Η Υπογραφή της Τελευταίας Ελληνίδας Φαραώ. The handwriting of Cleopatra

This papyrus document, signed by Cleopatra, grants tax exemption from sales of imported wine to the Roman businessman Publius Canidius, a friend of Mark Antony. The manuscript, intended for an official in the Egyptian bureaucracy, was prepared by a court scribe. At the bottom of the document, in a rare example of her handwriting, Cleopatra herself added the Greek word "ginesthoi," "make it happen."

Στην τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα ο Γερμανός αρχαιολόγος Otto Rubensohn ανακάλυψε έναν πανάρχαιο τύμβο τριακόσια χιλιόμετρα από την Αλεξάνδρεια. Η περιοχή ονομαζότανε Αμπουσίρ ελ Μελέκ και ο αρχαίος τάφος έκρυβε πλούσιους αρχαιολογικούς θησαυρούς.

Statue of Cleopatra as Egyptian goddess; Basalt, second half of the 1st century BC. Hermitage, Saint Petersburg.

Μεταξύ των ευρημάτων υπήρχαν και μούμιες αδιευκρίνιστης χρονολόγησης. Τότε υπήρχε η «συνήθεια» ό,τι έβρισκαν οι αρχαιολόγοι να το κουβαλούν στην πατρίδα τους.

Η Κλεοπάτρα, επονομαζόμενη και «Βασίλισσα των Βασιλέων», από τον Frederick Arthur Bridgman (1896).

Έτσι το 1904, μία μούμια έγινε πακέτο από τους εντόπιους με εντολή του αρχαιολόγου και στάλθηκε στο Αιγυπτιακό Μουσείο Βερολίνου (Berliner Ägyptischen Museum).

Προτομή της Κλεοπάτρας Ζ', Παλαιό Μουσείο, Βερολίνο. Bust of Cleopatra VII, Altes Museum, Berlin.

Ο τότε διευθυντής του γερμανικού μουσείου Dietrich Wildung παρατήρησε πως στο σκληρό χάρτινο περιτύλιγμα της μούμιας ήταν κολλημένο και ένα ασυνήθιστο σκληρό χαρτόνι.

Two fragments of papyrus featuring the handwriting of Cleopatra, the last Egyptian pharaoh, are seen in this undated handout. The document with the Greek inscription, “make it happen,” refers to a tax break for a friend of her husband Mark Antony. -Reuters Photo

Ως ειδικός στην παπυρολογία, η αρχική έκπληξή του μετατράπηκε σε ενθουσιασμό. Το σκληρό χαρτόνι ήταν πάπυρος. Οι Αιγύπτιοι κατά την περιτύλιξη της μούμιας κόλλησαν και ένα κομμάτι αρχαίου παπύρου διαστάσεων 20 Χ 30 εκατοστών. Η αποκόλληση από τη συσκευασία έγινε από τον ειδικό του μουσείου Jürgen Hofmann. Επρόκειτο για ένα βασιλικό πάπυρο του 1ου αιώνα π.Χ γραμμένο στην ελληνική γλώσσα!

Ανάγλυφο που αναπαριστά την Κλεοπάτρα και το γιο της Καισαρίωνα, Ναός της Αθώρ στα Δένδερα. Cleopatra VII and her son Caesarion at the Temple of Dendera.

Επί έναν περίπου αιώνα μόνον εξειδικευμένοι επιστήμονες είχαν πρόσβαση στους παπύρους που διαφυλάσσονταν στο μουσείο του Βερολίνου (Ägyptisches Museum und Papyrussammlung).

Η Κλεοπάτρα στην πρώτη της συνάντηση με τον Καίσαρα, πίνακας του Ζαν Λεόν Ζερόμ (1866). Cleopatra Before Caesar by Jean-Léon Gérôme, oil on canvas, 1866. Cleopatra confronts Gaius Julius Caesar after emerging from a roll of carpet. The Egyptian Queen had been driven from the palace in Alexandria by her brother/husband Ptolemy XIII. She had to disguise herself to regain entry and treat with Caesar for protection and restoration of her throne.

Ευτυχώς, για όλους εμάς, που δεν έχουμε τη δυνατότητα έρευνας τόσων σημαντικών αρχαίων εγγράφων, που βρίσκονται στα ευρωπαϊκά μουσεία, πραγματοποιήθηκε, πριν μερικά χρόνια, μια ειδική έκθεση για τον πάπυρο αυτόν από το αναφερόμενο μουσείο. Τον πάπυρο, που χαρακτηρίζεται ως ιδιωτικός από την Ελληνίδα παπυρολόγο Παναγιώτα Σαρισούλη, υπογράφει η Κλεοπάτρα η Ζ’ Φιλοπάτωρ. Πρόκειται για την τελευταία Ελληνίδα Φαραώ, που βασίλευσε από τον Οκτώβριο του 69 έως τις 12 Αυγούστου του 30 π.Χ.

Τι γράφει στον Πάπυρο

 Η μεταφορά του κειμένου του παπύρου από τον Peter van Minnen.

Το ελληνικό κείμενο του αρχαίου εγγράφου αντιγράφηκε και μεταφράστηκε από τον Peter van Minnen του πανεπιστημίου του Γκρόνινγκεν. Ο Δανός παπυρολόγος υποστήριξε πως η τελευταία λέξη του βερολινέζικου παπύρου (Berliner Papyrus ) που αντιστοιχεί σε εντολή, είναι προσωπική γραφή της Ελληνίδας Φαραώ.

The Death of Cleopatra by Guido Cagnacci, 1658.

Αρχίζει με την ημερομηνία: έτος 19=4, Μεχείρ 26, που στις σύγχρονη ημερομηνία εκφράζεται ως 23 Φεβρουαρίου του έτους 33 π.Χ. Πρόκειται για μια εντολή φοροαπαλλαγής για τον Publius Canidius Crassus που ήταν έμπιστος του Μάρκου Αντώνιου.

Η γραφή της τελευταίας ελληνίδας Φαραώ στον πάπυρο: 'γενέσθω'.

Εικάζεται πως η φοροαπαλλαγή αυτή αποτελεί μια εύνοια της Κλεοπάτρα προς τον γνωστό ρωμαίο αξιωματικό που ετοιμαζότανε να συγκρουστεί με τον Οκτάβιο. Η επίμαχη βασιλική λέξη είναι η ‘γενέσθω’ =να γίνει, να υλοποιηθεί, που λέμε σήμερα. Στην αγγλική το μεταφέρουν ως «make it so!”, ενώ στη γερμανική «So soll es sein».

Queen of Egypt (51-30 BC) and celebrated for her seductive beauty, Cleopatra is depicted taking her own life with the bite of a poisonous serpent. Writhing in pain, she embodies the baroque taste for plump female beauty and intense emotion. Ivory's unique appeal to the sense of touch helps to convey the vulnerability of her flesh. The piece is signed with the monogram of Adam Lenckhardt, renowned across Europe for the naturalism of his works in ivory. Between 1632 and 1635 (Baroque). The Walters Art Museum.

Στη μεταφορά του κειμένου του παπύρου ο Peter van Minnen είχε γράψει τη λεξη ως ‘γενέσθωι’ με το ιώτα στο τέλος. Για το θέμα αυτό είχε επικριθεί από την εφημερίδα Die Welt, αλλά όπως ο ίδιος υποστήριξε, δεν είναι η μοναδική λέξη στο κείμενο που έχει ιώτα στο τέλος και πρόκειται μάλλον για λάθος της γραφής του αρχαίου κειμένου.