Έχουμε γονίδια Νεάντερταλ αλλά όχι το ανδρικό! Neanderthal Y chromosome offers clues to what kept us separate species

Όπως φαίνεται το ανδρικό γονίδιο Υ των Νεάντερταλ δεν βρίσκεται στον σύγχρονο άνθρωπο. Researchers reporting in the American Journal of Human Genetics, published by Cell Press, have completed the first in-depth genetic analysis of a Neanderthal Y chromosome. The findings offer new insights into the relationship between Neanderthals and modern humans and some of the genetic factors that might have kept the two lineages apart. The Gibraltar 1 skull, discovered in 1848 in Forbes' Quarry, was only the second Neanderthal skull and the first adult Neanderthal skull ever found. Credit CC BY-SA 3.0.

Μπορεί οι σύγχρονοι άνθρωποι να είμαστε ολίγον Νεάντερταλ, αφού ακόμη κουβαλάμε μέσα μας μερικά γονίδιά τους, όμως αυτό δεν ισχύει για το «ανδρικό» χρωμόσωμα Υ, το οποίο- αντίθετα με το χρωμόσωμα Χ- περνά αποκλειστικά από πατέρα σε υιό.

Η εξαφάνιση

Επιστήμονες από διάφορες χώρες για πρώτη φορά «διάβασαν» το χρωμόσωμα Υ ενός Νεάντερταλ και διαπίστωσαν ότι οι σύγχρονοι άνδρες δεν διαθέτουν στο χρωμόσωμα Υ γονίδια από τους Νεάντερταλ. Τα νεαντερτάλεια γονίδια του χρωμοσώματος Υ προφανώς εξαφανίσθηκαν από το ανθρώπινο γονιδίωμα εδώ και πολύ καιρό.

Μέχρι τώρα η ανάλυση του DNA των Νεάντερταλ προερχόταν από απολιθώματα γυναικών Νεάντερταλ ή από μιτοχονδριακό DNA, το οποίο περνά στα παιδιά τόσο από τον πατέρα, όσο και από τη μητέρα. Για πρώτη φορά αποκωδικοποιήθηκε ένα χρωμόσωμα Υ από Νεάντερταλ, το οποίο έως τώρα αποτελούσε τον «κρίκο» που έλειπε για να υπάρξει μια πλήρης εικόνα για το γονιδίωμα των Νεάντερταλ.

Η ανάλυση

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον καθηγητή γενετικής Κάρλος Μπουσταμάντε της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Στάνφορντ της Καλιφόρνια ανέλυσαν το χρωμόσωμα Υ ενός Νεάντερταλ που είχε βρεθεί στην Ισπανία. Είναι ήδη γνωστό ότι το DNA του σύγχρονου ανθρώπου προέρχεται από τους Νεάντερταλ σε ποσοστό από 2% έως 4% περίπου, ανάλογα με την ήπειρο (στην Ευρώπη είναι γύρω στο 2%), πράγμα που οφείλεται στις επιμειξίες μεταξύ ομάδων Νεάντερταλ και «εμφρόνων ανθρώπων» (Homo sapiens) πριν από περίπου 50.000 χρόνια.

Οι επιστήμονες δεν είναι βέβαιοι για ποιό λόγο το χρωμόσωμα Υ των Νεάντερταλ δεν επιβίωσε στο ανθρώπινο DNA μέχρι σήμερα, αντίθετα με άλλα γονίδια των «ξαδέρφων» μας. Αυτό μπορεί να συνέβη από τύχη στην εξελικτική πορεία χιλιετιών ή επειδή το εν λόγω χρωμόσωμα Υ των Νεάντερταλ περιείχε γονίδια ασύμβατα με τα ανθρώπινα (πράγμα που θεωρείται πιο πιθανό).

Δεν αποκλείεται, κατά τους ερευνητές, ότι το ανοσοποιητικό σύστημα των γυναικών προγόνων μας επιτίθετο συνεχώς στο χρωμόσωμα Υ των αγοριών εμβρύων, το οποίο προερχόταν από Νεάντερταλ, με συνέπεια αυτές οι γυναίκες να αποβάλουν αυτά τα μωρά και έτσι τελικά το εν λόγω νεαντερτάλειο χρωμόσωμα να εξαφανιστεί από το γονιδίωμά μας. Πάντως κάτι τέτοιο δεν είναι παρά μια υπόθεση προς το παρόν.

Ο διαχωρισμός

Recent studies have now shown that Neanderthals and modern humans diverged almost 590,000 years ago. Image by Nathan Harig, Wikimedia Commons

Η νέα γενετική ανάλυση ρίχνει επίσης φως στο πότε διαχωρίσθηκαν εξελικτικά οι άνθρωποι από τους Νεάντερταλ. Ο τελευταίος κοινός πρόγονός μας εκτιμάται ότι έζησε πριν από περίπου 550.000 έως 590.000 χρόνια. Προηγούμενες εκτιμήσεις τοποθετούσαν το «διαζύγιο» πριν από 400.000 έως 800.000 χρόνια.

Πολύ νωρίτερα, πριν από 4 εκατομμύρια χρόνια, οι άνθρωποι (δηλαδή το γένος Homo) είχαν πια τραβήξει χωριστούς δρόμους εξέλιξης από τους πιθήκους. Στη συνέχεια αναπτύχθηκαν διάφορα επιμέρους είδη του γένους Homo, με κορωνίδα τον «έμφρονα» άνθρωπο (Homo sapiens), ο οποίος -με κάποιο τρόπο- εξαφάνισε όλα τα άλλα «ξαδέρφια» του. Έτσι, σήμερα είμαστε «ανάδελφοι» σε αυτό τον πλανήτη... Η ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «American Journal of Human Genetics».

Πηγή: Mendez et al. The divergence of Neanderthal and modern human Y chromosomes. American Journal of Human Genetics, 2016 DOI:10.1016/j.ajhg.2016.02.023