Vilhelm Hammershoi: H ποίηση της σιωπής των κλειστών χώρων. Vilhelm Hammershøi: Τhe poetry of silence

Ψηλά παράθυρα. 1913. Μουσείο. Ordrupgaard, Charlottenlund. Δανία. Vilhelm Hammershøi, The Tall Windows, 1913. Oil on canvas, Ordrupgaard Museum, Charlottenlund, Denmark.

Ήρθε η ώρα να μιλήσουμε για τον Δανό ζωγράφο Vilhelm Hammershoi (1864-1916) ή μάλλον να αφήσουμε το έργο του να μας μιλήσει για τη σιωπή των κλειστών χώρων, του εσωτερικού των δωματίων. Η ποίηση της σιωπής! Γιατί ποιητική είναι η ατμόσφαιρα των εικόνων του Hammershoi.

Εσωτερικό δωματίου με φως του ήλιου στο δάπεδο. 1900. Aarhus Μουσείο Τέχνης. Κοπεγχάγη. Vilhelm Hammershøi, Sunbeams or Sunshine. Dust Motes Dancing in the Sunbeams, 1900 (oil on canvas, 70 x 59 cm).

Ο Hammershoi γεννήθηκε στην Κοπεγχάγη όπου και έζησε όλη του ζωή. Ζωγράφισε ένα μεγάλο αριθμό έργων που απεικονίζουν κυρίως το εσωτερικό σκοτεινών δωματίων του σπιτιού, φωτισμένο αχνά από τις αχτίνες του ήλιου που διεισδύουν κρυφά από τα παράθυρα. 

Εσωτερικό δωματίου. Strandgade 30. 1908. Aarhus Mουσείο Τέχνης. Κοπεγχάγη.

Συχνά τοποθετεί μέσα στο χώρο γυναικείες μορφές, που τις περισσότερες φορές τις παρουσιάζει από πίσω, χωρίς να αποκαλύπτει το πρόσωπό τους ή αυτό που κάνουν. 

Εσωτερικό δωματίου, 1899. Πινακοθήκη Tate. Λονδίνο. Vilhelm Hammershøi, Interior, 1899. Oil on canvas, 64.5 x 58.1 cm.

Άλλες φορές, πάλι, απεικονίζει γυναίκες να είναι απορροφημένες σε κάποια οικιακή ασχολία. Αποτυπώνει τη γοητεία μιας στιγμής κρυφής ιδιωτικής ζωής που συγκινεί με την απλότητα των χρωμάτων και των γραμμών, ενώ ταυτόχρονα συναρπάζει με το μυστήριο.

Self-portrait, 1895.

Γεννήθηκε και έζησε στην Κοπεγχάγη. Σπούδασε στη Βασιλική Ακαδημία των Καλών Τεχνών της Δανίας. Τα πρώτα του έργα προκάλεσαν μάλλον αρνητικά σχόλια από τους καλλιτεχνικούς κύκλους της Κοπεγχάγης λόγω των σκοτεινών χρωμάτων και των συγκεχυμένων γραμμών που θύμιζαν περισσότερο σχέδιο παρά ζωγραφική. Στα έργα του Ηammershoi διακρίνεται αισθητά η επιρροή του Αγγλοαμερικανού ζωγράφου Whistler. Ωστόσο, δεν πρέπει να παραβλέψουμε και την επιρροή των Ολλανδών ζωγράφων του 17ου αίωνα, όπως για παράδειγμα του Βερμέερ. Ο Hammersoi ταξίδεψε στην Αγγλία και την Ολλανδία για να δει έργα τους.

Danish painter, born in Copenhagen, where he lived throughout his life. The son of a merchant, he was trained in drawing from the age of eight and studied at the Royal Danish Academy of Fine Arts. As a young artist, he was influenced by Whistler. His early work aroused some controversy, initially over its limited colour range and somewhat sketchy handling. The rejection of Bedroom by the Academy jury in 1890 was the catalyst for the creation of a new Independent Exhibition the following year. Hammershøi is best known for his paintings of interiors, generally in a restricted greyish colour range. Where there is a figure, usually female, it is either seen from behind, absorbed in some task, or wrapped in contemplation of something beyond the space of the painting.

The artist drew inspiration from the paintings of 17th-century Holland, especially a group of works then attributed to Peter de Hooch but now believed to be by Peter Janssens Elinga. Like the Dutch painter, he was preoccupied with near empty spaces and the effects of light from a window. The setting was Hammershøi's own apartment. He made particular play with open and closed doors to suggest a space beyond what the spectator can see directly. It is the elusiveness and sense of the mysterious which links Hammershøi to the international Symbolist aesthetic. He also painted landscapes and the exteriors of buildings. These are bereft of any human presence, even in his depiction of what was in reality the busy thoroughfare running by Gentoffte Lake. The painter was as reserved in his life as in his art. When he died he was internationally famous, but after his death his work was largely forgotten until a revival of interest began in the 1980s. Text Source: A Dictionary of Modern and Contemporary Art (Oxford University Press).

Photograph of Anna Hammershøi, 1886. An official carte de visite portrait of the subject of Hammershøi's painting, his nineteen-year-old sister Anna, taken by the Court Photographer Budtz Müller. Credit: Dept. of maps, pictures and photographs, Royal Library, Copenhagen.

Η προσωπογραφία ενός κοριτσιού, 1885. Συλλογή Hirschsprung. Κοπεγχάγη. Είναι η Άννα, η αδελφή του ζωγράφου. Στα πρώτα έργα του χρησιμοποιούσε συχνά την αδελφή του ως μοντέλο. Vilhelm Hammershøi, Portrait of a Young Girl, 1885 (oil on canvas). Hammershøi's portrait of his sister Anna was painted when the artist was 21. The Danish Royal Academy passed over the work when judging the 1885 Neuhausen Prize, and the omission prompted a furious backlash from fellow artists who saw considerable potential in the young painter's work.

Νεαρή γυναίκα από πίσω, 1904. Randers Συλλογή. Κοπεγχάγη. Vilhelm Hammershøi, Interior with Young Woman from Behind, 1904.

Φωτογραφία από το σπίτι των γονιών του Hammershoi γύρω στα 1890. Photograph from the home of Vilhelm Hammershøi’s parents, circa 1890. The living room of the Hammershøi family home, as photographed by the painter V. Schønheyder Møller. Hammershøi's portrait hangs on the wall, and Anna herself is seated at the piano.

Εσωτερικό με γυναίκα στο πιάνο. Οδός Strandgade 30. 1901. Ιδιωτική Συλλογή. Vilhelm Hammershøi, Interior with Woman at Piano, Strandgade 30, 1901 (oil on canvas, 55.9 x 45.1 cm).

Εσωτερικό δωματίου με φως ήλιου. 1906. Πινακοθήκη Tate. Interior, Sunlight on the Floor, 1906. Oil on canvas, 51.8 x 44 cm.

Vilhelm Hammershøi in the courtyard of Strandgade 30, winter 1907. Ida can be seen looking through a window of the couple's apartment. Hammershøi painted the interior of this old merchant house in Copenhagen more than 60 times, and many of the images on which his reputation is founded were created here. In a rare interview Hammershøi commented: "Personally I am fond of the old; of old houses, of old furniture, of that quite special mood that these things possess." Credit: The Hirschsprung Collection.

To 1898 μετακόμισε σ᾽ένα παλιό εμπορικό σπίτι, χτισμένο από το 1636, στην οδό Strandgade 30. Πολλά από τα έργα του (πάνω από εξήντα) απεικονίζουν εσωτερικούς χώρους αυτού του σπιτιού με μοντέλο τη γυναίκα του Ida με την οποία παντρεύτηκε το 1891.

Vilhelm Hammershøi, Ida Reading a Letter, before 1916.

Ο περίφημος πίνακας του Η Ίντα διαβάζει ένα γράμμα πουλήθηκε πανάκριβα σε δημοπρασία έργων τέχνης το 2012. Ο Hammershoi απεικονίζει στο εσωτερικό ενός δωματίου τη γυναίκα του Ίντα (η Ίντα υπήρξε το μοντέλο του για πολλά έργα του) να στέκεται πίσω από το τραπέζι διαβάζοντας με προσήλωση ένα γράμμα. Βλέπουμε δύο λευκές πόρτες στο δωμάτιο… η μία είναι κλειστή και η άλλη ανοιχτή. Λευκό τραπεζομάντηλο στο τραπέζι όπου διακρίνουμε μια καφετιέρα, ένα φλιτζάνι και ένα πιάτο. Η αίσθηση της απόλυτης σιωπής κυριαρχεί στο δωμάτιο…ένας υπέροχος πίνακας που αποτυπώνει την "ποίηση" μιας ιδιωτικής στιγμής, της στιγμής της ανάγνωσης ενός γράμματος. Πρόκειται από τα πρώτα του έργα που απεικονίζει το εσωτερικό  δωματίων της κατοικίας του στην οδό Strandgade 30. Τα δωμάτια αυτού του σπιτιού με τη μορφή κυρίως της γυναίκας του  Ida έχουν αποτελέσει πολλές φορές θέμα των έργων του.

In 2005, Hammershøi's life and oeuvre was featured in a BBC television documentary, Michael Palin and the Mystery of Hammershoi, with the British comedian and writer Michael Palin. In the programme, Palin, fascinated by Hammershøi, whose pictures he conceived as having a distinct enigmatic coolness and distance about them, sets out to unlock the mysteries and find out about the background of Hammershøi. Palin, wanting to know of his inspirations and the reason for these mystical pictures, started his search in Hayward Gallery in London, goes to Amsterdam and finally to Copenhagen.

Πηγή: annagelopoulou.blogspot.com,  http://www.theguardian.com/.

Γκρέγκορι Κόρσο. Πρώτη νύχτα στην Ακρόπολη

Gregory Corso in front of the Parthenon on the Acropolis, Athens 1959. © James Burke / LIFE

Η νύχτα ήταν ωραία

όλα τα φώτα του ουρανού αναμμένα,

η νύχτα ήταν μαύρη ήταν λευκή

και το φεγγάρι σαν το στήθος μιας γυναίκας

που βύζαινε καλά ο Παρθενώνας.

Η Πρόστασις των Κορών του Ερέχθειου. The Caryatid Porch of the Erechtheion, Athens, 421–407 BC.

Γρήγορα μέσα κι έξω απ' τις κολόνες

σαν πληγωμένο φάντασμα

τούτο ονειρεύτηκα.

Κι αυτό δεν ήταν όνειρο,

εκείνες οι καρυάτιδες στον ίσκιο του φεγγαριού

εκείνες οι καρυάτιδες

οι καρυάτιδες.

Gregory in front of the Parthenon on the Acropolis, Athens 1959. © James Burke / LIFE

Με το πρόσωπο πάνω σ' ένα στύλο έκλαψα

έκλαψα για τον ίσκιο μου

εκείνον τον αγαπημένο πιστό φρουρό

που ήταν ριγμένος πάνω στου κόσμου

το πιο όμορφο πάτωμα.

Gregory Corso, Nanos Valaoritis, Conrad Rooks, Zina Rachevsky, Athens, 1959. (Photo by James Burke).

Ο Γκρέγκορι Κόρσο (26 Μαρτίου 1930-17 Ιανουαρίου 2001) ήταν Αμερικανός ποιητής, ο νεότερος του κύκλου της beat generation (Τζακ Κέρουακ, Λώρενς Φερλινγκέτι, Άλεν Γκίνσμπεργκ, Γουίλιαμ Μπάροους κ.ά.). Το 1959 ήρθε στην Αθήνα και φωτογραφήθηκε στην Ακρόπολη.

Οι δράκοι του Avatar πετούσαν και στη... Γη. Ancient flying reptile named after 'Avatar' creature

Το άγνωστο μέχρι σήμερα είδος πτερόσαυρων έμοιαζε με τους δράκους του Avatar. An illustrated ecological reconstruction of Ikrandraco avatar. Credit: Chuang Zhao

Στον εντυπωσιακό 3D κόσμο που δημιούργησε ο Τζέημς Κάμερον στο Avatar κεντρικό ρόλο είχαν γιγάντια πτηνά-δράκοι, τα Ikran. Ερευνητές ανακάλυψαν στην Κίνα τα απολιθώματα ενός άγνωστου είδος πτερόσαυρων που πετούσε στη Γη και μοιάζει πολύ με τα πτηνά που πετούσαν στην Πανδώρα.

An illustrated head reconstruction of Ikrandraco avatar. Credit: Chuang Zhao

«Η δομή του κεφαλιού αυτού του πτερόσαυρου είναι παρόμοιος με εκείνον των Ikran. Φυσικά κανείς και τίποτε δεν μπορούσε να ‘καβαλήσει’ αυτόν τον πτερόσαυρο» αναφέρει Ξιαολίν Γουάνγκ, ο παλαιοντολόγος του Ινστιτούτου Παλαιοντολογίας και Παλαιοανθρωπολογίας Σπονδυλωτών της Κινεζικής Ακαδημίας Επιστημών μέλος της ερευνητικής ομάδας.

Οι δράκοι του Avatar είχαν όπως φαίνεται «συγγενείς» στη Γη. An flying reptile similar to James Cameron's CGI mountain banshee, the Ikran from the movie Avatar, actually existed.

Οι ερευνητές αποφάσισαν να δώσουν στο πτερόσαυρο το όνομα Ikradraci avatar που σημαίνει «δράκος Ikran από το Avatar». O Ikradraci ζούσε πριν από 120 εκ. έτη και τα ευρήματα δείχνουν ότι είχε άνοιγμα φτερών περίπου 2,5 μέτρων. Η ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Scientific Reports».

Η προέλευση της ζωής σύμφωνα με τη θεωρία της πληροφορίας. Information Theory And The Origin of Life

Most research into the origin of life focuses on the messy business of chemistry, on the nature of self-replicating molecules and on the behavior of autocatalytic reactions. Now one theorist says the properties of information also place important limits on how life must have evolved, without getting bogged down in the biochemical details. The new approach uses information theory to highlight a key property that distinguishes living from non-living systems: their ability to store information and replicate it almost indefinitely. A measure of this how much these systems differ from a state of maximum entropy or thermodynamic equilibrium. The new approach is to create a mathematical model of these informational differences and use it to make predictions about how likely it is to find self-replicating molecules in an artificial life system called Avida. And interestingly, the predictions closely match what researchers have found in practice. The bottom line is that according to information theory, environments favorable to life are unlikely to be unusual.

Η κατανόηση της προέλευσης της ζωής είναι ίσως το πιο σημαντικό πρόβλημα της επιστήμης που περιμένει ακόμα μια ολοκληρωμένη απάντηση. Ερωτήματα όπως: «ποιες συνθήκες επικρατούσαν όταν εμφανίστηκε η ζωή;» ή «πόσο πιθανό είναι να αναδυθεί η ζωή μέσα από τις προ-βιοτικές σούπες οπουδήποτε στο σύμπαν;», απασχολούν μέχρι και σήμερα πάρα πολλούς ερευνητές.

Αν και πρόκειται για συναρπαστικά ερωτήματα, είναι δύσκολο να διατυπωθούν με ένα τρόπο που να μπορούν να ερευνηθούν επιστημονικά. Το μεγαλύτερο κομμάτι της σχετικής έρευνας επικεντρώνεται στα μόρια που αποτελούν τους ζωντανούς οργανισμούς, την αυτό-οργάνωση, την αυτοκατάλυση και εν γένει στις χημικές αντιδράσεις που συμμετέχουν στο φαινόμενο της ζωής. Αλλά ακόμη και τότε είναι δύσκολο να συμφωνήσουμε για έναν ορισμό της ζωής. Οπότε δεν αποτελεί έκπληξη ότι η πρόοδος είναι αργή.

Dr. Adami is Professor for Microbiology and Molecular Genetics & Physics and Astronomy at Michigan State University in East Lansing, Michigan. As a computational biologist, Dr. Adami’s main focus is Darwinian evolution, which he studies theoretically, experimentally, and computationally, at different levels of organization (from simple molecules to brains). He has pioneered the application of methods from information theory to the study of evolution, and designed the “Avida” system that launched the use of digital life (mutating and adapting computer viruses living in a controlled computer environment) as a tool for investigating basic questions in evolutionary biology. He was also a Principal Scientist at the Jet Propulsion Laboratory where he conducted research into the foundations of quantum mechanics and quantum information theory. Dr. Adami earned a BS in physics and mathematics and a Diplom in theoretical physics from the University of Bonn (Germany) and MA and PhD degrees in physics from the State University of New York at Stony Brook. He wrote the textbook “Introduction to Artificial Life” (Springer, 1998) and is the recipient of NASA’s Exceptional Achievement Medal. He was elected a Fellow of the American Association for the Advancement of Science (AAAS) in 2011.

Ο Christoph Adami, από το πανεπιστήμιο του Michigan, στην εργασία του με τίτλο “Information-Theoretic Considerations Concerning the Origin of Life“, παρακάμπτει πολλά από αυτά τα προβλήματα αναλύοντας την προέλευση της ζωής από μια εντελώς διαφορετική σκοπιά. Η βάση για τη νέα προσέγγιση είναι η ιδέα ότι η ζωή είναι στην ουσία ένα φαινόμενο που σχετίζεται με την πληροφορία. Αυτό επιτρέπει τον Adami να αγνοήσει όλες τις περίπλοκες λεπτομέρειες της χημείας και της βιολογίας και αντ’ αυτών να θεωρήσει τις πιο βασικές ιδιότητες της ζωής, όπως αυτές καθορίζονται από τη φύση της πληροφορίας και των νόμων της φυσικής που τη διέπουν.

Ο «4ος νόμος της Θερμοδυναμικής»: όποτε υπάρχουν ο απαιτούμενος χρόνος, τα απαραίτητα ατομικά δομικά στοιχεία – άνθρακας (C) , Οξυγόνο (Ο), άζωτο (Ν) κ.λ.π. -, η κατάλληλη θερμοκρασία και μια σταθερή παροχή ελεύθερης ενέργειας, παρουσιάζεται αναγκαστικά κάποιος «οργανισμός» με πολυπλοκότητα που συνεχώς αυξάνεται. Ο οργανισμός αυτός θα έχει την ιδιότητα να ελαττώνει την εντροπία του, ξοδεύοντας τα μεγάλα ποσά ελεύθερης ενέργειας που παρέχει ο ήλιος.

Πρώτα, ας πούμε λίγα πράγματα σχετικά με τη φύση της πληροφορίας και το πώς σχετίζεται με τη ζωή. Στους φυσικούς είναι γνωστό ότι η πληροφορία μπορεί να θεωρηθεί ως ένα μέτρο της τάξης. Σε κανονικές συνθήκες, η ποσότητα των πληροφοριών μειώνεται πάντα με την πάροδο του χρόνου. Με άλλα λόγια, το μέγεθος της εντροπίας (δηλαδή της αταξίας) αυξάνεται μέχρι να φτάσει σε κάποια μέγιστη τιμή. Σε αυτό το σημείο της μέγιστης εντροπίας, λέμε ότι το σύστημα βρίσκεται σε θερμοδυναμική ισορροπία.

Η βασική ιδέα στην εργασία του Adami είναι ότι τα έμβια συστήματα δεν βρίσκονται σε μια κατάσταση θερμοδυναμικής ισορροπίας, αλλά με κάποιο τρόπο καταφέρνουν να βρίσκονται σε μια κατάσταση με μικρότερη εντροπία σε σχέση με την κατάσταση της μέγιστης εντροπίας. Αυτό το έλλειμμα εντροπίας στα έμβια συστήματα είναι ισοδύναμο με τις πληροφορίες που περιέχουν. Ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα των έμβιων συστημάτων είναι ότι μπορούν να διατηρήσουν τη διαφορά αυτή για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Historically, scientists have defined living creatures by the presence of DNA, but how living creatures process information may be a better hallmark of life, a new study argues. The nature of information places important new limits on how the first living things must have emerged. Credit: NASA

Η προσέγγιση του Adami είναι να βάλει όλα τα παραπάνω σε μια μαθηματική βάση. Ξεκινά υποθέτοντας ότι ένα ποσοστό του συνόλου των μορίων με ένα συγκεκριμένο μήκος μπορούν να (αυτό)-αντιγράφονται. Δεν έχει σημασία αν πρόκειται για πολυμερή όπως το DNA ή σύνολα αυτοκαταλυτικών μορίων που αναπαράγουν τον εαυτό τους. Το βασικό ζήτημα είναι ότι οι πληροφορίες που περιέχουν αναπαράγονται.

Αναπτύσσει ένα μαθηματικό μοντέλο που περιγράφει τη διαφορά μεταξύ της εντροπίας του συστήματος και ενός συστήματος σε θερμοδυναμική ισορροπία. Αυτή η διαφορά είναι η πληροφορία που οι αυτο-αντιγραφείς διατηρούν και χρειάζεται ώστε να αναπαράγουν τον εαυτό τους στο περιβάλλον τους.

Στη συνέχεια διερευνά πως τα μαθηματικά χαρακτηριστικά αυτού του συστήματος αλλάζουν δεδομένου ότι τα μόρια που εμπλέκονται μπορούν να προκύψουν με διαφορετικές συχνότητες.

Τελικά το μέγεθος της διαφοράς μεταξύ της εντροπίας ενός μη-εμβίου συστήματος και ενός εμβίου σύστηματος αποδεικνύεται ότι είναι μια σημαντική ιδιότητα. Όταν αυτή η διαφορά είναι μεγάλη, η πιθανότητα αναπαραγωγής ενός μορίου ή ενός συνόλου μορίων είναι πολύ μικρή – η αναπαραγωγή φαίνεται πως χρειάζεται περισσότερη πληροφορία, κάτι που την κάνει δύσκολη.

Τουναντίον, μικρές διαφορές οδηγούν σε αύξηση της πιθανότητας αναπαραγωγής. Και όχι μόνο κατά μια μικρή ποσότητα. Ο Adami δείχνει ότι μπορεί να αυξηθεί μέχρι και 64 τάξεις μεγέθους.

Με άλλα λόγια, η πιθανότητα να εμφανιστεί αυθόρμητα η ζωή μεταβάλλεται δραματικά και μπορεί να είναι ιδιαίτερα ευνοϊκή σε ορισμένες συνθήκες. Υπάρχουν πολλές παράμετροι που αν ρυθμιστούν κατάλληλα, μπορούν να αυξήσουν την πιθανότητα αναπαραγωγής κατά πολλές τάξεις μεγέθους.

Ο Adami εφάρμοσε τη μέθοδο του σε ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης, ένα λογισμικό με το όνομα Avida το οποίο είχε χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν για τη μελέτη βιολογικών συστημάτων. Το λογισμικό Avida επιτρέπει στους επιστήμονες να μελετήσουν την εξελικτική βιολογία in silico.

Πρόκειται για μια συναρπαστική προσέγγιση που ανοίγει σημαντικές δυνατότητες σε μελλοντικές εργασίες. Το μεγάλο πλεονέκτημα μιας προσέγγισης βασισμένη στη θεωρία της πληροφορίας είναι ότι δεν χρειάζεται καθόλου η χημεία. Και αυτό είναι μεγάλο πλεονέκτημα αν λάβει κανείς υπόψη το τεράστιο πλήθος των χημικών αντιδράσεων που λαμβάνουν χώρα σε ένα ζωντανό οργανισμό.

Η θεμελιώδης μονάδα της ζωής, το κύτταρο, είναι ένα ανοικτό θερμοδυναμικό σύστημα.

Πάντως είναι αξιοσημείωτο, πως και αυτός ο νέος τρόπος προσέγγισης δείχνει πως η ζωή μπορεί να αναπτυχθεί αυθόρμητα, όπως άλλωστε προβλέπει ο «τέταρτος νόμος της θερμοδυναμικής».

Πηγή: medium.com

Δήμητρα Μήττα, «Περίγραμμα»

Edvard Munch, Près du lit de mort (fièvre), 1915.

Τη βρήκε ξαπλωμένη στο δωμάτιο του νοσοκομείου με τους ανθρώπους της τραβηγμένους πίσω στον τοίχο, αδύναμους να κάνουν οτιδήποτε στο πλάσμα που, όπως τον είχαν ειδοποιήσει, είχε καταρρεύσει και σωπάσει αναίτια.

Umberto Boccioni, Etats d'âmes I, ceux qui partent, States of hearts I, those which leave, 1911.

Για μια ακόμη φορά οι σπασμοί εγκαταστάθηκαν στην κοιλιά και τα δάκρυα έτρεξαν σε ένα στόμα που ερμητικά φύλαγε τον ήχο ενός θρήνου για μια απροσδιόριστη πληγή. Την είδε που προσπαθούσε να ανοίξει το στόμα, για να πει κάτι. Έβαλε μπροστά της ένα μπλοκάκι και μολύβι στα δάχτυλα. Δεν είχε δύναμη να το πιάσει. «Μην αφήνεσαι», της ψιθύρισε αυτός που της ζητούσε να αφήνεται στις στιγμές και να γίνεται ένα με αυτές. Αυτή τη φορά είχε μπει για τα καλά μέσα σε μια στιγμή και είχε διαλυθεί σε αυτή. Δεν τα κατάφερε να πει ούτε καν τη φράση που έλεγε συχνά πυκνά τον τελευταίο καιρό: «Άσε, δεν έχει νόημα». Το δικό της νόημα είχε διαχυθεί μέσα στο νόημα του μεγάλου ποταμού που συμπύκνωνε όλα τα νοήματα. Ακόμη και το σώμα της φαινόταν πιο υδαρές, πιο απλωμένο. Πήγε να το πιάσει για να συγκρατήσει αυτό το άπλωμα, πριν προλάβει και το καταπιεί το κρεβάτι, όπου ήταν χυμένο.

Edvard Munch, Agonie, 1895.

Τις επόμενες μέρες της έφτιαξε ένα ξύλινο περίγραμμα για το κορμί της και το τοποθέτησε γύρω από αυτό σαν στεφάνι, για να εμποδίσει τη διάχυση που συνεχιζόταν.

Δήμητρα Μήττα