Ο κόσμος του Χόπερ στη γαλλική πρωτεύουσα. "Edward Hopper" at the Grand Palais in Paris

Soir Bleu, 1914

Η φετινή έκθεση του Edward Hopper στο Grand Palais στο  Παρίσι (παρουσιάστηκε ήδη στη Μαδρίτη) περιλαμβάνει 73 έργα: ελαιογραφίες, ακουαρέλες και χαρακτικά, καθώς και προβολή σε οθόνη των εικονογραφήσεών του σε περιοδικά. Κορυφαίο σημείο της έκθεσης είναι το μελαγχολικό αλληγορικό «Soir bleu» (Μπλε βραδιά) από το 1914, όπου τα πρόσωπα συμβολίζουν κοινωνικές ομάδες, ενώ στη μορφή του κλόουν προβάλλεται προφανώς ο ίδιος ο Χόπερ.

 Two Comedians, Deux Comédiens, 1965

Ο τίτλος προέρχεται  απ’ τον πρώτο στίχο του Ρεμπώ στο ποίημα «Αίσθηση». Επίσης, ένα αριστούργημα από ιδιωτική συλλογή, ο τελευταίος πίνακας που ζωγράφισε, ένα χρόνο πριν πεθάνει. Απεικονίζει τον ίδιο τον ζωγράφο να τραβά απ’ το χέρι τη γυναίκα του, Τζο, για μια ευχαριστήρια υπόκλιση στη σκηνή ενός θεάτρου. Το έργο ονομάζεται «Δύο κωμικοί» και εκπέμπει απερίγραπτο μαγνητισμό με τη λευκότητα των ενδυμάτων να διαγράφει τα σώματα, που αναδύονται μπροστά σ’ ένα λαμπερό πηχτό βαθύ-μπλε φόντο, το οποίο φωτογραφικά δεν αποτυπώνεται.

Σαν χειροκρότημα και χαιρετισμός δύο ανθρώπων, που η ζωή και το έργο τους στη γη ολοκληρώθηκε, που η παράστασή τους τελείωσε. Ανήκε για πολλά χρόνια στον Frank Sinatra και οι διοργανωτές το συνδέουν με το μεταγενέστερο τραγούδι του «Send in the Clowns» (1973), που μοιάζει να αναφέρεται στον πίνακα καθώς αφηγείται τη ζωή ενός ηλικιωμένου ζευγαριού.

Two on the Aisle, 1927

Το εσωτερικό θεάτρου ή κινηματογράφου είναι επαναλαμβανόμενο θέμα στον Χόπερ, που πήγαινε συχνά σε παραστάσεις και προβολές. Έχει ζωγραφίσει πολλές εκδοχές της πλατείας κάποιου θεάτρου,  όπου οι θεατές παίρνουν θέση, περιμένοντας την αυλαία ν’ ανοίξει. Είναι αξιοπρόσεκτο το γεγονός ότι επιλέγει με το κύκνειο άσμα του ν’ αποσυρθεί ανεβαίνοντας ο ίδιος στη σκηνή για να ευχαριστήσει το κοινό του.

House by the Railroad, La maison près d'une voie ferrée, 1925

Η έκθεση περιλαμβάνει τις αφετηρίες του Χόπερ και τα έργα του από το ταξίδι στο Παρίσι και τα θέατρα, μια μεγάλη σειρά από τα μοναχικά αμερικάνικα σπίτια (όπως το μυστηριώδες «Σπίτι δίπλα στις ράγες του τραίνου», που ενέπνευσε τον Χίτσκοκ στο «Ψυχώ»).

Edgar Degas, Un bureau de coton à la Nouvelle-Orléans, 1873

Παρουσιάζεται και ένας εξαιρετικός πίνακας του Ντεγκά, το «Γραφείο βαμβακιού στη Νέα Ορλεάνη» απ’ το 1873 (σαν σημείο αναφοράς για τις επιρροές του Χόπερ). 

People in the Sun, Gens au Soleil, 1960

Εκτίθενται επίσης τα βενζινάδικα και τα ιστιοπλοϊκά και τέλος ο περίφημος «ηλιοτροπισμός» του Χόπερ, τα έργα τα λουσμένα στο φως, τις γυναίκες μπροστά στ’ ανοιχτά παράθυρα μέσα σε μια δέσμη φωτός, σαν ψυχές ακινητοποιημένες μπροστά σ’ ένα μεταίχμιο, τα δωμάτια ξενοδοχείων, τους «Ανθρώπους στον ήλιο».

Edward and Josephine Hopper met as young students in art school in New York and married in 1924. Josephine was his only female model, and posed for his 1952 work, Morning Sun.

Επίσης, υπάρχει μια εγκατάσταση του Αμερικάνου κινηματογραφιστή Edward Lachman, που «ζωντανεύει» τον πίνακα «Πρωινός ήλιος» χρησιμοποιώντας έναν προβολέα και μια τρισδιάστατη αναπαράσταση του κοριτσιού πάνω στο κρεβάτι και μπροστά στο ανοιχτό παράθυρο, προβάλλοντας έτσι τα κινηματογραφικού τύπου τεχνάσματα του Χόπερ με το φως.

New-York Restaurant, 1922

Ο Χόπερ έζησε ένα μεγάλο μέρος της ζωής του στην πόλη της Νέας Υόρκης. Με μικρά διαλείμματα τις εποχές που ταξίδεψε στην Ευρώπη θαυμάζοντας το έργο των Ευρωπαίων και την απουσία του στην εξοχή, στο σπίτι που έχτισε στο Cape Cod, όταν η ζωή στην πόλη έμοιαζε πια αφόρητη. Η Αμερική του Χόπερ είναι η Αμερική της μοναξιάς, των άδειων βλεμμάτων, των ανθρώπων που στέκονται απελπισμένοι πίσω από φωτισμένα παράθυρα, των βουβών ζευγαριών στη μπάρα ενός καφέ, των άδειων θεωρείων στην όπερα, κουρείων στην άκρη της πόλης, ενός διανυκτερεύοντος βενζινάδικου. Πλάι στη ματαιοδοξία των ουρανοξυστών και του όγκου στέκονται μικροί οι ήρωες του, στεγνοί από δάκρυα, ξένοι μέσα στον ίδιο τους τον τόπο. Γυναίκες στις άκρες των κρεβατιών, πίσω αυλές σπιτιών, στέγες, ανθρώπινα γεράκια της νύχτας, το Χάρλεμ των χαμένων ψυχών, απελπισμένοι ταξιδιώτες του αμερικάνικου ονείρου. Ένας ωμός ρεαλισμός, απογυμνωμένος από ωραιοποιήσεις και μια κριτική ενατένιση ενός αιώνα και ενός τρόπου ζωής, που άλλοι αποθέωναν.

Α slideshow of Hopper’s work, including some photographs of the artist at work.

Στη δεκαετία του 20 ο Χόπερ και η γυναίκα του αποφασίζουν να αφήσουν τη ζωή στην πόλη που τους φαίνεται ήδη εξαιρετικά σκληρή, να ζήσουν την απόδραση στα μεγάλα τοπία. Στην ερημιά του Cape Cod τα τοπία στους πίνακες του θα αλλάξουν. Η μεγάλη αμερικάνικη ενδοχώρα θα κυριαρχήσει. H πόλη θα υποχωρήσει και οι ανάσες θα έρθουν από το ύπαιθρο. Και μετά η επιστροφή. Τα χρόνια του πολέμου. Το Περλ Χάρμπορ. Ο πόνος. Και ο Χόπερ άσημος ακόμα να παλεύει να ξορκίσει τους δαίμονες του. Τον πρώτο του πίνακα τον πούλησε στην ηλικία των σαράντα.

Hopper painted Room in New York (oil on canvas) in 1932. It was around the same time his wife, Josephine, started writing in her diary about her frustrations with her husband becoming a famous artist.

Η γυναίκα του Τζόζεφιν διαρκώς πλάι του. Η μοναδική μούσα του, καθώς τον υποχρέωνε μέχρι τέλους να  ποζάρει μονάχα εκείνη, ακόμα και σε προχωρημένη ηλικία γυμνή σε άδεια δωμάτια και η σχέση του μαζί της που πέρασε από όλα τα στάδια,. Ο φίλος του και συνεργάτης του Charles Burchfiled, ο μοναδικός συνοδοιπόρος, ο άνθρωπος με τον οποίο συζητούσε για τα πάντα.  Και μια σειρά πρόσωπα που αποτέλεσαν τους ανθρώπους που συνδιαλέχτηκε στη διαδρομή της τέχνης και της ζωής του. Αλλά και ένα ολόκληρο σύμπαν έμπνευσης που δημιουργήθηκε από την εντατική παρατήρηση του κόσμου γύρω του αλλά και των εικόνων που δημιούργησε, οι άνθρωποι που επηρέασε και επηρεάστηκε. Από τον Άλφρεντ Χίτσκοκ ως τους social realists.

Hotel By the Railroad, Hôtel près d'une voie ferrée, 1952

Η έκθεση του έργου του Χόπερ  αποτελεί μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία να καταγραφεί αυτή η εντυπωσιακή μετάβαση της αμερικάνικης τέχνης, από τα αριστοκρατικά πορτραίτα του 19ου αιώνα στη μοντέρνα ζωή. H γέννηση του κοινωνικού ρεαλισμού, σε μια παράλληλη πορεία μεγάλων καλλιτεχνών όπως οι John Sloan, Alfred Stieglitz, Edward Steichen, Paul Strand, Charles Demuth, Guy Pène du Bois, Charles Sheeler, Ben Shahn, Reginald Marsh, είναι η διαδρομή που επιλέγει η επιμελήτρια Barbara Haskell για να αποδείξει περίτρανα πως τα βήματα τους συναντήθηκαν σε καιρούς αβέβαιους, σχεδιάζοντας σκοτεινές εικόνες παράλληλες με τα πολιτικά κινήματα που ανέτειλαν στη χώρα, την πτώση του 29, την ασφυξία που αποτυπώνουν με τα χρώματα τους. Τα δραματικά μοτίβα που συναντά κανείς στα έργα των περισσότερων από αυτούς στην πρώτη περίοδο που μελετά η έκθεση, την αρχή του εικοστού αιώνα.

The City, La ville, 1927

Κατόπιν η επαφή του Χόπερ με τους ρεαλιστές στα χρόνια του είκοσι. Ο προβληματισμός για την κυριαρχία της μηχανής και της άναρχης ανάπτυξης, αλλά και η ξεγνοιασιά λίγο πριν τη μεγάλη Κρίση και οι μέρες που έμοιαζαν να μην έχουν αύριο. Και μετά η στροφή στη φύση μακριά από την απάνθρωπη πόλη. Το νέο κίνημα που έγινε γνωστό ως American Scene Painting. Εργοστάσια, άνθρωποι καθισμένοι σε γειτονιές της πόλης, γιγάντιες σκιές ουρανοξυστών, σχεδόν τρομακτικές, άδειοι δρόμοι, εξοχές ανακουφιστικές, παρόμοια βλέμματα πάνω στις ίδιες ανησυχίες, διαδέχονται ως εικόνες και οι σκηνές της καθημερινότητας μετατρέπονται μοναδικά σε επικές δηλώσεις.

Self-Portrait, Autoportrait, 1930

Τα μέσα μιλούν για τον μεγάλο πεσιμιστή που ήταν μπροστά από την εποχή του, για την πρώιμη Αμερική, μια διαφορετικά μοντέρνα ζωή από αυτή που φανταζόμαστε και βέβαια τη ματιά ενός ονειροπόλου και των σύγχρονων του. Συγκρίνουν την εποχή του, μια εποχή ησυχίας σε αντίθεση με τον ήχο της πόλης που παράγει σήμερα ένα i-pod στον υπόγειο.

Hans Namuth, Edward Hopper, 1963

Ο πιο ήσυχος ζωγράφος της αμερικάνικης ιστορίας του περασμένου αιώνα μεταφέρει εικόνες εγκράτειας. Καμία υπόσχεση, κανένας θόρυβος. Μόνο απουσίες. Και ίχνη. Παγερές επιφάνειες και στιγμές ανάπαυσης.

Η έκθεση διαρκεί από τις 10 Οκτωβρίου έως τις 28 Ιανουαρίου 2013.