Γαλιλαίος: Η Μάχη στην Αυγή της Σύγχρονης Επιστήμης. Galileo: Fighting in the Dawn of Modern Science

Ο Γαλιλαίος αποτελεί μία από τις πιο εμβληματικές φυσιογνωμίες στην ιστορία της επιστήμης. Το Ίδρυμα Ευγενίδου αποδίδει τον δικό του φόρο τιμής στον σπουδαίο μαθηματικό και αστρονόμο με τη δημιουργία του ντοκιμαντέρ «Γαλιλαίος: Η Μάχη στην Αυγή της Σύγχρονης Επιστήμης».

Exploring new insights into Galileo Galilei' s life and scientific works, we follow one of the greatest men in the History of Science to a journey through intense social, academical and political battles. For the Dawn of Modern Science.

Η Ιταλία της Αναγέννησης ήταν ένας από τους πιο σημαντικούς σταθμούς για την περίοδο που οι ιστορικοί ονομάζουν «Επιστημονική Επανάσταση». Σε αυτό το ντοκιμαντέρ παρουσιάζεται η ζωή και το έργο του Γαλιλαίου, οι διαμάχες του και το κοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο αναδείχτηκε. 

Ο Γαλιλαίος χρησιμοποίησε μια νέα μέθοδο στη φυσική φιλοσοφία και αστρονομία βασιζόμενος τόσο στα μαθηματικά και στο πείραμα, όσο και στις κοινωνικές και πολιτικές του συμμαχίες. Η αλήθεια του μαθηματικού και αστρονόμου Γαλιλαίου ήρθε σε σύγκρουση με την αλήθεια των σημαντικότερων φιλοσόφων του 17ου αιώνα και η σύγκρουση αυτή υπήρξε κομβική για ένα πλήθος αλλαγών.

Justus Sustermans, Portrait of Galileo Galilei, 1636

Το ηλεκτρονικό βιβλίο "Γαλιλαίος: Η Μάχη στην Αυγή της Σύγχρονης Επιστήμης" βασίζεται στο ομώνυμο ντοκιμαντέρ και σας μεταφέρει στην Ιταλία της Αναγέννησης, περιγράφοντας εκτενέστερα τη ζωή και το έργο του Γαλιλαίου. Μπορείτε να κατεβάσετε εδώ το ibook (για mac, ipad και iphone) και εδώ το αρχείο pdf του ηλεκτρονικού βιβλίου.

Εκπαιδευτική αξιοποίηση του υλικού

Το ντοκιμαντέρ και το ηλεκτρονικό βιβλίο «Γαλιλαίος: Η Μάχη στην Αυγή της Σύγχρονης Επιστήμης» μπορούν να αξιοποιηθούν ως εκπαιδευτικό εργαλείο στην καθημερινή σχολική πρακτική, για την άντληση εκπαιδευτικού υλικού, που θα στηρίξει και θα εμπλουτίσει τη διδασκαλία των φυσικών επιστημών. Προτάσεις για την εκπαιδευτική τους αξιοποίηση θα βρείτε εδώ.

© Ίδρυμα Ευγενίδου 2013. All rights of the music belong to the respective owners. No copyright infringement intended.

Βιβλιογραφία

1. Γαβρόγλου Κ. (2004), Το Παρελθόν των Επιστημών ως Ιστορία, Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
2. Γαβρόγλου Κ. (2011), “Ενώπιον της Ιεράς Εξέτασης” στο Η δίκη του Γαλιλαίου, επιμ. Αρτέμης Ψαρομηλίγκος, Βασιλική Λάζου, Κώστας Καρτάλης, Αθήνα: Ελευθεροτυπία.
3. Πατηνιώτης Μ. (2011), “Ο Αριστοτελισμός στα χρόνια του Γαλιλαίου” στο Η δίκη του Γαλιλαίου, επιμ. Αρτέμης Ψαρομηλίγκος, Βασιλική Λάζου, Κώστας Καρτάλης, Αθήνα: Ελευθεροτυπία.
4. Παπανελοπούλου Φ. (2011), “Η επιστημονική κοινότητα και δραστηριότητα την εποχή του Γαλιλαίου” Η δίκη του Γαλιλαίου, επιμ. Αρτέμης Ψαρομηλίγκος, Βασιλική Λάζου, Κώστας Καρτάλης, Αθήνα: Ελευθεροτυπία.
5. Παλαιοπούλου-Σταθοπούλου Ρ., Κουκοπούλου-Αρνέλλου Γ. (1999), “Τα Κοσμολογικά”, Αθήνα: Τυπωθήτω.
6. Στείρης Γ. (2011), “Φιλοσοφία και Φυσικές Επιστήμες στο πλαίσιο του Καθολικισμού και της Θρησκευτικής Μεταρρύθμισης: 16ος-17ος αιώνας” στο Η δίκη του Γαλιλαίου, επιμ. Αρτέμης Ψαρομηλίγκος, Βασιλική Λάζου, Κώστας Καρτάλης, Αθήνα: Ελευθεροτυπία.
7. Χριστοπούλου Χ. (2011), “Παρουσίαση του έργου του Γαλιλαίου, Διάλογος αναφορικά με τα δύο βασικά συστήματα του κόσμου, Πτολεμαϊκό και Κοπερνίκειο” στο Η δίκη του Γαλιλαίου, επιμ. Αρτέμης Ψαρομηλίγκος, Βασιλική Λάζου, Κώστας Καρτάλης, Αθήνα: Ελευθεροτυπία.
8. Biagioli Mario (2006), Ο Γαλιλαίος Αυλικός, Η πρακτική της επιστήμης στο πλαίσιο της κουλτούρας της απολυταρχίας, Αθήνα: Εκδόσεις Κάτοπτρο.
9. Brooke Hedley J. (2008), Επιστήμη και Θρησκεία, Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
10. Butterfield H. (1994), Η Καταγωγή της Σύγχρονης Επιστήμης (1300 - 1800), Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης.
11. Debus G. Allen (1997), Άνθρωπος και Φύση στην Αναγέννηση, Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
12. Drake S. (2009), Γαλιλαίος, μτφρ. Τ. Κυπριανίδης, Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
13. Gillispie C. (1994), Στην Κόψη της Αλήθειας, Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης.
14. Koyre A. (1991), Δυτικός Πολιτισμός, Αθήνα: Εκδόσεις ύψιλον.
15. Kuhn T.S. (2004), “Η δομή των επιστημονικών επαναστάσεων”, Αθήνα: Σύγχρονα Θέματα.
16. Lindberg David (1997), Οι απαρχές της Δυτικής Επιστήμης, Η Φιλοσοφική, Θρησκευτική και Θεσμική Θεώρηση της Ευρωπαϊκής Επιστημονικής Παράδοσης 600 π.Χ.-1450 π.Χ., μτφρ., Μαρκολέφας Η., Αθήνα: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις ΕΜΠ.
17. Shapin S. (2003), Η Επιστημονική Επανάσταση, Αθήνα: Εκδόσεις Κάτοπτρο.
18. Westfall S. R. (1995), Η συγκρότηση της σύγχρονης επιστήμης, Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
19. Zilsel E. (1942), "The Genesis of the Concept of Physical Law", The Philosophical Review, 51.3: 245-279.
20. Ηλεκτρονική πηγή “The Galileo Project”: http://galileo.rice.edu/

Τεχνητή νοημοσύνη μαθαίνει τον κόσμο από τις εικόνες του Διαδικτύου. Soon: Computers with common sense!

The programme called Never Ending Image Learner is running 24 hours a day at Carnegie Mellon, searching the Web for images, doing its best to understand them on its own.

Εδώ και μήνες, ένα πρόγραμμα που τρέχει όλο το 24ωρο σε έναν αμερικανικό υπερυπολογιστή προσπαθεί να κατανοήσει τις εικόνες του Παγκόσμιου Ιστού και να καταλήξει στους κανόνες της (ανθρώπινης) κοινής λογικής.

A computer program called the Never Ending Image Learner (NEIL) is running 24 hours a day at Carnegie Mellon University, searching the Web for images, doing its best to understand them on its own and, as it builds a growing visual database, gathering common sense on a massive scale. (Credit: © SSilver / Fotolia)

Το πρόγραμμα Neil (Never Ending Image Learner ή «αιώνιος μαθητής εικόνων» σε ελεύθερη απόδοση) αναπτύχθηκε στο Πανεπιστήμιο Carnegie Mellon του Πίτσμπουργκ έχει στόχο να δημιουργήσει «τη μεγαλύτερη βάση δεδομένων δομημένης οπτικής γνώσης».

Με άλλα λόγια, θέλει να μάθει να αναγνωρίζει τις οπτικές πληροφορίες και να αντιλαμβάνεται το νόημα των εικόνων όπως οι άνθρωποι.

Ο εικονολάτρης Neil βασίστηκε σε σχετικά νέες εξελίξεις στο χώρο της μηχανικής όρασης, οι οποίες επιτρέπουν στο λογισμικό να αναγνωρίζει αντικείμενα, να χαρακτηρίζει σκηνές και να προσδιορίζει ιδιότητες όπως το χρώμα, η υφή και τα υλικά.

Επιπλέον, όμως, το πρόγραμμα διατυπώνει συσχετισμούς ανάμεσα σε αυτά τα αντικείμενα και παραμέτρους προκειμένου να καταλήξει σε πληροφορίες τις οποίες οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται χωρίς καν να το σκεφτούν. Για παράδειγμα, τα αυτοκίνητα κινούνται συνήθως στους δρόμους, τα κτήρια έχουν κατακόρυφες επιφάνειες και οι πάπιες μοιάζουν κάπως με τις χήνες.

Ever so clever. Abhinav Gupta, assistant research professor in Carnegie Mellon's Robotics Institute in the US, said: "Images are the best way to learn visual properties. "[They] also include a lot of common sense information about the world. People learn this by themselves and, with NEIL, we hope that computers will do so as well."

«Οι εικόνες είναι ο καλύτερος τρόπος προκειμένου να μάθει κανείς οπτικές ιδιότητες» λέει ο Άμπιναβ Γκούπτα, επίκουρος καθηγητής στο Ινστιτούτο Ρομποτικής του Carnegie Mellon. «Οι εικόνες περιλαμβάνουν επίσης πληροφορίες της κοινής λογικής. Οι άνθρωποι το κάνουν αυτό μόνοι τους και, χάρη στο Neil, ελπίζουμε ότι και οι υπολογιστές θα μπορέσουν να κάνουν το ίδιο».

Το λογισμικό τρέχει χωρίς διακοπή από τον Ιούλιο σε μια συστοιχία υπολογιστών με συνολικά 200 πυρήνες επεξεργασίας.

Carnegie Mellon University.

Σε αυτό το διάστημα έχει αναλύσει τρία εκατομμύρια εικόνες, Έχει αναγνωρίσει 1.500 διαφορετικά αντικείμενα σε μισό εκατομμύριο εικόνες και 1.200 διαφορετικές σκηνές σε εκατοντάδες χιλιάδες εικόνες.

Επιπλέον έχει καταλήξει σε 2.500 συσχετισμούς, όπως ότι οι ζέβρες απαντώνται συνήθως στη σαβάνα, ή ότι o τροχός είναι εξάρτημα των αυτοκινήτων.

Τα κατορθώματα της τεχνητής νοημοσύνης είναι διαθέσιμα για το κοινό στο δικτυακό τόπο του Νeil, Νeil-kb.com.

Tom M. Mitchell, Chair of the Machine Learning Department at Carnegie Mellon University, discusses Never-Ending Language Learner (NELL) -- a computer program that runs 24 hours per day, forever, learning to read the web. He gave his lecture on the occasion of Princeton University's centennial celebration of Alan Turing.

Οι υπεύθυνοι του προγράμματος θα παρουσιάσουν τη μελέτη τους στις 4 Δεκεμβρίου στο Διεθνές Συνέδριο Μηχανικής Μάθησης της IEEE στο Σίδνεϊ της Αυστραλίας.

Η Αστροφυσική πρέπει να διδάσκεται στα σχολεία. Astrophysics should be taught in schools

Ο Γαλαξίας NGC 4725, στον αστερισμό "Κόμη της Βερενίκης". This peculiar galaxy is thought to have only one spiral arm. Most spiral galaxies have two or more arms. Astronomers refer to NGC 4725 as a ringed barred spiral galaxy because a prominent ring of stars encircles a bar of stars at its centre (the bar is seen here as a horizontal ridge with faint red features). Our own Milky Way galaxy has multiple arms and a proportionally smaller bar and ring.  In this false-colour image, the galaxy's arm is highlighted in red, while its centre and outlying halo are blue.  Red represents warm dust clouds illuminated by newborn stars, while blue indicates older, cooler stellar populations. The red spokes seen projecting outward from the arm are clumps of stellar matter that may have been pushed together by unstable magnetic fields. NGC 4725 is located 41 million light-years away in the constellation of Coma Berenices.

«Από τα Φιλιατρά στο Χάρβαρντ. Μακρύς ο δρόμος, μοιάζει «γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις». Με αφετηρία τη μικρή αλλά δυναμική μεσσηνιακή επαρχιακή πόλη, άφιξη στη Βοστόνη έπειτα από μια τετραετή στάση στη Θεσσαλονίκη και άλλη μια πενταετή στάση στο Σικάγο.

“Με ενοχλεί η απαξίωση του ελληνικού ονόματος εντός αλλά και εκτός της Ελλάδας”. ΚΑΝΑΡΗΣ ΤΣΙΓΚΑΝΟΣ (καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών, διευθυντής Αστεροσκοπείου)

Στη συνέχεια, από το αρχαιότερο αμερικανικό πανεπιστήμιο που ίδρυσε ο Τζον Χάρβαρντ το 1636, στο Εθνικό Αστεροσκοπείο, το αρχαιότερο ελληνικό ερευνητικό κέντρο, που ίδρυσε ο Γεώργιος Σίνας το 1842, με μια ενδιάμεση στάση 17 ετών στο νεότερο ελληνικό πανεπιστήμιο (1981), στο Ηράκλειο Κρήτης. Ακολουθώντας την προτροπή του μεγάλου μας Αλεξανδρινού ποιητή: "Σα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη, να εύχεσαι να 'ναι μακρύς ο δρόμος"». Μιλάμε με τον Κανάρη Τσίγκανο, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, διευθυντή του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών και πρόεδρο του Διοικητικού Συμβουλίου του.

Η απόφαση

NGC 4414, a typical spiral galaxy in the constellation Coma Berenices, is about 56,000 light-years in diameter and approximately 60 million light-years distant. «Ο ουρανός έχει ελληνικά ονόματα, ωστόσο η Αστροφυσική δεν διδάσκεται στα σχολεία μας»…

* Πώς ασχοληθήκατε με την Αστροφυσική;

- Κατ' αρχάς με ενδιέφερε η Φιλοσοφία. Όμως, στο Λύκειο ένας καθηγητής με συμβούλευσε ότι καλύτερα θα 'ταν να σπουδάσω Φυσική, που σου παρέχει μοναδικά εργαλεία προσέγγισης της φύσης και της αλήθειας. Στη συνέχεια, όντας στη Φυσική, δεν μπόρεσα να αντισταθώ στην ακατανίκητη έλξη της Αστροφυσικής για τη μελέτη του Σύμπαντος.

* Ήρθατε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών ως καθηγητής με την τιμητική διαδικασία της μετάκλησης;

- Ως γνωστόν, όταν διακονείς την επιστήμη, δεν υπάρχει βασιλική οδός και οι υλικές αποδοχές είναι δυσανάλογες της εργασίας. Όμως, στην επιστήμη είναι οι ηθικές ανταμοιβές που κάνουν τη διαφορά. Μία από αυτές είναι και η διαδικασία της μετάκλησης σε καθηγητική θέση ενός ιστορικού -αν και ταλαιπωρημένου εσχάτως- πανεπιστημίου, όπως το ΕΚΠΑ.

* Μετανιώσατε που αφήσατε τη σίγουρη καριέρα στο εξωτερικό;

- Καθόλου. Βέβαια, αν γνώριζα ότι ερχόμενος στο ελληνικό Πανεπιστήμιο -όπου παρ' ότι έχει θεσπισθεί το ιερό αρχαιοελληνικό άσυλο και η ελεύθερη διακίνηση ιδεών- θα υπήρχαν άτομα που θα μου απαγόρευαν για 2-3 μήνες να προσεγγίσω το γραφείο μου για να δω τους φοιτητές μου και να ασχοληθώ με την έρευνά μου, ίσως να είχα πάρει άλλη απόφαση...

* Σε ένα φοιτητή σας που ακολουθεί την επιστήμη σας τι θα συνιστούσατε;

- Ότι αξίζει να σπουδάσει φυσικές επιστήμες, όχι τόσο για την καριέρα που θα του δώσουν, όσο γιατί θα μάθει ένα μοναδικό τρόπο σκέψης για τη λύση κάθε προβλήματος. Ιδιαίτερα η Αστροφυσική, σου ξεδιπλώνει τις πτυχές της δημιουργίας του υλικού κόσμου μας και αποκαλύπτει τη σκέψη του δημιουργού μας.

* Παρατηρώντας το Σύμπαν κοιτάζουμε πίσω στο χρόνο. Η Αστρονομία είναι η Αρχαιολογία του Σύμπαντος;

Καλλιτεχνική απεικόνιση του zb_GND_5296, του πιο μακρινού γαλαξία που βρίσκεται σε απόσταση 30 δισεκατομμυρίων ετών φωτός από τη Γη. (Πηγή: V. Tilvi, S.L. Finkelstein, C. Papovich, NASA, ESA, A. Aloisi, The Hubble Heritage, HST, STScI, και AURA)

- Επειδή το φως ταξιδεύει με πεπερασμένη ταχύτητα, ό,τι βλέπουμε σήμερα αφορά την κατάσταση της πηγής του φωτός στο παρελθόν, όταν εξέπεμψε το φωτεινό σήμα. Για παράδειγμα, βλέπουμε τη Σελήνη όπως ήταν 1,3 δευτερόλεπτα πριν το παρόν, τον Ήλιο όπως ήταν πριν από 8 λεπτά, το λαμπρό Βέγα στον αστερισμό της Λύρας όπως ήταν πριν από 25 χρόνια, το μεγάλο σφαιρωτό σμήνος στον αστερισμό του Ηρακλή όπως ήταν πριν από 25.000 έτη και το μακρινότερο γαλαξία zb_GND_5296 όπως ήταν πριν από 13 δισεκατομμύρια έτη, δηλαδή μόλις 700 εκατομμύρια έτη μετά την πύρινη δημιουργία του Σύμπαντος πριν από 13,7 δισεκατομμύρια έτη.

* Κάτοικοι ενός ασήμαντου πλανήτη σε ένα αχανές Σύμπαν;

- Μελετώντας το φυσικό μας Σύμπαν είναι δυνατό να αποκτήσουμε μια βαθύτερη αντίληψη για τη θέση μας μέσα στο μέγα σχήμα του υλικού κόσμου. Έτσι έχουμε συνειδητοποιήσει πως είμαστε εφήμερα νοήμονα πλάσματα που κατοικούμε ένα μικροσκοπικό πλανήτη, που αενάως περιστρέφεται γύρω από τον ζωοδότη Ήλιο, ένα από τα εκατοντάδες δισεκατομμύρια παρόμοια άστρα τα οποία περιστρέφονται περί το κέντρο του Γαλαξία μας, μια τυπική νησίδα του Σύμπαντος, η οποία με τη σειρά της είναι ένα απλό μέλος κάποιου από τα αναρίθμητα παρόμοια σμήνη και υπερσμήνη γαλαξιών που πλημμυρίζουν τον ασύλληπτο αλλά πεπερασμένο κοσμικό χωρόχρονο. Όμως, τα ανθρώπινα πλάσματα δεν είμαστε απλά συνδυασμοί μορίων και ατόμων με δεσμούς σε μακρινούς κόσμους και εποχές. Σε αντίθεση με την ύλη, τα ανθρώπινα πλάσματα διαθέτουμε κάτι που ίσως είναι μοναδικό στις αχανείς εκτάσεις της ορατής κοσμικής ύλης: μιαν αθέατη εσωτερική σπίθα, η οποία μας ωθεί συνεχώς να θρώσκομε προς τα άνω (άνθρωποι).

* Ωρίωνας, Λύρα, Κόμη Βερενίκης, Ανδρομέδα, Κηφέας, Κασσιόπη... ο μυθολογικός μας ουρανός;

Ο αστερισμός του Ωρίωνα κατέχει πολύ περισσότερο από τρία αστέρια στη σειρά. Μια βαθιά έκθεση δείχνει τα πάντα, από το σκοτεινό νεφέλωμα μέχρι τα αστρικά σμήνη, όλα ενσωματωμένα σε μια εκτεταμένη φωτογραφία των αέριων δεσμών στο ευρύτερο Μοριακό Σύμπλεγμα Νεφών του Ωρίωνα. Τα φωτεινότερα τρία αστέρια στην άκρη αριστερά είναι πράγματι τα περίφημα τρία αστέρια που απαρτίζουν τη ζώνη του Ωρίωνα. Ακριβώς κάτω από τον Alnitak, το χαμηλότερο από τα τρία αστέρια της ζώνης, είναι το Νεφέλωμα Φλόγα, λάμπει από το διεγερμένο αέριο υδρογόνο και βυθίζεται σε νήματα από σκούρα καφέ σκόνη. Κάτω από το κέντρο του πλαισίου και ακριβώς στα δεξιά του Alnitak βρίσκεται το Νεφέλωμα του Αλόγου, μια σκοτεινή εσοχή της πυκνής σκόνης που έχει ίσως την πιο αναγνωρίσιμη μορφή νεφελώματος στον ουρανό. Επάνω δεξιά βρίσκεται το M42, το Νεφέλωμα του Ωρίωνα, ένα ενεργειακό καζάνι ταραχώδους αερίου, ορατό με γυμνό μάτι, που δίνει τη γέννηση σε μια νέα ανοικτή συστάδα αστεριών. Αμέσως στα αριστερά του M42 είναι ένα εξέχων γαλαζωπό νεφέλωμα ανάκλασης που ονομάζεται μερικές φορές Running Man και στεγάζει πολλά φωτεινά μπλε αστέρια. Η παραπάνω εικόνα, ένα σύνθετο ψηφιακά ραμμένο πανόραμα χρειάστηκε αρκετές νύχτες για να γίνει, καλύπτει μια έκταση με τα αντικείμενα του που είναι περίπου 1.500 έτη φωτός μακριά και εκτείνεται σε περίπου 75 έτη φωτός. The constellation of Orion holds much more than three stars in a row. A deep exposure shows everything from dark nebula to star clusters, all imbedded in an extended patch of gaseous wisps in the greater Orion Molecular Cloud Complex. The brightest three stars on the far left are indeed the famous three stars that make up the belt of Orion. Just below Alnitak, the lowest of the three belt stars, is the Flame Nebula, glowing with excited hydrogen gas and immersed in filaments of dark brown dust. Below the frame center and just to the right of Alnitak lies the Horsehead Nebula, a dark indentation of dense dust that has perhaps the most recognized nebular shapes on the sky. On the upper right lies M42, the Orion Nebula, an energetic caldron of tumultuous gas, visible to the unaided eye, that is giving birth to a new open cluster of stars. Immediately to the left of M42 is a prominent bluish reflection nebula sometimes called the Running Man that houses many bright blue stars. The above image, a digitally stitched composite taken over several nights, covers an area with objects that are roughly 1,500 light years away and spans about 75 light years. Credit & Copyright: Rogelio Bernal Andreo (Deep Sky Colors)

- Είναι οι ίδιοι αστερισμοί που κατά τον Όμηρο κατηύθυναν τον Οδυσσέα στο τελικό τμήμα του ταξιδιού του στην «Οδύσσεια». Με απόφαση της Διεθνούς Αστρονομικής Ενώσεως, η επιφάνεια της ουράνιας σφαίρας είναι χωρισμένη σε 88 περιοχές -τους αστερισμούς- καθεμιά από τις οποίες φέρει ονόματα κυρίως από την ελληνική μυθολογία. Ειδικά στη ναυσιπλοΐα, ήταν μεγάλη η σημασία τους πριν από την εφεύρεση της πυξίδας, αφού οι ναυτικοί βασίζονταν στην παρατήρηση των αστερισμών για να μπορέσουν να προσανατολιστούν το βράδυ.

* Γιατί δεν διδάσκεται η Αστροφυσική στα σχολεία;

- Έχω και εγώ το ίδιο ερώτημα... Για την ώρα προτεραιότητα έχουν άλλα μαθήματα, όπως οι Αρχές Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων! Κρίμα, πάντως, γιατί διευρύνει τους ορίζοντες των μαθητών, θα 'λεγα τους κάνει καλύτερους αυριανούς πολίτες, «Αν δεν στηρίξεις το ένα σου πόδι έξω απ' τη Γη, ποτέ σου δεν θα μπορέσεις να σταθείς επάνω της» κατά τον Ελύτη.

* «Μουσικήν ποίει και εργάζου», το δόγμα σας;

Αρχαία τοιχογραφία, Μουσείο Εφέσου, 1ος-5ος αιώνας. Wall painting at a house depicting Socrates, 1st-5th century CE. Museum of Ephesus.

- Ναι, γιατί η εντολή αυτή που στο όνειρό του λαμβάνει ο Σωκράτης (Φαίδων 60γ - 62γ), αναδεικνύει τη σημασία της παιδείας στην ανθρώπινη ζωή, εφ' όσον η παιδεία έχει τελικό στόχο την ανύψωση του ανθρώπου από άτομο σε πρόσωπο με γνώση και ευαισθησία, με κρίση και ανθρωπιά, με εσωτερική καλλιέργεια και κοινωνική συνείδηση.

* Στο Αστεροσκοπείο τι ζητήματα αντιμετωπίζετε;

The Antikythera mechanism (Fragment A – front). For astronomy and calendar studies, the Metonic cycle or Enneadecaeteris (from Ancient Greek: ἐννεακαιδεκαετηρίς, "nineteen years") is a period of very close to 19 years that is remarkable for being nearly a common multiple of the solar year and the synodic (lunar) month. The Greek astronomer Meton of Athens (fifth century BC) observed that a period of 19 years is almost exactly equal to 235 synodic months and, rounded to full days, counts 6,940 days. The difference between the two periods (of 19 years and 235 synodic months) is only a few hours, depending on the definition of the year. A mechanical computation of the cycle is built into the Antikythera mechanism.

- Το Αστεροσκοπείο έχει μοναδική πορεία που ξεκινά τον 5ο αιώνα π.Χ., με τον Αθηναίο αστρονόμο Μέτωνα, ο οποίος είχε το ηλιοτρόπιό του πάνω στην Πνύκα. Δηλαδή, είναι το αρχαιότερο παγκοσμίως. Θα 'θελα να συμβάλω στο να μετατραπεί το Αστεροσκοπείο από το αρχαιότερο ελληνικό ερευνητικό κέντρο σε ένα από τα καλύτερα στον κόσμο. Η συγκυρία είναι δύσκολη, αλλά νομίζω πάμε πολύ καλά.

Χαμηλή χρηματοδότηση

* Διατελέσατε μέλος του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας και Τεχνολογίας; Τι διαπιστώσατε;

- Παρ' ότι στη χώρα μας έχουμε εξαιρετικούς και ευρηματικούς ερευνητές, η χρηματοδότηση της έρευνας είναι η χαμηλότερη σε όλη την Ευρώπη..

* Τι σας ενοχλεί στην Ελλάδα σήμερα;

- Η απαξίωση του ελληνικού ονόματος εντός και εκτός Ελλάδος.

* Θα τα καταφέρει η Ελλάδα να γίνει (οικονομικά) αυτόφωτη;

- Οι Έλληνες εκτός συνόρων διαπρέπουν (και οικονομικά). Γιατί όχι και στη χώρα τους; Προϋπόθεση ωστόσο είναι να αλλάξουμε ριζικά νοοτροπία.

Συνέντευξη στον ΓΙΩΡΓΟ ΚΙΟΥΣΗ

Πηγή: Ελευθεροτυπία

To μπλε φως «ξυπνάει» τον εγκέφαλο, Blue Lights Shown to Give a Brain Boost!

«Αλλαγές» στο βιολογικό ρολόι του οργανισμού προκαλεί το μπλε φως, ξυπνώντας τον εγκέφαλο. Feel the power of the blue light...

Ξυπνήστε με ένα φλιτζάνι ζεστό καφέ, ή ανάβοντας... το μπλε φως! Αυτό υποστηρίζουν σουηδοί επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο Mid Sweden, οι οποίοι μελέτησαν τη δράση της καφεΐνης και του μπλε φωτός στον εγκέφαλο.

Can anything possibly beat the first coffee of the day? Now it seems, there could be a new kid on the block that threatens to topple the office coffee machine. It’s safe, legal and cheaper than a Starbuck’s. Move over Mr Drinks Dispenser and make way for invigorating power of the Blue Light Bulb!

Διαπίστωσαν λοιπόν, ότι οι εθελοντές που εκτίθεντο σε μπλε φως εμφάνιζαν καλύτερες επιδόσεις σε τεστ σχετικά με τη λειτουργία του εγκεφάλου, ενώ έχαναν δυσκολότερα την προσοχή τους συγκριτικά με άλλους.

PET Brain Scan of an Awake Brain: Blue Light of wavelength 460nm switches the brain into 'awake' mode.

«Το μπλε φως φάνηκε να επηρεάζει θετικά μια σειρά από “ρυθμίσεις” του οργανισμού, ανάμεσα στις οποίες συγκαταλέγονται η γνωστική λειτουργία του εγκεφάλου και η κατάσταση εγρήγορσης» αναφέρουν οι επιστήμονες. Ξεκαθαρίζουν ωστόσο ότι η ώρα έκθεσης στο μπλε φως θα πρέπει να είναι συγκεκριμένη, καθώς αν κάτι τέτοιο συμβεί κατά τις νυχτερινές ώρες μπορεί να διαταράξει το βιολογικό ρολόι του οργανισμού, προκαλώντας προβλήματα ύπνου.

Φωτεινή μπλε «δύναμη»

Τα νέα ευρήματα έρχονται να προστεθούν σε εκείνα προηγούμενων μελετών σύμφωνα με τα οποία το μπλε φως μπορεί να βελτιώσει γνωστικές ικανότητες όπως π.χ. η μνήμη, η εγρήγορση και ο χρόνος αντίδρασης.

Σύμφωνα με τους ειδικούς, το μπλε φως είναι ικανό να πυροδοτήσει βιολογικές αλλαγές στον οργανισμό και για τον λόγο αυτόν ήδη χρησιμοποιείται στο πλαίσιο ιατρικών θεραπειών.

Πρόσφατα, επιστήμονες από το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Χαϊδελβέργης, ανέπτυξαν ένα τεχνολογικά προηγμένο επίθεμα το οποίο μεταδίδει μπλε φως στο σημείο του πόνου, περιορίζοντάς τον.

Από την άλλη πλευρά, μελέτη του Πανεπιστημίου Compultense της Μαδρίτης, η οποία είχε δημοσιευθεί στο επιστημονικό έντυπο «Photochemistry and Photobiology», είχε δείξει ότι η έκθεση στο μπλε φως των LED μπορεί να προκαλέσει ανεπανόρθωτη βλάβη στην όραση μειώνοντας τη διάρκεια ζωής των φωτοϋποδοχέων, των πολύτιμων φωτοευαίσθητων κυττάρων των ματιών μας.

Ο «τρομοκράτης» των τυραννόσαυρων. Dinosaur that terrorised the Tyrannosaurs found

Καλλιτεχνική απεικόνιση του Siats meekerorum που αποτελούσε τον φόβο και τον τρόμο όλων των ζώων στον πλανήτη πριν την έλευση του T.rex. An illustration of a Siats meekerorum dinosaur. Photo: AFP

Στην έρημο της Γιούτα, ένα από τους «παραδείσους» των παλαιοντολόγων, ανακαλύφθηκαν τα απολιθώματα ενός άγνωστου μέχρι σήμερα είδους δεινοσαύρου. Όπως φαίνεται, πρόκειται για έναν γιγάντιο σαρκοβόρο δεινόσαυρο που προϋπήρχε των τυραννόσαυρων και, σύμφωνα με τους ειδικούς, συνυπήρξε με αυτούς για μικρό χρονικό διάστημα τρομοκρατώντας στην κυριολεξία τους πρώτους τυραννόσαυρους που εμφανίστηκαν στον πλανήτη μας.

Απλά… τρομακτικός

An illustration showing Siats within its ecosystem, eating an Eolambia and intimidating early, small-bodied tyrannosauroids (Lindsay Zanno/Julio Lacerda)

Τα πρώτα ευρήματα του δεινοσαύρου εντοπίστηκαν πριν από 4 χρόνια και τα περισσότερα βρίσκονταν σε μια απόκρημνη δυσπρόσιτη πλαγιά της ερήμου. Χρειάστηκαν δύο χρόνια για να εντοπιστούν όλα τα απολιθώματα που βρίσκονταν εκεί και άλλα δύο χρόνια για να γίνει η μελέτη τους. Την ανακάλυψη έκαναν παλαιοντολόγοι με επικεφαλής ειδικούς του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Βόρειας Καρολίνας και του Μουσείου Φυσικών Επιστημών της Βόρειας Καρολίνας.

Όπως προέκυψε, το άγνωστο μέχρι σήμερα είδος κυριαρχούσε στη Βόρεια Αμερική πριν από περίπου 100 εκατομμύρια έτη, τουλάχιστον 30 εκατομμύρια έτη πριν εμφανιστεί ο Τυραννόσαυρος ρεξ. 

Giant meat eating dinosaur Siats meekerorum. Image by Weldt

Το νέο είδος ονομάστηκε Siats meekerorum που είναι το όνομα ενός τέρατος το οποίο περιγράφουν οι μύθοι των τοπικών αρχαίων φυλών. Το εν λόγω τέρας βέβαια έτρωγε ανθρώπους ενώ ο δεινόσαυρος έτρωγε οτιδήποτε βρισκόταν στο διάβα του, ακόμη και τους πρώτους τυραννόσαυρους που έκαναν την εμφάνισή τους στη Γη.

Σύμφωνα με τους ειδικούς που μελετούν τα απολιθώματα, ο S.meekerorum ξεπερνούσε σε μήκος τα δέκα μέτρα και ζύγιζε περίπου 4 τόνους. Όπως όλοι οι γιγάντιοι σαρκοβόροι δεινόσαυροι, έτσι και αυτός είχε ένα τεράστιο στόμα γεμάτο με κοφτερά δόντια ορισμένα εκ των οποίων είχαν μήκος 20 εκατοστά!

«Ήταν ένα κολοσσιαίο σαρκοβόρο και, όπως προκύπτει ,μπαίνει κατευθείαν στη δεύτερη θέση της λίστας των μεγαλύτερων σε μέγεθος θηρευτών που έχουν εμφανιστεί στη Γη, πίσω μόνο από τον T.rex» αναφέρει η Λίντσεϊ Ζάνο, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας. Η ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Nature Communications».

Τα πρώτα «φώτα» του Γαλαξία κρύβουν... σκοτεινά μυστικά. Hubble views an old and mysterious cluster

To Messier 15 εξακολουθεί να φωτοβολεί στον Γαλαξία και οι νέες εικόνες του μπορεί να βοηθήσουν τους επιστήμονες να μάθουν περισσότερα για τις μαύρες τρύπες. This cluster of stars is known as Messier 15, and is located some 35 000 light-years away in the constellation of Pegasus (The Winged Horse). It is one of the oldest globular clusters known, with an age of around 12 billion years. Both very hot blue stars and cooler golden stars can be seen swarming together in the image, becoming more concentrated towards the cluster's bright centre. Messier 15 is one of the densest globular clusters known, with most of its mass concentrated at its core. As well as stars, Messier 15 was the first cluster known to host a planetary nebula, and it has been found to have a rare type of black hole at its centre. This new image is made up of observations from Hubble's Wide Field Camera 3 and Advanced Camera for Surveys in the ultraviolet, infrared, and optical parts of the spectrum. Credit: NASA, ESA

Δημιουργήθηκαν σχεδόν ταυτόχρονα με τον γαλαξία μας και ήταν από τα πρώτα που έλαμψαν σε αυτόν φωτίζοντας τον στο Σύμπαν. Πρόκειται για το σφαιρωτό αστρικό σμήνος Messier 15 που έχει ηλικία 12 δισ. έτη. 

This video sequence begins with a zoom through the constellation of Pegasus (The Winged Horse), finishing with Hubble observations of Messier 15, one of the oldest and densest globular clusters known. This glittering cluster contains over 100 000 stars, as well as something more exotic and mysterious at its core: a rare type of black hole. Credit: NASA, ESA, Digitized Sky Survey 2, Nick Risinger

Το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble έστρεψε τον φακό του εκεί και κατέγραψε νέες εικόνες που δείχνουν το σμήνος αυτό να εξακολουθεί να λάμπει και να φωτίζει τον Γαλαξία. Στο σμήνος αυτό υπάρχει μια «παράξενη» μελανή οπή και οι νέες εικόνες αναμένεται να προσφέρουν νέα στοιχεία για αυτές.

Τα σφαιρωτά σμήνη

Σφαιρωτό σμήνος ή σφαιρωτό αστρικό σμήνος ονομάζεται στην αστρονομία μία σχετικώς πυκνή συγκέντρωση αστέρων με σφαιρικό ή σχεδόν σφαιρικό σχήμα, που περιφέρεται γύρω από το κέντρο ενός γαλαξία ως δορυφόρος του. Οι αστέρες που αποτελούν τα σφαιρωτά σμήνη είναι ισχυρώς δεσμευμένοι από τη βαρύτητα του κάθε σμήνους, πράγμα που δίνει στα σμήνη αυτά το σφαιρικό τους σχήμα.

Η μελέτη των σφαιρωτών αστρικών σμηνών είναι εξαιρετικά σημαντική για να συνθέσουν οι επιστήμονες το παζλ των κοσμικών διεργασιών που οδήγησαν στη μαζική παραγωγή άστρων στο πρώιμο Σύμπαν η οποία σηματοδότησε τη δημιουργία των γαλαξιών.

Βρέθηκε αρχαίο κρασί, ηλικίας 3.700 ετών, σε κελάρι. Team finds one of civilization's oldest wine cellars

These 3,700-year-old jars were discovered in an ancient palatial wine cellar unearthed by researchers at Tel Kabri in July 2013. The team worked in day and night shifts to excavate a total of 40 intact vessels during its six-week dig. Credit: Eric H. Cline, George Washington University

Αμερικανοί και Ισραηλινοί αρχαιολόγοι εντόπισαν ένα κελάρι ηλικίας 3.700 ετών που αποτελούσε τμήμα ανακτόρου αρχαίων Καναανιτών στη περιοχή Ναχαρίγια στο βόρειο Ισραήλ. Μέσα στους αμφορείς εντός του κελαριού βρέθηκε -κυριολεκτικά- πεπαλαιωμένο (κόκκινο, αλλά και πιθανώς λευκό) κρασί που οι επιστήμονες εικάζουν πως χρησιμοποιείτο ως εκλεκτό ποτό στα πολυτελή συμπόσια που διοργάνωνε ο άρχοντας που διέμενε στο ανάκτορο.

Ο αρχαιολόγος Ζαχ Ντάνσετ καθαρίζει αμφορείς στη περιοχή Ναχαρίγια. Στο αρχαίο κρασί βρέθηκαν ίχνη από μέλι, μέντα, κέδρο, ρετσίνι και κανέλλα, που χρησιμοποιούντο ως αρωματικά.

«Δεν είναι ακριβώς το κρασί που κάποιος από εμάς περιμένει πως θα πιεί στο σπίτι του, μετά από μια δύσκολη ημέρα στη δουλειά», τονίζει ο αρχαιολόγος του πανεπιστημίου του Μπραντέις, Αντριου Κοχ, επισημαίνοντας πως στο μείγμα των συστατικών του ηδύποτου αυτού βρέθηκαν ίχνη από μέλι, μέντα, κέδρο, ρετσίνι και κανέλλα.

«Η ανακάλυψη αυτή καταδεικνύει πόσο εκλεπτυσμένες ποικιλίες κρασιών παρασκεύαζαν στην περιοχή αυτή από την αρχαιότητα», σημειώνει ο Ερικ Κλάιν του πανεπιστημίου Τζορτζ Ουάσινγκτον προσθέτοντας πως βρέθηκαν περίπου 40 αμφορείς χωρητικότητας 60 λίτρων, χωρίς να αποκλείει το ενδεχόμενο στο μέλλον να βρεθούν κι άλλοι σε κάποιο, ανεξερεύνητο ακόμη, μέρος του παλατιού κάτω από τη γη.

Κρασί των 4.200 ετών ανακαλύφθηκε στο πλαίσιο ανασκαφής του 3ου προγράμματος ελληνογαλλικής συνεργασίας που άρχισε το 2008. Ειδικότερα εργασίες ανασκαφής έχουν ξεκινήσει συστηματικά από το 1960 μέχρι το 1975, υπήρξε μια δεύτερη φάση από το 1986 έως 2000 και το 2008 έχει αρχίσει το πρόγραμμα που είναι σε εξέλιξη μέχρι σήμερα. Σύμφωνα με την αρχαιολόγο, ο προϊστορικός  οικισμός των Φιλίππων, που έχει το τοπωνύμιο  Ντικιλί Τας, είναι ένας μεγάλος προϊστορικός οικισμός και πολύ σημαντικός στον ελληνικό χώρο και στα Βαλκάνια γενικότερα. Και η στρωματογραφία του και τα στοιχεία για την εξέλιξη του πολιτισμού από την νεολιθική εποχή μέχρι και την ύστερη εποχή του χαλκού, αντιπροσωπεύεται στις ανασκαφές και στα ευρήματα που έχουν βγει στο φως μέχρι τώρα. Είναι δηλαδή μία από τις καλύτερα ανασκαμμένες προϊστορικές θέσεις της Ελλάδας. Τα στοιχεία που έχει προσφέρει για την τεχνολογία, τη διατροφή, τις ασχολίες των ανθρώπων και τις δοξασίες της  πίστης είναι πολύ πλούσια.

Δεν φημίζεται όμως μόνο η Μέση Ανατολή για το αρχαίο της κρασί.

Στον προϊστορικό οικισμό του Ντικιλί-Τας ανακαλύφθηκαν τα παλαιότερα δείγματα κρασιού που έχουν καταγραφεί έως και σήμερα σε ολόκληρη την Ευρώπη. Χρονολογούνται το 4.200 π.Χ. και ανατρέπουν τα δεδομένα που υπήρχαν έως και πρόσφατα για τη ζωή των ανθρώπων κατά τη νεολιθική περίοδο. Οι πρώτες ενδείξεις είχαν βρεθεί ήδη στο προηγούμενο ανασκαφικό πρόγραμμα  το 1990 περίπου. Τότε είχαν περισυλλεγεί  από την επίχωση οι πρώτοι σπόροι σταφυλιών. Στο συγκεκριμένο σημείο όμως που είχαν βρεθεί αυτές οι ενδείξεις δεν είχαν ολοκληρωθεί οι έρευνες. Οι επιστήμονες είχαν την ιδέα ότι κάτι συμβαίνει και έθεσαν ως στόχο να το ανακαλύψουν σε επόμενη ανασκαφή. Έτσι και έγινε και, «έγινε δυνατόν να το επιτύχουμε τώρα. Αυτά είναι καινούρια στοιχεία αδημοσίευτα επιστημονικά. Πρόκειται πολύ σύντομα να βγουν σε επιστημονικά περιοδικά. Αυτοί οι απανθρακωμένοι καρποί σταφυλιών, σταφύλια πατημένα που έχουν μείνει οι σπόροι μαζί με τις φλούδες και έχουν διατηρηθεί ως στέμφυλα δηλαδή τα τσίπουρα που λέμε». Αυτά διατηρήθηκαν επί 6.000 χρόνια, σύμφωνα με την κ. Μαλαμίδου,  η οποία εξήγησε από πού και με ποια ευρήματα πιστοποιείται η ύπαρξη του κρασιού «Είναι ένας συνδυασμός ενδείξεων.

Το γεγονός ότι αυτά τα απανθρακωμένα υπολείμματα βρέθηκαν σε μεγάλη συγκέντρωση μέσα σε αγγεία σημαίνει ότι τα είχαν αποθηκεύσει, δεν ήταν δηλαδή πεταμένα. Και τα αγγεία αυτά ήταν μέσα σε ένα σπίτι, στο περιβάλλον ενός νεολιθικού σπιτιού. Είναι σαφώς πάνω στο δάπεδο στο εσωτερικό ενός νεολιθικού σπιτιού που γνωρίζουμε πλέον καλά τη μορφή του, τα όρια του και όλη την οικοσκευή. Τα στέμφυλα λοιπόν μέσα σε πήλινα αγγεία μας οδηγούν στην ένδειξη ότι ήδη οι άνθρωποι είχαν πατήσει τα σταφύλια και είχαν πάρει τον χυμό.

Πριν από λίγο καιρό ανακαλύφθηκε το αρχαιότερο δείγμα οίνου που έχει βρεθεί ποτέ σε ανασκαφές στην Ευρώπη, με ηλικία 6.200 ετών και μάλιστα σε ελλαδικό έδαφος, στον αρχαιολογικό χώρο των Φιλίππων κοντά στη Δράμα. Τα υπολείμματα κρασιού βρέθηκαν πάνω σε αρχαία κεραμικά στην οικία 1 του προϊστορικού οικισμού Ντικιλί Τας και χρονολογούνται στο 4.200 π.Χ. Επίσης, ανακαλύφθηκαν απανθρακωμένα κουκούτσια σταφυλιού μαζί με δέρματα που χρησιμοποιήθηκαν για το πάτημα των σταφυλιών.

Ο οικισμός κατοικείτο από το 6.500 π.Χ., σύμφωνα με τους αρχαιολόγους της κοινής ελληνογαλλικής ανασκαφής που ξεκίνησε το 2008.