Ο αιρετικός φαραώ Ακενατόν και ο ναός του Ατόν. The Heretic Pharaoh: Egypt's Golden Empire

Relief showing Akhenaten and his wife Nefertiti worshipping the Aten. Tel el Amarna, Aten Temple  ©

Την εικόνα του λίθινου ναού του Ατόν στην Αμάρνα της  Αιγύπτου,  που είναι  η  μοναδική σωζόμενη πρωτεύουσα του αρχαίου βασιλείου των Αιγυπτίων κατόρθωσαν να σχηματίσουν  βρετανοί αρχαιολόγοι που διεξάγουν ανασκαφές και αναστηλώσεις στα μνημεία, τα οποία  έκτισε ο αιρετικός φαραώ Ακενατόν.

Part of the Great Temple of Akhenaten, "The Heretic Pharoah", at Tell El-Amarna.

«Διακοσμημένη με τρόπο πολύχρωμο και πολυτελή, με τη χρήση διαφόρων τύπων όμορφων σκληρών λίθων, ήταν  η πρόσοψή  του», σύμφωνα με τα  λεγόμενα  της δρ. Κριστίν Τόμσον, η οποία είναι μέλος της ομάδας του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ με επικεφαλής τον επίτιμο καθηγητή Μπάρι Κεμπ και τη δρ. Αννα Στήβενς. Όπως διευκρινίζεται εξάλλου αρκετά τέτοια θραύσματα δεν προέρχονταν από ογκολίθους αλλά απόενθέματα που τοποθετούνταν σε  χάσματα ή θραύσεις. Μία  ακόμη πολύ ενδιαφέρουσα διαπίστωση είναι,  ότι η μνημειακή είσοδος στον ναό περιλάμβανε δύο πυλώνες από ασβεστόλιθο, που ακολουθούνταν από κιονοστοιχία δύο σειρών με τέσσερις γιγαντιαίους κίονες.

The Sanctuary of the Great Aten Temple.

Πρόκειται για τα συμπεράσματα από τα νέα ευρήματα αλλά και τις εργασίες αποκατάστασης στη θέση Τελ ελ-Αμάρνα, που χαρακτήρισαν την τελευταία ανασκαφική περίοδο της βρετανικής αποστολής που έληξε πριν από λίγες μέρες. Οι εργασίες αυτές είχαν επικεντρωθεί στο έμπροσθεν τμήμα του μεγάλου ναού του θεού Ατόν αλλά και στο κτίσμα που είναι γνωστό ως «μικρό λίθινο ανάκτορο», όπου έγιναν αναστηλωτικές εργασίες ώστε και τα δύο κτιριακά συγκροτήματα να είναι επισκέψιμα σύντομα.

Amarna is an extensive Egyptian archaeological site that represents the remains of the capital city newly established and built by the Pharaoh Akhenaten of the late Eighteenth Dynasty (c. 1353 BC), and abandoned shortly afterwards. The name for the city employed by the ancient Egyptians is written as Akhetaten (or Akhetaton - transliterations vary) in English transliteration. Akhetaten means "Horizon of the Aten."

Συγκεκριμένα στον ναό οι εργασίες επικεντρώθηκαν στον βόρειο πυλώνα όπου μετά από την αφαίρεση προσθηκών, αποκαλύφθηκε ότι ήταν γεμισμένος από ωμοπλίνθους. Νοτίως του πυλώνα επίσης υπάρχει ένα κεκλιμένο επίπεδο πλάτους 9,15 μέτρων, που ορίζεται ως η αρχική πρόσβαση στο ναό και χαρακτηρίζεται από έναν αναλειμματικό τοίχο γεμισμένο με  άμμο. Στο σημείο αυτό μάλιστα κατασκευάζεται μία πλατφόρμα περιήγησης, από την οποία θα είναι δυνατή η θέαση του χώρου από ψηλά. Η θέα από εκεί μάλιστα θα φθάνει ως και το νότιο πυλώνα του ναού με το κεκλιμένο επίπεδο πρόσβασης να βρίσκεται στη μέση.

This shrine stele also from the early part of the Amarna period depicts Akhenaten, Nefertiti, and Princesses Meretaten, Mekeaten, and Ankhesenpaaten worshiping the Aten as a family. Dorothea Arnold in her article "Aspects of the Royal Female Image during the Amarna Period" discusses the plethora of reliefs depicting intimate family moments. While Akhenaten leans forward to give Meretaten a kiss, Mekeaten plays on her mother's lap and gazes up lovingly.

Γενικότερα πάντως οι εργασίες στοχεύουν στην αναστήλωση - μερική βεβαίως -και αποκατάσταση των μνημείων της πόλης, τα οποία είχαν διαλυθεί μετά την πτώση του Ακενατόν, προκειμένου να χρησιμοποιηθεί το υλικό τους σε άλλες  κατασκευές. Τμήματα όμως αυτού του οικοδομικού υλικού, τα οποία μάλιστα δίνουν στοιχεία για την αρχική μορφή των μνημείων, αποκαλύπτονται σε αποθέτες από τις παλαιότερες ανασκαφές και  τώρα πλέον ανασυστήνονται.

Στο λεγόμενο μικρό ανάκτορο εξάλλου, το οποίο είναι θεμελιωμένο σε κρηπίδα από γύψο  οι εργασίες είχαν στόχο την ανάδειξη του βασικού σχεδίου του κτιρίου. Στο χώρο αυτό αποκαλύφθηκε και μία «πλατεία», μία ανοικτή περιοχή δηλαδή, με πατημένο χώμα, που καταλήγει στη μνημειακή είσοδο του ναού, 30 μέτρα πίσω από τους λίθινους πυλώνες. Σ΄αυτή την πλατεία βρέθηκαν και ίχνη ευρείας, ανθρώπινης πρόσβασης καθώς και βάσεις από λάσπη περιστοιχισμένες από γούρνες και στρωμένες με γυψοκονίαμα, που μαρτυρούν την εναπόθεση προσφορών στον θεό από κοινούς θνητούς, ήδη από την εποχή που χτιζόταν ο ναός.

It was said that one day Akhenaten had a vision wherein he saw a sun disc between two mountains. He felt that God was guiding him to make change. He was shown the God, Aten, as the Sun Disk - the Light. He felt guided by Aten to build a city between the two mountains. In the sixth year of his reign Akhenaten rejected the Gods of Thebes. They were never part of his childhood anyway since he had been shunned as a child. Akhenaten had declared for the first time in recorded history that there was only one God - the concept of monotheism. Overnight he turned 2,000 years of Egyptian religious upside down...

Σημειώνουμε ότι ο Ακενατόν, Αμένοφις κατά την ελληνική εκδοχή (μέσα του 14ου αιώνα π.Χ.) ήταν αυτός που μετέφερε τη πρωτεύουσα της χώρας από τις Θήβες  σε μία νέα πόλη στην περιοχή της Αμάρνα αλλά και ο φαραώ που προσπάθησε να κάνει σοβαρές μεταρρυθμίσεις στην θρησκεία και στο ιερατείο φθάνοντας στο τέλος να εισηγείται έναν  μόνον θεό, τον Ατόν για την λατρεία του οποίου δεν απαιτούνταν η μεσολάβηση των ιερέων, κάτι  βεβαίως που ξεσήκωσε τεράστιες αντιδράσεις.