Φως στην πανούκλα της εποχής του Ιουστινιανού. Medieval victim reveals secrets of the Plague of Justinian

Νέα στοιχεία για την πανώλη που χτύπησε την Ευρώπη την εποχή του Ιουστινιανού εντόπισαν οι επιστήμονες. Adult woman AE1175 (left) and adult man AE1176 (right) excavated at Altenerding and found positive for presence of Y. pestis © State Collection of Anthropology and Palaeoanatomy Munich). The arrow shows the third Molar sampled from individual AE1175 from which the Altenerding high coverage genome was obtained. Grave goods of individual AE1175 and AE1176 typical of the middle of the 6th century (©Archaeological State Collection Munich), Grave goods not shown true to scale). Credit: State Collection of Anthropology and Palaeoanatomy Munich

Οι επιστήμονες για πρώτη φορά έχουν πλέον μια ολοκληρωμένη γενετική εικόνα για το βακτήριο που προκάλεσε την θανατηφόρα πανώλη (πανούκλα) την εποχή του Ιουστινιανού και η οποία υπολογίζεται ότι έστειλε στον θάνατο περίπου 50 εκατομμύρια ανθρώπους (το 15% του παγκόσμιου πληθυσμού), όχι μόνο στο Βυζάντιο και στη Μεσόγειο, αλλά και σε απομακρυσμένες περιοχές της  Ευρώπης.

Το δόντι

Geographical map specifying the location of the archaeological site "Altenerding". The other site, where Y. pestis has been identified, and its genome has been previously reconstructed (Wagner et al. 2014), is the cemetery of Aschheim, which is located approximately 20 km southwest of Altenerding. *Wagner DM, Klunk J, Harbeck M, Devault A, Waglechner N, Sahl JW, Enk J, BirdsellDN, Kuch M, Lumibao C. 2014. Yersinia pestis and the Plague of Justinian 541-543 AD: A genomic analysis. The Lancet Infectious Diseases 14(4):319-26. Credit: State Collection of Anthropology and Palaeoanatomy Munich

Η νέα μελέτη βασίσθηκε στην ανάλυση του δοντιού ενός θύματος της πανούκλας στη Γερμανία - παραμένει άγνωστο πώς έφθασε έως εκεί ο παθογόνος μικροοργανισμός. Το γενετικό δείγμα ελήφθη από τον σκελετό ενός ατόμου που είχε θαφτεί στην πόλη Αλτερνέντινγκ κοντά στο Μόναχο και είχε πεθάνει από τη νόσο γύρω στο 570 μ.Χ.

Η πανώλη του Ιουστινιανού υπήρξε η πρώτη πανδημία της εν λόγω λοιμώδους νόσου στον κόσμο. Εκδηλώθηκε σε διαδοχικά κύματα μεταξύ του 6ου και του 8ου αιώνα μ.Χ., εξασθενώντας την αυτοκρατορία του Βυζαντίου. Προκλήθηκε από το ίδιο είδος βακτηρίου (Yersinia pestis) που προκάλεσε την κατοπινή ολέθρια πανδημία στην μεσαιωνική Ευρώπη του 14ου αιώνα, γνωστή και ως «Μαύρος Θάνατος».

Skulls of both plague victims buried together in one grave at the Altenerding cemetery. Right: Individual 1175 (female, 25-30 years old) left: individual 1176, (male, 20 to 25 years old). The Yersinia pestis genome was extracted from individual 1175. Credit: State Collection of Anthropology and Palaeoanatomy Munich

Οι ερευνητές (μεταξύ των οποίων η Ελληνίδα Μαρία Σπύρου), με επικεφαλής τον Γιοχάνες Κράουζε του γερμανικού Ινστιτούτου Μαξ Πλανκ για την Επιστήμη της Ανθρώπινης Ιστορίας στην Ιένα, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στην επιθεώρηση «Molecular Biology and Evolution», βρήκαν ότι τρία γονίδια του εν λόγω βακτηρίου, που έφεραν μοναδικές μεταλλάξεις, ήσαν πιθανώς τα κατ' εξοχήν «ένοχα» για την θεαματική εξάπλωση της πανώλης. Η πανούκλα «συνοδεύει» την ανθρωπότητα εδώ και τουλάχιστον 5.000 χρόνια και οι επιστήμονες παρακολουθούν στενά τυχόν αναζωπύρωσή της.

Πηγή: Molecular Biology and Evolution, DOI: 10.1093/molbev/msw1