Άρχισε η κατασκευή του μεγαλύτερου τηλεσκοπίου του κόσμου στη Χιλή. First Stone Ceremony for ESO's Extremely Large Telescope

Kαλλιτεχνική απεικόνιση του Εξαιρετικά Μεγάλου Τηλεσκοπίου στη Χιλή. This artist’s rendering shows the Extremely Large Telescope in operation on Cerro Armazones in northern Chile. The telescope is shown using lasers to create artificial stars high in the atmosphere. The first stone ceremony for the telescope was attended by the President of Chile, Michelle Bachelet Jeria, on 26 May 2017. Credit: ESO/L. Calçada

Τέθηκε ο θεμέλιος λίθος του ευρωπαϊκού Υπερβολικά Μεγάλου Τηλεσκοπίου (European Extremely Large Telescope-ELT), που άρχισε να κατασκευάζεται στην έρημο Ατακάμα της Χιλής και τα οποίο θα αποτελέσει τμήμα του Ευρωπαϊκού Νοτίου Αστεροσκοπείου (European Southern Observatory-ESO).

This graphic compares the dome of the Extremely Large Telescope with those of other major ground-based telescope facilities that are currently under construction. Credit: ESO

Το ELT, που θα ανεγερθεί στην κορυφή του όρους Αρμαζόνες της βόρειας Χιλής σε υψόμετρο 3.046 μέτρων, θα είναι το μεγαλύτερο «μάτι» που έχει ποτέ στραφεί στους ουρανούς και αναμένεται να φέρει επανάσταση στην αστρονομία και στην κατανόηση του σύμπαντος.

This artist’s rendering shows a night view of the Extremely Large Telescope in operation on Cerro Armazones in northern Chile. The telescope is shown using lasers to create artificial stars high in the atmosphere. The first stone ceremony for the telescope was attended by the President of Chile, Michelle Bachelet Jeria, on 26 May 2017. Credit: ESO/L. Calçada

Στη σχετική τελετή που έγινε χθες στην περιοχή Παρανάλ, παρευρέθηκε και η πρόεδρος της Χιλής Μιτσέλ Μπατσελέ, η κυβέρνηση της οποίας στηρίζει ποικιλοτρόπως το έργο, δωρίζοντας μεταξύ άλλων την έκταση όπου θα κτισθεί το τηλεσκόπιο, καθώς φιλοδοξεί να αναδείξει τη Χιλή σε αστρονομική «πρωτεύουσα» του κόσμου.

This panoramic view shows the summit of Cerro Armazones, a 3046-metre peak in the Atacama Desert of northern Chile, after it was levelled. This site will be the home of the 39-metre Extremely Large Telescope (ELT), which will be the world’s biggest optical telescope. The first stone ceremony for the telescope was attended by the President of Chile, Michelle Bachelet Jeria, on 26 May 2017. Credit: ESO

Η ξηρή έρημος Ατακάμα με τον πεντακάθαρο ουρανό θεωρείται ιδανικό μέρος για αστρονομικές παρατηρήσεις, γι’ αυτό συγκεντρώνει όλο και περισσότερα διεθνή τηλεσκόπια.

This infographic provides a basic breakdown of the ELT's structure, focusing particularly on the first-generation of instruments. The ELT is expected to see first light in 2024, and the instruments in 2025. Credit: ESO

Όταν το ELT -το κόστος του οποίου αναμένεται να ξεπεράσει το ένα δισεκατομμύριο ευρώ- ολοκληρωθεί και τεθεί σε λειτουργία το 2024, θα είναι το μεγαλύτερο οπτικό και υπέρυθρο τηλεσκόπιο στον κόσμο, περίπου πενταπλάσιο από τα μεγαλύτερα σημερινά τηλεσκόπια, έχοντας διάμετρο κατόπτρου περίπου 39 μέτρων. Το τεράστιο κάτοπτρο θα στεγάζεται σε ένα ακόμη πιο γιγάντιο θόλο διαμέτρου 85 μέτρων και μάζας 5.000 τόνων, με έκταση όσο περίπου ένα γήπεδο ποδοσφαίρου.

This is the official trailer for the ELT, the Extremely Large Telescope. The design for the ELT shown here is preliminary. Credit: ESO

Μεταξύ άλλων, το νέο τηλεσκόπιο θα μπορεί να παρατηρήσει εξωπλανήτες γύρω από άστρα, πιθανώς ακόμη και τις ατμόσφαιρες γύρω από ορισμένους από αυτούς τους πλανήτες, κάτι που θα δώσει πολύτιμες ενδείξεις για την πιθανότητα να είναι φιλόξενοι για ζωή.

This artist's video takes the viewer into the dome of ESO's Extremely Large Telescope on Cerro Armazones in northern Chile. It reveals the complex and massive telescope structure and the 39-metre segmented main mirror. The final moments show night falling and the telescope starting work by switching on multiple lasers to create artificial stars high in the atmosphere. Credit: ESO/L. Calçada/M. Kornmesser. Music: Jennifer Athena Galatis

Ακόμη θα ρίξει περισσότερο φως σε μυστήρια, όπως η σκοτεινή ύλη και σκοτεινή ενέργεια, καθώς η αρχέγονη φάση δημιουργίας του σύμπαντος.

Πηγές: www.amna.gr – www.eso.org

Χαοτικός χορός κυκλώνων στους πόλους του Δία. NASA’s Jupiter Mission Reveals the ‘Brand-New and Unexpected’

Ο νότιος πόλος του πλανήτη Δία από απόσταση 52.000 χιλιομέτρων. Πολυάριθμοι οβάλ σχηματισμοί στον νότιο πόλο του Δία είναι κυκλώνες με διάμετρο ως και 1.400 χιλιομέτρων. Τα χρώματα της εικόνας δεν είναι φυσικά. This image shows Jupiter’s south pole, as seen by NASA’s Juno spacecraft from an altitude of 32,000 miles (52,000 kilometers). The oval features are cyclones, up to 600 miles (1,000 kilometers) in diameter. Multiple images taken with the JunoCam instrument on three separate orbits were combined to show all areas in daylight, enhanced color, and stereographic projection. Credits: NASA/JPL-Caltech/SwRI/MSSS/Betsy Asher Hall/Gervasio Robles

Ο Δίας διαθέτει στους πόλους του γιγάντιους κυκλώνες, που φθάνουν σε διάμετρο τα 1.400 χιλιόμετρα, ένα μαγνητικό πεδίο με δεκαπλάσια ισχύ σε σχέση με αυτό της Γης και ένα πολικό σέλας που δεν μοιάζει με το γήινο. Αυτά είναι τα τρία κυριότερα έως τώρα ευρήματα από την ανάλυση των πρώτων στοιχείων που έστειλε από τον Δία το διαστημικό σκάφος Juno (Ήρα) της Αμερικανικής Διαστημικής Υπηρεσίας (NASA), το πρώτο που έχει περάσει πάνω από τους μυστηριώδεις και εξωτικούς στην όψη πόλους του αέριου γίγαντα.

Θεόρατοι κυκλώνες η νέα αναπάντεχη ανακάλυψη του Juno στον Δία

A close-up of an enhanced-color image of Jupiter’s clouds obtained by NASA’s Juno spacecraft. Credit: NASA/SWRI/MSSS/Gerald Eichstädt/Seán Doran

Νέα ερωτηματικά έκρυβαν για τους επιστήμονες τα δεδομένα που έφτασαν από το διαστημόπλοιο Juno, μετά την τελευταία κοντινή του διέλευση από τον πλανήτη. Ανάμεσα σε αυτά, οι τεράστιοι και εντυπωσιακοί κυκλώνες που αποτύπωσε το σκάφος, περνώντας από τους δύο πόλους του Δία.

Το Juno έφτασε στον πλανήτη το περασμένο καλοκαίρι. Είναι το πρώτο διαστημόπλοιο που θα εξετάσει τους πόλους του από τόσο μικρή απόσταση. Περιφέρεται σε τροχιά που, κάθε 53 ημέρες, το φέρνει σε «απόσταση αναπνοής» από τα νέφη στην ανώτερη ατμόσφαιρα του Δία. Όταν ολοκληρώσει κάθε «επίσκεψή» του, στέλνει στη Γη τα στοιχεία που συνέλεξε.

Τώρα, οι επιστήμονες θέλουν να κατανοήσουν πώς εξελίσσονται χρονικά οι κυκλώνες, αλλά και κατά πόσο υπάρχουν διαφορές στην εκδήλωση του φαινόμενου ανάμεσα στον βόρειο και τον νότιο πόλο. «Προς το παρόν πάντως, απολαμβάνουμε αυτές τις εικόνες», προσθέτει ο Λούνιν.

Η ερευνητική ομάδα συναντήθηκε στις αρχές της εβδομάδας, για μία προκαταρκτική συζήτηση σχετικά με τα πιο πρόσφατα δεδομένα που κατέφθασαν από το διαστημόπλοιο. «Ήμασταν όλοι τρομερά ενθουσιασμένοι. Τα αποτελέσματα είναι πραγματικά εξαιρετικά», λέει ο Φραν Μπάτζιναλ, καθηγητής αστροφυσικής και πλανητικών επιστημών στο πανεπιστήμιο του Κολοράντο.

Εικόνες υπέρυθρης ακτινοβολίας και φάσματα της θερμικής εκπομπής του Δία. Infrared images and spectra of Jupiter’s thermal emission based on readings from the Jovian Infrared Auroral Mapper aboard the Juno spacecraft. Credit: J.E.P. Connerney et al.

«Ο λόγος είναι πως δεν παραπέμπουν σε ό,τι περιμέναμε. Αν βρίσκαμε απλώς ό,τι αναμέναμε, θα ήταν τετριμμένα. Τώρα, όμως, μας ενθουσιάζει το γεγονός ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μυστήρια και γρίφους, που μας κάνουν να αναρωτιόμαστε».

Μερικά από αυτά τα μυστήρια είναι αρκετά «σκοτεινά». Για παράδειγμα, προέκυψαν νέα στοιχεία για το εντυπωσιακό σέλας που σχηματίζεται στους δύο πόλους του Δία. Και στους δύο πόλους, το σέλας σχηματίζεται από σωματίδια υψηλής ενέργειας, τα οποία κινούνται κατά μήκος των δυναμικών γραμμών του μαγνητικού πεδίου του πλανήτη, κάτι που θα σήμαινε πως θα έπρεπε να εμφανίζονται ισχυρά ηλεκτρικά ρεύματα.

«Ωστόσο, δεν ανιχνεύσαμε διαταραχές στο μαγνητικό πεδίο, τις οποίες θα έπρεπε κανονικά να προκαλούν», επισημαίνει ο Μπάτζιναλ. Ένας ακόμη γρίφος, που υποτίθεται πως θα έπρεπε να λύσει το διαστημόπλοιο, αφορά το κατά πόσο ο Δίας έχει στερεό πυρήνα, αν και είναι αέριος γίγαντας.

«Τα πρώτα δεδομένα υποδεικνύουν πως υπάρχει όντως πυρήνας», λέει ο Λούνιν. «Ωστόσο, δεν φαίνεται να είναι οριοθετημένος». Μία ακόμη έκπληξη που προέκυψε από το Juno αφορά τη συγκέντρωση αμμωνίας στην ατμόσφαιρα.

In contrast to the chaotic weather patterns at Jupiter’s poles, a stable hexagonal pattern covers Saturn’s north pole. A comparison of Saturn's north-polar region in 2013, left, and 2017, right. As the gas giant approached its summer solstice, the sun's ultraviolet light led to a yellow-ish haze. Credit: NASA/JPL-Caltech/Space Science Institute/Hampton University

Οι επιστήμονες θεωρούσαν πως το πιο πιθανό είναι η αμμωνία να είναι ισοκατανεμημένη στην ατμόσφαιρα του πλανήτη. Παρ’ όλα αυτά τα δεδομένα δείχνουν πως υπάρχουν μεγαλύτερες ποσότητες στον ισημερινό απ’ ό,τι στα υπόλοιπα πλάτη.

Το σκάφος αναμένεται να πραγματοποιήσει περισσότερες από είκοσι επιπλέον κοντινές διελεύσεις. Επομένως, δεν είναι απίθανο να προκύψουν και άλλες εκπλήξεις για την επιστημονική ομάδα.

Το επόμενο κοντινό πέρασμα του Juno πάνω από τον Δία θα γίνει στις 11 Ιουλίου, οπότε το σκάφος θα πετάξει ακριβώς πάνω από την εμβληματική «μεγάλη ερυθρά κηλίδα», η οποία είναι διπλάσια από τη Γη. Η αποστολή του σκάφους κατ' αρχήν έχει προγραμματισθεί να διαρκέσει έως το Φεβρουάριο του 2018, χωρίς να αποκλείεται μια παράτασή της.

Πηγές: naftemporiki.gr – www.nytimes.com – www.nasa.gov

Ανδρέας Εμπειρίκος, «Έαρ σαν πάντα»

Μαρκ Σαγκάλ, Εραστές στον κόκκινο ουρανό, 1950

Καλύπτουσα τα κύματα του δορυάλωτου χωριού με το κόκκινό της φόρεμα

Πρώτα μικρή κι έπειτα μεγάλη

Ανεβαίνει στην κορφή του πύργου

Και πιάνει τα σύννεφα και τα συνθλίβει επί του στήθους της

Ίσως ποτέ να μην υπήρξε μεγαλύτερος καημός από το δικό της

Ίσως ποτέ να μην έπεσαν ψίθυροι πιο πεπυρακτωμένοι στην επιφάνεια ενός προσώπου

Ίσως ποτέ δεν εξετέθη στην κατανόηση ανθρώπου έκθεσις πιο εκτεταμένη

Έκθεσις πιο ποικίλη πιο περιεκτική από την ιστορία που λεν τα νέφη αυτής της εξομολογήσεως

Εδώ κι εκεί τα κόβουν λαιμητόμοι

Θερμές σταγόνες πέφτουνε στη γη

Ο γήλοφος που σχηματίσθηκε στο κυριώτερο σημείο της πτώσεως

Φουσκώνει και ανεβαίνει ακόμη

Κανείς δασμός δεν είναι βαρύτερος από μια τέτοια σταγόνα

Κανένα διαμάντι πιο βαρύ

Κανείς μνηστήρ πιο πλήρης πάθους

Στιλπνά τα κράσπεδα του λόφου και γυαλίζουνε στον ήλιο

Στην κορυφή του περιμένει μια λεκάνη

Είναι γιομάτη ως επάνω

Κι απ' τα νερά της αναδύεται μια πολύ μικρή παιδίσκη ωραιοτάτη.

Ελπίδα μας αυριανή.

Μπαλτίς, Γυμνό προφίλ, 1975 

Από τη συλλογή «Ενδοχώρα» (1945)

Γιατί τα φλαμίνγκο στέκονται και κοιμούνται στο ένα πόδι. Why flamingos stand on one leg

Περιέργως, τα φοινικόπτερα διατηρούν πιο εύκολα την ισορροπία τους στο ένα πόδι. Οι ασκήσεις ισορροπίας που κάνουν τα εντυπωσιακά πτηνά βασίζονται σε έναν ολόκληρο μηχανισμό. Why they stand on one leg is a mystery, let alone how. Credit: Dustin and Jennifer Stacey, CC BY

Για τα φοινικόπτερα, περισσότερο γνωστά ως φλαμίνγκο, το να στέκεσαι στο ένα πόδι δεν είναι καθόλου τιμωρία: τα τελευταία πειράματα επιβεβαιώνουν ότι τα μεγαλόπρεπα πτηνά δαπανούν λιγότερο ενέργεια όταν στέκονται σε αυτήν την παράξενη στάση. Και ο μηχανισμός είναι τόσο αποτελεσματικός ώστε λειτουργεί ακόμα και όταν τα φλαμίνγκο είναι νεκρά.

Αμερικανοί ορνιθολόγοι αναφέρουν στη βρετανική επιθεώρηση Biology Letters ότι κατάφεραν να κρατήσουν όρθια δύο νεκρά φλαμίνγκο απλά τεντώνοντας και σταθεροποιώντας στο έδαφος μόνο το ένα πόδι, ακριβώς κάτω από το κέντρο βάρους του σώματος. Η σταθεροποίηση των νεκρών πειραματόζωων και στα δύο πόδια αποδείχθηκε αδύνατη.

How do they do while sleeping what we can barely do at all? Credit: Carlos Bustamante Restrepo, CC BY-NC-ND

Το συμπέρασμα ότι τα ροζ φλαμίνγκο (Phoenicopterus roseus) μπορούν να στέκονται, ακόμα και να κοιμούνται, στο ένα πόδι χωρίς να δαπανούν σημαντικές ποσότητες ενέργεια για μυϊκή δραστηριότητα.

Αυτό αποδείχθηκε και με ένα δεύτερο πείραμα, στο οποίο ζωντανά φοινικόπτερα κλήθηκαν να σταθούν πάνω σε μια πλατφόρμα που επέτρεπε τη μέτρηση των ασκούμενων δυνάμεων. Όπως διαπιστώθηκε, τα πουλιά δεν κινούν σχεδόν καθόλου τους μύες όταν στέκονται στο ένα πόδι. Σε αυτή τη στάση, μάλιστα, δείχνουν να διατηρούν πιο εύκολα την ισορροπία τους.

Μαγικό γόνατο που «κλειδώνει»

The bulk of a flamingo’s mass sits half a meter above the ground, on a single, slender leg. Credit: Chang and Ting, Biology Letters

Οι ανατομικές λεπτομέρειες του μηχανισμού παραμένουν ασαφείς, λένε οι ερευνητές, φαίνεται όμως ότι στα φλαμίνγκο η άρθρωση του γονάτου «κλειδώνει» για να σταθεροποιεί τη στάση του σώματος.

Even in flamingo cadavers, the leg joints were very stable when tilted forward and backward. Credit: Chang and Ting, Biology Letters

Η έρευνα υποδεικνύει ότι τα φλαμίνγκο, και πιθανώς και άλλα πουλιά, στέκονται στο ένα πόδι για να εξοικονομήσουν ενέργεια. Δεν πρόκειται όμως για απόδειξη, δεδομένου ότι η μελέτη δεν μέτρησε απευθείας τη μυϊκή δραστηριότητα.

Επιφυλακτικός με τα συμπεράσματα της δημοσίευσης εμφανίστηκε ο δρ Μάθιου Άντερσον του Πανεπιστημίου «Σεντ Τζόσεφ» της Φιλαδέλφειας. Όπως επισήμανε στο BBC, η νέα μελέτη δείχνει το πώς μπορούν τα φλαμίνγκο να στέκονται στο ένα πόδι, δεν εξηγεί όμως το γιατί.

Ο ίδιος έχει προτείνει τη θεωρία ότι η ασυνήθιστη στάση εξοικονομεί ενέργεια σε ψυχρά περιβάλλοντα, αφού το ένα πόδι μένει κοντά στο σώμα και χάνει έτσι λιγότερη θερμότητα. Η ομάδα του Άντερσον έχει δείξει μεταξύ άλλων ότι ο αριθμός των πτηνών που στέκονται στο ένα πόδι μειώνεται όταν η θερμοκρασία ανεβαίνει.

Μια άλλη θεωρία που έχει προταθεί είναι ότι τα φλαμίνγκο στηρίζονται στο ένα πόδι απλά για να ξεκουράσουν το άλλο.

Πηγές: Young-Hui Chang et al. Mechanical evidence that flamingos can support their body on one leg with little active muscular force, Biology Letters (2017). DOI: 10.1098/rsbl.2016.0948 - http://www.tovima.gr/science/medicine-biology/article/?aid=881679

Γενετικά τροποποιημένα βακτήρια ζωγραφίζουν ό,τι βλέπουν. E. Coli meets Picasso

Αναπαράγουν χρώματα και σχήματα επιδεικνύοντας τις δυνατότητες της συνθετικής βιολογίας. Microbes have been genetically engineered to sense red, green and blue light, and to produce pictures of what they 'see'. This colour 'photo' was made by Escherichia coli bacteria engineered to express pigments in response to red, green or blue light. Credit: J. Fernandez-Rodriguez et al./Nature Chem. Biol.

Χρησιμοποιώντας ξένα γονίδια για την αντίληψη των χρωμάτων και την παραγωγή αντίστοιχων χρωστικών, αμερικανοί ερευνητές δημιούργησαν γενετικά τροποποιημένα βακτήρια που αναπαράγουν έγχρωμες εικόνες.

Τα τροποποιημένα κολοβακτηρίδια Escherichia coli αντιλαμβάνονται το κόκκινο, πράσινο και μπλε χρώμα και αντιδρούν παράγοντας τις αντίστοιχες χρωστικές ουσίες, αναφέρουν ερευνητές του MIT στην επιθεώρηση Nature Chemical Biology.

Στα βακτήρια είχαν εισαχθεί συνολικά 18 γονίδια από άλλους οργανισμούς -ορισμένα υπεύθυνα για την παραγωγή φωτοευαίσθητων ουσιών που αντιλαμβάνονται συγκεκριμένα χρώματα, άλλα υπεύθυνα για την σύνθεση των πολύχρωμων χρωστικών.

Μεταλλαγμένοι Πικάσο

Τα βακτήρια χρειάστηκαν μερικές ώρες για να αντιγράψουν μια έγχρωμη εικόνα που προβαλλόταν πάνω τους. The inset image was projected onto a plate of pigment-producing Escherichia coli, causing the bacteria to make the image on the right. Credit: J. Fernandez-Rodriguez et al./Nat. Chem. Biol.

Όταν οι ερευνητές χρησιμοποίησαν έναν βιντεοπροβολέα για να εκθέσουν καλλιέργειες των βακτηρίων σε έγχρωμες εικόνες, τα μικρόβια χρειάστηκαν περίπου 18 ώρες για να αντιγράψουν τα σχήματα και τα χρώματα πάνω στο τρυβλίο Πετρί όπου αναπτύσσονταν.

Τα βακτήρια που ζωγραφίζουν δημιουργήθηκαν ως επίδειξη των δυνατοτήτων της συνθετικής βιολογίας, λέει ο Κρίστοφερ Βόιγκτ, επικεφαλής της ομάδας.

Ο ίδιος πιστεύει πάντως ότι η μέθοδος θα μπορούσε να έχει και πρακτικές εφαρμογές -τα μικρόβια που έχουν τροποποιηθεί γενετικά ώστε να παράγουν φάρμακα ή άλλες χρήσιμες ουσίες θα μπορούσαν να ελέγχονται με φωτεινές, χρωματιστές εντολές, λέει.

Πηγές:  Nature Chemical Biology - http://www.tovima.gr/science/medicine-biology/article/?aid=881407

Θεϊκοί Διάλογοι: Cy Twombly και Eλληνική Aρχαιότητα. Divine Dialogues: Cy Twombly and Greek antiquity

Cy Twombly, Αφροδίτη, 1975. Λάδι, στικ λαδιού, μαύρο μολύβι και κολάζ σε χαρτί © Cy Twombly Foundation. Eυγενική παραχώρηση Cy Twombly Foundation. & Μαρμάρινο άγαλμα Αφροδίτης Ύστερη Ελληνιστική Περίοδος (1ος αι. π.Χ.) Κύπρος, Αρχαιολογικό Μουσείου Πάφου, PM 1250. The Museum of Cycladic Art in Athens (MCA) announces the exhibition “Divine Dialogues: Cy Twombly and Greek Antiquity”, from 25 May to 3 September. The exhibition showcases ancient artefacts side by side with works by contemporary American artist Cy Twombly and is made possible thanks to the kind support of the Cy Twombly foundation.

Έκθεση με τίτλο «Θεϊκοί Διάλογοι: Cy Twombly και Eλληνική Aρχαιότητα» που θα συνδυάσει έργα της αρχαιότητας με έργα του σύγχρονου Αμερικανού καλλιτέχνη Cy Twombly, θα παρουσιάσει το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης από τις 25 Μαΐου έως τις 3 Σεπτεμβρίου. Η έκθεση πραγματοποιείται με την ευγενική υποστήριξη του Cy Twombly Foundation.

«Παν», 1975. Κολάζ, νερομπογιά και γραφίτης σε χαρτί. 148x100,2 εκ. Cy Twombly Foundation. Φωτ.: © Ευγενική παραχώρηση Cy Twombly Foundation

Για πρώτη φορά, 30 έργα του Cy Twombly εμπνευσμένα από την ελληνική μυθολογία και την επαφή του με την Ελλάδα θα παρουσιαστούν δίπλα σε 12 έργα της αρχαιότητας, ανοίγοντας ένα μοναδικό και πρωτότυπο διάλογο μεταξύ της αρχαίας ελληνικής και της σύγχρονης τέχνης. Η έκθεση περιλαμβάνει αντιπροσωπευτικά σχέδια και γλυπτά του σύγχρονου καλλιτέχνη όπως: Αφροδίτη (1975), Παν (1975), Νίκη (1981), Απόλλων (1975),  Διόνυσος (1975), Ορφεύς (1979), O θρήνος του Αρισταίου για το χαμό των μελισσών του (1973), Αφροδίτη Αναδυομένη (1979), τα οποία  θα «συνομιλήσουν» με  μια σειρά έργων της αρχαιότητας όπως o Κορμός Αναδυομένης Αφροδίτης από το Αρχαιολογικό Μουσείο Πάφου, το Ανάγλυφο με παράσταση Ορφέως, Ευρυδίκης και Ερμή από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Νάπολης, το Άγαλμα Διονύσου από το Αρχαιολογικό Μουσείο Ελευσίνας, το Αγαλμάτιο Απόλλωνος και το Ειδώλιο πτερωτής Νίκης από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

Fifty Days at Iliam. Ilians in Battle, 1978 

Η γοητεία που άσκησε η Ελλάδα στον Cy Twombly είναι γνωστή. Αν και επισκέφθηκε τη χώρα μας για πρώτη φορά το καλοκαίρι του 1960, η ελληνική μυθολογία καταλαμβάνει σημαντική θέση στο έργο του ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1950. Μόλις τη δεκαετία του 1970 ωστόσο εξερεύνησε σε βάθος την ελληνική ιστορία και μυθολογία, με αποκορύφωμα το αριστούργημά του, τον κύκλο Fifty Days at Iliam (Πενήντα Ημέρες στην Τροία), στο Μουσείο Τέχνης της Φιλαδέλφεια. Το έργο αυτό το δημιούργησε τα καλοκαίρια του 1977 και 1978 στο ατελιέ του στο Bassano της Teverina, βόρεια της Ρώμης.

Cy Twombly, Απόλλων, 1975 Λάδι, στικ λαδιού και μαύρο μολύβι σε χαρτί © Cy Twombly Foundation Eυγενική παραχώρηση Cy Twombly Foundation

Ο τρόπος που επέλεξε ο Twombly να ανταποκριθεί στην καλλιτεχνική κίνηση αυτής της δεκαετίας που δεν θεωρούσε τη ζωγραφική σημαντική ήταν να μεταμορφώσει τη ζωγραφική του σε γραφή. Αυτό είναι εμφανές στα μεγάλης κλίμακας διάσημα ζωγραφικά έργα του Αφροδίτη και Απόλλων (1975), ή στα μεταγενέστερα, μνημειώδη έργα  του, Ορφεύς (1979). Στα έργα του μνημόνευε συχνά τους θεούς του Ολύμπου, από τις μείζονες μορφές της Αφροδίτης, του Απόλλωνα και του Διονύσου μέχρι τη Νίκη, τον Πάνα ή τον Αρισταίο.

Κρατήρας του Κλειτία, 570 π.Χ., μελανόμορφος κρατήρας, 66 εκ., Αρχαιολογικό Μουσείο της Φλωρεντίας.

Ξεχωριστή θέση στο κέντρο της έκθεσης έχει ένας απρόσμενος επισκέπτης: το περίφημο Αγγείο François, γνωστό και ως Κρατήρας του Εργότιμου και του Κλειτία, ένα ορόσημο στην ανάπτυξη της αρχαίας ελληνικής κεραμικής και αγγειογραφίας που για πρώτη φορά ταξιδεύει εκτός Ιταλίας, από το αρχαιολογικό μουσείο της Φλωρεντίας. 

A special place at the very core of the exhibition holds an unexpected visitor: the famous François Vase, also known as the Kleitias and Ergotimos Krater, a milestone in the development of ancient Greek pottery and vase painting, which travels for the first time outside Italy, from the Archaeological Museum of Florence. It has been said that the François Vase is so unique that, even if all other ancient Greek vases were lost, it alone could illustrate Greek mythology and the code of Archaic Greek art. The François Vase, also known as the Kleitias Krater, is a large Attic volute krater decorated in the black-figure style, which stands at 66 cm in height and is dated at circa 570/565 BC. It was created and painted at around 570 BC in Attica by the vase maker Ergotimos and the vase painter Kleitias, as the artists’ signatures indicate (from right to left): "Ergotimos mepoiesen" and "Kleitias megraphsen", meaning “Ergotimos made me" and "Kleitias painted me".

Για το Αγγείο François έχει λεχθεί ότι η μοναδικότητά του είναι τέτοια ώστε ακόμη και αν χάνονταν όλα τα άλλα αγγεία και διατηρείτο μόνο αυτό, θα ήταν ικανό να μιλήσει για την ελληνική μυθολογία και για τον κώδικα της αρχαϊκής ελληνικής τέχνης.

Την έκθεση επιμελούνται ο Καθηγητής Νικόλαος Σταμπολίδης, Διευθυντής του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, και ο Jonas Storsve, Επιμελητής στο Centre Georges Pompidou στο Παρίσι και Επιμελητής της μεγάλης αναδρομικής έκθεσης Cy Twombly στο Centre Georges Pompidou.

Μαρμάρινο άγαλμα Αφροδίτης. Ύστερη Ελληνιστική περίοδος (1ος αι. π.Χ.). Κύπρος, Αρχαιολογικό Μουσείου Πάφου, PM 1250. © Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου.

Όπως αναφέρει η Πρόεδρος του Μουσείου, κα Σάντρα Μαρινοπούλου: «Θεϊκοί διάλογοι: μία έκθεση όπου οι αρχαίοι θεοί θα συνομιλήσουν με τη σύγχρονη τέχνη. Ο Cy Τwombly, ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους καλλιτέχνες που εμπνεύστηκε από την ελληνική μυθολογία, έρχεται στο Κυκλαδικό να εκτεθεί ανάμεσα στους αρχαίους θεούς. Εδώ και πολλά χρόνια είχα την επιθυμία να εκθέσουμε τον Cy στο Κυκλαδικό, γνωρίζοντας το πάθος και την αγάπη του για την Ελλάδα και την ιστορία της. Πέρσι το καλοκαίρι είχα την ευκαιρία να γνωρίσω τον Nicola Del Roscio, Πρόεδρο του Cy Twombly Foundation, και μαζί με τον Jonas Storsve, Επιμελητή της μεγάλης αναδρομικής έκθεσης Cy Twombly που φιλοξενήθηκε πρόσφατα στο Centre Georges Pompidou, αποφασίσαμε να υλοποιήσουμε αυτή την έκθεση. Σε συνεργασία με τον Νίκο Σταμπολίδη, για άλλη μια φορά  στο μουσείο μας, οι αρχαιότητες θα παρουσιαστούν δίπλα στη σύγχρονη τέχνη».

Αφροδίτη Αναδυομένη, 1979. Λάδι, κηρομπογιά και γραφίτης σε χαρτί    100,3 x 70,4 εκ. Cy Twombly Foundation φωτ. © Ευγενική παραχώρηση Cy Twombly Foundation

«Ο συνδυασμός και ο διάλογος ανάμεσα στην Αρχαιότητα και τη μοντέρνα και σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο για το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης» επισημαίνει ο Διευθυντής του Μουσείου, Καθηγητής Ν. Σταμπολίδης. «Αρκεί να θυμίσω εδώ την έκθεση του 2006 “Η μορφή της αρχής”. Ωστόσο, τώρα ξεκινά μια συστηματικότερη οργάνωση αυτού του διαλόγου. Από τη μια μεριά η παραστατική αρχαία ελληνική τέχνη σε συνδυασμό με την ελληνική μυθολογία και ποίηση, όπως αυτή εκφράζεται με τα αγάλματα, τα πήλινα ειδώλια και τη διήγηση των αγγεογραφιών. Από την άλλη, ένας σύγχρονος καλλιτέχνης που με εννοιολογικό (conceptual) και μινιμαλιστικό καλλιτεχνικό κώδικα, μετουσιώνει την αρχαιότητα στο τέλος του 20ού αιώνα. Άλλωστε, ο ίδιος ο Cy Twombly είχε πει: “Έχω απέραντη επιθυμία να δω και να αισθανθώ αυτά τα αρχαία θαύματα. Η δουλειά μου διψά για επαφή μαζί τους”».

Διόνυσος, 1975. Λάδι, κηρομπογιά, γραφίτης και κολλάζ σε χαρτί 100 x 71 εκ. Cy Twombly Foundation φωτ. © Ευγενική παραχώρηση Cy Twombly Foundation

«Ο ελληνικός κόσμος έπαιξε τεράστιο ρόλο για τον Cy Twombly» δηλώνει ο Jonas Storsve, με αφορμή την έκθεση. «Aνάμεσα στους ήρωές του βρίσκουμε αρχαίους θεούς, τον Μέγα Αλέξανδρο αλλά και τον Αχιλλέα. Για έναν επιμελητή, η δυνατότητα να παρουσιάσει το έργο του Cy Twombly στην Αθήνα δίπλα σε έργα αρχαίας ελληνικής τέχνης είναι μια συναρπαστική πρόκληση!».

Άτιτλο, 1985. Ζωγραφισμένη συνθετική ρητίνη, έκδοση από 6 76 x 34 x 26,5 εκ. Cy Twombly Foundation φωτ. © Ευγενική παραχώρηση Αρχείο Fondazione Nicola Del Roscio

Η έκθεση θα συνοδεύεται από δίγλωσσο κατάλογο. Στο πλαίσιο της έκθεσης, το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης θα διοργανώσει όλο το καλοκαίρι πενθήμερα Summer Camp για τα παιδιά με τίτλο «Οι θεοί μίλησαν!».

Ποιος ήταν ο Cy Twombly

Ο Cy Twombly. © Fondazione Nicola Del Roscio. Courtesy Archives Fondazione Nicola Del Roscio

Ο Cy Twombly (1928-2011) γεννήθηκε στο Lexington της Virginia. Ξεκίνησε να σπουδάζει ζωγραφική στο The Boston Museum School και στο Washington and Lee University στο Lexington. Το 1950 φοίτησε στο The Art Students League of New York, όπου έγινε φίλος με τον Robert Rauschenberg. Το 1951-52, φοίτησε επί σειρά εξαμήνων στο Black Mountain College της North Carolina, όπου παρακολούθησε μαθήματα που παρέδιδαν οι Robert Motherwell και Ben Shahn και γνώρισε τον John Cage.

Χάρη σε μια ταξιδιωτική υποτροφία από το Virginia Museum of Fine Arts του Richmond, ταξίδεψε στην Ευρώπη και τη Βόρειο Αφρική το 1952-53, επισκεπτόμενος τη Γαλλία, την Ισπανία, την Ιταλία και το Μαρόκο, συνοδευόμενος, στο τελευταίο, από τον Rauschenberg. Πίσω στις ΗΠΑ, οι δυο τους μοιράστηκαν ένα στούντιο στη Fulton Street της Νέας Υόρκης και συμμετείχαν σε μια έκθεση στη Stable Gallery το φθινόπωρο του 1953.

Το 1959 παντρεύτηκε τη Βαρόνη Tatiana Franchetti και ο γιος τους, Cyrus Alessandro, γεννήθηκε την ίδια χρονιά.

Untitled (Gaeta), 2008. Color dry-print 10 1/4 x 9 7/8 inches 26 x 25.1 cm (unframed) 4/6 © Nicola Del Roscio Foundation Courtesy Gagosian

Στη διάρκεια των επόμενων χρόνων περνούσε τους θερινούς μήνες ταξιδεύοντας στις χώρες της Μεσογείου –στην Ελλάδα, την Τουρκία, την Αίγυπτο, την Τυνησία– ενώ συχνά περνούσε τον χειμώνα στη Νέα Υόρκη ή στο Lexington, όπου είχε νοικιάσει ένα στούντιο, ή άλλοτε πάλι στο Captiva Island της Florida μαζί με τον Rauschenberg. Από το 1983 μέχρι το θάνατό του, έζησε και εργάστηκε στην Gaeta, ένα παραθαλάσσιο λιμάνι ανάμεσα στη Ρώμη και τη Νάπολη.

Άτιτλο, 1998. Μπρούντζος, έκδοση από 2 186 x 160 x 35 εκ. Cy Twombly Foundation φωτ. © Ευγενική παραχώρηση Αρχείο Fondazione Nicola Del Roscio

Για πολλά χρόνια το έργο του Twombly ήταν ευρύτερα γνωστό στην Ευρώπη παρά στις ΗΠΑ. Στην αρχή οι εκθέσεις του φιλοξενούνταν σε ιδιωτικές γκαλερί, μεταξύ άλλων στη Νέα Υόρκη (από το 1960 και έπειτα στη Leo Castelli), συχνότερα πάντως στη Ρώμη και σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις. Η πρώτη του μουσειακή έκθεση στις ΗΠΑ φιλοξενήθηκε στο Milwaukee Art Center το 1968. Μια δεύτερη έκθεση ακολούθησε επτά χρόνια αργότερα, το 1975, στο Institute of Contemporary Art της Philadelphia. Ο Cy Twombly «ανακαλύφθηκε» τελικά και αναγνωρίστηκε στις ΗΠΑ τις παραμονές μιας μεγάλης κλίμακας ρετροσπεκτίβας του που επιμελήθηκε ο Kirk Varnedoe στα 1994-95 στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Νέας Υόρκης. Στο διάστημα που επακολούθησε ο Twombly έλαβε μεγάλο αριθμό επάθλων και διεθνών βραβείων –συμπεριλαμβανομένου του Praemium Imperiale το 1996– και τιμήθηκε με εκθέσεις και ρετροσπεκτίβες στα σπουδαιότερα μουσεία του κόσμου. Τα έργα του εκτέθηκαν πολυάριθμες φορές στην Biennale της Βενετίας: τα σχέδιά του το 1980 και ο κύκλος “green paintings”, που αποτελείται από εννέα κομμάτια, το 1989. Τέλος, ο απαρτιζόμενος από δώδεκα κομμάτια κύκλος Lepanto το 2001 (τώρα φυλάσσεται στο Μουσείο Brandhorst του Μονάχου).

Η Cy Twombly Gallery, ένα μουσείο αφιερωμένο αποκλειστικά στο έργο του, σχεδιάστηκε από τον Renzo Piano σε στενή συνεργασία με τον Twombly και άνοιξε τις πόρτες του το 1995 στο campus του Menil Collection στο Houston, Texas. Ο Cy Twombly πέθανε σε ηλικία 83 ετών, στις 5 Ιουλίου 2011 στη Ρώμη.

Πηγή: https://www.cycladic.gr/page/theiki-dialogi?slide=1