Μπέρτραντ Ράσελ: Ποιος είναι ο σκοπός της Παιδείας; Bertrand Russell: What Is The Purpose Of Education?

Karl Hubbuch, Children in School, 1925.

Όταν ένας μαθητής προκάλεσε τον νομπελίστα φιλόσοφο και μαθηματικό Μπέρτραντ Ράσελ να να διατυπώσει την άποψή του για το σκοπό της παιδείας, η απάντηση που έδωσε ήταν "αμφίβολη".

Το γράμμα

«... Είμαι ένας Αμερικανός μαθητής 18 χρόνων, και πάω στην ένατη τάξη... Σ’ αυτόν τον ανάστατο και ταραγμένο κόσμο, με τα σπέρματα της ανησυχίας παντού γύρω μας, εμείς, η σημερινή νεολαία, απευθυνόμαστε σε ανθρώπους σαν κι εσάς για να ζητήσουμε καθοδήγηση και πίστη στα ιδανικά. Το πιο φριχτό όπλο πού πάει να φανεί στον ορίζοντα. της Ανθρωπότητας είναι ή ατομική βόμβα. Αυτό δεν είναι αναπόφευκτο, γιατί είναι στο χέρι μας να χαλιναγωγήσουμε την ατομική ενέργεια για ειρηνικούς σκοπούς κι’ όχι για τον πόλεμο. Γι’ αυτό και πιστεύουμε πώς θα έπρεπε να χαλιναγωγήσουμε τις δημιουργικές μας ικανότητες, με τη βοήθεια μιας μόρφωσης πού να κατευθύνει σε μια ειρηνική και καρποφόρα ζωή... Επειδή εσείς, σαν δάσκαλος, φιλόσοφος, μαθηματικός και κοινωνιολόγος έχετε τόσες εμπειρίες από τον μεταβαλλόμενο κόσμο των τελευταίων πενήντα ετών, κι’ επειδή σταθήκατε ένας άνθρωπος τόσο θαρραλέος και δημιουργικός, ίσως μπορείτε, με μια σύντομη δήλωσή σας, να διατυπώσετε τις απόψεις σας για τον σκοπό της παιδείας...»

Η απάντηση

Ο Μπέρτραντ Ράσελ (1872-1970) ήταν Βρετανός φιλόσοφος, μαθηματικός και ιστορικός. Με τη γυναίκα του Ντόρα Μπλακ ίδρυσαν το 1927 ένα πειραματικό σχολείο (Beacon Hill school). Russell at his experimental (Beacon Hill) School in England.

26 Μαρτίου 1962

Αγαπητέ Μάρκ Ορφινγκερ

Σ’ ευχαριστώ για τα θαυμάσιο γράμμα σου, πού το διάβασα με πολύ ενδιαφέρον. Λυπάμαι πού δεν μπόρεσα να σου απαντήσω νωρίτερα.

Πιστεύω ότι o κύριος στόχος της παιδείας πρέπει να είναι να σπρώχνει τους νέους να ερευνούν και να αμφιβάλλουν για όλα τα πράγματα πού θεωρούνται γενικώς αποδεκτά. Εκείνο που έχει σημασία είναι η ανεξαρτησία της σκέψης. Το χειρότερο στην εκπαίδευση είναι η απροθυμία να επιτρέπει στους νέους να θέτουν εν αμφιβόλω τις παραδεδεγμένες απόψεις και τούς ανθρώπους πού κατέχουν την εξουσία. Για να αναφανούν νέες ιδέες, είναι απαραίτητο να ενθαρρύνονται με κάθε τρόπο οι νέοι στο να διαφωνούν ριζικά με τις ηλιθιότητες της εποχής τους. Πολλοί από τους ανθρώπους που θεωρούνται αξιοσέβαστοι, και πολλές από τις ιδέες που θεωρούνται θεμελιώδεις αποτελούν φραγμούς στις ανθρώπινες επιτεύξεις.

Νομίζω ότι το σημαντικότερο δεν είναι να μαθαίνουμε πολλά πράγματα, όσο το να πιστεύουμε με πάθος ότι έχουμε το δικαίωμα να διαφωνούμε και την υποχρέωση να διατυπώνουμε καινούργιες ιδέες. Όπως λες, ο κόσμος είναι ταραγμένος κι ανάστατος. Ολόκληρος ο ανθρώπινος πολιτισμός κινδυνεύει άμεσα. Αν πρόκειται να υπάρξει κάποια ελπίδα για τις Ανθρώπινες ζωές, πρέπει όλοι μας να δουλέψουμε για την απαγόρευση αυτών των τρομακτικών όπλων και να σκεφτούμε με ανεξαρτησία για την πολιτική όλων των κυβερνήσεων μας. Αυτές οι κυβερνήσεις προετοιμάζουν μια σφαγή σε ευρύτατη κλίμακα, κι είναι απαραίτητο όλοι μας, νέοι και γέροι, να εμποδίσουμε να πραγματοποιηθεί αυτό το έγκλημα.

Σου στέλνω μερικές δηλώσεις, και θα χαρώ πολύ αν θα έχουν κάποιο ενδιαφέρον για σένα.

Με πολλές ευχές

Ειλικρινά δικός σου Μπέρτραντ Ράσελ

Οι δέκα εντολές ενός καλού δάσκαλου από τον μαθηματικό και φιλόσοφο Bertrand Russell, (1872–1970). Δημοσιεύτηκε το Δεκέμβριο του 1951 στο The New York Times Magazine στο τέλος του άρθρου “The best answer to fanaticism: Liberalism.” The Autobiography of Bertrand Russell: 1944-1969 comes this remarkable micro-manifesto, entitled A Liberal Decalogue. It is a vision for the responsibilities of a teacher including the purpose of education, the value of uncertainty, the importance of critical thinking, the gift of intelligent criticism.

1. Μην αισθάνεσαι απόλυτα σίγουρος για τίποτα.

2. Μην σκέπτεσαι ότι αξίζει να προχωράς κρύβοντας τις αποδείξεις, διότι είναι βέβαιο ότι οι αποδείξεις θα έρθουν στο φως.

3. Μην προσπαθείς  πότε να αποθαρρύνεις την σκέψη, αν το κάνεις  είναι σίγουρο ότι θα το πετύχεις.

4. Όταν συναντάς αντίδραση, ακόμη και αν αυτή προέρχεται από τον σύζυγο ή από τα παιδιά σου, να πασχίζεις  να την ξεπεράσεις με επιχειρήματα και όχι μέσω της εξουσίας, διότι η νίκη η όποια εξαρτάται από την εξουσία είναι απατηλή.

5. Να μην δείχνεις σεβασμό στην αυθεντία των άλλων, διότι είναι δυνατόν να βρει κάνεις αντίθετες  αυθεντίες.

6. Να μην χρησιμοποιείς ισχύ για να φιμώσεις απόψεις τις οποίες θεωρείς επιβλαβείς, διότι αν το κάνεις οι απόψεις θα καταπνίξουν τελικά εσένα.

7. Να μην φοβάσαι να είσαι εκκεντρικός στις απόψεις σου, διότι κάθε άποψη η οποία είναι αποδεκτή σήμερα κάποτε υπήρξε εκκεντρική.

8. Να βρίσκεις περισσότερη απόλαυση όταν ευφυείς συνομιλητές διαφωνούν μαζί σου από ότι αν παθητικοί συνομιλητές  συμφωνούν μαζί σου, διότι αν αξιολογείς την νόηση όπως θα όφειλες, η πρώτη περίπτωση υποδηλώνει μια βαθύτερη συμφωνία από την δεύτερη.

9. Να είσαι ενσυνείδητα ειλικρινής, ακόμη και αν η αλήθεια είναι άβολη, διότι είναι περισσότερο άβολη όταν προσπαθείς να την αποκρύψεις.

10. Να μην ζηλεύεις την ευτυχία  εκείνων οι οποίοι βλακωδώς θεωρούν ότι ζουν στον παράδεισο, διότι μόνο ένας βλάκας θα πιστέψει ότι αυτή είναι η ευτυχία.

Πηγή: Αντικλείδι