Προτάσεις για τη διδασκαλία της Ιστορίας Γ’ Λυκείου: Τα Εθνικά και Φιλελεύθερα Κινήματα στην Ευρώπη

Τα Εθνικά και Φιλελεύθερα Κινήματα στην Ευρώπη from Kostas Vakouftsis

ExoMars 2016 Mission: Τεχνητός δορυφόρος θα αναζητήσει μεθάνιο και άλλα αέρια

The ExoMars Trace Gas Orbiter (TGO), along with an Entry, Descent and Landing Demonstrator Module (EDM), form the first mission in the ESA-NASA ExoMars Program. The Orbiter and EDM are scheduled to arrive at Mars in 2016. This image shows the Orbiter and the EDM in cruise configuration. Credit: ESA

Εκτός από το όχημα εξερεύνησης, στην αποστολή ExoMars περιλαμβάνεται επιπλέον ένας τεχνητός δορυφόρος που θα αναζητήσει στην ατμόσφαιρα του Άρη μεθάνιο και άλλα αέρια – ενδείξεις βιολογικής δραστηριότητας, όπως και μία στατική κάψουλα που θα πραγματοποιήσει μετρήσεις εκεί όπου θα προσεδαφιστεί. Παράλληλα με τα στοιχεία που θα προσφέρει στους επιστήμονες, η ExoMars θα αποτελέσει επίσης μία «πρόβα τζενεράλε» για μία σειρά από τεχνολογίες που η Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία (ESA) σκοπεύει να χρησιμοποιήσει σε μία μεταγενέστερη, ακόμη πιο φιλόδοξη αποστολή, με ρομπότ που θα συλλέξουν δείγματα και θα τα μεταφέρουν πίσω στη Γη. 

Αυτός είναι ο λόγος, άλλωστε, που η ESA αποφάσισε να μην ακυρώσει την ExoMars τον περασμένο Φεβρουάριο, όταν η NASA γνωστοποίησε πως δεν θα συμμετάσχει στη σχεδίαση και τη χρηματοδότησή της. Στο μεταξύ, τη θέση της NASA στην αποστολή πήρε η ρωσική διαστημική υπηρεσία (Roscosmos). Πέρα από το Διάστημα, πάντως, το εξελιγμένο σύστημα «μηχανικής όρασης» που αναπτύσσεται στην Ελλάδα είναι πιθανό να αποδειχθεί χρήσιμο και για άλλες εφαρμογές, πιο χρήσιμες στη Γη – όπως για ρομποτικούς διασώστες. «Όσον αφορά τα ελληνικά ιδρύματα, το έμμεσο όφελος είναι εξίσου σημαντικό, αφού το σύστημα δίνει την ευκαιρία στους φοιτητές μας να ασχοληθούν με τομείς που ανήκουν στην αιχμή της τεχνολογίας, για να υλοποιήσουν ένα πολύ απαιτητικό πρότζεκτ που θα δοκιμασθεί στην πράξη», συμπληρώνει ο κ. Σούντρης από το Μετσόβιο Πολυτεχνείο.

«Ελληνική όραση» σε διαστημικό όχημα - Η αποστολή ExoMars θα ερευνήσει αν υπήρξε ή υπάρχει ζωή υπό τη μορφή μικροοργανισμών στον Άρη

Ένα σύστημα «μηχανικής όρασης» που συνθέτουν Έλληνες επιστήμονες θα χρησιμοποιεί το ρομποτικό όχημα εξερεύνησης που κατασκευάζει η Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία (ESA) για μελλοντικές αποστολές. Μία εξ αυτών είναι και η αποστολή ExoMars, της οποίας το διαστημικό όχημα προβλέπεται να προσεδαφιστεί στον Άρη το 2018. 

Βασικός στόχος της αποστολής είναι να αναζητήσει στοιχεία που θα βοηθήσουν τους ειδικούς να απαντήσουν στο κατά πόσον υπήρξε στο παρελθόν, ή υπάρχει ακόμη και σήμερα, ζωή υπό τη μορφή μικροοργανισμών στον Κόκκινο Πλανήτη. Καθώς πολλοί ειδικοί πιστεύουν ότι ενδείξεις τέτοιων μικροοργανισμών πιθανότατα βρίσκονται κάτω από την επιφάνεια, το ρομπότ δεν θα αναλύσει μόνο επιφανειακά δείγματα, αλλά και από το υπέδαφος. Για τον λόγο αυτό είναι εξοπλισμένο με ένα τρυπάνι ώστε να μπορεί να σκάψει έως και 2 μέτρα. Κάτι που θα κάνει σε διάφορες υποψήφιες περιοχές, αρκετά μακριά από το σημείο προσεδάφισης. «Επειδή το Κέντρο Ελέγχου στη Γη δεν θα βρίσκεται σε συνεχή επικοινωνία με το όχημα, το ρομπότ θα πρέπει να πλοηγείται εντελώς αυτόνομα για να φτάσει σε αυτές τις περιοχές», λέει ο Δημήτριος Σούντρης, επίκουρος καθηγητής στο Μετσόβιο Πολυτεχνείο και μέλος της επιστημονικής ομάδας. Έτσι, αρμοδιότητα της ομάδας, στην οποία συμμετέχουν επίσης ερευνητές από το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο και το ΙΤΕ-ΙΠ Κρήτης, είναι να αναπτύξει το σύστημα που θα επιτρέπει στο όχημα να «βλέπει» γύρω του και να αποφασίζει πώς θα κινηθεί. Το σύστημα θα αποτελείται από τσιπ όπου θα «τρέχουν» ειδικοί αλγόριθμοι επεξεργασίας δεδομένων ρομποτικής όρασης. «Τα δεδομένα αυτά θα είναι οι φωτογραφίες από τις κάμερες υψηλής ανάλυσης που θα διαθέτει το ρομπότ και οι αλγόριθμοι θα δημιουργούν τρισδιάστατους χάρτες όπου θα απεικονίζεται με ακρίβεια ό,τι περιβάλλει το όχημα», εξηγεί ο κ. Σούντρης. Από τους χάρτες, το ρομπότ θα υπολογίζει κατ’ αρχάς ποια πορεία θα πρέπει να ακολουθήσει για να φτάσει στον προορισμό του. «Επίσης, θα του επιτρέπουν ανά πάσα στιγμή να αντιλαμβάνεται οποιοδήποτε εμπόδιο, όπως για παράδειγμα ένα βράχο που βρίσκεται μπροστά από τις ρόδες του, ώστε να στρίψει για να το αποφύγει».  Το ρομπότ της ESA δεν είναι, βέβαια, το πρώτο που θα εξερευνήσει τον Άρη – π.χ. το Curiosity βρίσκεται μόλις ενάμιση μήνα στον Κόκκινο Πλανήτη. Επομένως, ανάλογα συστήματα, και μάλιστα πετυχημένα, έχουν αναπτυχθεί και στο παρελθόν. Αυτό που ξεχωρίζει όμως τη δουλειά των Ελλήνων επιστημόνων είναι ότι η ESA θέλει το δικό της όχημα να «βλέπει»… καλύτερα και πιο γρήγορα. Πιο συγκεκριμένα, οι εικόνες από τις κάμερες θα έχουν ανάλυση 1.120 x 1.120 pixel, δηλαδή μεγαλύτερη ανάλυση απ’ ό,τι τα «μάτια» των άλλων ρομπότ. Κι αυτό γιατί οι ίδιες εικόνες θα μεταδίδονται ασύρματα στο Κέντρο Ελέγχου ώστε, από αυτές, οι υπεύθυνοι της αποστολής να αποφασίζουν ποιες περιοχές θα πρέπει να ερευνήσει το όχημα. «Έτσι, η Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία θέλει το οπτικό υλικό να είναι όσο το δυνατόν καλύτερο, για να να μπορούν οι υπεύθυνοι να διακρίνουν ακόμη περισσότερες λεπτομέρειες στο αρειανό τοπίο», σημειώνει ο επίκουρος καθηγητής. Αυτό σημαίνει πως το σύστημα θα έχει να επεξεργαστεί οπτικά δεδομένα μεγαλύτερου όγκου. «Την ίδια στιγμή, όμως, θα πρέπει να τα επεξεργάζεται και με μεγαλύτερη ταχύτητα, καθώς το ρομπότ θα κινείται πιο γρήγορα απ’ ό,τι τα προγενέστερα οχήματα». Κατά συνέπεια, θα χρειάζεται να «αντιλαμβάνεται» ταχύτερα το περιβάλλον, δηλαδή οι χάρτες θα πρέπει να ανανεώνονται με μεγαλύτερη συχνότητα. 

Έχοντας αναπτύξει μια πρώτη εκδοχή των αλγορίθμων και αφού τους ενσωμάτωσε στο κατάλληλο hardware, η ομάδα ολοκλήρωσε τον Ιούλιο με επιτυχία την αρχική φάση δοκιμών του συστήματος. Οι αλγόριθμοι θα βελτιωθούν ακόμη περισσότερο, ενώ θα γίνουν πολλά ακόμη τεστ που θα ελέγξουν αν η «όραση» του ρομπότ είναι απόλυτα αξιόπιστη, «αφού ακόμη κι ένα μικρό λάθος μπορεί να οδηγήσει στην πλήρη αποτυχία της αποστολής». Έτσι, για παράδειγμα, στόχος είναι οι αλγόριθμοι στο μέλλον να αξιοποιούν για τους χάρτες δεδομένα και από τεχνητούς δορυφόρους που περιστρέφονται γύρω από τον Άρη. Το τελικό τεστ του συστήματος θα γίνει από την ίδια την ESA, σε ένα πανομοιότυπο αντίγραφο του ρομπότ, που θα δοκιμασθεί σε περιβάλλον το οποίο προσομοιάζει στο ανάγλυφο του Άρη.

today's art: Ψηφιδωτό του Μεγάλου Αλεξάνδρου (Πομπηία), Αlexander mosaic photographed in Museo Archaeologico Naples

Ο Αλέξανδρος καβάλα στον Βουκεφάλα εφορμά κατά του Δαρείου στη μάχη της Ισσού (334 π.Χ.). Λεπτομέρεια από το περίφημο ψηφιδωτό που βρέθηκε στην επονομαζόμενη "Οικία του Φαύνου" στη Πομπηία. Είναι έργο του 1ου-2ου αιώνα π.Χ. και αντίγραφο ζωγραφικού έργου του 4ου αιώνα π.Χ. Βρίσκεται στο αρχαιολογικό Μουσείο της Νάπολης. Το ψηφιδωτό κατασκευάστηκε το 150-100 π.Χ. περίπου. Ο άγνωστος καλλιτέχνης χρησιμοποίησε περίπου ενάμισι εκατομμύριο έγχρωμες ψηφίδες, οι οποίες είναι τοποθετημένες ανά τόξα. Το πολύτιμο έργο τέχνης κοσμούσε άλλοτε το δάπεδο της ιδιωτικής έπαυλης κάποιου ευπόρου ή κάποιας πλούσιας οικογένειας. Σύμφωνα με μια εκδοχή, το ψηφιδωτό κατασκευάστηκε στην Ελλάδα και μεταφέρθηκε στην Ρώμη. 

Detail of the Alexander Mosaic, representing Alexander the Great on his horse Bucephalus.

Το ψηφιδωτό ανακαλύφθηκε στους σύγχρονους χρόνους στις αρχαιολογικές ανασκαφές της Πομπηίας το 1831 και μεταφέρθηκε στη Νάπολη το 1843. Εκεί εκτίθεται σήμερα. Το 2003 το ψηφιδωτό αναλύθηκε επιστημονικά και καλλιτεχνικά, και κατασκευάστηκε ολοκληρωμένο αντίγραφό του, με αποκαταστημένα όλα τα τμήματα που έλειπαν, και αναζωογονημένα χρώματα. Το αντίγραφο εκτίθεται στην έπαυλη του Φαύνου. 

Reconstruction of the mosaic depiction of the Battle of Issus after a painting by Apelles found in the House of the Faun at Pompeii (published 1893).

Το μωσαϊκό απαθανατίζει μια σκηνή μάχης μεταξύ των στρατιωτών του Αλέξανδρου και του Δαρείου. Στα αριστερά κυριαρχεί η μορφή του έφιππου Αλέξανδρου, επάνω στον Βουκεφάλα. Φοράει τον θώρακά του, ο οποίος είναι διακοσμημένος με το γοργόνιο της μέδουσας. Στα δεξιά εικονίζεται ο Δαρείος επάνω σε άρμα, ενώ διατάζει τους στρατιώτες του που τρέπονται σε φυγή. Στο κέντρο βλέπουμε τον αδερφό του Δαρείου, Οξειάρτη, που πέφτει στη μάχη για να σώσει τον βασιλιά.

Δημήτρης Λιαντίνης: Η πιο ωραία παγκόσμια Ελληνική λέξη

Γυάλινη ψηφιδωτή φιάλη του 1ου αι. π.Χ., από το Ναυάγιο των Αντικυθήρων. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Αθήνα. - Το γυαλί της άντεξε 2.000 χρόνια στον βυθό!

Μια θαλασσοταραχή ήταν αρκετή για να αλλάξει το πεπρωμένο του. Και ενώ προοριζόταν για κάποια βίλα της αρχαίας Ρώμης, βρέθηκε στον πάτο της θάλασσας, στην περιοχή των Αντικυθήρων και έμεινε εκεί για κάπου 2.000 χρόνια. Όταν αντίκρυσε ξανά το φως, το 1900, απέδειξε περίτρανα πως «ό,τι δεν σε σκοτώνει σε κάνει πιο δυνατό». Διότι ο σκληρός ασβεστολιθικός επίπαγος που διάβρωσε σχεδόν όλα τα αντικείμενα που μετέφερε το καράβι που ναυάγησε στα Αντικύθηρα —ανάμεσά τους, τον περίφημο και αινιγματικό μηχανισμό ή τον εντυπωσιακό χάλκινο έφηβο—, ήταν σωτήριος για τη γυάλινη ψηφιδωτή φιάλη του 1ου αι. π.Χ. (όπως και για τα λοιπά 19 γυάλινα σκεύη του φορτίου) που φιλοξενείται στην έκθεση αφιέρωμα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου για το ναυάγιο των Αντικυθήρων. Αντικείμενο πόθου για πολλούς, τα γυάλινα αντικείμενα στην αρχαιότητα δεν ήταν εύκολο να κατασκευαστούν. Η μοναδικότητά τους, λόγω της πολυχρωμίας τους αρχικά και αργότερα λόγω της διαφάνειάς τους, αποτέλεσε τον βασικό λόγο για τον οποίο προορίζονταν κυρίως για την άρχουσα τάξη και σηματοδοτούσαν το γόητρο και τη δύναμη των κατόχων τους. Ειδικά ένα τόσο περίτεχνο αγγείο όπως το συγκεκριμένο «γεννιόταν» μέσα σε κλειστή μήτρα. Τρία ήταν τα βασικά συστατικά για να δημιουργηθεί: άμμος, αλκάλια (σόδα και ποτάσα) και ασβέστιο, τα οποία ψήνονταν σε θερμοκρασία που ξεπερνούσε τους 1.300 βαθμούς Κελσίου. Οι τεχνίτες αφού δημιουργούσαν κατ’ αυτόν τον τρόπο γυάλινες ράβδους, τις έκοβαν σε μικρά κομμάτια τα οποία τοποθετούσαν στο εσωτερικό μιας κοίλης μήτρας. Στη συνέχεια, την κάλυπταν με ακόμη μία κλειστή μήτρα ώστε να συγκρατούνται τα κομμάτια στη θέση τους. Το αποτέλεσμα θυμίζει κατά πολύ τα γυαλιά τύπου Μillefiori (στα ιταλικά σημαίνει χίλια λουλούδια), που παράγονται ακόμη και σήμερα στη Βενετία και καταφέρνουν να συνδυάζουν διαφορετικά σχέδια και χρώματα, με αποτέλεσμα η τελική εικόνα να μοιάζει με εκείνη των ψηφιδωτών. Τι γύρευε όμως τούτο το πολυτελές αντικείμενο στο πλοίο που εκτιμάται πως είχε ξεκινήσει από τη Δήλο —το νησί ήταν απαλλαγμένο από δασμούς εκείνη την περίοδο— φορτωμένο με πραμάτεια από τη Βόρεια Συρία και την Αλεξάνδρεια για τη μεγάλη αγορά της Ρώμης; «Τα γυάλινα αγγεία δεν αποτελούσαν εξοπλισμό του πλοίου αλλά μέρος του φορτίου του, όπως και τα λοιπά έργα τέχνης που μετέφερε», εξηγεί η υπηρεσιακή διευθύντρια του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου Αλεξάνδρα Χριστοπούλου. Η υαλουργία μπορεί βεβαίως την εποχή που δημιουργήθηκε η συγκεκριμένη φιάλη να βρισκόταν σε άνθηση, αλλά τα πρώτα της βήματα στην Ελλάδα τα είχε κάνει στα χρόνια των Μυκηναίων (1500-1100 π.Χ.), οι οποίοι αξιοποίησαν το γυαλί ως διακοσμητικό στοιχείο σε κοσμήματα, όπλα και έπιπλα. Ο όρος κυανός στις πινακίδες της Γραμμικής Β των ανακτορικών αρχείων πιθανότατα προσδιορίζει το κυανόχρωμο γυαλί, αν και μέχρι σήμερα δεν έχει εντοπιστεί κάποιο εργαστήριο παραγωγής γυαλιού. Λίγο αργότερα, εκτιμάται πως τα πρωτεία τόσο στην παραγωγή όσο και στη διακίνησή του κρατούσαν οι Φοίνικες και πιθανόν οι Ασσύριοι. Στους Κλασικούς και Ελληνιστικούς χρόνους το γυαλί αναφέρεται ως λίθος χυτή και ως ύαλος και η αξία του είναι ανάλογη με εκείνη του χρυσού και του αργύρου. Την πρώτη του εμφάνιση ωστόσο το γυαλί εκτιμάται πως την έκανε πριν από 5.000 χρόνια στη Μεσοποταμία. Ανακαλύφθηκε τυχαία, πιθανόν κατά τη διάρκεια πειραματισμών με υαλώδεις ύλες για την παραγωγή εφυαλωμένης κεραμικής ή φαγεντιανής και πολύ σύντομα εντάχθηκε στα πολυτελή και κατά συνέπεια αγαπημένα αντικείμενα όσων είχαν στα χέρια τους πλούτο και εξουσία. Άλλωστε, και στην Αίγυπτο έχουν εντοπιστεί πρώιμα δείγματα υαλουργίας.

Προτάσεις για τη διδασκαλία της αρχαιοελληνικής γλώσσας και γραμματείας: Η διατροφή στην Οδύσσεια και στο διάστημα

Η διατροφή στην Οδύσσεια και στο διάστημα from Kostas Vakouftsis

Προτάσεις για τη διδασκαλία της αρχαιοελληνικής γλώσσας και γραμματείας: Η διατροφή στην Οδύσσεια και στο διάστημα, Suggestions for teaching the ancient Greek language and literature: The nutrition in the Odyssey and in space