Περισσότερες οι ανθρωποθυσίες σε κοινωνίες με μεγάλη ταξική ανισότητα. Human Sacrifice Is Linked To Social Hierarchies In New Study

Human sacrifice helped solidify systems of social hierarchy, according to a new study of traditional cultures in the Pacific Ocean. Here, an engraving shows English explorer James Cook witnessing a human sacrifice ritual in Taihiti in the 1770s. The image comes from the 1815 edition of Cook's Voyages. Credit: Universal Images Group/Getty Images

Όσο μεγαλύτερη ισότητα υπήρχε σε μια κοινωνία στο παρελθόν, τόσο μικρότερη ήταν η πιθανότητα να υπάρχουν μακάβριες θυσίες ανθρώπων. Αντίθετα, στις ιεραρχικές και ταξικές κοινωνίες το ποσοστό ανθρωποθυσιών ήταν σαφώς υψηλότερο, σύμφωνα με μια νέα αυστραλο-νεοζηλανδική επιστημονική έρευνα.

Οι «ιερές» ανθρωποθυσίες ήσαν ένας αποτελεσματικός τρόπος προκειμένου οι ανώτερες τάξεις να ελέγχουν, να τρομοκρατούν και να εντυπωσιάζουν τις κατώτερες τάξεις και, βεβαίως, να δικαιολογούν την εξουσία τους.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον ψυχολόγο Τζόζεφ Γουάτς του Πανεπιστημίου του Όκλαντ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Nature», ανέλυσαν ιστορικά, εθνογραφικά και γλωσσολογικά στοιχεία από 93 παραδοσιακές κοινωνίες και πολιτισμούς (προτού έλθουν σε επαφή με τα βιομηχανικά-αποικιοκρατικά δυτικά κράτη), που άνθησαν στην ευρύτερη περιοχή του Ειρηνικού και του Ινδικού ωκεανού, από τη Νέα Ζηλανδία έως τη Χαβάη και τη νήσο του Πάσχα και από την Ταϊβάν έως την Μαδαγασκάρη.

The correlation between human sacrifice and high social straification among traditional Austronesian cultures is shown above. Ritualistic killing of humans was practiced in 25 per cent of egalitarian societies studied, 37 per cent of moderately stratified societies and 67 per cent of highly stratified societies.

Οι επιστήμονες ξεχώρισαν 20 κοινωνίες με μεγαλύτερη ισότητα, όπου ανθρωποθυσίες υπήρχε μόνο σε πέντε από αυτές. Αντίθετα, σε 27 ιεραρχικές κοινωνίες, οι ανθρωποθυσίες γίνονταν σε 18 από αυτές. Ανθρωποθυσίες γίνονταν στο 25% των κοινωνιών με λίγη ή καθόλου κοινωνική-ταξική διαστρωμάτωση (η εξουσία δεν κληροδοτείτο από γενιά σε γενιά), στο 37% των κοινωνιών με μεσαίου βαθμού διαστρωμάτωση και στο 67% των έντονα ταξικών κοινωνιών, όπου η ανοδική κοινωνική κινητικότητα ήταν σχεδόν ανύπαρκτη και η εξουσία ήταν κληρονομική.

Η μελέτη επιβεβαιώνει την προϋπάρχουσα θεωρία ότι οι τελετουργικές ανθρωποθυσίες ενίσχυαν την κοινωνική διαστρωμάτωση και τη δημιουργία ιεραρχικών συστημάτων με αυστηρό διαχωρισμό των τάξεων.

Αυτός που είχε το «ιερό» δικαίωμα να θυσιάσει, βρισκόταν στην κορυφή της κοινωνικής ιεραρχίας και, από την άλλη, συνήθως το θύμα της ανθρωποθυσίας επιλεγόταν από τις χαμηλότερες τάξεις.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, «ενώ οι εξελικτικές θεωρίες της θρησκείας έχουν εστιάσει στα λειτουργικά οφέλη των κοινωνικών και ηθικών πεποιθήσεων της τελευταίας, τα ευρήματά μας αποκαλύπτουν μια πιο σκοτεινή σχέση ανάμεσα στη θρησκεία και στην εξέλιξη των σύγχρονων ιεραρχικών κοινωνιών».

Από τον Βορρά ως τον Νότο

Researchers believe human sacrifice (remains in Papua New Guinea shown) played a role in building stable communities with social hierarchies.

Γερμανικές κοινωνίες, αραβικές, τουρκικές, αφρικανικές, κινεζικές, ιαπωνικές, αμερικανικές (από τον Βορρά έως τον Νότο), Ινουίτ κ.α. ασκούσαν ανθρωποθυσίες με τελετουργικό και θρησκευτικό χαρακτήρα. Συχνά πάντως οι αρχαιολόγοι δυσκολεύονται να διακρίνουν ανάμεσα στους τελετουργικούς και στους απλώς βίαιους θανάτους.

Με ποιους «τρόπους» γίνονταν οι θυσίες 

Artemis, wearing jewels and fully armed with spears and arrows, watches as Iphigenia prepares to be sacrificed. From a Greek vase dated circa 400 BCE. In Greek myth, the warrior king Agamemnon decides to kill his own daughter in exchange for a favorable wind on the way to Troy. The Egyptians buried some of their pharaohs with dozens of servants when they died, ensuring that their needs would still be met in the afterlife. Bodies found entombed in bogs across Europe may have been slain as gifts for higher powers. The great civilizations of Mesoamerica killed people, smashed food and sank treasure to pay their debts to their gods. In Japan, it was said that sacrificing a woman at a rushing river would placate the spirit who lived there, allowing for the construction of bridges and the safe passage of boats.

Στην ευρύτερη περιοχή του Ειρηνικού ωκεανού, όπου εστιάσθηκε η έρευνα, το 43% των προνεωτερικών πολυνησιακών και άλλων κοινωνιών έκαναν ανθρωποθυσίες με διάφορους τρόπους, όπως καύση, πνιγμό, στραγγαλισμό, μαχαίρωμα, ταφή εν ζωή, τεμαχισμό σε κομματάκια, αποκεφαλισμό, πτώση από τη στέγη, σύνθλιψη κάτω από βαριές πέτρες ή κανό και άλλους ευφάνταστους τρόπους, που σήμερα θεωρούνται καθαρά ψυχοπαθολογικές πρακτικές, αλλά τότε ήσαν ιερές.

Οι ανθρωποθυσίες συνήθως γίνονταν με εντολή των τοπικών ελίτ (οι οποίες συνήθως -υποτίθεται ότι- είχαν θεία προέλευση), κυρίως των αρχηγών της φυλής ή των ιερέων. Τα θύματα κατά προτίμηση ήσαν από τα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα, σκλάβοι, αιχμάλωτοι και λοιποί...άτυχοι.

Η θρησκεία και οι κοινωνικές ελίτ

'In Austronesian cultures human sacrifice was used to punish taboo violations, demoralise underclasses, mark class boundaries, and instill fear of social elites proving a wide range of potential mechanisms for building social control,' the study said. A luakini heiau or human sacrifice temple in Hawaii is shown.

«Η μελέτη μας δείχνει ότι η θρησκεία είναι ευάλωτη στην εκμετάλλευση από τις κοινωνικές ελίτ και μπορεί έτσι να γίνει ένα εργαλείο για τη δημιουργία και τη συντήρηση του κοινωνικού ελέγχου - η χρήση της ανθρωποθυσίας ως μέσου κοινωνικού ελέγχου παρέχει ένα αποκρουστικό παράδειγμα του πόσο μακριά μπορεί να φθάσει κάτι τέτοιο», ανέφεραν οι ερευνητές.

Από την άλλη, όπως είπαν, εφόσον οι ιεραρχικές κοινωνίες είναι πιο πολύπλοκες, οι ανθρωποθυσίες με τον τρόπο τους βοήθησαν στην εξέλιξη της ανθρωπότητας. Με άλλα λόγια, οι σύγχρονες κοινωνίες έχουν μάλλον ματωμένα θεμέλια...