Από πού κρατάει η σκούφια των σκύλων; Where did dogs first appear?

Pierre Bonnard, La Convoitise de Black, 1910. Τη... σκούφια του σκύλου αναζητούν με επιμονή οι επιστήμονες συγκεντρώνοντας πλήθος δεδομένων. The origins of dog domestication have been difficult to unravel.

Σε... σκυλοκαβγά εξελίσσεται η επιστημονική έρευνα σχετικά με την καταγωγή του σκύλου. Έχει διαπιστωθεί ότι ο σκύλος προέρχεται από την εξημέρωση λύκων αλλά όλες οι τελευταίες μελέτες υποδεικνύουν διαφορετικές χρονικές περιόδους για το πότε συνέβη αυτό αλλά και διαφορετικές περιοχές σχετικά με το πού συνέβη. Κάποιοι ειδικοί τοποθετούν την εξημέρωση πριν από περίπου 20 χιλιάδες έτη ενώ άλλοι μιλούν για ενδείξεις εξημέρωσης πριν από περίπου 70 χιλιάδες έτη. Κάποιες μελέτες υποδεικνύουν ως τόπο καταγωγής των σκύλων την Ευρώπη, κάποιες άλλες τη Μέση Ανατολή και άλλες τη Νοτιοανατολική Ασία.

Ευρωπαίοι;

Skull of a Palaeolithic dog from the Goyet cave (Belgium), calibrated age of 36,000 years Before the Present. Thalmann et al. believe the species represented by this fossil to be an ancient sister-group to all modern dogs and wolves, rather than a direct ancestor. Credit: Image courtesy of Royal Belgian Institute of Natural Sciences

Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Τούρκου στη Φινλανδία πραγματοποίησαν μεγάλη γενετική ανάλυση σε δείγματα σύγχρονων και αρχαίων σκύλων και λύκων. Η ανάλυσή τους αποκάλυψε ότι οι σύγχρονοι σκύλοι έχουν συγγένεια με τους αρχαίους ή σύγχρονους ευρωπαϊκούς λύκους, όχι όμως και με λύκους εκτός Ευρώπης.

Τα δείγματα των αρχαίων σκύλων που χρησιμοποιήθηκαν στην ανάλυση χρονολογούνται πριν από περισσότερο από 18.000 χρόνια. Αν τα πράγματα έχουν πράγματι έτσι, αυτό σημαίνει ότι οι σκύλοι άρχισαν να διαχωρίζονται από τους λύκους όταν οι άνθρωποι βρίσκονταν ακόμη στη φάση του κυνηγού-τροφοσυλλέκτη.

Είναι πιθανό κάποιοι λύκοι να ακολουθούσαν τους κυνηγούς, αρχικώς από απόσταση, προκειμένου να τραφούν από τα απομεινάρια μεγάλων ζώων που οι κυνηγοί άφηναν πίσω τους. Τελικώς όμως οι λύκοι ενσωματώθηκαν σε αυτές τις ομάδες καθώς εξοικειώθηκαν με τον άνθρωπο. Η μελέτη δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Science».

Μέση Ανατολή ή Ασία;

Researchers at Sweden’s KTH Royal Institute of Technology say their genetic studies provide “very strong evidence” that wolves were first domesticated in southern East Asia. Credit: © Ya-Ping Zhang

Σειρά μελετών που δημοσιεύθηκαν στην επιθεώρηση «Nature» προσέφεραν αρχαιολογικές και γενετικές ενδείξεις σύμφωνα με τις οποίες ο σκύλος εμφανίστηκε στη Μέση Ανατολή.

Αυτό όμως δεν βρίσκει σύμφωνο τον δρα Πέτερ Σαβολάινεν του σουηδικού Βασιλικού Ινστιτούτου Τεχνολογίας. «Καμία από αυτές τις μελέτες δεν συμπεριέλαβε δείγματα από την περιοχή της Ασίας που βρίσκεται νότια του ποταμού Γιανγκτσέ» επισημαίνει.

Ο Σαβολάινεν συνεργάστηκε με κινέζους συναδέλφους του για να πραγματοποιήσει γενετικές αναλύσεις σε αρσενικούς σκύλους από όλο τον κόσμο. Συγκεκριμένα, η μελέτη εξέτασε το χρωμόσωμα Υ, το οποίο κληροδοτείται αποκλειστικά από τον πατέρα στους άρρενες απογόνους.

«Τα αποτελέσματά μας επιβεβαιώνουν ότι η περιοχή της Ασίας νότια του Γιανγκτσέ ήταν η σημαντικότερη - και πιθανότατα η μόνη - περιοχή όπου εξημερώθηκε ο σκύλος» είπε ο δρ Σαβολάινεν.

Η ανάλυση έδειξε ότι η γενετική ποικιλότητα των σκύλων ήταν υψηλότερη σε αυτή την περιοχή της Ασίας από ό,τι σε οποιαδήποτε άλλη περιοχή. Μάλιστα, αυτή η περιοχή κάλυπτε το σύνολο της γονιδιακής δεξαμενής των σκύλων που εξετάστηκαν, ενώ μόλις το μισό της γονιδιακής δεξαμενής ήταν κοινό σε όλες τις περιοχές που εξετάστηκαν.

Η μελέτη του Σαβολάινεν για το σκυλίσιο χρωμόσωμα Υ δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Heredity». Η έρευνα μάλιστα προστίθεται σε προηγούμενη μελέτη της ίδιας ομάδας, η οποία δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Ecology and Evolution». Σε αυτή την περίπτωση, η ομάδα του Σαβολάινεν εξέτασε το μιτοχονδριακό DNA, το οποίο κληροδοτείται σε όλους τους απογόνους αποκλειστικά από τη μητέρα. Παρ' όλο που η μελέτη εστιάστηκε στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, προς την οποία έδειχναν άλλες έρευνες, το συμπέρασμα ήταν και σε αυτή την περίπτωση ότι ο λύκος εξημερώθηκε στην Ασία.

Πότε;

Το μόνο βέβαιο είναι ότι οι σκύλοι είναι προϊόν της εξημέρωσης των γκρίζων λύκων. New analysis suggests that domestic dogs evolved from European wolves that interacted with human hunter-gatherers. Gray wolf. WIKIMEDIA, MARTIN MECNAROWSKI

Κρανίο σκύλου που ανακάλυψαν οι επιστήμονες στα όρη Αλτάι στη Σιβηρία συγγενεύει περισσότερο με αυτό του οικόσιτου σκύλου παρά με εκείνο του λύκου, σύμφωνα με γενετικές αναλύσεις. Όπως εξηγούν οι ερευνητές της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών, με δημοσίευσή τους στην επιθεώρηση «PLοS ONE», τα νέα ευρήματα μαρτυρούν ότι ο σκύλος εξημερώθηκε για πρώτη φορά πριν από περίπου 33.000 χρόνια. Το καλοδιατηρημένο κρανίο του Αλτάι αποτελεί ένα από τα δύο παλαιότερα ευρήματα που αφορούν πιθανότατα εξημερωμένους σκύλους. Το δεύτερο είναι ένα απολίθωμα που ενδεχομένως ανήκει σε σκύλο ο οποίος είχε ζήσει πριν από 31.700 έτη - βρέθηκε στη σπηλιά Γκογέ, στο Βέλγιο. Από ανατομικές αναλύσεις φάνηκε ότι τα ευρήματα αυτά πλησιάζουν περισσότερο στον σκύλο παρά στον λύκο.

Την πιο πρόσφατη άποψη για την ημερομηνία της εξημέρωσης του σκύλου αλλά και την τοποθεσία που αυτό συνέβη διατυπώνει η αμερικανίδα ανθρωπολόγος Πατ Σίπμαν του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Πενσιλβάνια σε βιβλίο της που θα κυκλοφορήσει σε λίγες εβδομάδες. Η Σίπμαν πιστεύει ότι οι λύκοι έμαθαν να τρέφονται από τους ανθρώπους ήδη πριν από 70.000 χρόνια, μόλις οι πρόγονοί μας άρχισαν να μεταναστεύουν από την Αφρική προς την Ευρώπη, όπου έφθασαν τελικά πριν από περίπου 45.000 χρόνια, γεγονός που σταδιακά οδήγησε στην εμφάνιση των σκύλων. Μάλιστα, η Σίπμαν προχώρησε ένα βήμα παρακάτω υποστηρίζοντας ότι οι σκύλοι που συντρόφευαν τον σύγχρονο άνθρωπο στην Ευρώπη ήταν ο καθοριστικός παράγοντας για τη μυστηριώδη εξαφάνιση των Νεάντερταλ. Η Σίπμαν εκτιμά ότι τα πρώτα λυκόσκυλα μαζί με τα ανώτερα όπλα και τις μεγαλύτερες κυνηγετικές δεξιότητες επέτρεψαν στους ανθρώπους να «σβήσουν» τους Νεάντερταλ από τον χάρτη και να γίνουν αυτοί οι κυρίαρχοι στην Ευρώπη.

Τα λυκόσκυλα θα εντόπιζαν και μετά θα κυνηγούσαν τα μεγάλα ζώα (π.χ. ελάφια, βίσονες κ.ά.) έως ότου αυτά εξαντλούνταν από την κούραση. Τελικά οι άνθρωποι θα έδιναν με τα δόρατα και τα βέλη τους τη χαριστική - και σχετικά ξεκούραστη - βολή στα θηράματά τους. Ήταν μια παραγωγική συνέργεια και κατανομή δραστηριοτήτων, καθώς τα μεν λυκόσκυλα δεν χρειαζόταν να κάνουν το δύσκολο μέρος της «δουλειάς», δηλαδή να πλησιάσουν πολύ κοντά τα μεγάλα ζώα-θηράματα, για να τα σκοτώσουν, ενώ οι άνθρωποι δεν χρειαζόταν να χαλούν άσκοπα την ενέργειά τους στο κυνήγι.

«Δωμάτιο με θέα» στην Κέα. ‘A room with a view’ on the island of Kea

Οπτικοποίηση ενός από τα πλοία και θραύσμα που εικονίζει τμήμα πλοίου διακοσμημένου με δελφίνια καθώς και το σχέδιο μελέτης του. Visualization of one of the ships, plus a photograph of the fragment of hull with dolphins. In her lecture entitled “”A room with a view’: Kea paintings and social context” Lyvia Morgan will present new reconstructions of the Miniature Frieze and Plant Panels from the Northeast Bastion at Ayia Irini, Kea, placing the images within their physical setting and socio-cultural context. The lecture is part of the Cycladic Seminar series, organized by Marisa Marthari at the Archaeological Society of Athens.

Nέες αναπαραστάσεις της μικρογραφικής ζωφόρου και των τοιχογραφιών με τα φυτικά θέματα από τον Βορειοανατολικό Προμαχώνα της Αγίας Ειρήνης της Κέας, που θέτουν τις εικόνες στο φυσικό καθώς και το κοινωνικό και πολιτιστικό περιβάλλον τους, θα παρουσιάσει η Lyvia Morgan σε διάλεξή της με τίτλο «”A Room with a View”: Kea Paintings and Social Context» («“Δωμάτιο με θέα”: Οι τοιχογραφίες της Κέας σε συνάρτηση με το κοινωνικό περιβάλλον»), στο πλαίσιο του Κυκλαδικού Σεμιναρίου που διοργανώνεται στην Αρχαιολογική Εταιρεία από τη Μαρίζα Μαρθάρη.

Η Αγία Ειρήνη κατά την περίοδο VI (YK I / YM IA) με τους τοιχογραφημένους χώρους (Διασκευή της κάτοψης του οικισμού που δείχνει τους τοίχους στο παρόν στάδιο της στρωματογραφικής έρευνας). Ayia Irini in Period VI (LC I / LM IA), showing the painted rooms (Adapted from the site plan showing the walls according to the current state of research on stratigraphy).

Όπως αναφέρει η κα Morgan: «Ο Βορειοανατολικός Προμαχώνας και οι τοιχογραφίες του δημιουργήθηκαν για να απεικονίσουν τις πρωτοφανείς επιπτώσεις της επέκτασης των εμπορικών και πολιτιστικών ανταλλαγών ανάμεσα στα νησιά στην αρχή της Ύστερης Εποχής του Χαλκού. Το δωμάτιο με τις Μικρογραφίες, στρατηγικά τοποθετημένο μέσα στο νέο διευρυμένο τείχος της Περιόδου VI, είχε μια θέα ζωτικής σημασίας για την προσέγγιση στην πόλη.

Ανασυγκρότηση του βραχώδους τοπίου και φωτογραφίες δύο θραυσμάτων. Reconstruction of the rocky landscape, plus photographs of two of the fragments. According to Mrs. Morgan: “The Northeast Bastion and its paintings were created to accommodate the phenomenal impact of the expansion of trade and cultural exchange between the islands at the beginning of the Late Bronze Age. Strategically placed within the newly extended fortification wall of Period VI, the room with the Miniatures had a crucial view of the approach to the town. The paintings speak of social relationships and the sharing of produce, hunting, preparation for a feast, and ceremonial display on land and sea. Extraordinary attention has been paid to landscape – marsh, river, rocky hills, sea and, uniquely, sky. The Bastion is interpreted as a meeting place and banqueting hall for elites, its paintings being pivotal in expressing the local fabric of cultural life and the social role of this harbour settlement.”

Οι τοιχογραφίες “μιλούν” για τις κοινωνικές σχέσεις και την κατανομή των προϊόντων, το κυνήγι, την προετοιμασία μιας γιορτής, τα τελετουργικά δρώμενα σε στεριά και θάλασσα. Εξαιρετική προσοχή έχει δοθεί στο τοπίο – έλος, ποτάμι, βραχώδεις λόφοι, θάλασσα και ένας μοναδικά αποδοσμένος ουρανός.

Θραύσμα τοιχογραφίας που εικονίζει άνδρες και τρίποδες και το σχέδιο μελέτης του. Fragment of men with cauldrons, plus study drawing. The lecture will be given on Tuesday, March 10, 2015, at 7.00 p.m., in the Archaeological Society of Athens (22, Panepistimiou str.).

Ο Προμαχώνας ερμηνεύεται ως χώρος συνάντησης και αίθουσα συμποσίων της αριστοκρατίας με τις τοιχογραφίες του να είναι καθοριστικής σημασίας για την έκφραση του τοπικού ιστού της πολιτιστικής ζωής και τον κοινωνικό ρόλο του παραθαλάσσιου οικισμού-λιμανιού».

Η διάλεξη θα δοθεί την Τρίτη 10 Μαρτίου 2015, και ώρα 19.00, στο κτήριο της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας (Πανεπιστημίου 22).

Πηγή: http://www.archaiologia.gr/

Μικροτσιπ με παλλόμενα καρδιακά κύτταρα. Bioengineers put human hearts on a chip to aid drug screening

UC Berkeley researchers have created a 'heart-on-a-chip' that effectively uses human cardiac muscle cells derived from adult stem cells to model how a human heart reacts to cardiovascular medications. The system could one day replace animal models to screen for the safety and efficacy of new drugs. Credit: Photo by Anurag Mathur/Healy Lab

Παλλόμενα καρδιακά κύτταρα πάνω σε ηλεκτρονική μικροσυσκευή τοποθέτησαν αμερικανοί ερευνητές, ανοίγοντας νέες προοπτικές για τον έλεγχο των καρδιαγγειακών φαρμάκων, σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιεύονται στο επιστημονικό έντυπο Scientific Reports.

Επιστημονική ομάδα του Πανεπιστημίου Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνια, με επικεφαλής τον καθηγητή Εμβιομηχανικής Κέβιν Χίλι, δημιούργησαν ουσιαστικά ένα μικροτσιπ από πυρίτιο, διαστάσεων περίπου δυόμισι εκατοστών, με στόχο την ανάπτυξη ταχύτερων και ακριβέστερων μεθόδων ελέγχου της τοξικότητας των φαρμάκων.

Πιο αναλυτικά, οι ερευνητές πήραν ανθρώπινα πολυδύναμα βλαστικά κύτταρα, τα οποία αναπρογραμμάτισαν ώστε να εξελιχθούν σε εξειδικευμένα καρδιακά κύτταρα. Στη συνέχεια, σχεδίασαν μια τρισδιάστατη δομή παρόμοια με αυτή μιας φυσικής καρδιάς, όπου εισήγαγαν τα κύτταρα. Μετά από 24 ώρες, τα καρδιακά κύτταρα άρχισαν να πάλλονται συντονισμένα με φυσιολογικό ρυθμό (55 έως 80 παλμούς το λεπτό).

Οι επιστήμονες δοκίμασαν την μικροσυσκευή με διάφορα φάρμακα, όπως η ισοπροτερενόλη κατά της βραδυκαρδίας και διαπίστωσαν ότι όντως οι παλμοί των καρδιακών κυττάρων αυξήθηκαν.

Wafers like the one shown here are used to create “organ-on-a-chip” devices to model human tissue. (Photo by Anurag Mathur, Healy Lab)

«Τέτοιου είδους μικροτσιπ θα αντικαταστήσουν τα πειράματα σε ζώα κατά τον έλεγχο της ασφάλειας και αποτελεσματικότητας των φαρμάκων», εξηγεί ο Δρ Χίλι. Να σημειωθεί ότι, ο καρδιακός ιστός διατηρείται λειτουργικός για πολλές εβδομάδες, οπότε υπάρχει αρκετός χρόνος προκειμένου να γίνουν ολοκληρωμένες μελέτες.

Η μέχρι σήμερα εμπειρία έχει δείξει ότι υπάρχει υψηλό ποσοστό αποτυχίας κατά την δοκιμή των νέων φαρμάκων σε πειραματόζωα, σε αφορά την επικινδυνότητα και αποτελεσματικότητα τους σε ανθρώπους. Αυτό συμβαίνει επειδή, εκ των πραγμάτων, υπάρχουν θεμελιώδεις διαφορές στη βιολογία των ανθρώπων από εκείνη των πειραματόζωων.

Σήμερα, κατά μέσο όρο χρειάζονται 5 δισεκατομμύρια δολάρια για την ανάπτυξη ενός νέου φαρμάκου και το 60% αυτού του ποσού αφορά το στάδιο της έρευνας και ανάπτυξης, το οποίο περιλαμβάνει τις δοκιμές σε πειραματόζωα. Μικροσυσκευές όπως αυτή που σχεδίασαν οι αμερικανοί ερευνητές αναμένεται να εξοικονομήσουν χρόνο και χρήμα.

Εκτός από τον έλεγχο των νέων φαρμάκων, η πρωτοποριακή μικροσυσκευή θα μπορούσε να αξιοποιηθεί μελλοντικά για τη μελέτη γενετικών παθήσεων.

«Φυσικό αντικαταθλιπτικό» το ψάρι. Fish is nature's antidepressant

Τα υψηλά επίπεδα σε ω-3 λιπαρά οξέα, βιταμίνες και φυτικές ίνες που περιλαμβάνει η μεσογειακή διατροφή, σύμφωνα με τους επιστήμονες, αποτελούν το «κλειδί» για την ομαλή λειτουργία του εγκεφάλου και την προστασία από την κατάθλιψη. Omega-3, a fatty acid found in fish, plays a vital role in maintaining and improving mental health and stability.

Η συχνή κατανάλωση ψαριού έχει συνδεθεί κατά το παρελθόν από τους επιστήμονες με χαμηλό κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων, ενώ από πολλούς θεωρείται το «μυστικό» της μακροζωίας. Νέα ευρήματα αυστραλών ερευνητών αναφέρουν ότι η πλούσια σε ψάρι μεσογειακή διατροφή μπορεί να βοηθήσει ακόμα και άτομα που πάσχουν από κατάθλιψη.

Σύμφωνα με ειδικούς από το Πανεπιστήμιο της Νότιας Αυστραλίας, όσοι εθελοντές ακολουθούσαν τη μεσογειακή διατροφή δήλωναν πιο ευτυχισμένοι και λιγότερο στρεσαρισμένοι, ενώ έκριναν την ποιότητα ζωής τους ως βελτιωμένη, συγκριτικά με όσους ακολουθούσαν άλλες διατροφικές συνήθειες.

Οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι τα ω-3 λιπαρά οξέα τα οποία εντοπίζονται στα ψάρια, παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο ως προς την ισορροπία της ψυχικής μας υγείας. Η μεσογειακή διατροφή είναι πλούσια σε φρούτα, λαχανικά, ξηρούς καρπούς, όσπρια, ελαιόλαδο, ψάρια, ενώ περιλαμβάνει ήπια κατανάλωση κόκκινου κρασιού, το οποίο περιέχει την ευεργετική ουσία ρεσβερατρόλη που κρύβεται στη φλούδα του κόκκινου σταφυλιού.

«Ασπίδα» του οργανισμού η μεσογειακή διατροφή

Sometimes depression is 'biological', the researchers said. It can be a deficiency in some of the nutrients that keep the brain functioning properly.

Στο πλαίσιο της μελέτης των Αυστραλών, έλαβαν μέρος 82 ενήλικες με κατάθλιψη, ηλικίας 18-65 ετών, από τους οποίους ζητήθηκε να αξιολογήσουν την ψυχική τους υγεία και την ποιότητα ζωής τους, απαντώντας σε δύο ερωτηματολόγια (Depression Anxiety Stress Scales - DASS και Positive and Negative Affect Scale - PANAS). Στη συνέχεια, μέσα από 14 ερωτήσεις, τους ζητήθηκε να αξιολογήσουν κατά πόσο ακολουθούσαν τις προσταγές της μεσογειακής διατροφής.

Βάσει των ευρημάτων φάνηκε ότι τα άτομα που ακολουθούσαν το μεσογειακό διατροφικό μοτίβο, εμφάνιζαν χαμηλότερο σκορ ως προς τα επίπεδα της ψυχικής νόσου τους.

«Διαπιστώσαμε ότι η κακή διατροφή θα μπορούσε να αποτελεί δείκτη πρόβλεψης ως προς την εκδήλωση της κατάθλιψης» εξηγεί η δρ Νάταλι Παρλέτα. «Τα συγκεκριμένα άτομα δηλαδή, δεν εκδηλώνουν πρώτα κατάθλιψη και μετά αμελούν τη διατροφή τους, αντίθετα η κακή διατροφή είναι εκείνη που πιστεύουμε ότι προκαλεί την κατάθλιψη εξ αρχής».

Κοινός μηχανισμός με τα καρδιαγγειακά

When the body is stressed or anxious, it goes into fight or flight mode which shuts down digestion and healing. Eating Vegetables, fruits and legumes ensures it has the nutrients it needs to function properly.

Οι ερευνητές εντόπισαν αρκετά κοινά στοιχεία ως προς την εμφάνιση των καρδιαγγειακών νοσημάτων και της κατάθλιψης, γεγονός που τους οδήγησε στο συμπέρασμα ότι και οι δύο περιπτώσεις ενδεχομένως να έχουν τη βάση τους σε έναν κοινό μηχανισμό του οργανισμού. Για παράδειγμα, οι φλεγμονές και η ινσουλινοαντίσταση οι οποίες ευθύνονται – μεταξύ άλλων - για την εμφάνιση καρδιαγγειακών προβλημάτων θα μπορούσαν να πυροδοτούν και την κατάθλιψη.

«Ο εγκέφαλος είναι ένα όργανο, όπως όλα τα υπόλοιπα» λέει η δρ Παρλέτα. «Μάλιστα έχει πολύ υψηλότερες απαιτήσεις από άλλα όργανα για την ομαλή λειτουργία του – από την κυκλοφορία του αίματος και τη σωστή αιμάτωση των διαφόρων περιοχών του, μέχρι την οξυγόνωσή τους και τον εφοδιασμό τους με γλυκόζη και άλλες θρεπτικές ουσίες».

«Η αλήθεια είναι ότι η ζωή είναι γεμάτη προκλήσεις, και οι παράγοντες για την εμφάνιση της κατάθλιψης είναι πολλοί. Ωστόσο, αν δημιουργήσουμε μια δυνατή βάση για την ομαλή λειτουργία του εγκεφάλου μας προσφέροντάς του όλες τις απαραίτητες θρεπτικές ουσίες, μέσω της διατροφής μας, θα είμαστε σε θέση να αντιμετωπίσουμε καλύτερα τις προκλήσεις της ζωής» καταλήγει η ειδικός.

Φρίντριχ Νίτσε, Η γέννηση της φιλοσοφίας στα χρόνια της ελληνικής τραγωδίας. Friedrich Nietzsche, Philosophy in the Tragic Age of the Greeks

Theatre mask, dating from the 4th/3rd century BC. On display in the Ancient Agora Museum in Athens, housed in the Stoa of Attalus.

«Σκοπός σ΄ αυτή τη μελέτη είναι να κάνουμε μια σύγκριση των φιλοσόφων άλλων καιρών και άλλων λαών μ' αυτή τη σειρά των φυσιογνωμιών, που αρχίζει απ' το Θαλή και τελειώνει στο Δημόκριτο, να φέρουμε, ακόμη, σ' αντιπαράσταση μ΄αυτούς το Σωκράτη και τους μαθητές του κι όλους τους κατοπινoύς. Φαντάζομαι, πώς οι σκέψεις αυτές θα καταλήγουν πάντα μ’ αυτή την αναφώνηση: “Πόσο ήσαν ωραίοι!”

Rembrandt, Philosophe en meditation, Philosopher in meditation, 1632, 28x34,5 cm.

»Ανάμεσά τους δεν βλέπω μορφές με βλοσυρές γκριμάτσες, ούτε φανατικούς υμνολόγους του παρόντος, ούτε κιβδηλοποιούς της θεολογίας, ούτε χλωμούς και σκυθρωπούς σχολαστικούς δασκάλους, μ' όλο, που το σπέρμα όλων αυτών ενυπήρχε κι αρκούσε μια μολυσμένη του ανέμου πνοή, για να λουλουδίσει το σαπρόφυτο.

Rembrandt, Philosophe lisant, 1631, 61x47,5 cm.

»Σ΄ άλλους καιρούς ο φιλόσοφος είν΄ ένας μοναχικός ταξιδιώτης, που βρίσκεται κατά τύχη σ΄ένα εχθρικό περιβάλλον και που χώνεται ανάμεσά τους λαθραία ή εκβιάζει την είσοδό του με γροθιές. Όμως, στους έλληνες ο φιλόσοφος δεν βρίσκεται εκεί από τύχη, όταν εμφανίζεται στον στ’ και ε’ αιώνα ανάμεσα στους καταπληκτικούς κινδύνους και στους πειρασμούς μιας ζωής ολοένα και τολμηρότερα κοσμικές, όταν προχωρεί, σα βγαλμένος από το άντρο του Τροφωνίου μέσα σ' αυτή την ατμόσφαιρα της χλιδής, του εγωισμού της ανακάλυψης, του πλούτου και της ηδυπάθειας, που είναι συνήθως η ατμόσφαιρα των ελληνικών αποικιών, μαντεύουμε, πως παρουσιάζεται ένας επιβλητικός αγγελιαφόρος φέρνοντας το ίδιο εκείνο μήνυμα, που τον αιώνα αυτό θα διακηρυχθεί από την τραγωδία και θα υποδηλωθεί από τα ορφικά μυστήρια στα παράξενα ιερογλυφικά των τελετουργιών τους.

Rembrandt, Deux philosophes en conversation, Two philosophers in conversation, 1628, 72,5x59,5 cm, Melbourne, National Gallery of Victoria.

»Η κρίση λοιπόν, των φιλοσόφων αυτών για τη ζωή και την ύπαρξη γενικά, έχει πολύ μεγαλύτερη σημασία από μια σύγχρονη κρίση, γιατί αυτοί είχαν μπρος στα μάτια τους την πληθωρική πληρότητα της ζωής και σ' αυτούς το αίσθημα του φιλόσοφου δεν ταλαντευόταν, όπως σε μας, ανάμεσα στον πόθο μιας ελεύθερης, ωραίας και μεγάλης ζωής και στο ένστικτο τού αληθινού, που δεν πληροφορείται παρά για την αξία της ζωής καθ' εαυτή. Είναι δύσκολο για μας να διαισθανθούμε, με τη φύση και το χαρακτήρα μας, ποιο μπορούσε να ήταν το έργο των φιλοσόφων μέσα σ' ένα γνήσιο πολιτισμό προικισμένο με ρωμαλέα ενότητα ύφους, γιατί τέτοιο πολιτισμό εμείς δεν τον έχουμε σήμερα. Αντίθετα, μόνο ένας πολιτισμός, όπως ο ελληνικός, μπορεί ν' ανακάλυψει ποιο είναι το έργο του φιλοσόφου. Μόνος αυτός μπορεί να δικαιώσει τη φιλοσοφία, γιατί μόνος αυτός ξέρει και μπορεί ν' αποδείξει, γιατί και πώς ο φιλόσοφος δεν είναι ένας οποιοσδήποτε ταξιδιώτης, που φανερώθηκε τυχαία και που ξεφυτρώνει χωρίς να τον περιμένουν εδώ ή εκεί. Υπάρχει ένας νόμος σιδερένιος, που αλυσοδένει το φιλόσοφο μ΄ ένα γνήσιο πολιτισμό. 

Jean-Léon Gérôme, Diogenes sitting in his tub, 1860.

»Μετά τις παραπάνω σκέψεις δεν θ' απορήσει κανείς αν μιλήσω για τους προπλατωνικούς φιλοσόφους σαν για μια κοινωνία συμπαγή κι αν σκέπτομαι ν' αφιερώσω, σ' αυτούς μόνους, τούτη τη μελέτη. Με τον Πλάτωνα αρχίζει κάτι ολότελα διαφορετικό, ή, μπορεί κανείς να πει εξ ίσου δικαιολογημένα, από τον Πλάτωνα και δώθε λείπει από τους φιλοσόφους κάτι το ουσιαστικό, αν τους συγκρίνουμε μ' αυτή τη Δημοκρατία των μεγαλοφυιών, που εκτείνεται από τον Θαλή ως τον Σωκράτη. Αν θελήσει να κρίνει κανείς δυσμενώς αυτούς τους παληούς διδασκάλους, μπορεί να τους βρει με περιορισμένη αντίληψη και να πει, πώς οι επίγονοι τους, με τον Πλάτωνα επικεφαλής, είναι περισσότερο νοήμονες. Θάταν δικαιότερο και ειλικρινέστερο αν λέγαμε, πως οι τελευταίοι είναι τραγέλαφοι και οι πρώτοι τύποι αγνοί. Ο ίδιος ο Πλάτωνας είναι ο πρώτος μέγας τραγέλαφος, τόσο στη φιλοσοφία του όσο και στην προσωπικότητά του. Η θεωρία του περί των Ιδεών περικλείει στοιχεία σωκρατικά, πυθαγόρεια και ηρακλειτικά, γι' αυτό δεν είναι φαινόμενο τύπου αγνού. Κι ως άνθρωπος επίσης ο Πλάτωνας συγκεντρώνει στον εαυτό του τη βασιλική επιφύλαξη και την επιβλητική αταραξία του Ηράκλειτου, τη μελαγχολική ευαισθησία του νομοθέτη Πυθαγόρα και τη διαλεκτική του ψυχογνώστη Σωκράτη. Όλοι οι κατοπινοί φιλόσοφοι είναι τέτοιοι τραγέλαφοι. Όταν παρουσιάζονται με χαρακτήρα αρκετά έντονο, όπως οι Κυνικοί, δεν πρόκειται πια περί τύπου, πρόκειται περί γελοιογραφίας. 

Salvator Rosa, Studies for the Death of Empedocles, after 1666.

»Είναι αληθινή δυστυχία, που δεν μας διασώθηκαν παρά τόσα λίγα κείμενα απ' αυτούς τους πρώτους διδάσκαλους της φιλοσοφίας και δεν έφτασαν ίσαμ΄ εμάς παρά μόνο αποσπασματικά. Η απώλεια τούτη μας αναγκάζει αθέλητα να τους μετράμε με πλαστά μέτρα, κι από το εντελώς τυχαίο γεγονός, ότι από τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη δεν έλειψαν ποτέ οι θαυμαστές και οι  αντιγραφείς, γινόμαστε άδικοι προς τους προκατόχους τους. Παραδεχόμαστε πολλές φορές, πως και για τα βιβλία υπάρχει κάποια μοίρα, ένα fatum libellorum, μα θάναι μοίρα κακή αυτή, που έκρινε καλό να μας αφαιρέσει τον Ηράκλειτο, το θαυμάσιο ποίημα του Εμπεδοκλή, τα συγγράμματα του Δημόκριτου, πού οι αρχαίοι εξίσωναν με τον Πλάτωνα και που τέτοιος ακόμα, καθώς μάς απόμεινε, τον ξεπερνά σε απλότητα. Σ΄ αντάλλαγμα φιλοδωρηθήκαμε με τα συγγράμματα των Στωικών, των Επικούρειων και του Κικέρωνα. Φαίνεται λοιπόν, πως στερηθήκαμε από το λαμπρότερο μέρος του ελληνικού πνεύματος». (Αποσπάσματα από το βιβλίο).

O όρος «προσωκρατικοί» ή «προπλατωνικοί φιλόσοφοι» είναι σχετικά πρόσφατος στην ιστορία της δυτικής σκέψης και κάνει την εμφάνισή του γύρω στο 1800, στην κλασικο-ρομαντική περίοδο του γερμανικού ιδεαλισμού, τόσο στους στοχαστές (Χέγκελ) όσο και στους ποιητές (Χέλντερλιν). Ωστόσο, ένα βασικό πρόβλημα επισκιάζει την ιστορικο-φιλοσοφική «ανακάλυψη» αυτής της περιόδου: η προπλατωνική περίοδος δεν νοείται εξαρχής ως αυτόνομη και εντάσσεται συνήθως σε ένα οργανικό όλον (γέννηση, άνθηση, παρακμή) ονόματι «ελληνικός τρόπος σκέψης». Ο Νίτσε είναι ένας από τους πρώτους φιλοσόφους της νεωτερικότητας που αμφισβήτησε τον αποκλειστικό χαρακτηρισμό της προπλατωνικής φιλοσοφίας ως προδρομικού ρεύματος της περιόδου που ξεκινά με τον Πλάτωνα και κορυφώνεται με τον Αριστοτέλη. Η αποδόμηση του κυρίαρχου αυτού ιστορικού σχήματος άνοιξε τον δρόμο σε πολύ διαφορετικούς μεταξύ τους στοχαστές (όπως ο Χάιντεγκερ και ο Πόπερ) για να αντικρίσουν σε αυτή την πρώιμη ποιητικο-φιλοσοφική σκέψη μιαν αστείρευτη πηγή ανανέωσης της σύγχρονης φιλοσοφίας. Ο Φρίντριχ Νίτσε με τη μητέρα του σε φωτογραφία του 1892.

Το αναγνωστικό κοινό γνωρίζει περισσότερο το έργο του Φ. Νίτσε, «Η γέννηση της τραγωδίας», που και σήμερα ακόμη, παρ' όλες τις μεταγενέστερες έρευνες και τις αναπόφευκτες συμπληρώσεις των αρχικών στοιχείων της γνώσης μας για τους αρχαίους τραγικούς, αποτελεί τη βαθύτερη μύηση στο πνεύμα της τραγωδίας. Το έργο αυτό θα είχε ένα συμπλήρωμα, γιατί ο Νίτσε -υμνητής του προσωκρατικού ελληνικού πνεύματος- πίστευε, πως τραγωδία και φιλοσοφία είναι δυο κλάδοι αδελφοί, που φύτρωσαν ταυτόχρονα από τον ίδιο κορμό του πνεύματος της προκλασικής εποχής.

«Η γέννηση της φιλοσοφίας στα χρόνια της ελληνικής τραγωδίας» αποτελεί, συνεπώς, ένα είδος αναγκαίας συνέχειας στο γνωστό ήδη έργο του για την τραγωδία και το απαραίτητο συμπλήρωμα, που βοηθάει να δούμε τη νιτσεϊκή σκέψη σ' όλη την ευρύτητα και την πληρότητα της. Στους καιρούς μας, όπου η συστηματική μελέτη της κλασικής και της προκλασικής φιλοσοφίας πήρε την έκταση που αρμόζει, συντροφιασμένη με τις προσπάθειες για τη βαθύτερη κατανόηση του αισθητικού περιεχομένου της αρχαίας τραγωδίας, η μετάφραση του μέχρι πρό τινος άγνωστου και στο ευρύτερο ευρωπαϊκό κοινό αυτού του έργου του γερμανού φιλόσοφου γίνεται μια χρήσιμη συμβολή.

Κατεβάστε ολόκληρο το βιβλίο 200 σελίδες, αρχείο μορφής pdf (3,13 MB).

Ο Φράνκι το λυκόσκυλο οσφραίνεται τον καρκίνο. Frankie the dog 'sniffs out thyroid cancer'

Το εκπαιδευμένο ζώο είναι σε θέση να ανιχνεύει με μεγάλη ακρίβεια τον καρκίνο του θυρεοειδή στα ούρα. A German shepherd-mix similar to the one above was trained by researchers to be able to detect chemical markers for thyroid cancer in patients' urine. Photo courtesy of Shutterstock

Ένας γερμανικός ποιμενικός που εκπαιδεύτηκε στην αναγνώριση οσμών μπορεί να ανιχνεύει τον καρκίνο του θυρεοειδή σε δείγματα ούρων, και μάλιστα με ακρίβεια που πλησιάζει τα στάνταρτ διαγνωστικά τεστ.

Η περίπτωση του Φράνκι του λυκόσκυλου παρουσιάστηκε από την ομάδα του δρος Ντόναλντ Μπόντενερ στο Πανεπιστήμιο του Άρκανσο, σύμφωνα με τον οποίο «εκπαιδευμένοι σκύλοι θα μπορούσαν να χρησιμοποιούνται από γιατρούς για την ανίχνευση του καρκίνου του θυρεοειδή σε πρώιμο στάδιο, καθώς και για την αποφυγή αχρείαστων χειρουργικών επεμβάσεων».

Ωστόσο εκπρόσωπος της οργάνωσης Cancer Research UK, χαρακτήρισε απίθανο το ενδεχόμενο να προσληφθούν σκύλοι στα νοσοκομεία. Παρόλα αυτά, οι μελέτες αυτού του είδους θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην αναγνώριση των μορίων που ανιχνεύουν τα σκυλιά,  και τελικά στην ανάπτυξη διαγνωστικών συστημάτων «ηλεκτρονικής μύτης».

Σε κάθε περίπτωση, οι επιδόσεις του Φράνκι εντυπωσιάζουν, καθώς η διαγνωστική του ακρίβεια υστερεί ελάχιστα σε σχέση με τη βιοψία λεπτής βελόνας, μια επεμβατική εξέταση κατά την οποία λαμβάνεται μικρή ποσότητα ιστού από το θυρεοειδή αδένα στο λαιμό.

Εκπαιδεύοντας τον Φράνκι

Frankie gave the correct diagnosis in 30 out of 34 cases.

Σε πρώτη φάση, το λυκόσκυλο εκπαιδεύτηκε να αναγνωρίζει την οσμή του καρκίνου σε ούρα ασθενών που είχαν ήδη διαγνωστεί. Μετά την ολοκλήρωση της εκπαίδευσης, κλήθηκε να μυρίσει δείγματα από 34 άτομα που είχαν προσέλθει στο νοσοκομείο για βιοψία σε όζους (ογκίδια) του θυρεοειδή.

Όταν ανίχνευε την οσμή του καρκίνου, ο Φράνκι ήταν εκπαιδευμένος να κάθεται δίπλα στο δείγμα, ενώ όταν τα ούρα ήταν καθαρά ο σκύλος απομακρυνόταν.

Για λόγους αξιοπιστίας, η δοκιμή ήταν τυφλή, καθώς ούτε ο σκύλος ούτε ο εκπαιδευτής του γνώριζαν ποιοι από τους εξεταζόμενους έπασχαν όντως από καρκίνο.

Η γνωμάτευση του σκύλου ταίριαζε με την τελική διάγνωση χειρουργικής παθολογίας στις 30 από τις 34 περιπτώσεις, ανέφερε ο δρ Μπόντενερ στο ετήσιο συνέδριο της αμερικανικής Εταιρείας Ενδοκρινολογίας στο Σαν Ντιέγκο.

Η ευαισθησία του Φράνκι, δηλαδή το ποσοστό των θετικών δειγμάτων που αναγνωρίστηκαν ως θετικά, έφτανε το 86,7%, ενώ η ειδικότητα της εξέτασης, δηλαδή το ποσοστό των αρνητικών δειγμάτων που αναγνωρίστηκαν ως αρνητικά, ήταν ακόμα μεγαλύτερη στο 89,5%.

«Ιχνηλάτες» του καρκίνου

H μύτη του σκύλου διαθέτει δέκα φορές περισσότερους οσφρητικούς υποδοχείς από ό,τι η ανθρώπινη. Dogs have 10 times the number of smell receptors as people.

Ο δρ Μπόντενερ σχεδιάζει τώρα να συνεχίσει τις έρευνες στρατολογώντας δύο σκύλους που έχουν εκπαιδευτεί στην ανίχνευση εκρηκτικών.

Ο Φράνκι φέρεται να είναι ο πρώτος σκύλος που εκπαιδεύεται στη διάγνωση του καρκίνου του θυρεοειδή, ωστόσο προηγούμενες μελέτες είχαν χρησιμοποιήσει σκυλιά για την ανίχνευση του καρκίνου του πνεύμονα και του μαστού, μεταξύ άλλων.

Οι σκύλοι έχουν τουλάχιστον δέκα φορές περισσότερους οσφρητικούς υποδοχείς από ό,τι ο άνθρωπος, και όπως φαίνεται αναγνωρίζουν τις πτητικές οργανικές ενώσεις που χαρακτηρίζουν κάθε καρκίνο, όπως για παράδειγμα τα παράγωγα των αλκανίων και του βενζολίου.

Σκοτεινή ύλη, σωματίδιο Higgs και υπερσυμμετρία. The Higgs particle can disintegrate into particles of dark matter, according to new model

Ένα σωματίδιο Higgs δημιουργήθηκε σε ανιχνευτή του Μεγάλου Επιταχυντή Αδρονίων (LHC), το οποίο στη συνέχει διασπάστηκε σε 4 μιόνια (οι 4 κόκκινες γραμμές). Σύμφωνα με το μοντέλο του Christoffer Petersson το σωματίδιο Higgs μπορεί να διασπαστεί επίσης σε φωτόνιο και σωματίδια σκοτεινής ύλης. A Higgs particle has been created in an LHC detector and has then disintegrated into four muons (the four red lines). According to Christoffer Petersson’s model the Higgs particle can also disintegrate into a photon and particles of dark matter. Picture: CERN

Το Καθιερωμένο Πρότυπο των στοιχειωδών σωματιδίων περιγράφει με επιτυχία τα ελάχιστα συστατικά της ύλης. Όμως το πρότυπο έχει τα όριά του, για παράδειγμα, δεν δίνει καμία εξήγηση για τα σωματίδια που αποτελούν την σκοτεινή ύλη του σύμπαντος.

The ‘Standard Model’ of particle physics successfully describes the smallest constituents of matter. But the model has its limitations – it does not explain the dark matter of the universe. Christoffer Petersson, a research scientist at Chalmers University of Technology, has found a solution. His theories are now being tested at the particle physics laboratory CERN. Christoffer Petersson. Photo by Anna Wallin.

Ο Christoffer Petersson, ένας ερευνητής του Πανεπιστημίου Chalmers, σε συνεργασία με τους Alberto Romagnoni και Riccardo Torre, είχαν προτείνει, το 2012, την δική τους λύση στο πρόβλημα με την εργασία: «Higgs decay with monophoton + Ɇ_T signature from low scale supersymmetry breaking».

Η θεωρία τους θα δοκιμαστεί στα νέα πειράματα που ξεκινούν στον Μεγάλο Επιταχυντή Αδρονίων (LHC), στο CERN.

Illustration of the Large Hadron Collider (LHC) at the CERN laboratory. Picture: CERN

Το μοντέλο του Petersson και των συνεργατών του έχει ως βάση την θεωρία της Υπερσυμμετρίας. Αυτή η θεωρία περιέχει περισσότερα στοιχειώδη σωματίδια από το Καθιερωμένο Πρότυπο και θα μπορούσε να εξηγήσει την σκοτεινή ύλη. Επιπλέον, προσδίδει στο σωματίδιο Higgs διαφορετικές ιδιότητες από αυτές που προβλέπει το Καθιερωμένο μοντέλο. Έτσι, σύμφωνα με τους Petersson et al το σωματίδιο Higgs μπορεί να διασπαστεί σε ένα φωτόνιο και ένα σωματίδιο σκοτεινής ύλης – άγνωστο μέχρι σήμερα. Και τα δεδομένα που θα προκύψουν από τα νέα πειράματα στον LHC, μεταξύ άλλων, θα μπορούσαν να επιβεβαιώσουν ή να απορρίψουν αυτήν τη υπόθεση.

Υπάρχουν πολλά μοντέλα, εκτός από αυτό του Petersson, τα οποία ή θα επαληθευθούν στα νέα πειράματα του αναβαθμισμένου επιταχυντή στο CERN ή θα περάσουν άδοξα στην λήθη της ιστορίας. Το σίγουρο είναι πως η ανίχνευση του σωματιδίου Higgs το 2012 θα φαίνεται εντελώς ασήμαντη μπροστά στην ανακάλυψη ενός σωματιδίου σκοτεινής ύλης ή ενός υπερσυμμετρικού σωματιδίου.

Διαβάστε περισσότερα: 

http://www.chalmers.se/en/departments/fp/news/Pages/The-Higgs-particle-can-disintegrate-into-particles-of-dark-matter,-according-to-new-model.aspx