Διαχρονική Θεσσαλονίκη. Timeless Thessaloniki

Ο νότιος τρούλος του ναού των Αγίων Αποστόλων. Οι τρούλοι που βρίσκονται στα 4 σημεία του ορίζοντα είναι μικρότεροι από τον κεντρικό. Church of the Holy Apostles, Thessaloniki, Southern dome.

Τον φθινοπωρινό κύκλο ξεναγήσεων στις Δημοτικές Κοινότητες, ο οποίος ξεκινάει τον Οκτώβριο και ολοκληρώνεται το Δεκέμβριο του 2013, διοργανώνει και φέτος ο Δήμος Θεσσαλονίκης με τίτλο «Γνωρίζω και Μαθαίνω την Πόλη μου». Βασικοί στόχοι του προγράμματος είναι η ανάδειξη και η προβολή των μοναδικών μνημείων και των ιστορικών περιοχών της πόλης, τα οποία τόσο οι δημότες όσο και οι επισκέπτες της Θεσσαλονίκης, θα έχουν τη σπάνια δυνατότητα να γνωρίσουν διεξοδικά.

Η Διαχρονική Θεσσαλονίκη ήταν ο περίπατος που ακολούθησα, το Σάββατο 12 Οκτωβρίου, και τα μνημεία που περιελάμβανε ήταν η εκκλησία των Αγίων Αποστόλων, τα δυτικά Τείχη, το Πασά Χαμάμ, το ξενοδοχείο «Βιέννη», το άγαλμα του Βασιλιά Κωνσταντίνου, το φρούριο Βαρδαρίου (Τοπ Χανέ), η οικία Πετρίδη και ο παλιός σιδηροδρομικός σταθμός.

Η εκκλησία των Αγίων Αποστόλων και τα δυτικά τείχη

Στην αρχή της οδού Ολύμπου, κοντά στα δυτικά τείχη της Θεσσαλονίκης και νότια της Ληταίας Πύλης, βρίσκεται ο ναός των Αγίων Αποστόλων. Ο πυλώνας νότια του ναού και η κινστέρνα στα βορειοδυτικά μαρτυρούν ότι αποτελούσε καθολικό μοναστηριού. The Church of the Holy Apostles is a 14th-century Byzantine church in the northern Greek city of Thessaloniki. As evidenced by remnants of a column to the south of the church and a cistern to its northwest, it originally formed part of a larger complex. Consequently it appears that the church was originally built as the katholikon of a monastery.

Η επιγραφή ''Πατριάρχης και κτήτωρ'' στο υπέρθυρο της εισόδου, τα μονογράμματα (συμπιλήματα) στα κιονόκρανα της δυτικής όψης και οι κεραμοπλαστικές επιγραφές στη δυτική και νότια όψη αναφέρουν τον Πατριάρχη Νίφωνα Α' (1310-1314) ως ιδρυτή. Γραπτή επιγραφή στον ανατολικό τοίχο του νάρθηκα μνημονεύει τον ίδιο Πατριάρχη και το μαθητή του ηγούμενο Παύλο ως πρώτο και δεύτερο κτήτορα, αντίστοιχα, ''της σεβασμίας Μονής ταύτης''. Η απεικόνιση του Παύλου δεομένου μπροστά στην ένθρονη Θεοτόκο, στο υπέρθυρο της εισόδου προς τον κυρίως ναό, και οι θεομητορικές σκηνές που κοσμούν τη στοά ενισχύουν την υπόθεση ότι πρόκειται για βυζαντινή μονή αφιερωμένη στην Παναγία, ίσως τη Μονή της Θεοτόκου Γοργοεπηκόου.  The date of its construction is not entirely clear: the founder's inscription above the entrance, the monograms in the capitals and other inscriptions refer to Nephon I, Patriarch of Constantinople in 1310–1314, as the ktetor. Another inscription on the eastern wall commemorates the same patriarch and his pupil, the hegumenos Paul, as first and second ktetores respectively. Recent analysis using carbon-14 however points to a later date for the entire structure, ca. 1329. A depiction of the hegumenos Paul kneeling before the Virgin Mary, as well as a series of Marian scenes lead to the conclusion that the church was dedicated to the Virgin, perhaps to be identified with the Monastery of Theotokos Gorgoepikoos.

Το μνημείο ανήκει στον τύπο των σύνθετων πεντάτρουλλων τετρακιόνιων σταυροειδών εγγεγραμμένων ναών με νάρθηκα και περίστωο με δύο παρεκκλήσια ανατολικά. Τα πολλαπλά επίπεδα όπου αποτυπώνεται έντονα το σημείο του σταυρού, η πλινθόκτιστη ανωδομή, οι ραδινοί τρούλοι, οι πολύπλευρες κόγχες του ιερού βήματος, τα αψιδώματα, τα βαθμιδωτά τόξα, οι ημικιονίσκοι, τα δίλοβα παράθυρα και τα τρίβηλα ανοίγματα συντελούν στη δημιουργία ενός κομψού και ανάλαφρου συνόλου. Ο κεραμοπλαστικός διάκοσμος στην ανατολική πλευρά προσδίδει ζωγραφική όψη στο αρχιτεκτόνημα. 

The building belongs to the type of the composite, five-domed cross-in-square churches, with four supporting columns. It also features a narthex with a U-shaped peristoon (an ambulatory with galleries), with small domes at each corner. There are also two small side-chapels to the east. The exterior walls feature rich decoration with a variety of brick-work patterns.

Αριστουργηματικά ψηφιδωτά της εποχής του Νίφωνα σώζονται αποσπασματικά στα υψηλότερα σημεία του κυρίως ναού: ο Παντοκράτορας και οι προφήτες στον τρούλο, οι Ευαγγελιστές στα σφαιρικά τρίγωνα, το Δωδεκάορτο στις καμάρες και το δυτικό τοίχο και άγιοι μάρτυρες. Πρόκειται για το τελευταίο ψηφιδωτό σύνολο της Θεσσαλονίκης και από τα τελευταία στο Βυζάντιο, προτού αρχίσει η πτωτική πορεία της αυτοκρατορίας. Εικονογραφικά συνδέεται με κωνσταντινουπολίτικα σύνολα, όπως της Μονής της Χώρας και της Μονής Παμμακαρίστου, αλλά τεχνοτροπικά ο εκφραστικός ρεαλισμός που κυριαρχεί σκιαγραφεί το καλλιτεχνικό περιβάλλον που επιχωριάζει στη Θεσσαλονίκη και επηρεάζει ολόκληρη τη Μακεδονία κατά την παλαιολόγεια ανναγένηση.

The interior gives a very vertical impression, as the ratio of height to width of the church's central bay is 5 to 1. The interior decoration consists of rich mosaics on the upper levels, inspired by Constantinopolitan models. These are particularly important eas some of the last examples of Byzantine mosaics (and the last of its kind in Thessaloniki itself). Frescoes complete the decoration on the lower levels of the main church, but also on the narthex and one of the chapels. These too show influence from Constantinople, and were possibly executed by a workshop from the imperial capital, perhaps the same which decorated the Chora Church. They were probably carried out under the patronage of the hegumenos Paul, after 1314 or in the period 1328–1334.

Περί το 1520-1530 η μονή μετατράπηκε σε τζαμί με την επωνυμία Σοούκ Σου Τζαμί (= τζαμί του κρύου νερού). Τα ψηφιδωτά και οι τοιχογραφίες καλύφθηκαν με επίχρισμα, αφού πρώτα αφαιρέθηκαν προσεκτικά οι χρυσές ψηφίδες. Η επωνυμία Άγιοι Απόστολοι συνδέεται με τη νεώτερη παράδοση του 19ου αιώνα.

With the conquest of the city by the Ottoman Turks, in ca. 1520–1530 the church was converted into a mosque with the name Soğuksu Camii ("Mosque of the Cold Water"). As was their usual practice, the Ottomans covered the mosaics and frescoes with plaster, after they removed the gold tesserae. The church's modern name, "Holy Apostles", was not attributed to the building until the 19th century.

«Αξίζει να δείτε τη ρίζα του Ιεσσαί που περιγράφει το γενεαλογικό δέντρο της Παναγίας, ένα χέρι που κρατάει τις ψυχές, καθώς και τη Σαλώμη να χορεύει και το γεύμα του Ηρώδη», ενημέρωσε το γκρουπ ο ξεναγός Κώστας Σφήκας και κατά μικρές ομάδες εισχωρούσαμε στο εσωτερικό του ναού να θαυμάσουμε τις αγιογραφίες. (σ.σ. η Ρίζα του Ιεσσαί βρίσκεται δεξιά του ναού, το χέρι πάνω από την είσοδο του νάρθηκα και η Σαλώμη αριστερά, στο βάθος).

Οι αποκαλύψεις των τοιχογραφιών πραγματοποιήθηκαν σταδιακά από το 1926 και εξής. Μετά τους σεισμούς του 1978 έγιναν εργασίες στερέωσης. Το 2002 καθαρίστηκαν τα ψηφιδωτά και αναδείχθηκε ο χρωματικός πλούτος τους.

Restoration and the gradual revealing of the frescoes began in 1926. After the 1978 earthquake, the building was strengthened, and in 2002, the mosaics were cleaned up.

Όσον αφορά το παλαιοχριστιανικό και βυζαντινό τείχος, στη δυτική πλευρά, έχει αποκαλυφθεί στον άξονα από το φρούριο του Βαρδαρίου (Τοπ Χανέ) προς την πλατεία Δημοκρατίας (Βαρδάρι), όπου υπήρχε η κύρια πύλη προς τα δυτικά, η Χρυσή Πύλη των τειχών της πόλης. Από αυτήν ξεκινούσε η κύρια οδική αρτηρία της Θεσσαλονίκης, η ρωμαϊκή Via Regia ή η βυζαντινή Λεωφόρος που περνούσε κάτω από το επίπεδο της σημερινής Εγνατίας οδού.

Εμείς σταθήκαμε στο σημείο του τείχους που βρίσκεται επί της οδού Ειρήνης, κοντά στην Αγ. Δημητρίου, στον άξονα της οποίας ανοιγόταν μία άλλη πύλη των δυτικών τειχών, η Λυταία Πύλη. Με 12 μ. ύψος το τείχος συμπληρώνεται στη βάση του από μαρμάρινα κομμάτια, τα οποία, προέρχονται από ένα άλλο μνημείο της Θεσσαλονίκης, τον Ιππόδρομο τον οποίο έχτισε – καθώς επίσης και την Αψίδα (ή Καμάρα) και την Ροτόντα- ο αυτοκράτορας Γαλέριος. Είμαστε στη συνοικία της Μπάρας, εκεί όπου κάποτε – ακόμη και σήμερα- ήταν συγκεντρωμένοι οι οίκοι ανοχής, καθώς επίσης και πολλά καφενεία. Πάνω δε από την Αγ. Δημητρίου, στο ίδιο ύψος, σταθήκαμε στο σημείο που υπήρχε κάποτε ο τεκές (μοναστήρι) των Δερβίσηδων, ο οποίος όμως δε σώζεται.

Τα Βυζαντινά τείχη της Θεσσαλονίκης, αποτελούν σημαντικό τμήμα οχύρωσης, τεράστια ιστορική κληρονομιά και αναπόσπαστο κομμάτι του πολιτισμού της πόλης. Η Βυζαντινή αρχιτεκτονική τους είναι μοναδική. Τα τείχη που απαρτίζουν κατά μήκος την πόλη της Θεσσαλονίκης έχουν περίπου 5 χιλιόμετρα περίμετρο και το ύψος τους κυμαίνεται από 9 μέτρα ως 10,50 μέτρα. Το χτίσιμο τους περιβάλλεται από επαναλαμβανόμενες σειρές τούβλων και πετρωμάτων διακοσμημένα με Σταυρούς, αρχαιοελληνικά σύμβολα όπως η απεικόνιση του ήλιου ή ρόμβους. Παρόμοιας οχύρωσης είναι και τα βυζαντινά τείχη που σώζονται στην Κωνσταντινούπολη.

The Walls of Thessaloniki are the city walls surrounding the city of Thessaloniki during the Middle Ages and until the late 19th century, when large parts of the walls, including the entire seaward section, were demolished as part of the Ottoman authorities' restructuring of Thessaloniki's urban fabric. The city was fortified from its establishment in the late 4th century BC, but the present walls date from the early Byzantine period, ca. 390, and incorporate parts of an earlier, late 3rd-century wall. The walls consist of the typical late Roman mixed construction of ashlar masonry alternating with bands of brick. The northern part of the walls adjoins the acropolis of the city, which formed a separate fortified enceinte, and within it lies another citadel, the Heptapyrgion (popularly known by its Ottoman name, Yedi Kule).

Πασά Χαμάμ ή λουτρά Φοίνιξ

Ένα από τα τέσσερα χαμάμ που σώζονται στη Θεσσαλονίκη – εβδομήντα σ' όλη την Ελλάδα - βρίσκεται στη συμβολή των οδών Ζεφύρων, Κάλβου και Παναγιώτου Καρατζά.

Το τουρκικό λουτρό ίδρυσε ο Cezeri Kasim Pasa, Sancakbey μεταξύ 1520-1530, ο ίδιος που μετέτρεψε και το ναό των Αγίων Αποστόλων σε τζαμί. Το λουτρό, του οποίου η τουρκική ονομασία ήταν Pasa Hamami, χωριζόταν σε τρία μέρη: το χώρο υποδοχής, το χλιαρό χώρο και το θερμό χώρο με θερμοκρασία που έφτανε τους 40 – 50 βαθμούς Κελσίου.

Το χαμάμ αποτελούσε μέρος της κοινωνικής ζωής τους, ενώ ήταν και το «καφενείο» των γυναικών. Το Πασά Χαμάμ ή αλλιώς γνωστά ως λουτρά Φοίνιξ λειτουργούσαν ώς το 1981 (σ.σ. τα άλλα τρία χαμάμ που σώζονται στη Θεσσαλονίκη είναι το Bey Hamam (γνωστά ως Λουτρά Παράδεισος επί της Εγνατίας με Γενναδίου), το Γιαχουντί χαμάμ στα «Λουλουδάδικα» (στη συμβολή Κομνηνών, Βασ. Ηρακλείου και Φραγκίνη) και το Γενί Χαμάμ (ή Αίγλη στη συμβολή Κασσάνδρου και Αγ. Νικολάου).

Η «Βιέννη», ο βασιλιάς Κωνσταντίνος και το Τοπ Χανέ

Επόμενη στάση μας, το ξενοδοχείο «Βιέννη», στην αρχή της οδού Εγνατία και πολύ κοντά στην πλατεία Δημοκρατίας (ή Βαρδαρίου). Το κτίριο χτίστηκε μεταξύ 1929 – 1931, στα ερείπια του ναού της Αγ. Κυριακής που στη συνέχεια μετατράπηκε σε τζαμί με την ονομασία Μπούρμαλι, με σχέδια του αρχιτέκτονα Γ. Καμπανέλλου. Το κτίριο είναι τριώροφο, η δε διαμόρφωση της όψης του χαρακτηρίζεται από τις εκλεκτικιστικές τάσεις της εποχής. Το ξενοδοχείο είχε 55 δωμάτια, ενώ αποτελούσε επιλογή διαμονής για τον αείμνηστο Βασίλη Τσιτσάνη. Από το 1965 είναι εγκαταλλελειμμένο ενώ στις μέρες μας παραμένει ανεκμετάλλευτο, ανήκει δε σε 20 ιδιοκτήτες.

Λίγα μέτρα πιο πέρα από το ξενοδοχείο, στην πλατεία Δημοκρατίας, κάνουμε μια σύντομη στάση στο άγαλμα του Κωνσταντίνου ο οποίος υπήρξε βασιλιάς των Ελλήνων τις περιόδους 1913-1917 και 1920-1922. Το όνομά του είναι συνδεδεμένο με τους νικηφόρους Βαλκανικούς Πολέμους, καθώς και με την αντιπαράθεσή του με τον τότε πρωθυπουργό Ελ. Βενιζέλο.

Όσο για το Φρούριο Βαρδαρίου, γνωστό ως Τοπ Χανέ, βρίσκεται στο νοτιοδυτικό άκρο της περιμέτρου των τειχών, κατασκευάστηκε το 1546 από το Σουλτάνο Σουλεϊμάν το Μεγαλοπρεπή για την προστασία της δυτικής πλευράς του λιμανιού. 

Ο τοίχος αυτός ταυτίστηκε με το Τζερέμπουλον των βυζαντινών πηγών του 15ου αιώνα, δηλαδή το λιμενοβραχίονα που έκλεινε από τη νοτιοδυτική πλευρά το τεχνητό λιμάνι που κατασκεύασε ο Μέγας Κωνσταντίνος το 322/23. Η θάλασσα εισχωρούσε εκείνη την εποχή μέσα στη σημερινή πόλη και έφτανε σχεδόν μέχρι την οδό Φράγκων (σ.σ. εκεί όπου βρίσκεται το Δικαστικό Μέγαρο).

Η ξενάγηση συνεχίστηκε στην Οικία Πετρίδη (στην αρχή της Αναγεννήσεως) η οποία αναστηλώθηκε και προοριζόταν να λειτουργήσει ως μουσείο φωτογραφίας. Το  κτίριο  της  οδού  Αναγεννήσεως  10 , κτίσθηκε  στις  αρχές  του  20ου  αιώνα  και  συγκεκριμένα  μεταξύ  του  1905  και  1910. Βρίσκεται  στο  δυτικό, τότε  παραλιακό, τμήμα  της  πόλης, στην  περιοχή  του  πάρκου  των  Πριγκήπων (Μπες  Τσινάρ), που  ιδρύθηκε  το  1867  με  πρόθεση  περιοχής  παραθεριστικής  κατοικίας  και  χώρου  αναψυχής  και  ψυχαγωγίας. Σύμφωνα  με  προφορική  μαρτυρία  του  τελευταίου  ιδιοκτήτη, το  σπίτι  αυτό  κτίστηκε  μεταξύ  1900-1910 (πριν  την  απελευθέρωση  της  πόλης ) – πιθανόν  από  Βούλγαρο  ιδιοκτήτη – και  αγοράστηκε  από  τον  πατέρα  του  που  χρειάστηκε, για  το  λόγο  αυτό, να  κάνει  ένα  ταξίδι  στη  Σόφια  το  1927. Την  περίοδο  1927 – 1969  το  σπίτι  ανήκε  στην  οικογένεια  Πετρίδη. Όταν  έπαψε  να  χρησιμοποιείται  ως  κατοικία  λειτούργησε  ως  αποθήκη  μεταχειρισμένου  μηχανολογικού  υλικού  και  ως  γραφείο  μεταφορών.

Το κτίριο αποτελεί  ένα  πολύ  αξιόλογο  δείγμα  εκλεκτιστικού  ύφους  με  επιδράσεις  Art  Nouveau (καμπύλα  στηθαία, φυσικά  μοτίβα, γενική  διακόσμηση). Αποτελείται  από (ημι-)υπόγειο, ισόγειο, όροφο  και  τμήμα  δεύτερου  ορόφου (σοφίτα). Η  κύρια  όψη  του  (ΝΔ)  στην  οδό  Αναγεννήσεως  οργανώνεται  σε  τριμερή  διάταξη  (σε  κάτοψη: δωμάτια, κοινόχρηστοι  χώροι, δωμάτια)  με  έντονη  προβολή του  κεντρικού  τμήματος  (μπαλκόνια  που  κλείστηκαν  με  τζαμλίκι  σε  ισόγειο  και  όροφο). Αξίζει ίσως να αναφερθεί ότι οι λεοντοκεφαλές  στις  ψευδοπαραστάδες, που  φαίνεται να  υποστηρίζουν την κορνίζα  του  στηθαίου, προκάλεσαν τις αισθητικές επιτιμήσεις της ασφάλειας του καθεστώτος  Μεταξά, που ζήτησε την κατεδάφιση τους σαν βουλγαρικών συμβόλων (μαρτυρία  ιδιοκτήτη).

Ολοκληρώθηκε στον παλιό σιδηροδρομικό σταθμό εκεί όπου υπήρχε το στρατόπεδο Χιρς, ο τελευταίος χώρος συγκέντρωσης των Εβραίων της Θεσσαλονίκης πριν επιβιβαστούν στα τρένα για να μεταφερθούν στα ναζιστικά στρατόπεδα του θανάτου.

(σ.σ. Κατά το χρονικό διάστημα Μάρτιος – Αύγουστος του 1943, αναχώρησαν 48.674 άτομα δίχως επιστροφή).

Πρόγραμμα Ξεναγήσεων:

Α΄ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ: Κυριακή 11/11, Κυριακή 25/11, Κυριακή 02/12 και Κυριακή 23/12

Σημείο συνάντησης Ι.Ν. Αγίας Σοφίας

Διαδρομή: Αρχοντικό Νεδέλκου, Κόκκινο Σπίτι, Οικία Τερκενλή, Ερμού, Πλατεία Αριστοτέλους, Αγορές (Βατικιώτη και Βλάλη) Βενιζέλου, Στοά Μαλακοπή, Έπαυλη Αλλατίνη, Καθολική Εκκλησία, Οθωμανική Τράπεζα, οδός Κατούνη, Επιβατικός Σταθμός.

ΡΩΜΑΙΚΟΣ ΠΕΡΙΠΑΤΟΣ 1: Σάββατο 24/11, Σάββατο 08/12 και Σάββατο 22/12

Σημείο συνάντησης Ναός Γ. Γεωργίου (Ροτόντα)

Διαδρομή: Γαλεριανό Συγκρότημα, Ρωμαϊκή εξέδρα, Ρωμαϊκή Αγορά, Ρωμαϊκά λουτρά Αγίου Δημητρίου.

ΡΩΜΑΙΚΟΣ ΠΕΡΙΠΑΤΟΣ 2: Σάββατο 01/12, Σάββατο 15/12, Σάββατο 22/12 και Σάββατο 29/12

Σημείο συνάντησης Ναός Γ. Γεωργίου (Ροτόντα)

Διαδρομή: Γαλεριανό Συγκρότημα, Ρωμαϊκές αίθουσες Αρχαιολογικού Μουσείου.

ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΠΕΡΙΠΑΤΟΣ 1: Σάββατο 22/12, Σάββατο 24/11 και Σάββατο 01/12

Σημείο συνάντησης Παναγία Χαλκέων

Διαδρομή: Παναγία Χαλκέων, Άγιος Παντελεήμων, Σωτηράκι, Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού.

ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΠΕΡΙΠΑΤΟΣ 2: Σάββατο 08/12, Σάββατο 15/12 και Σάββατο 29/12

Σημείο συνάντησης Αχειροποίητος

Διαδρομή: Αχειροποίητος, Αγία Σοφία, Βαπτιστήριο Αγ. Ιωάννη, Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού.

ΟΘΩΜΑΝΙΚΟΣ ΠΕΡΙΠΑΤΟΣ: Σάββατο 01/12 και Σάββατο 15/12

Σημείο συνάντησης Μπέη Χαμάμ (Λουτρά Παράδεισος)

Διαδρομή: Μπέη Χαμάμ, Χαμζά μπέη,  Μπεζεστένι,  Λευκός Πύργος.

ΕΒΡΑΙΚΟΣ ΠΕΡΙΠΑΤΟΣ: Κυριακή 18/11, Κυριακή 02/12 και Κυριακή 30/12

Σημείο συνάντησης Γιαχουντί Χαμάμ (Λουλουδάδικα)

Διαδρομή: Γιαχουντί χαμάμ, Αγορά Μοδιάνο, Συναγωγή Γιαντ Λεζικαρόν, Μνημείο Ολοκαυτώματος, Λαδάδικα, Βενιζέλου.

Β΄ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ

ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: Σάββατο 01/12 και Σάββατο 29/12

Σημείο συνάντησης 12 Απόστολοι

Διαδρομή: Δώδεκα Απόστολοι, Τείχη, Πασά Χαμάμ, Ξενοδοχείο Βιέννη, Άγαλμα βασιλιά Κωνσταντίνου, Τοπ Χανέ, Οικία Πετρίδη, Παλιός Σιδηροδρομικός Σταθμός.

Γ΄ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ

ΑΝΩ ΠΟΛΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΠΕΡΙΠΑΤΟΣ 1: Σάββατο 24/11, Σάββατο 08/12 και Σάββατο 22/12

Σημείο συνάντησης Προφήτης Ηλίας

Διαδρομή: Προφήτης Ηλίας, Πλατεία κουλέ καφέ, Βυζαντινό λουτρό, Ταξιάρχες, Άγιος Νικόλαος Ορφανός.

ΑΝΩ ΠΟΛΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΠΕΡΙΠΑΤΟΣ 2: Σάββατο 10/11, Κυριακή 16/12 και Κυριακή 23/12

Σημείο συνάντησης Πύργος Τριγωνίου

Διαδρομή: Πύργος Τριγωνίου, Πύλη Παλαιολογίνας, Κάστρα, Μονή Βλατάδων, Όσιος Δαυίδ, Αγία Αικατερίνη.

Δ΄ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ   

ΠΕΡΙΠΑΤΟΣ: Σάββατο 9/11 στις 16:00, Κυριακή 10/11 στις 16:00, Σάββατο 7/12 στις 16:00

Διαδρομή: Λοιμωδών, Παπάφειο, ΥΦΑΝΕΤ, Ρώσικο νοσοκομείο (Ιστορικό Αρχείο Μακεδονίας) Μακεδονικός Τάφος Μαιευτηρίου, Σχολή Ξεναγών, Νοσοκομείο Χιρς (Ιπποκράτειο)

Ε΄ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ

ΒΙΛΛΕΣ 1: Σάββατο 10/11, Σάββατο 24/11, Κυριακή 9/12 και Σάββατο 15/12

Σημείο συνάντησης Βίλλα Αλλατίνι

Διαδρομή: Βίλλα Αλλατίνη, Βίλλα Μορπούργκο, Οικισμός Ουζιέλ, CasaBianca, Βίλλα Μορντώχ, Οικία Σιάγα, ChateaumonBonheur, Οικία Μεχμέτ Καπαντζή (ΜΙΕΤ).

ΒΙΛΛΕΣ 2: Κυριακή 11/11, Κυριακή 18/11, Σάββατο 08/12 και Κυριακή 30/12

Σημείο συνάντησης Αρχοντικό Αχμέτ Καπαντζή (ΝΑΤΟ), στάση Μπότσαρη

Διαδρομή: Αρχοντικό Αχμέτ Καπαντζή, Οικία Μοδιάνο (Λαογραφικό μουσείο), Ορφανοτροφείο Μέλισσα, Σχολή Τυφλών, Οικία Σάλεμ, Οικία Μιχαηλίδη, Γενί Τζαμί, Οικία Μοδιάνο, Α’ Γυμνάσιο, προτομή Γεωργίου Α’, 12ο Δημοτικό Σχολείο, Δημαρχείο.

Δηλώσεις συμμετοχής:

Για τις ξεναγήσεις της 1ης Δημοτικής Κοινότητας: Π. Μελά 40 - τηλ. 2310 268782 & 2310 281585

Για τις ξεναγήσεις της 2ης Δημοτικής Κοινότητας: Μοναστηρίου 93, τηλ. 2310 519250 & 2310 527856

Για τις ξεναγήσεις της 3ης Δημοτικής Κοινότητας: Ακροπόλεως 6, τηλ. 2310 200532 & 2310 216058

Για τις ξεναγήσεις της 5ης Δημοτικής Κοινότητας: Βασ. Όλγας 162 & 25ης Μαρτίου 24, τηλ. 2310 425530 (εσωτερικό 3)