Δραματικές οι εποχικές αλλαγές του Τιτάνα. Cassini sees dramatic seasonal changes on Titan

Οι νέες αποκαλύψεις των ειδικών γύρω από τα... τιτάνια καιρικά φαινόμενα έρχονται από στοιχεία του Cassini. Slipping into shadow, the south polar vortex at Saturn's moon Titan still stands out against the orange and blue haze layers that are characteristic of Titan's atmosphere. Image Credit: NASA/JPL-Caltech/Space Science Institute

Καθώς ο μεγαλύτερος δορυφόρος του Κρόνου, ο Τιτάνας, πλησιάζει στο θερινό ηλιοστάσιο του βορείου ημισφαιρίου του, το σκάφος Cassini αποκάλυψε τις δραματικές εποχικές αλλαγές που συμβαίνουν στη θερμοκρασία και στη σύνθεσή της πυκνής ατμόσφαιράς του. Τη σχετική ανακοίνωση έκανε στο ετήσιο συνέδριο της Αμερικανικής Αστρονομικής Εταιρείας στην Καλιφόρνια η ελληνίδα αστρονόμος Αθηνά Κουστένη του Αστεροσκοπείου του Παρισιού, διευθύντρια ερευνών στο Εθνικό Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών (CNRS) της Γαλλίας, η οποία μελετά εδώ και χρόνια τον «εξωτικό» δορυφόρο με τους άφθονους υδρογονάνθρακες.

A true-colour image of the south pole vortex observed in Titan's atmosphere at about 200-300 km altitude, as seen during a Cassini flyby of Saturn's largest moon on 27 June 2012. Since equinox in August 2009, the seasons have been changing, becoming spring in the northern hemisphere and autumn in the southern hemisphere. The formation of the vortex over the south pole indicates the effect of the changing seasons on the circulation pattern in Titan's atmosphere, specifically with cooler air sinking down from warmer, high altitudes. The image was obtained with the Cassini spacecraft narrow-angle camera at a distance of approximately 484 000 kilometres from Titan. Credit: NASA/JPL-Caltech/Space Science Institute

Την ίδια στιγμή, ο χειμώνας εξελίσσεται στο νότιο ημισφαίριο του Τιτάνα και ένα ισχυρό περιστροφικό ρεύμα αερίων σαν δίνη έχει εκδηλωθεί στην ανώτερη ατμόσφαιρα του δορυφόρου πάνω από το νότιο πόλο του. Αυτές οι παρατηρήσεις, σύμφωνα με την κ. Κουστένη, δείχνουν μια πολική αντιστροφή, καθώς όταν το Cassini έφθασε στο σύστημα του Κρόνου το 2004, κάτι ανάλογο συνέβαινε τότε στο βόρειο ημισφαίριο.

Με τα μάτια στο Cassini

Titan's changing seasons. Artist's impression of the change in observed atmospheric effects before, during and after equinox in 2009. The Titan globes also provide an impression of the detached haze layer that extends all around the moon (blue). Credit: ESA - C. Carreau

Η θερμότητα κυκλοφορεί και αυξομειώνεται στην ατμόσφαιρα του Τιτάνα μέσω της κίνησης αερίων ανάμεσα στους δύο πόλους του. Τα δύο ημισφαίρια φαίνεται πως αντιδρούν διαφορετικά στις εποχικές αλλαγές. Έτσι, κατά την τελευταία τετραετία λόγω του χειμώνα η θερμοκρασία στη στρατόσφαιρα του νοτίου πόλου έπεσε κατά 40 βαθμούς Κελσίου, ενώ στο βόρειο ημισφαίριο η θερμοκρασία αυξήθηκε μόνο κατά έξι βαθμούς μετά το 2014.

Σε δηλώσεις της στο Αθηναϊκό και Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, η κ. Κουστένη ανέφερε ότι «η εξερεύνηση του Κρόνιου συστήματος και ιδιαίτερα του δορυφόρου Τιτάνα βρίσκεται σε ένα συναρπαστικό απόγειο! Παρακολουθούμε τον Κρόνο στην τροχιά του γύρω από τον Ήλιο σε διάστημα 29,5 γήινων ετών και τον Τιτάνα, με την αξονική του κλίση στις 26,7 μοίρες, να δημιουργεί μεγάλες εποχιακές διακυμάνσεις στην πυκνή αζωτούχα ατμόσφαιρά του, παρόμοιες με αυτές που παρατηρούνται στη Γη. Αυτό οδηγεί σε σημαντικές ατμοσφαιρικές αλλαγές, όπως στη χημική σύσταση και στα μοτίβα των ατμοσφαιρικών περιστροφικών ρευμάτων στα μεσαία και ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας, δηλαδή στη στρατόσφαιρα και στη μεσόσφαιρα».

Όπως επισημαίνει η διακεκριμένη Ελληνίδα αστρονόμος, «η δυνατότητα που μας παρέχει το Cassini να παρακολουθούμε στενά, πάνω από δύο εποχές τώρα, τις ατμοσφαιρικές αντιδράσεις του Τιτάνα στην ηλιακή ακτινοβολία, μας οδήγησε στην ανακάλυψη των δραματικών αλλαγών στην ατμοσφαιρική θερμοκρασία και σύσταση που συνέβη μετά την ισημερία».

Περίπλοκη ατμοσφαιρική χημεία

A map of Titan, the largest moon of Saturn, obtained with the Cassini Visual and Infrared Mapping Spectrometer (VIMS). The insert shows a natural-colour view (also from Cassini) of the southern polar vortex, a huge swirling cloud that was first observed in 2012. Three components are evident in the VIMS map, and they are shown in different colours according to the different characteristics of their light. These are the surface of Titan (shown in orange), the atmospheric haze along the limb (green) and the polar vortex (blue). When observed with VIMS, the southern polar vortex shows a remarkable difference with respect to other portions of Titan's atmosphere: a signature of frozen hydrogen cyanide molecules (HCN). This discovery suggests that the atmosphere of Titan's southern hemisphere is cooling much faster than expected. Credit: NASA/JPL-Caltech/ASI/University of Arizona/SSI/Leiden Observatory & SRON

Από το 2010 και μετά, παρατηρήθηκε η ταχεία έναρξη και ο εμπλουτισμός του νοτίου πόλου του Τιτάνα με όλα τα είδη ιχνοαερίων και ειδικότερα με πολύπλοκους υδρογονάνθρακες και νιτρίλια στην ατμόσφαιρα.

«Ψάξαμε για νέα και πιο πολύπλοκα μόρια στο νότιο πόλο του Τιτάνα, με στόχο να παρατηρήσουμε πόσο προηγμένη και περίπλοκη είναι η ατμοσφαιρική χημεία και πόσο πιθανή είναι η ύπαρξη υγρού ωκεανού κάτω από την επιφάνεια του Τιτάνα, κάτι που θα καταστήσει τον δορυφόρο ένα σώμα με πιθανές συνθήκες κατοικησιμότητας στο εξωτερικό ηλιακό μας σύστημα», ανέφερε η κ. Κουστένη.

«Όλοι οι επιστήμονες που ασχολούνται με την έρευνα του Τιτάνα, είναι ενθουσιασμένοι με τη δυνατότητα περαιτέρω μελέτης αυτού του φαινομένου, με τη χρήση μετρήσεων και παρατηρήσεων κατά τη διάρκεια του τελευταίου έτους της αποστολής του Cassini, που πρόκειται να διαρκέσει μέχρι το 2017. Στη συνολική διάρκεια της αποστολής, η οποία το 2017 θα ολοκληρώσει 13 χρόνια, θα έχει καλυφθεί μισό ‘Τιτάνιο' έτος, κάτι το οποίο μας θέτει ακόμα πιο αυστηρούς περιορισμούς σε σχέση με την κατανόηση των εποχιακών διακυμάνσεων του Τιτάνα» καταλήγει η ελληνίδα ειδικός.

Πηγή:  http://www.jpl.nasa.gov/news/news.php?feature=6655

Αντικαταθλιπτικά και φάρμακα για την καρδιά ανακαλύφθηκαν σε ανασκαφές στην Κωνσταντινούπολη. Byzantine medicinal bottles found in ancient Greek town of Bathonea

Βρέθηκαν 700 φιάλες με αρχαία αντικαταθλιπτικά στην Κωνσταντινούπολη. Some 700 unguentaria were found at Bathonea. Credit: DHA

Εκατοντάδες δοχεία, κεραμικά και γυάλινα, που περιέχουν ίχνη αντικαταθλιπτικών και φάρμακα για την καρδιά, ήρθαν στο φως στη διάρκεια ανασκαφών στην αρχαία ελληνική πόλη Βαθονεία, λίγο έξω από την Κωνσταντινούπολη.

Απόδειξη για την πολιορκία του 626 μ.Χ. Η πολιορκία της Κωνσταντινούπολης το 626 που απεικονίζεται στις τοιχογραφίες της Μονής Μολντοβίτα, Ρουμανία. The Siege of Constantinople (626) by the Avars on a mural at the Moldoviţa Monastery, Romania. The church is one of the Painted churches of northern Moldavia listed in UNESCO's list of World Heritage sites.

Τα ευρήματα αυτά αναμένεται να συμβάλουν σημαντικά στην ιστορία της Κωνσταντινούπολης, καθώς δίνουν τις πρώτες απτές αποδείξεις ότι η πόλη πολιορκήθηκε το 626 π.Χ. από μία κοινή δύναμη Αβάρων και Σασσανιδών.

Οι ανασκαφές στη Βαθονεία ξεκίνησαν το 2007 υπό την επίβλεψη του πανεπιστημίου του Κοτζάελι και του τουρκικού υπουργείου Τουρισμού και Πολιτισμού και σε αυτές λαμβάνουν μέρος δεκάδες πανεπιστημιακοί, φοιτητές καθώς και ξένα ιστορικά ιδρύματα.

Excavation of unguentaria at Bathonea. Credit: DHA

Σύμφωνα με τον επικεφαλής των ανασκαφών, αναπληρωτή καθηγητή του πανεπιστημίου του Κοτζάελι, Σενγκιούλ Αϊντινγκιούν, ο αριθμός 700, όσα είναι τα δοχεία που βρέθηκαν στις ανασκαφές, αποτελεί ένα σημαντικό νούμερο, καθώς για πρώτη φορά ήρθε στο φως ένας τέτοιος αριθμός ευρημάτων σε μία και μοναδική αρχαιολογική ανασκαφή.

«Μερικά από αυτά τα συναρμολογούμε, έχουμε όμως ανακαλύψει και γουδιά διαφόρων μεγεθών, σκόνες, καθώς και μία αρχαία σόμπα, από τα οποία μπορούμε να συμπεράνουμε ότι στην περιοχή αυτή υπήρχε ένα κέντρο παραγωγής φαρμάκων» λέει ο Αϊντινγκιούν και προσθέτει ότι «στην περιοχή καλλιεργούσαν και ειδικά φυτά τα οποία χρησιμοποιούσαν για την παραγωγή πολλών φαρμάκων».

Analysis of the residue revealed that the unguentaria contained drugs for treating depression, as well as heart problems. Credit: DHA

Κατά την ανάλυση των υπολειμμάτων που βρέθηκαν στα δοχεία, αποκαλύφθηκε ότι αυτά περιείχαν φαρμακευτικές ουσίες για την κατάθλιψη αλλά και για προβλήματα της καρδιάς. Στην περιοχή εξάλλου ανακαλύφθηκαν και υπολείμματα μεγάλης φωτιάς, τα οποία αναλύει τώρα το Αρχαιολογικό και Εθνογραφικό Ινστιτούτο της Πολωνίας.

Η επεξήγηση των όσων συνέβησαν την εποχή εκείνη σε αυτήν την περιοχή μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην ιστορία της Κωνσταντινούπολης, καθώς θα αποδειχθούν επιστημονικά οι επιδρομές των Αβάρων στην πόλη μεταξύ των 620 και 640 π.Χ. «Οι ανασκαφές στη Βαθονεία θα προσθέσουν μία νέα σελίδα στην ιστορία της Κωνσταντινούπολης» εξηγεί ο Αϊντινγκιούν.

Στη Βαθονεία έχουν ήδη ανακαλυφθεί ίχνη από τις παλαιότερες γεωργικές δραστηριότητες στην Ευρώπη, που χρονολογούνται από το 7.000 π.Χ, ενώ τα λιμάνια της πόλης χρησιμοποιούσαν οι Βίκινγκς κατά τον 9ο και 11ο αιώνα.

Πηγή: https://archaeologynewsnetwork.blogspot.com/2016/10/byzantine-medicinal-bottles-found-in.html#iXM1vMFhAzUXjIyp.97

Εντοπίστηκαν καπουτσίνοι που φτιάχνουν εργαλεία! Monkeys smash theory that only humans can make sharp stone tools

Ίσως η παραγωγή εργαλείων δεν είναι πλέον ανθρώπινο προνόμιο. Monkey One: "Smash! Bash! Crunch!" Monkey Two: "What is life?" Capuchins observed producing razor-edged stone pieces similar to earliest known hominin tools, rewriting view that only humans create such artefacts. Credit: Nature video/Primate Archaeology Group

Υποτίθεται ότι κάποια στιγμή στο μακρινό παρελθόν οι πρόγονοι του σύγχρονου ανθρώπου είχαν τη φαεινή ιδέα να σπάσουν πέτρες για να φτιάξουν τα πρώτα λίθινα εργαλεία. Όμως τελικά ίσως κάποιος άλλος να προηγήθηκε: κάποια...μαϊμού. Για πρώτη φορά οι επιστήμονες παρατήρησαν άγριες μαϊμούδες (καπουτσίνους) στη Βραζιλία, που σκοπίμως έσπαγαν πέτρες, δημιουργώντας με αυτό τον τρόπο αιχμηρές φολίδες, παρόμοιες με αυτές που αποτελούσαν τα πρώιμα ανθρώπινα λίθινα εργαλεία.

Τι έφτιαχναν

Clip of capuchin stone on stone percussion and licking of passive hammer associated with capuchin grooming. Credit: M. Haslam and the Primate Archaeology Group (University of Oxford)

Αν και παραμένει ασαφές γιατί οι μαϊμούδες κάνουν κάτι τέτοιο, η ουσία είναι, σύμφωνα με τους επιστήμονες, ότι αυτή η διαδικασία παραγωγής τέτοιων πρωτόγονων εργαλείων δεν μπορεί πια να θεωρείται ένα αποκλειστικά ανθρώπινο προνόμιο. Οι παλαιοανθρωπολόγοι θεωρούν τα λίθινα εργαλεία από αποσπασμένες αιχμηρές φολίδες ένα διακριτό γνώρισμα σε σχέση με τα εργαλεία που προέρχονται απλώς από πέτρες ή τμήματά τους, που έχουν αποκοπεί με φυσικό τρόπο. Τα πρώτα εργαλεία είναι πολύ πιο αποτελεσματικά στο να κόψουν, να ξύσουν ή να τρυπήσουν κάτι.

In this video, you can see a monkey creating stone flakes in the process of hammering one stone (the active hammer) onto another (the passive hammer). At roughly 2:30, the monkey examines the flake and then puts it on top of the passive hammer. This "closely resembles" hominin tool making behavior, say the researchers. Credit: T. Proffitt and M. Haslam and the Primate Archaeology Group (University of Oxford).

Οι Βρετανοί και Βραζιλιάνοι ερευνητές, με επικεφαλής τον Τόμος Πρόφιτ της Σχολής Αρχαιολογίας του βρετανικού Πανεπιστημίου της Οξφόρδης διαπίστωσαν ότι οι καπουτσίνοι στο Εθνικό Πάρκο Σέρα ντα Καπιβάρα της Βραζιλίας κατ' επανάληψη κοπανούν τη μια πέτρα πάνω στην άλλη, σκόπιμα σπάζοντας κομμάτια και από τις δύο. Με αυτό τον τρόπο, παράγουν αιχμηρές φολίδες (flakes) με όλα τα γνώριμα χαρακτηριστικά και το σχήμα των πρωτόγονων ανθρώπινων λίθινων εργαλείων.

Στο παρελθόν και άλλες μαϊμούδες (π.χ. στην Ιαπωνία) έχουν βρεθεί που κοπανάνε πέτρες μεταξύ τους, αλλά οι συγκεκριμένες της Βραζιλίας είναι οι πρώτες που φαίνεται να το κάνουν ειδικά για να τις σπάσουν σε μυτερά κομμάτια. Πάντως οι μαϊμούδες δεν έχουν παρατηρηθεί -μέχρι στιγμής τουλάχιστον- να χρησιμοποιούν αυτές τις φολίδες ως εργαλεία κοπής, ξυσίματος ή τρυπήματος. Η ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Nature».

Πηγή: Nature, 2016. DOI: 10.1038/nature20112

Το μεγαλείο του Ήτα της Τρόπιδας. Highest Resolution Image of Eta Carinae

Στην φωτογραφία που έδωσαν στη δημοσιότητα οι ερευνητές διακρίνεται στο φόντο το νεφέλωμα NGC 3372 και στις ένθετες εικόνες τα άστρα του συστήματος Ήτα Τρόπιδας. This mosaic shows the Carina Nebula (left part of the image), home of the Eta Carinae star system. This part was observed with the Wide Field Imager on the MPG/ESO 2.2-metre telescope at ESO’s La Silla Observatory. The middle part shows the direct surrounding of the star system: the Homunculus Nebula, created by the ejected material from the Eta Carinae system. This image was taken with the NACO near-infrared adaptive optics instrument on ESO's Very Large Telescope. The right image shows the innermost part of the system as seen with the Very Large Telescope Interferometer (VLTI). It is the highest resolution image of Eta Carinae ever. Credit: ESO/G. Weigelt

Για πρώτη φορά οι αστρονόμοι κατάφεραν να φωτογραφήσουν με μεγάλη λεπτομέρεια το εντυπωσιακό αστρικό σύστημα Ήτα Τρόπιδας που βρίσκεται στην καρδιά ενός τεράστιου Νεφελώματος (NGC 3372) στον αστερισμό της Τρόπιδας, σε απόσταση περίπου 7.500 ετών φωτός από τη Γη.

Τα εργαλεία

ESO Photo Ambassador, Babak Tafreshi has captured an outstanding image of the sky over ESO’s Paranal Observatory, with a treasury of deep-sky objects. The most obvious of these is the Carina Nebula, glowing intensely red in the middle of the image. The Carina Nebula lies in the constellation of Carina (The Keel), about 7500 light-years from Earth. This cloud of glowing gas and dust is the brightest nebula in the sky and contains several of the brightest and most massive stars known in the Milky Way, such as Eta Carinae. The Carina Nebula is a perfect test-bed for astronomers to unveil the mysteries of the violent birth and death of massive stars. For some beautiful recent images of the Carina Nebula from ESO, see eso1208, eso1145, and eso1031. Below the Carina Nebula, we see the Wishing Well Cluster (NGC 3532). This open cluster of young stars was named because, through a telescope’s eyepiece, it looks like a handful of silver coins twinkling at the bottom of a wishing well. Further to the right, we find the Lambda Centauri Nebula (IC 2944), a cloud of glowing hydrogen and newborn stars which is sometimes nicknamed the Running Chicken Nebula, from a bird-like shape that some people see in its brightest region (see eso1135). Above this nebula and slightly to the left we find the Southern Pleiades (IC 2632), an open cluster of stars that is similar to its more familiar northern namesake. In the foreground, we see three of the four Auxiliary Telescopes (ATs) of the Very Large Telescope Interferometer (VLTI). Using the VLTI, the ATs — or the VLT’s 8.2-metre Unit Telescopes — can be used together as a single giant telescope which can see finer details than would be possible with the individual telescopes. The VLTI has been used for a broad range of research including the study of circumstellar discs around young stellar objects and of active galactic nuclei, one of the most energetic and mysterious phenomena in the Universe. Credit: ESO/B. Tafreshi (twanight.org)

Οι ερευνητές από τη Γερμανία (Ινστιτούτο Ραδιοαστρονομίας Μαξ Πλανκ), την Ιρλανδία (Κολέγιο Τρίνιτι Δουβλίνου) και τις ΗΠΑ (NASA) χρησιμοποίησαν σε συνδυασμό -δηλαδή συμβολομετρικά- τα μεγάλα τηλεσκόπια VLT του Ευρωπαϊκού Νοτίου Αστεροσκοπείου (ESO) στη Χιλή για να τραβήξουν μεγάλης ακρίβειας φωτογραφίες του αστρικού συστήματος.

Highest resolution image of Eta Carinae. This image represent the best image of the Eta Carinae star system ever made. The observations were made with the Very Large Telescope Interferometer and could lead to a better understanding of the evolution of very massive stars. Credit: ESO

Το κολοσσιαίο Ήτα Τρόπιδας είναι ένα «βαρέων βαρών» αστρικό σύστημα, που αποτελείται από δύο τεράστια άστρα. Λάμπει με τη δύναμη πέντε εκατομμυρίων ήλιων και περιβάλλεται από ένα φωτεινό νέφος αερίων και σκόνης. Πρόκειται για το λαμπρότερο νεφέλωμα στον ουρανό, το οποίο περιλαμβάνει μερικά από τα πιο γιγάντια άστρα του γαλαξία μας.

Η σύγκρουση

This new image of the luminous blue variable Eta Carinae was taken with the NACO near-infrared adaptive optics instrument on ESO’s Very Large Telescope, yielding an incredible amount of detail. The images clearly shows a bipolar structure as well as the jets coming out from the central star. The image was obtained by the Paranal Science team and processed by Yuri Beletsky (ESO) and Hännes Heyer (ESO). It is based on data obtained through broad (J, H, and K; 90 second exposure time per filters) and narrow-bands (1.64, 2.12, and 2.17 microns; probing iron, molecular and atomic hydrogen, respectively; 4 min per filter). Credit: ESO

Οι νέες εικόνες αποκαλύπτουν τη βίαιη σύγκρουση των αστρικών (ηλιακών) ανέμων ανάμεσα στα δύο άστρα του συστήματος, οι οποίοι κινούνται με ταχύτητες έως δέκα εκατομμυρίων χιλιομέτρων την ώρα. Στην περιοχή της πρόσκρουσης των «ανέμων» (οι οποίοι αποτελούνται από την εκτίναξη καυτών υλικών και ηλεκτρικά φορτισμένων σωματιδίων από τις επιφάνειες των δύο άστρων), τα καυτά αέρια που συναντιούνται εκπέμπουν έντονο φως και ισχυρή ακτινοβολία-Χ, ενώ η θερμοκρασία φθάνει τα αρκετά εκατομμύρια βαθμούς Κελσίου.

Βαρεών βαρών

This image is a colour composite made from exposures from the Digitized Sky Survey 2 (DSS2). The field of view is approximately 4.7 x 4.9 degrees. Credit: ESO/Digitized Sky Survey 2. Acknowledgment: Davide De Martin

Σύμφωνα με τον Διονύση Σιμόπουλο, επίτιμο διευθυντή του Ευγενιδείου Πλανηταρίου, αυτά τα πολύ σπάνια «βαρέων βαρών» άστρα ανήκουν σε μία κατηγορία μεταβλητών άστρων, που ονομάζονται LBV (Luminous Blue Variables) ή «Φωτεινοί Μπλε Μεταβλητοί» και μοιάζουν με τα άστρα «Πληθυσμού ΙΙΙ», τα οποία είναι από τα πρώτα άστρα που δημιουργήθηκαν στο σύμπαν πριν από 13,5 περίπου δισεκατομμύρια χρόνια.

This spectacular panoramic view combines a new image of the field around the Wolf–Rayet star WR 22 in the Carina Nebula (right) with an earlier picture of the region around the unique star Eta Carinae in the heart of the nebula (left). The picture was created from images taken with the Wide Field Imager on the MPG/ESO 2.2-metre telescope at ESO’s La Silla Observatory in Chile. Credit: ESO

Το Ήτα Τρόπιδας είναι μέλος αυτής της παράξενης κατηγορίας, ενώ λιγότερα από μία δεκάδα τέτοιων άστρων έχουν παρατηρηθεί μέχρι τώρα στον γαλαξία μας. Συνολικά, μερικές μόνο δεκάδες τέτοια άστρα μπορεί να υπάρξουν σ' έναν γαλαξία σαν τον δικό μας.

The spectacular star-forming Carina Nebula has been captured in great detail by the VLT Survey Telescope at ESO’s Paranal Observatory. This picture was taken with the help of Sebastián Piñera, President of Chile, during his visit to the observatory on 5 June 2012 and released on the occasion of the new telescope’s inauguration in Naples on 6 December 2012. Credit: ESO. Acknowledgement: VPHAS+ Consortium/Cambridge Astronomical Survey Unit

Ο πρώτος που κατέγραψε την παρουσία αυτού του άστρου ήταν ο Έντμουντ Χάλεϊ, το 1677. Από το 1820 το άστρο άρχισε να αυξάνει συνεχώς τη φωτεινότητά του, ενώ το 1843 έφτασε να είναι τόσο λαμπρό όσο και ο Σείριος, που είναι το λαμπρότερο άστρο στον ουρανό. Από τότε και έπειτα, πάντως, το Ήτα Τρόπιδας άρχισε να φθίνει σε φωτεινότητα, καταλήγοντας σε ένα αμυδρό άστρο, αόρατο με γυμνό μάτι.

This animation zooms in on the massive star system Eta Carinae, located in the Carina Nebula. During the zoom the Homunculus Nebula and finally the violent surrounding of Eta Carinae becomes visible. Credit: ESO, Digitized Sky Survey 2, A. Fuji, Nick Risinger (skysurvey.org), ESA/Hubble, T. Preibisch. Acknowledgement: VPHAS+ Consortium/Cambridge Astronomical Survey Unit. Music: Johan B. Monell (www.johanmonell.com)

Όμως, τα τελευταία χρόνια το μυστηριώδες άστρο άρχισε και πάλι να αυξάνει σημαντικά τη φωτεινότητά του. Οι αστρονόμοι εκτιμούν ότι η ζωή του θα τελειώσει με μία έκρηξη σούπερ-νόβα κάποια στιγμή. Η ενέργεια που θα εκτοξευθεί τότε στο διάστημα αναμένεται να είναι όση είναι η ενέργεια που εκπέμπουν όλα τα άστρα του γαλαξία μας μαζί. Ίσως τότε, σύμφωνα με τον κ. Σιμόπουλο, η τεράστια εκπομπή των ακτίνων γάμα, που θα προέλθουν από το εκρηγνυόμενο Ήτα Τρόπιδας, επηρεάσει αρνητικά κάθε είδους ζωής πάνω στη γη.

Μυστηριώδεις κοσμικές εκρήξεις πονοκεφαλιάζουν τους αστρονόμους. Mysterious Cosmic Objects Erupting in X-rays Discovered

Στέλνουν πρόσκαιρα στο Διάστημα τρομερά ισχυρές ακτίνες-Χ και αναζητείται η προέλευση τους. This Chandra X-ray Observatory image shows the galaxy NGC5128 with its hot gas and many X-ray point sources. The circled source flared by a factor of 200 in less than a minute on multiple occasions. Credit: NASA/CXC/U.Birmingham/M.Burke et al.

Οι Αμερικανοί αστρονόμοι ανακάλυψαν στο σύμπαν μυστηριώδεις πηγές «εκρήξεων» που στέλνουν πρόσκαιρα στο διάστημα τρομερά ισχυρές ακτίνες-Χ. Όταν συμβαίνει η έκρηξη αυτών των ακτίνων-Χ, τα αινιγματικά αντικείμενα-πηγές γίνονται 100 έως 200 φορές φωτεινότερα μέσα σε λιγότερο από ένα λεπτό, αλλά μετά από μια ώρα περίπου επιστρέφουν στα κανονικά επίπεδα φωτεινότητάς τους.

Ο εντοπισμός

Οι μυστηριώδεις εκρήξεις μπορεί να προέρχονται από ένα πάλσαρ. Credit: NASA/CXC/UA/J.Irwin et al.

Η ανακάλυψη έγινε με τα δύο διαστημικά τηλεσκόπια ακτίνων-Χ, το Chandra της NASA και το XXM-Newton του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος. Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον Τζίμι Ίργουιν του Πανεπιστημίου της Αλαμπάμα, έκαναν τη σχετική δημοσίευση στην επιθεώρηση «Nature». Οι αστρονόμοι εντόπισαν τέτοιες εκρήξεις σε δύο γαλαξίες που απέχουν 47 και 14 εκατομμύρια έτη φωτός αντίστοιχα. Ευτυχώς ο γαλαξίας μας δεν διαθέτει τέτοια εκρηκτική πηγή (όχι ακόμη τουλάχιστον).

Οι επιστήμονες θεωρούν πιθανό ότι πρόκειται για άγνωστα έως τώρα κοσμικά «αντικείμενα» που αντιπροσωπεύουν μια νέα κατηγορία εκρηκτικών φαινομένων. Τα ονόμασαν «Υπέρλαμπρες Πηγές Ακτίνων-Χ» (ULX) και τα διακρίνουν από τα μάγναστρα (magnetars), τα νεαρά άστρα νετρονίων που διαθέτουν ισχυρά μαγνητικά πεδία και επίσης μπορούν να παράγουν απότομα ισχυρές ακτίνες-Χ.

«Ποτέ έως τώρα δεν είχαμε δει κάτι τέτοιο», ανέφερε ο Ίργουιν και δήλωσε άγνοια για τη φύση αυτών των «εκρήξεων». Μια πιθανή εξήγηση είναι ότι παράγονται, όταν η ύλη από ένα άστρο πέφτει μέσα σε μια μαύρη τρύπα ή σε ένα άστρο νετρονίων (πάλσαρ).

Πηγή: Jimmy A. Irwin et al. Ultraluminous X-ray bursts in two ultracompact companions to nearby elliptical galaxies, Nature (2016). DOI: 10.1038/nature19822

Το «Διάζωμα» ξαναδίνει ζωή στο αρχαίο θέατρο της Κασσώπης. Crowd funding campaign started to save ancient theatre of Cassope

Το αρχαίο θέατρο της Κασσώπης κατασκευάστηκε τον 3ο αιώνα π.Χ. και φιλοξενούσε 6.000 θεατές. The ancient theatre of Cassope. Credit: Diazoma

Το «Διάζωμα» και η Εθνική Τράπεζα, εταιρικό μέλος του σωματείου, υλοποιούν το πρόγραμμα Crowdfunding για την ανάδειξη του σπουδαίου αρχαίου θεάτρου της Κασσώπης, μέσω της πλατφόρμας ACT4 GREECE της Εθνικής Τράπεζας.

Η δράση «Αρχαίο Θέατρο Κασσώπης» θα διαρκέσει έως τις 31 Δεκεμβρίου 2016 και το ποσό των 80.000 ευρώ, που επιδιώκεται να συγκεντρωθεί, θα διατεθεί για τη χρηματοδότηση της εκπόνησης της μελέτης αποκατάστασης του αρχαίου θεάτρου της Κασσώπης, την οποία έχει, ήδη, αναθέσει το σωματείο.

Το «Διάζωμα» ιδρύθηκε το 2008, με σκοπό την ανάδειξη των αρχαίων θεάτρων και την εξεύρεση πόρων για την ένταξή τους στην καθημερινότητα των πολιτών. Στα αρχαία θέατρα της Ηπείρου γίνεται πραγματικότητα η πρώτη πολιτιστική διαδρομή του Διαζώματος και το θέατρο της Κασσώπης αποτελεί έναν από τους σταθμούς αυτής της διαδρομής.

The target is set at 80,000 euros, and it must be reached by December 31. Restoring the ancient theatre of Cassope, in the region of Epirus, is the latest cultural project to be crowdfunded under National Bank’s act4greece program. To make a donation, go to www.act4greece.gr. Credit: Diazoma

Το αρχαίο θέατρο της Κασσώπης είναι κτισμένο στις νότιες υπώρειες του Ζαλόγγου και έχει μία μοναδική θέα προς τη χερσόνησο της Πρέβεζας, τον Αμβρακικό Κόλπο, το Ιόνιο Πέλαγος, τη Λευκάδα και τα Ακαρνανικά Όρη. Κατασκευάστηκε τον 3ο αιώνα π.Χ. και φιλοξενούσε 6.000 θεατές. Στο θέατρο λάμβαναν χώρα μουσικές εκδηλώσεις, θεατρικές παραστάσεις και πολιτικές συναθροίσεις του «Κοινού των Κασσωπαίων». Μετά από 2.500 χρόνια, το αρχαίο θέατρο της Κασσώπης στέκει ακόμη αγέρωχο στην πλαγιά του Ζαλόγγου και γοητεύει κάθε επισκέπτη. Τα σημάδια φθοράς που του έχει αφήσει ο χρόνος είναι εμφανή. Δεν μένει παρά να δοθεί ξανά ζωή σε ένα από τα ομορφότερα θέατρα της χώρας μας.

Ένας αινιγματικός πλανήτης πέρα από τον Πλούτωνα. Astronomers spot distant world in Solar System’s far reaches

Αστρονόμοι εντόπισαν ακόμα ένα παγωμένο σώμα στις παρυφές του Ηλιακού Συστήματος με παράξενη τροχιά. Ένα έτος στο μυστηριώδες αντικείμενο L91 διαρκεί πάνω από 20.000 γήινα χρόνια. The enigmatic object travels an orbit that reaches well beyond Pluto. An artist’s conception of the view from the outer Solar System. Credit: NASA/ESA/ G. Bacon

Μόλις λίγες ημέρες μετά την ανακοίνωση για έναν νέο υποψήφιο πλανήτη νάνο στο Ηλιακό Σύστημα, αστρονόμοι αναφέρουν ότι εντόπισαν ακόμα ένα παγωμένο σώμα στις παρυφές του Ηλιακού Συστήματος, τόσο μακρινό ώστε χρειάζεται πάνω από 20.000 χρόνια να ολοκληρώσει μια περιφορά γύρω από τον Ήλιο.

Ο εντοπισμός του αντικείμενου, γνωστού με την ονομασία L91, «βρίσκεται ακριβώς στο όριο των δυνατοτήτων μας» σχολιάζει στον δικτυακό τόπο του Science η Μισέλ Μπάνιστερ του Queen's University στο Μπέλφαστ, η οποία ανακοίνωσε την ανακάλυψη σε συνέδριο της Αμερικανικής Αστρονομικής Εταιρείας στην Καλιφόρνια.

Το L91 με την περίεργη τροχιά

L91’s 20,000-year orbit may have been shaped by an external force. Credit: L. Calçada/ESO

To L91, του οποίου το μέγεθος και η σύσταση παραμένουν άγνωστα, είναι μέλος μιας οικογένειας μακρινών σωμάτων που ακολουθούν περίεργες τροχιές, oι οποίες δείχνουν να επηρεάζονται από βαρυτικές επιδράσεις που δεν προέρχονται από τον Ήλιο ή τους οκτώ πλανήτες.

Η ιδιόμορφη τροχιά που ακολουθεί το L91 μαρτυρεί ότι το αντικείμενο ίσως επηρεάστηκε στο παρελθόν από τη βαρυτική έλξη του πλανήτη Ποσειδώνα, ή ακόμα και από έναν άγνωστο πλανήτη που ίσως κρύβεται στη μεθόριο του Ηλιακού Συστήματος.

Η απόσταση του L91 από τον Ήλιο αυξομειώνεται δραματικά από τις 50 Αστρονομικές Μονάδες ή AU (ένα AU ισούται με την απόστασης της Γης από τον Ήλιο, περίπου 150 εκατομμύρια χιλιόμετρα) μέχρι τις 1.430 AU.

Αυτό σημαίνει ότι, όταν βρίσκεται στη μέγιστη απόσταση από τον Ήλιο, το αντικείμενο ίσως φτάνει μέχρι το Νέφος του Όορτ, ένα υποθετικό σύννεφο από κομήτες και άλλα παγωμένα σώματα που περιβάλλει το Ηλιακό Σύστημα.

Υπό τη βαρυτική επίδραση του Ποσειδώνα

Strange orbits of small, icy worlds in the far reaches of the solar system could lead researchers to the elusive Planet Nine. Astronomers have discovered that one of these, called L91, sweeps so far out that it may take more than 20,000 years to orbit the sun (artist's impression shown).

Η ερευνητική ομάδα που ανακάλυψε το L91 εκτιμά ότι η ιδιόμορφη τροχιά του αντικειμένου πιθανότατα διαμορφώθηκε από τη βαρυτική επίδραση του Ποσειδώνα στο μακρινό παρελθόν.

Διαφορετική άποψη έχει ωστόσο ο Κονσταντίν Μπατίγκιν, αστρονόμος του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Καλιφόρνια (Caltech): η παράξενη τροχιά του L91 θα μπορούσε να εξηγηθεί από τον λεγόμενο Πλανήτη 9 (πλανήτης με μάζα δεκαπλάσια της Γης που «κρύβεται» στο Ηλιακό Σύστημα) του οποίου η ύπαρξη προτάθηκε εφέτος τον Ιανουάριο αλλά παραμένει ως σήμερα ανεπιβεβαίωτη.

Πηγή: nature.com

Ο πιο καυτός Σεπτέμβρης. September an Exclamation Point on String of Hot Months

Έσπασε τα ρεκόρ στα μετεωρολογικά χρονικά. A map of the September 2016 LOTI (land-ocean temperature index) anomaly, showing that much of the warmer temperatures occurred in the northern hemisphere. (Credit: NASA/GISS)

Ένας ακόμη μήνας του 2016, ο Σεπτέμβριος, έσπασε το ρεκόρ θερμοκρασίας στα μετεωρολογικά χρονικά και ήταν -έστω οριακά- ο πιο ζεστός των τελευταίων 136 ετών, σύμφωνα με τα στοιχεία του Ινστιτούτου Διαστημικών Μελετών Goddard της Αμερικανικής Διαστημικής Υπηρεσίας (NASA), στη Νέα Υόρκη.

Η θερμοκρασία του φετινού Σεπτεμβρίου ήταν κατά 0,004 βαθμούς Κελσίου μεγαλύτερη, από εκείνη του Σεπτεμβρίου 2014, που έως τώρα κατείχε το ρεκόρ για τον συγκεκριμένο μήνα. Η διαφορά είναι τόσο μικρή πάντως, που ουσιαστικά πρόκειται για «ισοπαλία».

Τα δεδομένα

September global temperature data. Credit: NASA GISS

Σε μεγαλύτερο βάθος χρόνου, ο Σεπτέμβριος 2016 ήταν κατά 0,91 βαθμούς Κελσίου πιο ζεστός από τον μέσο όρο των ετών 1951-1980, που χρησιμοποιείται ως περίοδος αναφοράς από τη NASA. Ο φετινός Αύγουστος ήταν κατά 0,16 βαθμούς θερμότερος από τον περσινό Αύγουστο.

Monthly temperature anomalies with base 1980-2015, superimposed on a 1980-2015 mean seasonal cycle. (Credit: NASA/GISS/Schmidt)

Το νέο -έστω και οριακό -ρεκόρ του φετινού Σεπτεμβρίου σημαίνει ότι στους 11 από τους 12 τελευταίους συνεχόμενους μήνες (ξεκινώντας από τον Οκτώβριο 2015) έχουν σημειωθεί απανωτά θερμοκρασιακά ρεκόρ. Οι επιστήμονες θεωρούν σχεδόν δεδομένο (με πιθανότητα πάνω από 99%) ότι, με βάση την έως τώρα τάση, το 2016 θα σπάσει το ετήσιο ρεκόρ ζέστης στη Γη. Ήδη το πρώτο εξάμηνο φέτος, σύμφωνα με τη NASA, ήταν το θερμότερο στα μετεωρολογικά χρονικά.

The Nasa Earth Observatory chart created by Joshua Stevens reveals how temperatures have risen since scientists began keeping records in 1880.

Τα στοιχεία του Ινστιτούτου Goddard βασίζονται στην ανάλυση δεδομένων από περίπου 6.300 μετεωρολογικούς σταθμούς σε όλο τον κόσμο. Η σύγχρονη καταγραφή των θερμοκρασιών σε παγκόσμιο επίπεδο θεωρείται ότι άρχισε το 1880, επειδή προηγουμένως δεν υπήρχαν επαρκείς μετρήσεις που να καλύπτουν όλον τον πλανήτη.

Η Αφροδίτη ήταν ο πρώτος φιλόξενος πλανήτης; Was Venus the first habitable planet in our solar system?

Σήμερα η Αφροδίτη είναι μια πραγματική κόλαση. Κάποτε όμως ήταν φιλόξενη στην ζωή και ίσως εκεί να δημιουργήθηκαν οι πρώτες σύνθετες μορφές ζωής στο ηλιακό μας σύστημα. Often referred to as Earth’s evil twin, Venus is the solar system’s hottest planet. But research suggests that Venus may have had vast oceans and a balmy climate. Artist’s concept of lightning on Venus. The Japan Aerospace Exploration Agency’s Venus Climate Orbiter mission is observing the planet’s weather system in unprecedented detail. Illustration: ESA/ Christophe Carreau

Οι επιστήμονες την αναφέρουν ως την «κολασμένη δίδυμη αδελφή»  της Γης επειδή το μέγεθος και διάφορα γεωατμοσφαιρικά χαρακτηριστικά της μοιάζουν με αυτά του πλανήτη μας. Η Αφροδίτη είναι πράγματι ένας κολασμένος, ένας τοξικός κόσμος αλλά οι ειδικοί εκτιμούν ότι στο παρελθόν οι συνθήκες εκεί ήταν πολύ διαφορετικές. Μια νέα μελέτη που έγινε για την Αφροδίτη αναφέρει ότι σίγουρα ήταν ένας πλανήτης φιλικός στη ζωή και πιθανότατα ήταν ο πρώτος φιλόξενος πλανήτης στο ηλιακό μας σύστημα.

Τα ευρήματα

A image of the Venus’ night-side produced by the Akatsuki mission. Photograph: JAXA

Τη νέα μελέτη πραγματοποίησαν επιστήμονες του Ινστιτούτου Διαστημικών Επιστημών Goddard της NASA και θα την παρουσιάσουν στο συνέδριο της Αμερικανικής Αστρονομικής Ένωσης που θα γίνει αυτή την εβδομάδα στην Πασαντένα της Καλιφόρνια. Σύμφωνα με τους ερευνητές πριν από περίπου τρία δις έτη, όταν η Γη προσπαθούσε ακόμη να συνέλθει από τις τρομακτικές συγκρούσεις που είχε υποστεί με γιγάντια διαστημικά σώματα από τα οποία προέκυψε ανάμεσα στα άλλα η Σελήνη, στην Αφροδίτη υπήρχαν μεγάλοι ωκεανοί και ήπιες κλιματικές και ατμοσφαιρικές συνθήκες. Οι ωκεανοί είχαν βάθος περίπου δύο χλμ. ενώ σε κάποιες περιοχές της Αφροδίτης οι συνθήκες ήταν παρόμοιες με αυτές στις τροπικές περιοχές της Γης.

Τότε και τώρα

Artist’s impression of an active volcano on Venus. The Akatsuki mission could answer longstanding questions, such as whether the planet has volcanic activity. Illustration: ESA/AOES

Οι ερευνητές εκτιμούν ότι αυτές οι ιδανικές για την ζωή συνθήκες είχαν διαμορφωθεί πριν από περίπου τρία δις. έτη. Ίσως λοιπόν σε τέτοιες συνθήκες η ζωή στην Αφροδίτη να μην είχε κάνει απλά κάνει την εμφάνιση της σε επίπεδο μικροβιακό, όπως εικάζεται ότι είχε συμβεί την ίδια χρονική περίοδο στη Γη, αλλά να είχαν αναπτυχθεί πιο σύνθετες μορφές ζωής. Μάλιστα οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι οι ωκεανοί και οι φιλικές στη ζωή συνθήκες υπήρχαν στην Αφροδίτη υπήρχαν μέχρι και πριν από περίπου 715 εκ. έτη.

Αυτό σημαίνει ότι υπήρξε άπλετος χρόνος για να αναπτυχθεί και να εξελιχθεί η ζωή στον πλανήτη. Κάποιο γεγονός που δεν έχουν καταφέρει να εξακριβώσουν ακόμη οι επιστήμονες μετέτρεψε την φιλόξενη Αφροδίτη στον πιο καυτό πλανήτη του ηλιακού μας συστήματος. Η μέση θερμοκρασία του πλανήτη ξεπερνά τους 460 βαθμούς Κελσίου ενώ το διοξείδιο του άνθρακα στην ατμόσφαιρα είναι 90 φορές μεγαλύτερα από αυτά της Γης. Η ατμόσφαιρα της Αφροδίτης περιέχει επίσης ένα εκατομμύριο περισσότερο διοξείδιο του θείου από ό,τι η ατμόσφαιρα της Γης.

Πηγή: Geophysical Research Letters