουνε γλώσσες. Μιλάνε Μεταξύ τους με μουσική».

Ο γνωστός Γάλλος συγγραφεύς Ζακ Λακαρριέρ επίσης μας περιγράφει την κάτωθι εμπειρία από το ταξίδι του στην Ελλάδα:

«Άκουγα αυτούς τους ανθρώπους να συζητούν σε μια γλώσσα που ήταν για μένα αρμονική αλλά και ακατάληπτα μουσική. Αυτό το ταξίδι προς την πατρίδα – μητέρα των εννοιών μας – μου απεκάλυπτε ένα άγνωστο πρόγονο, που μιλούσε μια γλώσσα τόσο μακρινή στο παρελθόν, μα οικεία και μόνο από τους ήχους της. Αισθάνθηκα να τα έχω χαμένα, όπως αν μου είχαν πει ένα βράδυ ότι ο αληθινός μου πατέρας ή η αληθινή μου μάνα δεν ήσαν αυτοί που με είχαν αναστήσει».

'Force of nature...' Composer Iannis Xenakis photographed at his home in Paris, May, 2001. Photograph: Ulf Andersen/Getty Images

Ο διάσημος Έλληνας και διεθνούς φήμης μουσικός Ιάνης Ξενάκης, είχε πολλές φορές τονίσει ότι η μουσικότητα της Ελληνικής είναι εφάμιλλη της συμπαντικής.

Αλλά και ο Γίββων μίλησε για μουσικότατη και γονιμότατη γλώσσα, που δίνει κορμί στις φιλοσοφικές αφαιρέσεις και ψυχή στα αντικείμενα των αισθήσεων.

Ας μην ξεχνάμε ότι οι Αρχαίοι Έλληνες δεν χρησιμοποιούσαν ξεχωριστά σύμβολα για νότες, χρησιμοποιούσαν τα ίδια τα γράμματα του αλφαβήτου.

«Οι τόνοι της Ελληνικής γλώσσας είναι μουσικά σημεία που μαζί με τους κανόνες προφυλάττουν από την παραφωνία μια γλώσσα κατ’ εξοχήν μουσική, όπως κάνει η αντίστιξη που διδάσκεται στα ωδεία, ή οι διέσεις και υφέσεις που διορθώνουν τις κακόηχες συγχορδίες» όπως σημειώνει η φιλόλογος και συγγραφεύς Α. Τζιροπούλου-Ευσταθίου.

Είναι γνωστό εξάλλου πως όταν οι Ρωμαίοι πολίτες πρωτάκουσαν στην Ρώμη Έλληνες ρήτορες, συνέρρεαν να θαυμάσουν, ακόμη και όσοι δεν γνώριζαν Ελληνικά, τους ανθρώπους που «ελάλουν ώς αηδόνες».

Δυστυχώς κάπου στην πορεία της Ελληνικής φυλής, η μουσικότητα αυτή (την οποία οι Ιταλοί κατάφεραν και κράτησαν) χάθηκε, προφανώς στα μαύρα χρόνια της Τουρκοκρατίας.

Να τονίσουμε εδώ ότι οι άνθρωποι της επαρχίας, του οποίους συχνά κοροϊδεύουμε για την προφορά τους, είναι πιο κοντά στην Αρχαιοελληνική προφορά από ό,τι εμείς οι άνθρωποι της πόλεως.

The Education of Achilles by ­Chiron fresco from Herculaneum. Photograph: Leemage/Corbis

Η Ελληνική γλώσσα επιβλήθηκε αβίαστα (στους Λατίνους) και χάρη στην μουσικότητά της. Όπως γράφει και ο Ρωμαίος Οράτιος «Η Ελληνική φυλή γεννήθηκε ευνοημένη με μία γλώσσα εύηχη, γεμάτη μουσικότητα».

Πηγές: https://neoskosmos.com/el/284741/i-elliniki-glossa/ - https://www.theguardian.com/books/2015/jun/20/classics-for-the-people-ancient-greeks

 

 

Ανακαλύφθηκε το αρχαιότερο ηφαιστειακό πέτρωμα σε μετεωρίτη ηλικίας 4,6 δισ. ετών. 4.6-billion-year-old meteorite is the oldest volcanic rock ever found

Ένας άκρως ασυνήθιστος μετεωρίτης ηλικίας σχεδόν 4,6 δισεκατομμυρίων ετών, που ανακαλύφθηκε στην Αλγερινή έρημο Σαχάρα το 2020, περιέχει το αρχαιότερο ηφαιστειακό πέτρωμα που έχει ποτέ βρεθεί, σύμφωνα με τους Γάλλους επιστήμονες που τον ανέλυσαν. The oldest volcanic rock we have ever discovered may help us understand the building blocks of planets. The meteorite, which was discovered in the Sahara desert in 2020, dates from just 2 million years after the formation of the solar system – making it more than a million years older than the previous record-holder. This is the oldest chunk of volcanic rock ever unearthed. Credit: Maine Mineral and Gem Museum/Darryl Pitt

«Ο μετεωρίτης είναι ο αρχαιότερος μαγματικός βράχος που έχει αναλυθεί μέχρι σήμερα και ρίχνει φως στη δημιουργία των πρωταρχικών φλοιών που κάλυπταν τους αρχαιότερους πρωτοπλανήτες», σύμφωνα με τους ερευνητές που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ (PNAS).

«Δουλεύω πάνω στους μετεωρίτες περισσότερα από 20 χρόνια και αυτός είναι ο πιο φανταστικός νέος μετεωρίτης που έχω ποτέ δει. Πιθανώς δεν θα ξαναβρούμε κάτι ανάλογο ακόμη πιο παλαιό», δήλωσε στο "New Scientist" ο επικεφαλής ερευνητής Ζαν-Αλί Μπαράτ του Πανεπιστημίου της Βρέστης και του Εθνικού Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών (CNRS) της Γαλλίας.

Two views of a piece of EC 002. The main mass of the meteorite resides at the Maine Mineral and Gem Museum. Image credit: Maine Mineral and Gem Museum/Darryl Pitt

Ο μετεωρίτης ονομάστηκε Erg Chech 002 ή EC 002 και αποτελείται από ανδεσίτη, ο οποίος στη Γη βρίσκεται κυρίως στις ζώνες καταβύθισης, τις περιοχές όπου οι τεκτονικές πλάκες συγκρούονται και η μία βυθίζεται κάτω από την άλλη. Σπάνια έχει βρεθεί ανδεσίτης σε μετεωρίτη, καθώς οι περισσότεροι που πέφτουν στον πλανήτη μας, αποτελούνται από ένα άλλο είδος ηφαιστειακού πετρώματος, το βασάλτη.

A protoplanet in the early solar system spawned a unique type of meteorite. The EC 002 meteorite is "relatively coarse grained, tan and beige," with crystals that are green, yellow-green and yellow-brown. Image credit: Maine Mineral and Gem Museum/Darryl Pitt

Ο εν λόγω μετεωρίτης πιθανώς αποτελούσε μέρος του φλοιού ενός αρχαίου πρωτοπλανήτη που διασπάστηκε στη νηπιακή ηλικία του ηλιακού συστήματος. Κανένας γνωστός αστεροειδής δεν μοιάζει στη χημική σύνθεση του με τον EC 002, πράγμα που σημαίνει ότι σχεδόν έχουν εκλείψει πια σήμερα τέτοια πλανητικά απομεινάρια.

Πηγές: Proceedings of the National Academy of Sciences, DOI: 10.1073/pnas.2026129118 - https://www.newscientist.com/article/2270314-4-6-billion-year-old-meteorite-is-the-oldest-volcanic-rock-ever-found/ -  https://www.skai.gr/news/technology/anakalyfthike-to-arxaiotero-ifaisteiako-petroma-se-meteoriti-ilikias-46-dis-eton

 

 

Εντοπισμός πιθανής ηφαιστειακής δραστηριότητας σε εξωπλανήτη. The Volcano Planet LHS 3844b

Ομάδα ερευνητών υπό τον Τομπάιας Μέιερ του CSH (Center for Space and Habitability) στο Πανεπιστήμιο της Βέρνης και με τη συμμετοχή του ETZ Zurich, του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και του ΝCCR PlanetS ανακάλυψαν στοιχεία μοτίβων ροών εντός ενός πλανήτη σε απόσταση 45 ετών φωτός από τη Γη – του LHS 3844b. LHS 3844b’s hemispheric tectonics is the direct consequence of a significant temperature contrast between its day- and nightside and is absent in the present-day Solar System. This illustration shows the possible interior dynamics of the hot super-Earth LHS 3844b. Image credit: Universität Bern / University of Bern / Thibaut Roger

Η τεκτονική δραστηριότητα στη Γη δεν είναι υπεύθυνη μόνο για βουνά και σεισμούς, μα και για τον κύκλο που φέρνει υλικό από το εσωτερικό του πλανήτη στην επιφάνεια και την ατμόσφαιρα, και μετά το μεταφέρει πίσω, κάτω από τον φλοιό της Γης. Ως εκ τούτου, έπαιξε σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των συνθηκών που έκαναν τη Γη κατοικήσιμη.

Μέχρι τώρα δεν είχαν βρεθεί σε εξωπλανήτες στοιχεία τεκτονικής δραστηριότητας σε πλήρες πλανητικό επίπεδο. Ομάδα ερευνητών υπό τον Τομπάιας Μέιερ του CSH (Center for Space and Habitability) στο Πανεπιστήμιο της Βέρνης και με τη συμμετοχή του ETZ Zurich, του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και του ΝCCR PlanetS ανακάλυψαν στοιχεία μοτίβων ροών εντός ενός πλανήτη σε απόσταση 45 ετών φωτός από τη Γη – του LHS 3844b. Τα σχετικά αποτελέσματα δημοσιεύτηκαν στο Astrophysical Journal Letters.

Tobias G. Meier, Center for Space and Habitability (CSH) and NCCR PlanetS, University of Bern. © Universität Bern / University of Bern, Photo: Felix Meier

«Η παρατήρηση ενδείξεων τεκτονικής δραστηριότητας είναι πολύ δύσκολη, επειδή συνήθως κρύβονται κάτω από μια ατμόσφαιρα» εξηγεί ο Μέιερ. Ωστόσο πρόσφατα αποτελέσματα έδειξαν πως ο LHS 3844b πιθανότατα δεν έχει ατμόσφαιρα. Λίγο μεγαλύτερος από τη Γη και πιθανότατα αντίστοιχα βραχώδης, είναι σε τροχιά γύρω από το άστρο του σε τόσο μικρή απόσταση που η μία πλευρά του πλανήτη είναι συνεχώς σε φως και η άλλη συνεχώς σε σκοτάδι- όπως η ίδια πλευρά της Σελήνης βλέπει πάντα προς τη Γη. Χωρίς ατμόσφαιρα να προστατεύει από την ακτινοβολία, η επιφάνεια είναι πάντα πολύ θερμή- ικανή να φτάνει μέχρι και 800 βαθμούς Κελσίου στη φωτεινή πλευρά. Στη σκοτεινή πλευρά οι θερμοκρασίες είναι εξαιρετικά χαμηλές- πέφτοντας ακόμα και κάτω από τους 250 βαθμούς Κελσίου. «Σκεφτήκαμε πως αυτή η μεγάλη αντίθεση θερμοκρασίας μπορεί να επηρεάζει τη ροή υλικού στο εσωτερικό του πλανήτη» είπε ο Μάιερ.

The volcano planet LHS 3844b might be filled with active volcanoes covering half its surface, forming a glowing red alien world. An artist’s concept of LHS 3844b, showing the day side of this planet awash with volcanic activity. Image credit: The Cosmic Companion / Created in NASA’s Eyes

Για να δοκιμάσουν τη θεωρία τους, οι ερευνητές έκαναν προσομοιώσεις υπολογιστή- και οι περισσότερες έδειξαν ότι υπήρχε μόνο ροή προς τα πάνω στη μια πλευρά του πλανήτη και προς τα κάτω στην άλλη. Ως εκ τούτου, όπως σημειώνει ο Μάιερ, το υλικό έρεε από το ένα ημισφαίριο στο άλλο. Ωστόσο, η κατεύθυνση δεν ήταν πάντα η ίδια. «Με βάση αυτά που έχουμε συνηθίσει στη Γη, θα περίμενε κανείς το υλικό στη θερμή φωτεινή πλευρά να είναι ελαφρύτερο και ως εκ τούτου να ρέει προς τα πάνω και το αντίθετο» είπε άλλος ένας εκ των ερευνητών, ο Νταν Μπόουερ. Ωστόσο κάποιες προσομοιώσεις έδειξαν ακριβώς τις αντίθετες κατευθύνσεις- και αυτό θεωρείται πως οφείλεται στην αλλαγή του ιξώδους με τη θερμοκρασία: Το ψυχρό υλικό είναι πιο άκαμπτο και ως εκ τούτου δεν «θέλει» να καμφθεί, να σπάσει ή να υποχωρήσει στο εσωτερικό. Ωστόσο, το θερμό υλικό ρέει προς το εσωτερικό του πλανήτη.

Σε κάθε περίπτωση, τα αποτελέσματα της έρευνας δείχνουν πώς μια πλανητική επιφάνεια και το εσωτερικό μπορούν να ανταλλάσσουν υλικό υπό συνθήκες πολύ διαφορετικές από αυτές της Γης. Οι ροές αυτές θα μπορούσαν να έχουν περίεργες συνέπειες: «Σε οποιαδήποτε πλευρά του πλανήτη το υλικό ρέει προς τα επάνω, θα περίμενε κάποιος μεγάλη ηφαιστειακή δραστηριότητα σε αυτή την πλευρά» είπε ο Μπόουερ, προσθέτοντας πως «παρόμοιες βαθιές ροές προς τα πάνω στη Γη προκαλούν ηφαιστειακή δραστηριότητα στη Χαβάη και την Ισλανδία». Ως εκ τούτου, θα μπορούσε να φανταστεί κανείς ένα ημισφαίριο με αμέτρητα ηφαίστεια, και ένα χωρίς σχεδόν κανένα.

Πηγές: https://iopscience.iop.org/article/10.3847/2041-8213/abe400/meta - http://www.sci-news.com/astronomy/lhs-3844b-hemispheric-tectonics-09417.html - https://www.naftemporiki.gr/story/1700531/entopismos-pithanis-ifaisteiakis-drastiriotitas-se-eksoplaniti