Σάμερχιλ, το σχολείο της αντιαυταρχικής εκπαίδευσης. Summerhill school and the do-as-yer-like kids

Εδώ και χρόνια υπάρχει στην Αγγλία ένα σχολείο… όπου η επιτυχία δεν είναι οι μεγάλοι βαθμοί, όπου αν θέλεις μπορείς να μην πας για μάθημα και να παίζεις όλη μέρα, όπου οι μαθητές έχουν ακριβώς ίσα δικαιώματα με τους καθηγητές. Summerhill, το σχολείο που ονειρεύεσαι υπάρχει! When it opened 90 years ago, lessons were optional and the children made the rules. A radical alternative to conventional education – or anarchy? 'Our progressive, controversial alma mater': Summerhill school in Suffolk. Photograph: Ed Thompson

Το σχολείο ιδρύθηκε το 1921 από τον A.S. Neil. Ο Α. S. Neill γεννήθηκε στη Σκωτία το 1883. Ο πατέρας του ήταν γυμνασιάρχης. Σπούδασε Φιλολογία στο Εδιμβούργο. Το 1921 ιδρύει σε ένα προάστιο της Δρέσδης το Neue Schule (Νέο Σχολείο), το οποίο θα μεταφερθεί σύντομα στην Αυστρία και από το 1927 στην περιοχή Leiston της κομητείας του Suffolk της Αγγλίας.

Το Σάμερχιλ, όπως είναι η ονομασία του από τότε, απορρίπτει τα παραδοσιακά εκπαιδευτικά πρότυπα ως αυταρχικά. Δίνει προτεραιότητα στη συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού σε σχέση με την ακαδημαϊκή πρόοδο. Αντιμετωπίζει τους μαθητές ­ οι περισσότεροι από τους οποίους είναι οικότροφοι ­ ως πρόσωπα ικανά να εξουσιάζουν τη ζωή τους, χωρίς να καταπιέζονται από τους ενηλίκους. Έτσι, δεν στέλνονται έλεγχοι προόδου στους γονείς παρά μόνο αν ζητηθούν και υπό την προϋπόθεση να συμφωνούν οι μαθητές. Κατά τη διάρκεια της ημέρας τα παιδιά μπορούν να πάνε στα μαθήματα ή να παίξουν τένις, να κολυμπήσουν στην πισίνα κτλ. Ωστόσο υπάρχουν κανόνες και περιορισμοί. Για παράδειγμα, εν ώρα μαθήματος δεν επιτρέπεται να βλέπουν τηλεόραση. Επίσης υπάρχουν συγκεκριμένες ώρες για ύπνο. Όποιος τις παραβιάζει «τιμωρείται» με μισή ώρα κοινωφελούς εργασίας. Αποφάσεις για τα κοινά θέματα λαμβάνονται σε μια εβδομαδιαία συνάντηση. Σε αυτή μετέχουν έχοντας δικαίωμα ψήφου όλοι οι μαθητές και οι δάσκαλοι. Σε αυτήν ψηφίζονται όλοι οι «νόμοι» που αφορούν τη λειτουργία του σχολείου εκτός από ορισμένα ζητήματα, όπως είναι η πρόσληψη και η απόλυση των καθηγητών. Συνήθως προεδρεύει κάποιο από τα μεγαλύτερα παιδιά. 

Οι σχέσεις του Summerhill με την βρετανική κυβέρνηση δεν είναι οι καλύτερες. Έχει επιθεωρηθεί περισσότερες φορές από οποιοδήποτε άλλο σχολείο στη χώρα. Το 1999, μετά από μία μεγάλης έκτασης επιθεώρηση, ο υπουργός Παιδείας απείλησε το σχολείο με κλείσιμο αν μέσα σε έξι μήνες δεν άλλαζε την τακτική των προαιρετικών μαθημάτων. Το σχολείο κατέφυγε στη δικαιοσύνη. Τον Μάρτιο του 2000, μπροστά σε ένα ειδικό δικαστήριο και μετά από τέσσερις μέρες ακροάσεων, όλοι οι ισχυρισμοί της κυβέρνησης κατέρρευσαν. Το Summerhill κέρδισε το δικαίωμα να επιθεωρείται με κριτήρια που σέβονται την φιλοσοφία του.

Το Σάμερχιλ, που ίδρυσε ο Α.Σ. Νηλ και έχει σήμερα διευθύντρια την κόρη του Ζωή Ρέντχεντ, είναι ένα προοδευτικό σχολείο ηλικίας ενενήντα χρόνων, που διοικείται δημοκρατικά με τους μαθητές του να έχουν ισότιμο λόγο στους κανονισμούς λειτουργίας του. Όμως, ο Οργανισμός Πιστοποίησης Σχολικών Ιδρυμάτων (OFSTED), μέσω των επιθεωρητών του, αποφασίζει να κλείσει το σχολείο καθότι θεωρεί ότι δεν παρέχει επαρκή εκπαίδευση στους μαθητές του. Η υπόθεση οδηγείται στο δικαστήριο, όπου το σχολείο συγκρούεται μετωπικά σε μια μάχη επιβίωσης με την Βρεταννική Κυβέρνηση. Η ταινία είναι του Jon East, βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα και έχει βραβευθεί με δύο βραβεία BAFTA.

Οι αρχές πάνω στις οποίες είναι οικοδομημένο το σχολείο Summerhill

«Προτιμώ ένα σχολείο να βγάζει ευτυχισμένους οδοκαθαριστές, παρά νευρωτικούς επιστήμονες» - A.S. Neill

Ο ιδρυτής  του Summerhill είναι ο Αλεξάντερ Σάδερλαντ Νηλ (1883-1973), ο οποίος γεννήθηκε στο Forfar της Σκωτίας το 1883 και ήταν γιός ενός δασκάλου. Στην ηλικία των εικοσιπέντε ετών ο Neill πήρε το πτυχίο του από τη Σχολή Αγγλικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου και μετά δούλεψε ως διευθυντής ενός μικρού σχολείου. Εκεί έγραψε το πρώτο του βιβλίο ΄A dominie’s Log’ και ξεκίνησε έτσι την δημιουργική ζωή του πάνω στην ελευθερία των παιδιών.

Η μεγάλη στιγμή για τον Neill ήταν όταν επισκέφτηκε το 1917 τη «Μικρή Κοινοπολιτεία» που διεύθυνε ο ψυχίατρος Homer Lane, μια κοινότητα για εγκληματίες εφήβους, και είδε την αυτοδιοίκηση στην πράξη. Ο Lane, ο οποίος ήταν σταθερός υποστηρικτής της έμφυτης καλοσύνης των παιδιών, εξοικείωσε το Neill με τη «Νέα Ψυχολογία» του Freud και αργότερα έγινε ψυχαναλυτής του. Μ’ αυτόν τον τρόπο εισήγαγε το Neill σε δυο στοιχεία που ήταν αναγκαία για την ίδρυση του Summerhill: Τη συνέλευση της αυτοδιοίκησης, αλλά και τη σπουδαιότητα της ισόρροπης συναισθηματικής ανάπτυξης του παιδιού σε σχέση με την ακαδημαϊκή του ανάπτυξη.

A.S. Neill (1883-1973): Scottish educator (pictured) and founder of Summerhill School - a boarding establishment run as a democratic community; according to Neill's philosophy, members are free to do as they please, so long as their actions do not cause any harm to others - this extends to freedom for pupils to choose whether or not they attend lessons.

Ο Neill ήταν εκτός από οπαδός του Freud θαυμαστής και στενός φίλος του καινοτόμου ψυχαναλυτή Wilhelm Reich (Άκου Ανθρωπάκο κλπ). Μετά από παραμονή λίγων χρόνων στην Γερμανία και Αυστρία επιστρέφει στην Αγγλία ιδρύοντας το Summerhill με σκοπό να γίνει το σχολείο κατάλληλο για τα παιδιά – κι όχι τα παιδιά κατάλληλα για το σχολείο. Υπό τη διεύθυνση του Neill συνέχισε να λειτουργεί το σχολείο αυτό μέχρι που ο ίδιος πέθανε το 1973.

Summerhill has a sign that emphasises the value of play.

Ο Neill θεώρησε ότι η ευτυχία του παιδιού ήταν η κυρίαρχη ιδέα στην ανατροφή του και ότι αυτή η ευτυχία αυξάνεται από την αίσθηση της προσωπικής ελευθερίας του. Θεώρησε ότι η στέρηση αυτής της αίσθησης της ελευθερίας κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας και της επακόλουθης στεναχώριας που βιώνει το περιορισμένο παιδί, ήταν υπεύθυνη για τις περισσότερες από τις ψυχολογικές αναταραχές όταν ενηλικιώνεται. Αυτή η ιδέα ήταν αμφισβητούμενη τότε. Σήμερα έχει γίνει αποδεκτή από τους περισσότερους παιδαγωγούς.

«Στο Summerhill οι μαθητές θα αγωνιζόντουσαν μέχρι θανάτου για το δικαίωμα να αυτοδιοικούνται. Κατά τη γνώμη μου μία μαθητική συνέλευση έχει μεγαλύτερη αξία από τα μαθήματα μιας ολόκληρης εβδομάδας» - Αλεξάντερ Σάδερλαντ Νηλ. A.S. Neill in a Summerhill classroom. The image is undated. (Associated Press)

Ίδρυσε το σχολείο Summerhill  στη βάση ότι τα παιδιά δεν πρέπει να αναγκαστούν για να παρευρεθούν στα μαθήματα. Επιπλέον με τη νέα πολιτική συμμετοχής, το σχολείο είναι δημοκρατικό. Πραγματοποιούνταν συνεδριάσεις για να καθορίσουν τους σχολικούς κανόνες, ενώ οι μαθητές είχαν ίσα δικαιώματα ψήφου με το προσωπικό του σχολείου.

Οι θεμελιώδεις αρχές στις οποίες είναι οικοδομημένο το σχολείο του Summerhill είναι οι εξής:

Children at Summerhill School.

1. «Το παιδί είναι απ’ τη φύση του καλό», όπως συμφωνούσε και ο Rousseau.

2. Ο στόχος της αγωγής – δηλαδή ο στόχος της ζωής –συνίσταται στην κατάκτηση της χαράς και της ευτυχίας. Ευτυχισμένος για το Neill σημαίνει: Βρίσκω ενδιαφέροντα στη ζωή.

3. Με την αγωγή πρέπει ν’ αναπτυχθούν τόσο οι διανοητικές όσο και οι συναισθηματικές δυνάμεις του παιδιού.

4. Η αγωγή πρέπει να είναι προσαρμοσμένη στις ψυχικές ανάγκες και τις ικανότητες του παιδιού.

5. Επιβαλλόμενη η πειθαρχία προξενεί, όπως και η τιμωρία, φόβο και ο φόβος παράγει εχθρότητα. Η επιβολή αυστηρής πειθαρχίας στο παιδί είναι επιζήμια και βλάπτει την υγιή πνευματική του ανάπτυξη.

6. Ελευθερία δε σημαίνει ασυδοσία. Ο Neill έθεσε εδώ τις βάσεις για αμοιβαίο σεβασμό μεταξύ των ανθρώπων. Ο δάσκαλος δεν ασκεί καταναγκασμό στο παιδί. Όμως ούτε το παιδί έχει το δικαίωμα ν’ ασκεί καταναγκασμό στο δάσκαλο.

7. Ο δάσκαλος πρέπει να είναι πραγματικά ειλικρινής.

8. Για να αναπτυχθεί το παιδί σε έναν υγιή και απόλυτα φυσιολογικό άνθρωπο, πρέπει, σε κάποιο σημείο της ανάπτυξής του να σπάσει τους αρχικούς δεσμούς του με την οικογένειά του και να ανεξαρτητοποιηθεί απόλυτα.

9. Τα αισθήματα ενοχής έχουν ως κύρια λειτουργία τους να δένουν το παιδί στην εξουσία και εμποδίζουν την ανάπτυξη μιας ανεξάρτητης προσωπικότητας.

10. Στο Summerhill μπορεί να μην διδάσκονται τα παιδιά Θρησκευτικά, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν καλλιεργούνται οι ανθρωπιστικές αξίες στην πλατύτερη έννοια του όρου.

11. Δεν υπάρχουν προβληματικά παιδιά αλλά μόνο προβληματικοί γονείς και μια προβληματική ανθρωπότητα.

12. Η αγωγή πρέπει να προσαρμόζεται στις ψυχικές ανάγκες και τις ικανότητες των παιδιών.

13. Η ανάπτυξη των διανοητικών ικανοτήτων δεν αρκεί, πρέπει να αναπτυχθούν εξ ίσου και οι συναισθηματικές δυνάμεις. Και ο στόχος της αγωγής, όπως και αυτός της ζωής, δεν είναι άλλος από την κατάκτηση της χαράς και της ευτυχίας.

14. Ένας ψυχικά ισορροπημένος άνθρωπος μπορεί να κτιστεί μέσα από την κατάκτηση της χαράς και της ευτυχίας.

15. Πρέπει δε το σχολείο να παρέχει επιλογές και ευκαιρίες, που να επιτρέπουν στα παιδιά ν’ αναπτυχθούν με τους δικούς τους ρυθμούς και ν’ ακολουθούν τα ενδιαφέροντά τους.

16. Ομοίως, να δίνει τη δυνατότητα στα παιδιά να είναι ελεύθερα από κάθε επιβολή, να επιδιώκουν τους δικούς τους σκοπούς και να χαίρονται την επίτευξή τους, ελεύθερα απ’ την πίεση να προσαρμοστούν στα τεχνητά πρότυπα επιτυχίας που είναι βασισμένα στις επικρατούσες θεωρίες για τη μάθηση και την ακαδημαϊκή επιτυχία.

17. Το σχολείο πρέπει να τους επιτρέπει να αποκτούν εμπειρίες σε όλο το εύρος των συναισθημάτων, ελεύθερα από τις κρίσεις και τις παρεμβάσεις των ενηλίκων. Η ελευθερία να παίρνουν αποφάσεις πάντα ενέχει και πιθανότητες αρνητικής έκβασης. Προφανώς αρνητικές συνέπειες, όπως η ανία, το άγχος, ο θυμός, η απογοήτευση και η αποτυχία είναι αναγκαίο μέρος της ατομικής ανάπτυξης.

18. Τέλος, να μπορούν τα παιδιά να ζουν σε μια κοινότητα που τα υποστηρίζει και που είναι υπεύθυνα γι’ αυτήν, έχοντας την ελευθερία να είναι οι εαυτοί τους και τη δύναμη να αλλάζουν τη ζωή τους μέσα από δημοκρατικές διαδικασίες και λειτουργίες.

Διαβάστε τα βιβλία: «Ελευθερία – όχι αναρχία!, Θεωρία και πράξη της αντιαυταρχικής εκπαίδευσης» (εκδόσεις Μπουκουμάνη) και το «Σάμερχιλ, το Ελεύθερο Σχολείο» (εκδόσεις Καστανιώτης)

Επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του Σάμερχιλ: www.summerhillschool.co.uk

Για την ταινία δείτε: http://www.summerhillschool.co.uk/bbc-drama.html

Ταξιδέψτε στην εντυπωσιακή Δήμητρα. Flight Over Ceres

H NASA έδωσε στη δημοσιότητα ένα καταπληκτικό βίντεο του πλανήτη νάνου. This simulated flight over Ceres emphasizes the most prominent craters, as well as the mountain Ahuna Mons. The movie shows Ceres in enhanced color, which helps to make visible subtle differences in the appearance of surface materials. The movie was produced using images from Dawn's high-altitude mapping orbit. During that phase of the mission, which lasted from August to October 2015, the spacecraft orbited Ceres at an altitude of about 900 miles (1,450 kilometers). Image credit: NASA/JPL-Caltech/UCLA/MPS/DLR/IDA

Τον περασμένο Μάρτιο μετά από ένα πολυετές ταξίδι στο ηλιακό μας σύστημα το σκάφος Dawn έφτασε στον ανεξερεύνητο πλανήτη νάνο Δήμητρα. Πρόκειται για το μεγαλύτερο σώμα της Ζώνης των Αστεροειδών που εκτείνεται ανάμεσα στις τροχιές του Άρη και του Δία.

NASA just released an enthralling animation showing landmarks on the surface of the dwarf planet Ceres based on images taken by the Dawn spacecraft. According to the space agency, "The movie shows Ceres in enhanced color, which helps to highlight subtle differences in the appearance of surface materials. Scientists believe areas with shades of blue contain younger, fresher material, including flows, pits and cracks. The animated flight over Ceres emphasizes the most prominent craters, such as Occator, and the tall, conical mountain Ahuna Mons. Features on Ceres are named for earthly agricultural spirits, deities and festivals." In the film, Occator crater strikes a massive pose, appearing to engulf a great deal of the surface; its insides appearing as a splotchy swirl of blue and white. The images were gathered by Dawn while orbiting Ceres, which is the largest object in the asteroid belt that stretches from Mars to Jupiter. Dawn is the first mission to visit the dwarf planet and entered its orbit in March 2015.

Όπως διαπιστώθηκε η Δήμητρα έχει πολύ ενδιαφέρουσα γεωλογία. Οι τεχνικοί της NASA συγκέντρωσαν και επεξεργάστηκαν όλες τις εικόνες που έχει στείλει το Dawn δημιουργώντας ένα καταπληκτικό βίντεο στο οποίο ο θεατής κυριολεκτικά ταξιδεύει πάνω από την επιφάνεια του πλανήτη νάνου.

Οι κηλίδες

Όταν πλησίασε το «Dawn» στη Δήμητρα εντόπισε δύο ασυνήθιστα λαμπερές κηλίδες μέσα στη λεκάνη ενός κρατήρα διαμέτρου 98 χλμ. Ο κρατήρας ονομάστηκε Occator. Η φύση αυτών των κηλίδων παραμένει αδιευκρίνιστη, ωστόσο οι ερευνητές εικάζουν ότι πρόκειται για πάγο ή άλατα που ήρθαν στην επιφάνεια λόγω κάποιας πρόσκρουσης. Άλλοι επιστήμονες εικάζουν ότι πιθανώς πρόκειται για ένα ηφαίστειο που αντί για πυρακτωμένα υλικά εκτοξεύει νερό. Πριν από λίγους μήνες διαπιστώθηκε ότι στον κρατήρα σχηματίζεται τακτικά ομίχλη η παρουσία της οποίας σύμφωνα με τους ειδικούς ενισχύει το σενάριο της παρουσίας πάγου σε αυτόν.

This image from NASA's Dawn spacecraft shows Kupalo Crater, one of the youngest craters on Ceres. Image Credit: NASA/JPL-Caltech/UCLA/MPS/DLR/IDA

Το Dawn έστειλε νέες εικόνες από ένα ακόμη κρατήρα της Δήμητρας, τον Kupalo, που οι επιστήμονες εκτιμούν ότι είναι από τους νεότερους που έχουν δημιουργηθεί στον πλανήτη. Όπως φαίνεται στις πλαγιές του κρατήρα υπάρχουν αποθέσεις ενός λαμπερού υλικού παρόμοιου με αυτό στον κρατήρα Occator. Οι πρώτες εκτιμήσεις των ειδικών είναι ότι το υλικό στον κρατήρα Kupalo είναι άλατα και πιθανότατα είναι το ίδιο υλικό που υπάρχει και στον κρατήρα Occator.

Ο άνθρωπος εξόντωσε τη σούπερ χήνα της Αυστραλίας. Ancient extinction of giant Australian bird points to humans

Καλλιτεχνική απεικόνιση του Genyornis του πτηνού που ο άνθρωπος έκλεβε και έτρωγε τα αβγά του. The first direct evidence that humans played a substantial role in the extinction of the huge, wondrous beasts inhabiting Australia some 50,000 years ago -- in this case a 500-pound bird -- has been discovered research team. An illustration of a giant flightless bird known as Genyornis newtoni, surprised on her nest by a 1 ton, predatory lizard named Megalania prisca in Australia roughly 50,000 thousand years ago. Credit: Illustration by Peter Trusler, Monash University

Η μυστηριώδης εξαφάνιση ενός αρχαίου πτηνού της Αυστραλίας βρίσκει την λύση του και δυστυχώς υπεύθυνος είναι όπως φαίνεται ο άνθρωπος. Το ενδιαφέρον είναι ότι το πτηνό δεν εξαφανίσθηκε επειδή το κυνήγησε ανηλεώς ο άνθρωπος αλλά επειδή δεν του επέτρεψε να αναπαραχθεί!

Το πτηνό

Genyornis newtoni was a gigantic flightless bird with tasty melon-sized eggs.

Είναι γνωστό ότι στην Αυστραλία υπήρχαν πολλά είδη ζώων με ξεχωριστά χαρακτηριστικά που δεν υπήρχαν σε άλλες περιοχές του πλανήτη. Πολλά εξ αυτών εξαφανίστηκαν πριν την έλευση του ανθρώπου στην ήπειρο και ορισμένα μετά από αυτήν. Ένα από αυτά τα είδη ήταν ένα μεγάλο πτηνό που δεν μπορούσε να πετάξει. Ονομάστηκε Genyornis newtoni, το ύψος του έφτανε τα τρία μέτρα και ήταν είδος συγγενές με τις πάπιες, τις χήνες και τους κύκνους. Έχει διαπιστωθεί ότι το πτηνό αυτό εξαφανίστηκε πριν από περίπου 50-55 χιλιάδες χωρίς μέχρι σήμερα να έχει εντοπισθεί η αιτία.

Τα αβγά

Fragments of eggshells laid by a 500-pound flightless bird known as Genyornis roughly 50,000 years ago, shown here in sand dune blowout in the Australian outback, provide evidence that humans were collecting and cooking them 50,000 years ago. Photo Courtesy University of Colorado

Ομάδα ερευνητών με επικεφαλής επιστήμονες του Πανεπιστημίου του Κολοράντο στις ΗΠΑ ανέλυσαν απολιθώματα αβγών του Genyornis και σε συνδυασμό με άλλα ευρήματα κατέληξαν σε ένα ενδιαφέρον συμπέρασμα. Οι πρώτοι άνθρωποι έφθασαν στην Αυστραλία την ίδια ακριβώς περίοδο που σημειώνεται η εξαφάνιση του πτηνού. Όμως μέχρι τώρα δεν είχαν εντοπιστεί ίχνη εξόντωσης του από τον άνθρωπο. Όμως η νέα μελέτη αναφέρει ότι οι άνθρωποι μπορεί να μην εξόντωναν τα πτηνά τρέφονταν όμως με τα αβγά του αφού η ανάλυση των απολιθωμάτων αποκάλυψε ότι ήταν… μαγειρεμένα.

Analysis of burnt eggshell fragments indicates that ancient humans were cooking the bird's eggs, rather than them being wiped out by wildfires.

Το Genyornis παρήγαγε μεγάλα αβγά το βάρος των οποίων έφτανε το 1.5 κιλά. Ήταν λοιπόν μια εξαιρετική πηγή διατροφής για τους πρώτους κατοίκους αφού η απόκτηση του ήταν απλή και χωρίς ιδιαίτερους κινδύνους. Οι πρώτοι κάτοικοι δεν χρειαζόταν να ταλαιπωρούνται κυνηγώντας τα πτηνά αλλά απλά παραμόνευαν τις φωλιές τους και άρπαζαν τα αυγά τους. Σύμφωνα με τους ερευνητές οι πρώτοι κάτοικοι της Αυστραλίας έψηναν σε φωτιά τα αβγά στη συνέχεια έσπαγαν τα τσόφλια και έτρωγαν το περιεχόμενο τους.

Serial Killers;

University of Colorado Professor Gifford Miller, shown here collecting eggshells of an extinct flightless bird, led a new study showing the first definitive evidence of human predation on Australian megafauna 50,000 years ago. Photo courtesy University of Colorado

Η μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Nature Communications» και αν τελικά επιβεβαιωθεί το Genyornis θα ενισχύσει την άποψη ότι η εξαφάνιση μεγάλου μέρους της Αυστραλιανής πανίδας συνδέεται άμεσα με τον άνθρωπο. Στην Αυστραλία είχε αναπτυχθεί μια μοναδική πανίδα που αποτελούνταν από εντυπωσιακά σε μέγεθος και χαρακτηριστικά είδη. Ανάμεσα σε αυτά ήταν σαύρες μήκους 7.5 μέτρων, σαρκοφάγα μαρσιποφόρα με μέγεθος παρόμοιο με αυτό των ρινόκερων, γιγάντια καγκουρό κ.α.

Έχει διαπιστωθεί ότι το 85% αυτής της πανίδας εξαφανίσθηκε μετά την έλευση του ανθρώπου στην ήπειρο. Κάποιοι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η παρουσία και δράση του ανθρώπου οδήγησε στην εξαφάνιση όλων αυτών των ειδών ενώ κάποιοι κάνουν λόγο για κλιματικές αλλαγές που συνέβησαν την επίμαχη χρονική περίοδο. Κλιματικές αλλαγές στις οποίες δεν μπόρεσαν να προσαρμοστούν τα περισσότερα είδη της ηπείρου με αποτέλεσμα να εξαφανιστούν.

Πηγή: Gifford Miller, John Magee, Mike Smith, Nigel Spooner, Alexander Baynes, Scott Lehman, Marilyn Fogel, Harvey Johnston, Doug Williams, Peter Clark, Christopher Florian, Richard Holst, Stephen DeVogel. Human predation contributed to the extinction of the Australian megafaunal bird Genyornis newtoni ∼47 ka. Nature Communications, 2016; 7: 10496 DOI: 10.1038/ncomms10496

Έβαλαν GPS στο κοσμικό νέφος-καμικάζι. Monstrous Cloud Boomerangs Back to Our Galaxy

Η φωτογραφία αποτελεί σύνθεση διαφόρων εικόνων του νέφους Σμιθ που κατέγραψε το τηλεσκόπιο GBT και σε αυτό απεικονίζεται το νέφος ενώ κινείται προς την περιοχή του γαλαξία μας στην οποία βρίσκεται ο αστερισμός του Αετού. This composite image shows the size and location of the Smith Cloud on the sky. The cloud appears in false-color, radio wavelengths as observed by the Robert C. Byrd Green Bank Telescope in West Virginia. The visible-light image of the background star field shows the cloud's location in the direction of the summer constellation Aquila. The cloud is 15 degrees across in angular size — the width of an outstretched hand at arm's length. The apparent size of the full moon is added for comparison. Illustration Credit: NASA, ESA, and Z. Levay (STScI)

Ένα γιγάντιο νέφος βρίσκεται σε τροχιά σύγκρουσης με τον γαλαξία μας. Η σύγκρουση αναμένεται να προκαλέσει τη γέννηση εκατομμυρίων νέων άστρων. Η NASA έδωσε στη δημοσιότητα καινούργια στοιχεία και εικόνες του νέφους από τις τελευταίες παρατηρήσεις που έγιναν σε αυτό με επίγεια και διαστημικά τηλεσκόπια. Οι επιστήμονες γνωρίζουν πλέον την προέλευση, την ταχύτητα, την πορεία αλλά και την κατάληξη του νέφους. Ξέρουν το χρόνο, το σημείο αλλά και το αποτέλεσμα της σύγκρουσης.

Το νέφος

Με βάση τις πρόσφατες παρατηρήσεις NASA και ESA έφτιαξαν ένα χάρτη στο οποίο απεικονίζονται στην πρώτη εικόνα το που βρισκόταν το νέφος Σμιθ όταν ξεκίνησε την πορεία του προς τον γαλαξία μας, στη δεύτερη που βρίσκεται τώρα και στην τρίτη το σημείο στο οποίο θα συγκρουστεί και θα οδηγήσει στη γέννηση εκ. νέων άστρων. This diagram shows the 100-million-year-long trajectory of the Smith Cloud as it arcs out of the plane of our Milky Way galaxy and then returns like a boomerang. Hubble Space Telescope measurements show that the cloud, because of its chemical composition, came out of a region near the edge of the galaxy's disk of stars 70 million years ago. The cloud is now stretched into the shape of a comet by gravity and gas pressure. Following a ballistic path, the cloud will fall back into the disk and trigger new star formation 30 million years from now. Illustration Credit: NASA, ESA, and A. Feild (STScI)

Το νέφος ανακαλύφθηκε πριν από 50 χρόνια από τη νεαρή τότε αμερικανίδα αστρονόμο Γκέιλ Σμιθ και πήρε το όνομά της. Το νέφος «Σμιθ» εντοπίστηκε από την αστρονόμο να κινείται σε απόσταση δεκάδων χιλιάδων ετών φωτός από τον γαλαξία μας. Έκτοτε τα δεδομένα που είχαν συγκεντρώσει για το νέφος αυτό οι επιστήμονες δεν ήταν ικανά να αποκαλύψουν σημαντικά στοιχεία όπως η ταχύτητα, η κατεύθυνσή του κ.ά.

Τα τελευταία χρόνια τα ολοένα και πιο ισχυρά επίγεια και διαστημικά τηλεσκόπια επέτρεψαν την καλύτερη παρατήρηση του. Πριν από λίγο καιρό ερευνητές χρησιμοποιώντας τα τηλεσκόπια VLA και GBT εντόπισαν το νέφος σε απόσταση 8.000 ετών φωτός από τον Γαλαξία. Οι υπολογισμοί που έκαναν δείχνουν ότι αν το νέφος συνεχίσει να κινείται έτσι θα πέσει πάνω στον Γαλαξία σε περίπου 30 εκατομμύρια έτη. Νέες παρατηρήσεις που έγιναν με το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble αποκαλύπτουν σημαντικά δεδομένα για το νέφος.

Θα αναζωογονήσει τον Γαλαξία

The infalling Smith Cloud does not emit light at wavelengths that the Hubble Space Telescope is sensitive to. However, Hubble's Cosmic Origins Spectrograph can measure how the light from distant background objects is affected as it passes through the cloud. These measurements yield clues to the chemical composition of the cloud. By using these intergalactic forensics, Hubble astronomers trace the cloud's origin to the disk of our Milky Way. Combined ultraviolet and radio observations correlate to the cloud's infall velocities, providing solid evidence that the spectral features link to the cloud's dynamics. Illustration Credit: NASA, ESA, and A. Feild (STScI)

Οι επιστήμονες με βάση τα νέα δεδομένα εκτιμούν ότι το νέφος ξεκίνησε το ταξίδι του προς τον γαλαξία μας πριν από περίπου 70 εκ. έτη. Υπολογίζουν ότι το νέφος κινείται με ταχύτητα μεγαλύτερη από 1 εκ. χλμ/ώρα και θα συγκρουστεί με τον γαλαξίας μας σε περίπου 30. έτη. Η σύγκρουση αυτή εκτιμάται ότι θα οδηγήσει στη γέννηση περίπου δύο εκ. άστρων παρόμοιων με τον Ήλιο. Αναμένεται επίσης να οδηγήσει και στη γέννηση μεγάλου αριθμού άστρων που θα έχουν μικρή διάρκεια ζωής και θα αυτοκαταστρέφονται σε εκρήξεις σουπερνόβα.

Το «παράδοξο του Fermi» δεν είναι του Fermi κι ούτε είναι παράδοξο. The Fermi Paradox Is Not Fermi's, and It Is Not a Paradox

Παρά τα όσα διαβάζουμε συχνά, ο νομπελίστας πυρηνικός φυσικός Εnrico Fermi ουδέποτε ισχυρίστηκε πως δεν υπάρχουν εξωγήινοι ή ότι οι προσπάθειες αναζήτησής τους είναι μάταιες. Despite what you'll often read, the Nobel prizewinning nuclear physicist never suggested that aliens don't exist. Enrico Fermi (1901–1954).

Δυο μεγάλες ιδέες έρχονται και επανέρχονται στις συζητήσεις σχετικά με την αναζήτηση εξωγήινων πολιτισμών.

A graphical representation of the Arecibo message – Humanity's first attempt to use radio waves to actively communicate its existence to alien civilizations.

Η πρώτη είναι η εξίσωση Drake, που εκτιμά ότι στον Γαλαξία μας πιθανώς να υπάρχουν χιλιάδες πολιτισμοί, των οποίων τα σήματα θα μπορούσαμε να ανιχνεύσουμε.

Η δεύτερη είναι το επονομαζόμενο παράδοξο του Fermi. Σύμφωνα μ’ αυτό θα έπρεπε να είχαμε έρθει ήδη σε επαφή με τους εξωγήινους αν αυτοί υπήρχαν – διότι αναπόφευκτα θα είχαν εποικίσει τον Γαλαξία με διαστρικά ταξίδια – αλλά το γεγονός ότι δεν έχουμε δει κανένα τους ίχνος,  κάνει την αναζήτησή τους είναι άσκοπη.

Dr. Frank Drake.

O τίτλος «εξίσωση του Drake» είναι απολύτως γνήσιος: δημιουργήθηκε από τον αστρονόμο και πρωτοπόρο στην αναζήτηση εξωγήινης νοημοσύνης Frank Drake. Όμως το παράδοξο του Fermi είναι ένας μύθος. Πήρε το όνομα από τον πυρηνικό φυσικό Enrico Fermi, αλλά ουδέποτε διατυπώθηκε από τον ίδιο.

The Allen Telescope Array. Photo by Colby Gutierrez-Kraybill/Flickr under CC BY 3.0  via Wikimedia Commons 

Το παράδοξο του Fermi είναι λάθος να θεωρείται ως η απόδειξη μη ύπαρξης εξωγήινων πολιτισμών και στο λάθος αυτό βασίστηκε η αναστολή της αναζήτησης εξωγήινης νοημοσύνης. Σ’ αυτό αναφέρθηκε ο γερουσιαστής William Proxmire σαν επιχείρημα για την κατάργηση του προγράμματος SETI της NASA το 1981. Το πρόγραμμα ξανάρχισε μετά από τον αγώνα του Carl Sagan, για να σταματήσει ξανά το 1993 από τον γερουσιαστή Richard Bryan. Έκτοτε καμία έρευνα αναζήτησης εξωγήινης νοημοσύνης δεν χρηματοδοτήθηκε από την κυβέρνηση των ΗΠΑ, παρά το γεγονός ότι χιλιάδες νέοι πλανήτες σε τροχιά γύρω από άστρα σαν τον ήλιο μας έχουν ανακαλυφθεί πέρα από το πλανητικό μας σύστημα.

Los Alamos National Laboratory.

Ο Enrico Fermi, ο φυσικός που κατασκεύασε τον πρώτο πυρηνικό αντιδραστήρα, δεν δημοσίευσε ποτέ ούτε μια λέξη σχετική με τους εξωγήινους πολιτισμούς. Ο φυσικός Eric Jones κατέγραψε τις μαρτυρίες των Emil Konopinski, Edward Teller, και Herbert York που ήταν παρόντες στην περίφημη συζήτηση με τον Fermi, κατά τη διάρκεια του μεσημεριανού γεύματος στο Los Alamos το 1950 (ο Fermi πέθανε το 1954).

Το σκίτσο που έκανε τον Fermi να αναρωτηθεί για τους εξωγήινους: «που είναι όλοι αυτοί;»

Σύμφωνα μα τους αυτόπτες μάρτυρες, η συζήτηση περιστρεφόταν γύρω από μια γελοιογραφία του περιοδικού The New Yorker, όπου εξωγήινοι μεταφέρουν κάδους σκουπιδιών, κλεμμένους από τους δρόμους της Νέας Υόρκης. Και τότε ο Fermi αναρωτήθηκε: «μα που είναι;». Οι συνομιλητές του κατάλαβαν ότι αναφερόταν στο γεγονός ότι δεν έχουμε δει κανένα εξωγήινο διαστημόπλοιο, και η συζήτηση περιστράφηκε γύρω από τις δυνατότητες διαστρικών ταξιδιών. Ο Υοrk θυμήθηκε ότι ο Fermi, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο λόγος που δεν μας έχουν επισκεφτεί είναι επειδή ένα διαστρικό ταξίδι είναι αδύνατο, ή ακόμα κι αν αυτό είναι δυνατό, μάλλον κρίνεται πως δεν αξίζει τον κόπο ή ότι οι τεχνολογικοί πολιτισμοί δεν διαρκούν αρκετά έτσι ώστε να πραγματοποιηθεί κάτι τέτοιο.

Και οι δυο, York και Teller θεώρησαν ότι ο Fermi αναρωτιόταν για τη δυνατότητα ενός διαστρικού ταξιδιού – κανείς τους δεν θεώρησε ότι ο Fermi αμφισβητούσε την ύπαρξη των εξωγήινων πολιτισμών. Έτσι το αποκαλούμενο «παράδοξο του Fermi» – ως επιχείρημα εναντίον της ύπαρξης εξωγήινων – παραποιεί την άποψη του Fermi για τους εξωγήινους. Ο σκεπτικισμός του σχετικά με τα διαστρικά ταξίδια δεν εκπλήσσει, διότι το 1950 η τεχνολογία του διαστήματος ήταν ακόμη στα σπάργανα.

An artist's depiction of the "little green man" described in the novel Martians, Go Home.

Η επιχειρηματολογία για το πεσιμιστικό συμπέρασμα «…οι εξωγήινοι δεν ήρθαν σε επαφή μαζί μας, άρα δεν υπάρχουν», εμφανίστηκε για πρώτη φορά σε έντυπη μορφή το 1975, όταν ο αστρονόμος Michael Hart ισχυρίστηκε ότι αν υπάρχουν έξυπνοι εξωγήινοι, αυτοί αναπόφευκτα θα αποίκιζαν τον γαλαξία μας. Αν υπάρχουν κάπου, τότε θα έπρεπε να είναι κι εδώ. Εφόσον δεν είναι, σύμφωνα με τον Hart, οι άνθρωποι είναι μάλλον η μόνη ευφυής ζωή στον γαλαξία μας, οπότε η αναζήτηση εξωγήινων πολιτισμών είναι «μάλλον χάσιμο χρόνου και χρήματος».

Η άποψη του Hart αμφισβητήθηκε με διάφορες εναλλακτικές  προτάσεις – π.χ. την αδυναμία πραγματοποίησης διαστρικών ταξιδιών ή γιατί κανείς δεν επιλέγει να εποικίσει τον γαλαξία είτε γιατί μας επισκέφθηκαν στο παρελθόν αλλά τα ίχνη τους θάφτηκαν μαζί με τους δεινόσαυρους, είτε γιατί αυτοκαταστρέφονται κ.λ.π. – όμως η ιδέα του εδραιώθηκε και επηρέασε τον τρόπο σκέψης για τους εξωγήινους πολιτισμούς.

Ο John von Neumann ήταν ένας από τους μεγαλύτερους μαθηματικούς του 20ου αιώνα. Ουγγρικής καταγωγής, μετανάστευσε κατά τη δεκαετία του 1930 στις ΗΠΑ, όπου έπαιξε κορυφαίο ρόλο στην κατασκευή του πρώτου υπολογιστή. Το 1951 επινόησε ένα μαθηματικό μοντέλο που έδειχνε ότι είναι δυνατόν να κατασκευαστεί μια πολύπλοκη μηχανή, ικανή να παράγει ακριβές αντίγραφο του εαυτού της.

Το 1980 ο φυσικός Frank Tipler επέκτεινε την επιχειρηματολογία του Hart προτείνοντας ότι, ένας τεχνολογικά προηγμένος πολιτισμός θα ήταν σε θέση να κατασκευάσει αυτοαναπαραγόμενες μηχανές (μηχανές von Neumann) και να τις χρησιμοποιήσει σε ένα μακροπρόθεσμο πρόγραμμα γαλαξιακού εποικισμού. Οι μηχανές μπορούν να πραγματοποιούν διαστρικά ταξίδια χωρίς να χρειάζονται οξυγόνο και τρόφιμα. Όταν θα έφταναν στο αστρικό σύστημα προορισμού τους, θα χρησιμοποιούσαν υλικά των αστεροειδών για να κατασκευάσουν αντίγραφα του εαυτού τους, επιπλέον διαστημόπλοια και θα συνέχιζαν για άλλα αστρικά συστήματα…

Η απουσία τέτοιων μηχανών σύμφωνα με τον Tipler αποδεικνύει την μη ύπαρξη προηγμένων πολιτισμών σε ολόκληρο το σύμπαν, κι όχι μόνο στον γαλαξία μας.

Οι Hart και Tipler διατύπωσαν αυτό που σήμερα θεωρούμε ως «παράδοξο Fermi», το οποίο με το πέρασμα του χρόνου άρχισε να συγχέεται με την αρχική ερώτηση του Fermi. Η σύγχυση άρχισε το 1977 όταν ο φυσικός David G. Stephenson χρησιμοποίησε την έκφραση «παράδοξο Fermi» σε μια εργασία που αναφέρονταν στην ιδέα του Hart σαν πιθανή απάντηση στο ερώτημα του Fermi. To παράδοξο Fermi θα έπρεπε για την ακρίβεια να ονομάζεται «το επιχείρημα των Hart-Tipler ενάντια στην ύπαρξη τεχνολογικά ανεπτυγμένων εξωγήινων».

Όσο για το παράδοξο, δεν υπάρχει ούτε και στα επιχειρήματα των Hart-Tipler. Δεν υπάρχει καμία λογική αντίφαση μεταξύ της δήλωσης: «οι εξωγήινοι πρέπει να υπάρχουν παντού» και της δήλωσης «οι εξωγήινοι δεν είναι εδώ» γιατί κανείς δεν γνωρίζει αν τα διαστρικά ταξίδια είναι δυνατά.

Το επιχείρημα Hart-Tipler, κρυμμένο πίσω από κύρος του ονόματος Fermi, έχει κάνει πολλούς ανθρώπους απαισιόδοξους σχετικά με τις πιθανότητες επιτυχίας στην αναζήτηση εξωγήινων πολιτισμών. Αλλά η υπόδειξη ότι δεν πρέπει να ψάχνουμε για νοήμονα ζωή κάπου αλλού, γιατί δεν βλέπουμε εξωγήινους εδώ είναι απλά ανόητη.

NASA's conception of the Terrestrial Planet Finder.

Τον τελευταίο καιρό φαίνεται πως αυτή η απαισιοδοξία υποχωρεί και υπάρχει κάποια χρηματοδότηση από ιδιώτες σε προγράμματα αναζήτησης εξωγήινης νοημοσύνης. Βέβαια η αναζήτηση σημάτων σε άγνωστες συχνότητες σε εκατομμύρια άστρα, σε έναν απέραντο ουρανό είναι πολύ δύσκολη και απαιτεί περισσότερους πόρους …

Πηγή: «The Fermi Paradox Is Not Fermi’s, and It Is Not a Paradox», Robert H. Gray.