Ο θαλάσσιος ελέφαντας του Διαστήματος, Spectacular Manatee Nebula

Είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακή η ομοιότητα του νεφελώματος W50 με τους θαλάσσιους ελέφαντες. A distant nebula 18,000 light-years away bears a startling resemblance to Earth's humble manatee -- down to the "scars" on its back. Scientists already knew of the giant cloud, called the W50 nebula, which formed when a star went supernova 20,000 years ago. But a new image of it taken by the National Science Foundation's Karl G. Jansky Very Large Array (VLA) telescope, has inspired a new name for the object: the Manatee Nebula. The nebula received its moniker after someone at the National Radio Astronomy Observatory noticed its resemblance to a manatee floating on its back, flippers over tummy. Bright arcs formed by powerful jets of charged particles in the massive cloud mirror the curved boat propeller scars the endangered animals often bear. And like its namesake, the Manatee Nebula is a whopper: It's 700 light-years across, one of the biggest supernova remnants ever spotted by VLA. Credit: (Right) A Florida Manatee rests underwater in Three Sisters Springs in Crystal River, Florida. Image used with permission from Tracy Colson. (Left) W50 supernova remnant in radio (green) against the infrared background of stars and dust (red). Credits: NRAO/AUI/NSF, K. Golap, M. Goss; NASA’s Wide Field Survey Explorer (WISE).

Σε εξέλιξη βρίσκονται οι εργασίες αναβάθμισης των ραδιοτηλεσκοπίων του Αστεροσκοπείου VLA (Very Large Array) στο Νέο Μεξικό. Καθώς προχωρούν οι εργασίες οι επιστήμονες ελέγχουν την πρόοδο τους και τεστάρουν τις νέες δυνατότητες της συστοιχίας. Σε μια από αυτές τις «δοκιμαστικές» έρευνες εντόπισαν ένα νεφέλωμα το οποίο κέντρισε το ενδιαφέρον τους. 

Using the Karl G. Jansky Very Large Array, scientists have imaged a 20,000-year-old supernova remnant that resembles a manatee. The gas clouds have been pushed outward by a microquasar deep within the nebula. Credit: NRAO/AUI/NSF, J. Hellerman, B. Saxton, J. Stoke, T. Burchell, A. Bolling

Το νεφέλωμα έλαβε τη κωδική ονομασία W50 και είναι στην πραγματικότητα τα υπολείμματα μιας έκρηξης υπερκαινοφανούς αστέρα (σουπερνόβα) που συνέβη όπως εκτιμούν οι ειδικοί πριν από 20 χιλιάδες έτη. Το νεφέλωμα βρίσκεται στον αστερισμό του Αετού, έχει έκταση 700 έτη φωτός και είναι ένα από τα μεγαλύτερα υπολείμματα σουπερνόβα που έχουν εντοπιστεί μέχρι σήμερα στο Σύμπαν. Το νεφέλωμα έχει συγκεντρώσει τα φώτα της δημοσιότητας επειδή το σχήμα του παραπέμπει σε θαλάσσιο ελέφαντα.

Ενδείξεις ζωής σε κρατήρα του Άρη, Layers with Carbonate Content Inside McLaughlin Crater on Mars

O κρατήρας MacLaughlin, όπως τον φωτογράφησε η κάμερα High Imaging Science Experiment (HiRISE) του Mars Reconnaissance Orbiter της NASA. Με τα βελάκια στην εικόνα σημειώνονται τα σημεία όπου βρίσκονται τα πετρώματα των οποίων η χημική σύσταση μεταβλήθηκε από νερό στο εσωτερικό του Άρη. This view of layered rocks on the floor of McLaughlin Crater shows sedimentary rocks that contain spectroscopic evidence for minerals formed through interaction with water. The High Resolution Imaging Science Experiment (HiRISE) camera on NASA's Mars Reconnaissance Orbiter recorded the image. A combination of clues suggests this 1.4-mile-deep (2.2-kilometer-deep) crater once held a lake fed by groundwater. Part of the evidence is identification of clay and carbonate minerals within layers visible near the center of this image. The mineral identifications come from the Compact Reconnaissance Imaging Spectrometer for Mars (CRISM), also on the Mars Reconnaissance Orbiter. Image credit: NASA/JPL-Caltech/Univ. of Arizona

Δύο βρετανοί επιστήμονες μελετώντας δορυφορικές εικόνες και δεδομένα σχετικά με έναν αρχαίο κρατήρα στον Άρη υποστηρίζουν ότι εντόπισαν ευρήματα που υποδεικνύουν την ύπαρξη μικροβιακής και βακτηριακής ζωής στο υπέδαφός του. Οι δύο ερευνητές θεωρούν ότι τα ευρήματα τους αποτελούν τις πιο ισχυρές ενδείξεις ύπαρξης ζωής που έχουν εντοπιστεί μέχρι σήμερα στον Κόκκινο Πλανήτη.

Tα πετρώματα και η λίμνη

Ο Τζον Παρνέλ, καθηγητής του Πανεπιστημίου του Αμπερντίν και ο Τζόσεφ Μικάλσκι, πλανητικός γεωλόγος του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας στο Λονδίνο μελέτησαν τον κρατήρα MacLaughlin. Πρόκειται για έναν κρατήρα διαμέτρου 97 χλμ και βάθους 2,2 χλμ που είναι από τους αρχαιότερους του Άρη.

Μελετώντας εικόνες και δεδομένα που έστειλε ο δορυφόρος MRO ο οποίος βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τον Άρη οι δύο ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι στον κρατήρα είχε σχηματιστεί μια λίμνη πριν από περίπου 4 δισεκατομμύρια έτη. Πιο συγκεκριμένα οι ερευνητές μελέτησαν τη σύσταση πετρωμάτων στον κρατήρα τα οποία αναδύθηκαν στην επιφάνεια μετά την πτώση του αστεροειδή που τον δημιούργησε.

Η θεωρία

Όπως φαίνεται, το υπέδαφος του Άρη είναι το ίδιο φιλικό για την ανάπτυξη της ζωής όπως και αυτό της Γης (Credit:ESA)

Σύμφωνα με τους ερευνητές, η χημική σύσταση των πετρωμάτων μεταβλήθηκε από την παρουσία του νερού που είναι ένας από τους πιο κρίσιμους παράγοντες για την ύπαρξη της ζωής. Η μεταβολή αυτή, όπως εκτιμούν οι δύο επιστήμονες, έλαβε χώρα όταν τα πετρώματα βρίσκονταν ακόμη στο υπέδαφος. Θεωρούν ότι στο υπέδαφος του Άρη υπήρχαν και πιθανώς εξακολουθούν να υπάρχουν όλες οι απαραίτητες για την εμφάνιση και διατήρηση της ζωής συνθήκες. Πιστεύουν επίσης ότι ο κρατήρας γέμισε με το νερό που υπήρχε στο υπέδαφος και όχι με νερό που έπεσε σε αυτόν από κάποια εξωτερική πηγή.

«Γνωρίζουμε ότι στο υπέδαφος της Γης υπάρχουν πολλές μορφές ζωής. Η μελέτη του κρατήρα MacLaughlin αποκαλύπτει ότι οι συνθήκες στο υπέδαφός του έχουν πολλές ομοιότητες με αυτές στο υπέδαφος της Γης. Στην επιφάνεια του Άρη δεν μπορεί να υπάρξει ζωή αφού ο πλανήτης βομβαρδίζεται συνεχώς από ακτινοβολία ενώ ταυτόχρονα επικρατούν πολύ χαμηλές θερμοκρασίες. Όμως το υπέδαφος προσφέρει προστασία από αυτές τις δυσμενείς συνθήκες. Δεν υπάρχει λόγος να μην ζουν στο υπέδαφος βακτήρια ή μικρόβια. Εκτιμούμε ότι μορφές ζωής που βρίσκονται στο υπέδαφος του Άρη δεν χρειάζονται υδρογόνο για να επιβιώνουν, όπως συμβαίνει και με τα μικρόβια που ζουν στο υπέδαφος της Γης. Δυστυχώς δεν πρόκειται να βρούμε ζώα στο υπέδαφος του Άρη αφού και στο γήινο υπέδαφος οι πιο σύνθετες μορφές ζωής που υπάρχουν είναι μύκητες. Όμως οι μύκητες είναι σύνθετες μορφές ζωής και δεν αποκλείεται να υπάρχουν τέτοιες μικρές αλλά σύνθετες μορφές ζωής και στον Άρη» αναφέρει ο Παρνέλ.

Ο εντοπισμός

Οι δύο ερευνητές πιστεύουν ότι οι επόμενες αποστολές στον Άρη πρέπει να «επισκεφθούν» τον κρατήρα MacLaughlin και να σκάψουν το έδαφος. Υποδεικνύουν μάλιστα το χείλος του ως ένα σημείο όπου οι πιθανότητες να υπάρχει ζωή κάτω από την επιφάνεια είναι αυξημένες. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι, εκτός των άλλων, τα αποτελέσματα των ερευνών στο υπέδαφος του κρατήρα MacLaughlin ή και σε άλλους κρατήρες θα βοηθήσουν στο να μάθουμε νέα στοιχεία για το πώς ξεκίνησε η ζωή στη Γη.

«Αν και όλοι ζούμε στην επιφάνεια της Γης η ζωή δεν ξεκίνησε εδώ αλλά στο υπέδαφος. Όταν πλέον η ζωή στο υπέδαφος σταθεροποιήθηκε άρχισε να μετακινείται προς την επιφάνεια. Μελετώντας τη ζωή στους κρατήρες του Άρη ανακαλύπτουμε στοιχεία για το πώς ξεκίνησε η ζωή και στη Γη» υποστηρίζει ο Παρνέλ. Η έρευνα δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Nature Geoscience» με τους δύο ερευνητές να αναφέρουν ότι σύντομα θα μπορούν να πουν με βεβαιότητα αν υπάρχει τώρα ή υπήρχε ζωή κάποτε στον Άρη.

Ανακαλύφθηκε «τετραπλή έλικα» DNA σε ανθρώπους, Quadruple DNA helix discovered in human cells

Αυτός ο πίνακας της καλλιτέχνιδος Ανι Νιούμαν «αιχμαλωτίζει» την τετραπλή έλικα του DNA. Living by the Code, a painting by Annie Newman in Shankar Balasubramaniam's office, captures four-stranded DNA.

Εξήντα χρόνια μετά την ανακοίνωση – ορόσημο από τους Γουότσον και Κρικ σχετικά με τη δομή της διπλής έλικας του DNA, ερευνητές του ίδιου πανεπιστημίου, αυτού του Κέιμπριτζ, δημοσιεύουν μια νέα μελέτη στην επιθεώρηση «Nature Chemistry» η οποία ανοίγει καινούργιους δρόμους στην κατανόηση των «μυστικών» του γενετικού υλικού μας και του ρόλου που παίζει τόσο στην υγεία όσο και στην ασθένεια. Επιστήμονες του Τμήματος Χημείας του Κέιμπριτζ αναφέρουν ότι «συνέλαβαν» για πρώτη φορά in vivo σε ανθρώπινα κύτταρα στο εργαστήριο… τετραπλές έλικες DNA!

Με… βάση τη γουανίνη

Αναπαράσταση της τετραπλής έλικας (αριστερά) ενώ δεξιά φθορίζοντες δείκτες αποκαλύπτουν την παρουσία των τετραπλών αυτών δομών σε ανθρώπινα κύτταρα. Researchers have shown that four-stranded 'quadruple helix' DNA structures -- known as G-quadruplexes -- exist within the human genome. (Credit: Jean-Paul Rodriguez and Giulia Biffi)

Οι δομές αυτές ονομάζονται G-quadruplexes και σχηματίζονται σε περιοχές του DNA στις οποίες αφθονεί ο «δομικός λίθος» - ή βάση, όπως αποκαλείται – του DNA γουανίνη {guanine, εξ ου και το G – υπενθυμίζουμε ότι οι άλλες τρεις βάσεις του γενετικού υλικού μας είναι η αδενίνη (adenine), η κυτοσίνη (cytosine)και η θυμίνη(thymine)}. Συγκεκριμένα, όπως είδαν οι επιστήμονες, όταν υπάρχει αφθονία της γουανίνης σε κάποια περιοχή του γονιδιώματος η διπλή έλικα διασπάται και παίρνει τετραπλή μορφή, μέσω της αλληλεπίδρασης τεσσάρων G βάσεων οι οποίες σχηματίζουν ένα τετράγωνο. Οι δομές αυτές εμφανίζονται στον πυρήνα των χρωμοσωμάτων αλλά και στα τελομερή, στις άκρες δηλαδή των χρωμοσωμάτων οι οποίες τα προστατεύουν από τη φθορά.

Σύμφωνα με τους ερευνητές του Κέιμπριτζ που εντόπισαν τις τετραπλές έλικες σε ανθρώπινα καρκινικά κύτταρα, αυτές φαίνεται να αποτελούν μεταβατικές δομές και να συνδέονται με την αντιγραφή του DNA η οποία είναι καθοριστική για την κυτταρική διαίρεση.

 Πρώτη φορά σε ανθρώπινα κύτταρα

Prof Shankar Balasubramanian in front of a painting by artist Annie Newman that represents quadruplex DNA.

Η ερευνητική ομάδα με επιβλέποντα τον καθηγητή Σανκάρ Μπαλασουμπραμάνιαν «κυνηγούσε» επί τουλάχιστον μια δεκαετία την τετραπλή εκδοχή του DNA η οποία είχε παραχθεί συνθετικά στο εργαστήριο από άλλες ομάδες εδώ και αρκετά χρόνια. Τετραπλές έλικες DNA είχαν επίσης εντοπιστεί σε κάποια πρωτόζωα, ωστόσο είναι η πρώτη φορά που τέτοιες δομές ταυτοποιούνται σε κύτταρα ανθρώπων. Όπως ανέφερε μετά τη δημοσίευση ο καθηγητής Μπαλασουμπραμάνιαν «πρόκειται για δομές αρκετά διαφορετικές από τη διπλή έλικα. Είναι όμορφες τετραπλές έλικες για τις οποίες γνωρίζουμε λίγα πράγματα, αλλά σε κάθε περίπτωση είμαστε πλέον πεπεισμένοι ότι δημιουργούνται με φυσικό τρόπο».

Οι επιστήμονες από το Κέιμπριτζ με επικεφαλής και πρώτη συγγραφέα της νέας μελέτης την Τζούλια Μπίφι , ερευνήτρια στο εργαστήριο του καθηγητή Μπαλασουμπραμάνιαν, παρήγαγαν αντισώματα τα οποία ήταν ειδικώς σχεδιασμένα ώστε να ανιχνεύουν και να προσδένονται σε περιοχές του ανθρώπινου DNA οι οποίες είναι «πλούσιες» σε G-quadruplexes – συγκεκριμένα οι επιστήμονες στόχευσαν καρκινικά κύτταρα. Τα αντισώματα έφεραν φθορίζοντες δείκτες έτσι ώστε οι ερευνητές να μπορούν να παρατηρήσουν με λεπτομέρεια τον ακριβή χρόνο και τόπο «γέννησης» αυτών των δομών κατά τον κυτταρικό κύκλο.

Το πείραμα απέδειξε ότι οι τετραπλές έλικες DNA δημιουργούνται κυρίως κατά την αποκαλούμενη φάση- S του κυτταρικού κύκλου – όταν δηλαδή ένα κύτταρο αντιγράφει το DNA του προτού διαιρεθεί. «Ανακαλύψαμε ότι παγιδεύοντας τις τετραπλές έλικες με συνθετικά μόρια ήμαστε σε θέση να τις σταθεροποιήσουμε, γεγονός που μαρτυρεί ότι μπορούμε να βάλουμε ‘φρένο’ στη διαίρεση των κυττάρων» γράφουν οι ερευνητές.

«Κλειδί» για την έρευνα στον καρκίνο

A study of tadpoles suggests that destructive molecules linked to ageing and cancer could play an important role in healing.

Σύμφωνα με τον καθηγητή Μπαλασουμπραμάνιαν, το γεγονός αυτό είναι άκρως σημαντικό σε ό,τι αφορά την έρευνα του καρκίνου. Και αυτό διότι ο καρκίνος «πυροδοτείται» συνήθως από συγκεκριμένα γονίδια, τα αποκαλούμενα ογκογονίδια, τα οποία έχουν μεταλλαχθεί με τρόπο ώστε να αυξάνουν την αντιγραφή του γενετικού υλικού τους. Τι σημαίνει πρακτικά αυτό; Ότι με βάση τη νέα ανακάλυψη, μελλοντικά θα μπορούν ίσως να αναπτυχθούν συνθετικά μόρια τα οποία θα μπλοκάρουν τις τετραπλές δομές DNA και τελικώς την αντιγραφή του γενετικού υλικού των καρκινικών κυττάρων.

Οι ερευνητές εκτιμούν πάντως ότι τετραπλές έλικες DNA θα υπάρχουν και στα φυσιολογικά κύτταρα, προβλέπουν ωστόσο ότι θα εμφανίζουν διαφορές από εκείνες που εντοπίζονται στα καρκινικά.

Σε κάθε περίπτωση ο καθηγητής Μπαλασουμπραμάνιαν τόνισε ότι η νέα ανακάλυψη ανοίγει μια καινούργια σελίδα στην έρευνα του καρκίνου και όχι μόνο. «Οι τετραπλές έλικες DNA μπορούν να αποτελέσουν το ‘κλειδί’ σε ό,τι αφορά την επιλεκτική αναστολή του πολλαπλασιασμού των καρκινικών κυττάρων. Η επιβεβαίωση της ύπαρξής τους σε ανθρώπινα κύτταρα αποτελεί πραγματικό ορόσημο».

Έκλαμψη ακτίνων γ έπληξε τη Γη τον 8ο αιώνα μ.Χ., Gamma-ray burst 'hit Earth in 8th Century'

Εκρήξεις ακτίνων γ μπορούν να συμβούν όταν συγχωνεύονται μαύρες τρύπες, άστρα νετρονίων ή λευκοί νάνοι. An artist's impression of the merger of two neutron stars. Short duration gamma-ray bursts are thought to be caused by the merger of some combination of white dwarfs, neutron stars or black holes. Theory suggests that they are short lived as there is little dust and gas to fuel an 'afterglow'. Credit: Part of an image from NASA / Dana Berry.

Πριν από έναν χρόνο οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι τον 8ο αιώνα η Γη «χτυπήθηκε» από πολύ ισχυρή κοσμική ακτινοβολία αλλά δεν είχε εντοπισθεί μέχρι σήμερα η πηγή της. Ερευνητές στη Γερμανία υποστηρίζουν ότι ανακάλυψαν την προέλευσή της. Πρόκειται για τη συγχώνευση δύο μελανών οπών στον γαλαξία μας.

Τα ευρήματα

Oι εκλάμψεις ακτίνων γάμμα ανακαλύφθηκαν στη δεκαετία του 1960 από δορυφόρους που χρησίμευαν στην ανίχνευση εκρήξεων πυρηνικών βομβών στη Γη. Πρόκειται για εκατοντάδες φορές πιο φωτεινό φαινόμενο από σουπερνόβα και περίπου ένα εκατομμύριο τρισεκατομμύρια φορές λαμπρότερο από τον Ήλιο. Μερικές εκρήξεις ακτίνων γάμμα έχουν ταξιδέψει πάνω από 13 δισεκατομμύρια έτη φωτός, που σημαίνει ότι προέρχονται από τα πιο μακρινά αντικείμενα που έχουν ποτέ εντοπιστεί.

Πριν από έναν χρόνο ομάδα ερευνητών εντόπισε σε αιωνόβια δέντρα στην Ιαπωνία ασυνήθιστα υψηλά επίπεδα άνθρακα-14, ενός ραδιενεργού τύπου άνθρακα. Εντοπίστηκε επίσης στους πυρήνες των πάγων της Ανταρκτικής βηρύλλιο-10. Αυτά τα ισότοπα δημιουργούνται όταν πολύ ισχυρή ακτινοβολία χτυπά άτομα ύλης στην ανώτερη ατμόσφαιρα. Η ανάλυση των ευρημάτων επέτρεψε στους ειδικούς να προσδιορίσουν το χρονικό σημείο κατά το οποίο η συγκεκριμένη ακτινοβολία «χτύπησε» τον πλανήτη μας. Σύμφωνα με την ανάλυση, η ακτινοβολία χτύπησε τη Γη κάποια στιγμή ανάμεσα στο 774-775 μ.Χ όταν στην Ευρώπη κυριαρχούσε ο Καρλομάγνος. Όμως οι επιστήμονες αδυνατούν μέχρι σήμερα να εντοπίσουν την πηγή προέλευσης της ακτινοβολίας.

 Οι θεωρίες

Drawing of a massive star collapsing to form a black hole. Energy released as jets along the axis of rotation forms a gamma ray burst that lasts from a few milliseconds to minutes. Such an event within several thousand light years of Earth could disrupt the biosphere by wiping out half of the ozone layer, creating nitrogen dioxide and potentially cause a mass extinction.

Η περίπτωση του υπερκαινοφανούς αστέρα, μιας έκρηξης σουπερνόβα δηλαδή, αποκλείστηκε από την πρώτη στιγμή επειδή η έκρηξη σουπερνόβα παράγει «θραύσματα» που παραμένουν ορατά σε μεγάλο βάθος χρόνου. Έτσι, οι επιστήμονες θα είχαν εντοπίσει κάποια από τα θραύσματά της σε περίπτωση που η ακτινοβολία η οποία είχε χτυπήσει τη Γη τον 8ο αιώνα προερχόταν από σουπερνόβα.

Ομάδα Αμερικανών ερευνητών υπέδειξε πρόσφατα ως υπεύθυνο τον Ήλιο. Σύμφωνα με τη θεωρία τους, η ακτινοβολία προερχόταν από ασυνήθιστα μεγάλες ηλιακές εκλάμψεις. Όμως πολλοί ειδικοί έσπευσαν να διαφωνήσουν αμέσως με αυτή τη θεωρία αφού όπως ανέφεραν η ηλιακή ακτινοβολία δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να παραγάγει υψηλές ποσότητες ανθρακα-14 και βηρύλλιου-10.

Οι μαύρες τρύπες

Η ακτινοβολία που χτύπησε τη Γη τον 8ο αιώνα ίσως δημιουργήθηκε από τη συγχώνευση δύο μελανών οπών στον γαλαξία μας.

Έτσι η επιστημονική κοινότητα συνεχίζει να αναζητεί το κοσμικό φαινόμενο που γέννησε την ακτινοβολία η οποία χτύπησε τον 8ο αιώνα τον πλανήτη μας. Ομάδα ερευνητών στη Γερμανία ρίχνει στο τραπέζι μια νέα θεωρία. Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι η ακτινοβολία που χτύπησε τη Γη ήταν ακτινοβολία γάμμα, το πιο ισχυρό είδος κοσμικής ακτινοβολίας. Πιστεύουν ότι πηγή της προέλευσής της ήταν η συγχώνευση δύο μελανών οπών στον γαλαξία μας. Εκτιμούν μάλιστα ότι το φαινόμενο έλαβε χώρα σε σχετικά κοντινή απόσταση από εμάς.

«Καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι η συγχώνευση έγινε σε κάποιο σημείο 3-12 χιλιάδες έτη φωτός μακριά από τη Γη» αναφέρει ο Ραλφ Νοϊχάουζερ, του Ινστιτούτου Αστροφυσικής του Πανεπιστημίου της Ιένα, μέλος της ερευνητικής ομάδας. Η έρευνα δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Monthly Notices of the Royal Astronomical Society».

Ο κόσμος του Χόπερ στη γαλλική πρωτεύουσα. "Edward Hopper" at the Grand Palais in Paris

Soir Bleu, 1914

Η φετινή έκθεση του Edward Hopper στο Grand Palais στο  Παρίσι (παρουσιάστηκε ήδη στη Μαδρίτη) περιλαμβάνει 73 έργα: ελαιογραφίες, ακουαρέλες και χαρακτικά, καθώς και προβολή σε οθόνη των εικονογραφήσεών του σε περιοδικά. Κορυφαίο σημείο της έκθεσης είναι το μελαγχολικό αλληγορικό «Soir bleu» (Μπλε βραδιά) από το 1914, όπου τα πρόσωπα συμβολίζουν κοινωνικές ομάδες, ενώ στη μορφή του κλόουν προβάλλεται προφανώς ο ίδιος ο Χόπερ.

 Two Comedians, Deux Comédiens, 1965

Ο τίτλος προέρχεται  απ’ τον πρώτο στίχο του Ρεμπώ στο ποίημα «Αίσθηση». Επίσης, ένα αριστούργημα από ιδιωτική συλλογή, ο τελευταίος πίνακας που ζωγράφισε, ένα χρόνο πριν πεθάνει. Απεικονίζει τον ίδιο τον ζωγράφο να τραβά απ’ το χέρι τη γυναίκα του, Τζο, για μια ευχαριστήρια υπόκλιση στη σκηνή ενός θεάτρου. Το έργο ονομάζεται «Δύο κωμικοί» και εκπέμπει απερίγραπτο μαγνητισμό με τη λευκότητα των ενδυμάτων να διαγράφει τα σώματα, που αναδύονται μπροστά σ’ ένα λαμπερό πηχτό βαθύ-μπλε φόντο, το οποίο φωτογραφικά δεν αποτυπώνεται.

Σαν χειροκρότημα και χαιρετισμός δύο ανθρώπων, που η ζωή και το έργο τους στη γη ολοκληρώθηκε, που η παράστασή τους τελείωσε. Ανήκε για πολλά χρόνια στον Frank Sinatra και οι διοργανωτές το συνδέουν με το μεταγενέστερο τραγούδι του «Send in the Clowns» (1973), που μοιάζει να αναφέρεται στον πίνακα καθώς αφηγείται τη ζωή ενός ηλικιωμένου ζευγαριού.

Two on the Aisle, 1927

Το εσωτερικό θεάτρου ή κινηματογράφου είναι επαναλαμβανόμενο θέμα στον Χόπερ, που πήγαινε συχνά σε παραστάσεις και προβολές. Έχει ζωγραφίσει πολλές εκδοχές της πλατείας κάποιου θεάτρου,  όπου οι θεατές παίρνουν θέση, περιμένοντας την αυλαία ν’ ανοίξει. Είναι αξιοπρόσεκτο το γεγονός ότι επιλέγει με το κύκνειο άσμα του ν’ αποσυρθεί ανεβαίνοντας ο ίδιος στη σκηνή για να ευχαριστήσει το κοινό του.

House by the Railroad, La maison près d'une voie ferrée, 1925

Η έκθεση περιλαμβάνει τις αφετηρίες του Χόπερ και τα έργα του από το ταξίδι στο Παρίσι και τα θέατρα, μια μεγάλη σειρά από τα μοναχικά αμερικάνικα σπίτια (όπως το μυστηριώδες «Σπίτι δίπλα στις ράγες του τραίνου», που ενέπνευσε τον Χίτσκοκ στο «Ψυχώ»).

Edgar Degas, Un bureau de coton à la Nouvelle-Orléans, 1873

Παρουσιάζεται και ένας εξαιρετικός πίνακας του Ντεγκά, το «Γραφείο βαμβακιού στη Νέα Ορλεάνη» απ’ το 1873 (σαν σημείο αναφοράς για τις επιρροές του Χόπερ). 

People in the Sun, Gens au Soleil, 1960

Εκτίθενται επίσης τα βενζινάδικα και τα ιστιοπλοϊκά και τέλος ο περίφημος «ηλιοτροπισμός» του Χόπερ, τα έργα τα λουσμένα στο φως, τις γυναίκες μπροστά στ’ ανοιχτά παράθυρα μέσα σε μια δέσμη φωτός, σαν ψυχές ακινητοποιημένες μπροστά σ’ ένα μεταίχμιο, τα δωμάτια ξενοδοχείων, τους «Ανθρώπους στον ήλιο».

Edward and Josephine Hopper met as young students in art school in New York and married in 1924. Josephine was his only female model, and posed for his 1952 work, Morning Sun.

Επίσης, υπάρχει μια εγκατάσταση του Αμερικάνου κινηματογραφιστή Edward Lachman, που «ζωντανεύει» τον πίνακα «Πρωινός ήλιος» χρησιμοποιώντας έναν προβολέα και μια τρισδιάστατη αναπαράσταση του κοριτσιού πάνω στο κρεβάτι και μπροστά στο ανοιχτό παράθυρο, προβάλλοντας έτσι τα κινηματογραφικού τύπου τεχνάσματα του Χόπερ με το φως.

New-York Restaurant, 1922

Ο Χόπερ έζησε ένα μεγάλο μέρος της ζωής του στην πόλη της Νέας Υόρκης. Με μικρά διαλείμματα τις εποχές που ταξίδεψε στην Ευρώπη θαυμάζοντας το έργο των Ευρωπαίων και την απουσία του στην εξοχή, στο σπίτι που έχτισε στο Cape Cod, όταν η ζωή στην πόλη έμοιαζε πια αφόρητη. Η Αμερική του Χόπερ είναι η Αμερική της μοναξιάς, των άδειων βλεμμάτων, των ανθρώπων που στέκονται απελπισμένοι πίσω από φωτισμένα παράθυρα, των βουβών ζευγαριών στη μπάρα ενός καφέ, των άδειων θεωρείων στην όπερα, κουρείων στην άκρη της πόλης, ενός διανυκτερεύοντος βενζινάδικου. Πλάι στη ματαιοδοξία των ουρανοξυστών και του όγκου στέκονται μικροί οι ήρωες του, στεγνοί από δάκρυα, ξένοι μέσα στον ίδιο τους τον τόπο. Γυναίκες στις άκρες των κρεβατιών, πίσω αυλές σπιτιών, στέγες, ανθρώπινα γεράκια της νύχτας, το Χάρλεμ των χαμένων ψυχών, απελπισμένοι ταξιδιώτες του αμερικάνικου ονείρου. Ένας ωμός ρεαλισμός, απογυμνωμένος από ωραιοποιήσεις και μια κριτική ενατένιση ενός αιώνα και ενός τρόπου ζωής, που άλλοι αποθέωναν.

Α slideshow of Hopper’s work, including some photographs of the artist at work.

Στη δεκαετία του 20 ο Χόπερ και η γυναίκα του αποφασίζουν να αφήσουν τη ζωή στην πόλη που τους φαίνεται ήδη εξαιρετικά σκληρή, να ζήσουν την απόδραση στα μεγάλα τοπία. Στην ερημιά του Cape Cod τα τοπία στους πίνακες του θα αλλάξουν. Η μεγάλη αμερικάνικη ενδοχώρα θα κυριαρχήσει. H πόλη θα υποχωρήσει και οι ανάσες θα έρθουν από το ύπαιθρο. Και μετά η επιστροφή. Τα χρόνια του πολέμου. Το Περλ Χάρμπορ. Ο πόνος. Και ο Χόπερ άσημος ακόμα να παλεύει να ξορκίσει τους δαίμονες του. Τον πρώτο του πίνακα τον πούλησε στην ηλικία των σαράντα.

Hopper painted Room in New York (oil on canvas) in 1932. It was around the same time his wife, Josephine, started writing in her diary about her frustrations with her husband becoming a famous artist.

Η γυναίκα του Τζόζεφιν διαρκώς πλάι του. Η μοναδική μούσα του, καθώς τον υποχρέωνε μέχρι τέλους να  ποζάρει μονάχα εκείνη, ακόμα και σε προχωρημένη ηλικία γυμνή σε άδεια δωμάτια και η σχέση του μαζί της που πέρασε από όλα τα στάδια,. Ο φίλος του και συνεργάτης του Charles Burchfiled, ο μοναδικός συνοδοιπόρος, ο άνθρωπος με τον οποίο συζητούσε για τα πάντα.  Και μια σειρά πρόσωπα που αποτέλεσαν τους ανθρώπους που συνδιαλέχτηκε στη διαδρομή της τέχνης και της ζωής του. Αλλά και ένα ολόκληρο σύμπαν έμπνευσης που δημιουργήθηκε από την εντατική παρατήρηση του κόσμου γύρω του αλλά και των εικόνων που δημιούργησε, οι άνθρωποι που επηρέασε και επηρεάστηκε. Από τον Άλφρεντ Χίτσκοκ ως τους social realists.

Hotel By the Railroad, Hôtel près d'une voie ferrée, 1952

Η έκθεση του έργου του Χόπερ  αποτελεί μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία να καταγραφεί αυτή η εντυπωσιακή μετάβαση της αμερικάνικης τέχνης, από τα αριστοκρατικά πορτραίτα του 19ου αιώνα στη μοντέρνα ζωή. H γέννηση του κοινωνικού ρεαλισμού, σε μια παράλληλη πορεία μεγάλων καλλιτεχνών όπως οι John Sloan, Alfred Stieglitz, Edward Steichen, Paul Strand, Charles Demuth, Guy Pène du Bois, Charles Sheeler, Ben Shahn, Reginald Marsh, είναι η διαδρομή που επιλέγει η επιμελήτρια Barbara Haskell για να αποδείξει περίτρανα πως τα βήματα τους συναντήθηκαν σε καιρούς αβέβαιους, σχεδιάζοντας σκοτεινές εικόνες παράλληλες με τα πολιτικά κινήματα που ανέτειλαν στη χώρα, την πτώση του 29, την ασφυξία που αποτυπώνουν με τα χρώματα τους. Τα δραματικά μοτίβα που συναντά κανείς στα έργα των περισσότερων από αυτούς στην πρώτη περίοδο που μελετά η έκθεση, την αρχή του εικοστού αιώνα.

The City, La ville, 1927

Κατόπιν η επαφή του Χόπερ με τους ρεαλιστές στα χρόνια του είκοσι. Ο προβληματισμός για την κυριαρχία της μηχανής και της άναρχης ανάπτυξης, αλλά και η ξεγνοιασιά λίγο πριν τη μεγάλη Κρίση και οι μέρες που έμοιαζαν να μην έχουν αύριο. Και μετά η στροφή στη φύση μακριά από την απάνθρωπη πόλη. Το νέο κίνημα που έγινε γνωστό ως American Scene Painting. Εργοστάσια, άνθρωποι καθισμένοι σε γειτονιές της πόλης, γιγάντιες σκιές ουρανοξυστών, σχεδόν τρομακτικές, άδειοι δρόμοι, εξοχές ανακουφιστικές, παρόμοια βλέμματα πάνω στις ίδιες ανησυχίες, διαδέχονται ως εικόνες και οι σκηνές της καθημερινότητας μετατρέπονται μοναδικά σε επικές δηλώσεις.

Self-Portrait, Autoportrait, 1930

Τα μέσα μιλούν για τον μεγάλο πεσιμιστή που ήταν μπροστά από την εποχή του, για την πρώιμη Αμερική, μια διαφορετικά μοντέρνα ζωή από αυτή που φανταζόμαστε και βέβαια τη ματιά ενός ονειροπόλου και των σύγχρονων του. Συγκρίνουν την εποχή του, μια εποχή ησυχίας σε αντίθεση με τον ήχο της πόλης που παράγει σήμερα ένα i-pod στον υπόγειο.

Hans Namuth, Edward Hopper, 1963

Ο πιο ήσυχος ζωγράφος της αμερικάνικης ιστορίας του περασμένου αιώνα μεταφέρει εικόνες εγκράτειας. Καμία υπόσχεση, κανένας θόρυβος. Μόνο απουσίες. Και ίχνη. Παγερές επιφάνειες και στιγμές ανάπαυσης.

Η έκθεση διαρκεί από τις 10 Οκτωβρίου έως τις 28 Ιανουαρίου 2013.

Λ-sat: μικροδορυφόρος της NASA με ελληνική σφραγίδα, Lamda-Sat: "Hellenic minds at work"

The first ever Greek micro-satellite “L-sat”.

Δεν πρόκειται για χολιγουντιανή ταινία, αλλά για μια πολλά υποσχόμενη ομάδα που εργάζεται σε αμερικανικό έδαφος υπό ελληνική «σημαία». Δέκα Έλληνες επιστήμονες έως 25 χρόνων, με εξειδίκευση σε ρομποτική, ηλεκτρονικά, software και επικοινωνία, συνέστησαν τη διεπιστημονική ομάδα που ετοιμάζει την κατασκευή και εκτόξευση του πρώτου ελληνικού δορυφόρου. «Θέλω να δώσω κίνητρο στα νέα παιδιά στην Ελλάδα να συνεχίσουν να ονειρεύονται», δηλώνει o εμπνευστής και επικεφαλής του εγχειρήματος, καθηγητής Αεροδιαστημικής Μηχανικής στο ομοσπονδιακό Πανεπιστήμιο Σαν Χοσέ στη Silicon Valley της Καλιφόρνιας, Περικλής Παπαδόπουλος.

O Περικλής Παπαδόπουλος, καθηγητής Αεροδιαστημικής Μηχανικής στο Πανεπιστήμιο του Σαν Χοσέ στην Καλιφόρνια.

«Είχα υλοποιήσει πέρυσι με τους φοιτητές μου την πρώτη παγκοσμίως εκτόξευση δορυφόρου μέσα από διαστημικό σταθμό», εξηγεί ο διακεκριμένος καθηγητής. Η NASA εκδήλωσε ενδιαφέρον για τη συνέχιση του project, καθώς εξοικονομεί χρόνο και χρήμα. «Το κόστος για να βγει ένας δορυφόρος στο Διάστημα κυμαίνεται στα 300 με 400 εκατ. δολάρια», σημειώνει ο δρ Παπαδόπουλος, «ενώ η διαδικασία της εκτόξευσης είναι χρονοβόρα λόγω μεγάλης αναμονής». O Έλληνας καθηγητής πρότεινε την κατασκευή ενός μικροδορυφόρου που κοστίζει 100.000 δολάρια, υπό την προϋπόθεση αυτός να αποτελέσει το πρώτο ελληνικό διαστημικό πρόγραμμα. «Επεσήμανα την αναγκαιότητα ενθάρρυνσης της νέας γενιάς στην Ελλάδα», περιγράφει. «Συναίνεσαν χωρίς ενδοιασμούς». Όμως και η χρηματοδότηση του προγράμματος έχει ελληνική σφραγίδα, αφού προήλθε από ομογενείς.

Ο μικροδορυφόρος, ονόματι Λ-sat, από το ελληνικό γράμμα Λ που συναντάται στη λέξη Ελλάς, Ήλιος, Λίθος (δηλαδή «Γη του φωτός»), θα έχει δύο στόχους κατά την παραμονή του στο Διάστημα για περίπου 300 μέρες το 2014. Αρχικά, θα εντοπίζει σε πραγματικό χρόνο τις γεωγραφικές συντεταγμένες των ελληνικών εμπορικών πλοίων, προσφέροντάς τους σχετική πληροφόρηση για το ενδεχόμενο πειρατείας, ενώ θα προσφέρει τη δυνάτοτητα άμεσης επικοινωνίας με τον καπετάνιο. Ο δεύτερος σκοπός του δορυφόρου είναι ακαδημαϊκός και θα πραγματοποιηθεί σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Κολούμπια: θα ελεγχθεί η αντίδραση του υλικού grapheme, από το οποίο αποτελούνται το τρανζίστορ του μέλλοντος, στην (ηλιακή) ακτινοβολία του Διαστήματος.

Οι νεαροί Έλληνες μετακόμισαν πριν από τρεις μήνες στις ΗΠΑ και έκτοτε εργάζονται νυχθημερόν. «Άλλοι με προσέγγισαν από μόνοι τους και άλλους τους επέλεξα εγώ», διηγείται ο δρ Παπαδόπουλος. «Συνομιλήσαμε αρχικά μέσω skype και με κέρδισαν τόσο με τις γνώσεις τους όσο και με το ήθος τους». Μολονότι ο κλάδος «ανδροκρατείται», στην ομάδα υπάρχουν και δύο κοπέλες, ενώ αναμένονται άλλα δύο άτομα από Ελλάδα. «Αυτή τη στιγμή βρίσκεται εν εξελίξει η διαδικασία έκδοσης της σχετικής άδειας για να μπορούν να εργάζονται μέσα στις εγκαταστάσεις της NASA».

Συνεπέστατοι στο έργο

Ο καθηγητής Περικλής Παπαδόπουλος (δεύτερος από αριστερά) με συνεργάτες του, πολλοί εκ των οποίων συμμετείχαν στην κατασκευή του δορυφόρου lamda-sat.

Στις εβδομαδιαίες αναφορές τους στη NASA για την πορεία της δουλειάς, οι Έλληνες επιστήμονες αποδεικνύονται… «Άγγλοι». «Είμαστε συνεπείς στο χρονοδιάγραμμα και η NASA είναι ικανοποιημένη από την πρόοδό μας», αναφέρει περιχαρής ο καθηγητής. Όπως επισημαίνει, «στόχος μου είναι να αναδειχθούν τα παιδιά, να εκπαιδευθούν εδώ και εν συνεχεία να μεταλαμπαδεύσουν στην Ελλάδα, όπου θα είναι πλήρως ανταγωνιστικοί, την τεχνογνωσία». Ο Έλληνας καθηγητής κρίνει ότι η χώρα μας θα μπορούσε να δραστηριοποιείται στον εν λόγω τομέα, «δεν είναι οικονομικό το θέμα, αλλά ζήτημα βούλησης».

Ο δρ Παπαδόπουλος προσβλέπει στην κινητοποίηση των σημερινών 25άρηδων μέσω της δικτύωσης των ομογενών ανά την υφήλιο. «Πρέπει όλοι να βοηθήσουμε αυτή τη γενιά να πετύχει», ισχυρίζεται με πάθος ο καθηγητής, που έχει στα σκαριά μια ηλεκτρονική πλατφόρμα που θα συνδέει «μέντορες», μεσήλικες επαγγελματίες ελληνικής καταγωγής με νέους στην Ελλάδα που αναζητούν κατευθύνσεις και πληροφορίες για τη χάραξη της επαγγελματικής τους πορείας, εντός ή εκτός συνόρων.

Η Ελλάδα από το Διάστημα, Greece from Space

«Αθήνα, Ελλάδα. Το λίκνο τόσου πολιτισμού και καλλιεργημένης σκέψης» - Κρις Χάντφιλντ

«Το Ηράκλειο και, ορατά, τα ανάκτορα της Κνωσού στο νησί της Κρήτης»

«Μια άλλη, πληρέστερη άποψη του Ηρακλείου και της Κρήτης από λίγο πιο μακριά. Από ακτή σε ακτή, ως το νησί Ντία και τη θάλασσα»

«Η Ελλάδα συνεχίζει! Από τη Σπάρτη ως την Καλαμάτα η διαδρομή είναι αρκετά άγρια, με μια ωραία θέα από όλες τις πλευρές»

«Το νησί της Ρόδου, Ελλάδα - είναι ενδιαφέρον ότι από το Διάστημα μπορείς να δεις που υψωνόταν ο Κολοσσός της Ρόδου πριν από 2.300 χρόνια»

«Η Πάτρα, στην είσοδο του Κορινθιακού Κόλπου, Ελλάδα. Είναι εκπληκτικό πόσο καθαρά ξεχωρίζει η γέφυρα στο γαλάζιο»

 Ο Κρις Χάντφιλντ

«Ανεπίσημη ημέρα της Ελλάδας» ανακήρυξε τη 14η Ιανουαρίου ο Κρις Χάντφιλντ, ο καναδός αστροναύτης που βρίσκεται στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό. Περνώντας επάνω από τη χώρα μας δημοσίευσε στο Twitter μια σειρά από εικόνες, συνοδεύοντάς τες με σύντομα σχόλια-περιγραφές. Η υποδοχή ήταν θερμή από τους απανταχού Έλληνες και όχι μόνο.