Η ιστορία της βασίλισσας Ζηνοβίας. The story of Queen Zenobia

Η βασίλισσα Ζηνοβία ατενίζει για τελευταία φορά την Παλμύρα, πίνακας του Χέρμπερτ Σμαλτς. Herbert Gustave Schmalz, Queen Zenobia's Last Look Upon Palmyra, 1935.

Η ιστορικός Μαριάννα Κορομηλά αφηγείται την ιστορία της Μπατ Ζαμπάι, που έμεινε γνωστή στην ιστορία ως βασίλισσα Ζηνοβία. Η Ζηνοβία πήρε στα χέρια της τη διακυβέρνηση του κράτους της Παλμύρας και η εφήμερη βασιλεία της κράτησε από τον Ιούλιο του 267 μέχρι τον Αύγουστο του 272 μ.Χ.

Zenobia Antoninianus coin reporting her title, Augusta and showing her diademed and draped bust on a crescent with the reverse showing a standing figure of Iuno Regina, holding a patera in her right hand, a sceptre in her left, a peacock at her feet, and a brilliant star to the right.

Αυτή η δυναμική και υπέρμετρα φιλόδοξη γυναίκα θέλησε να γίνει βασίλισσα ολόκληρης της Ανατολής. Κατόρθωσε να απλώσει την κυριαρχία της στη Συρία, την Αραβία και την Αίγυπτο, προκαλώντας τη σκληρή αντίδραση της Ρώμης.

Το αρχαίο θέατρο της Παλμύρας. The Scene of the Theater in Palmyra.

Γεννημένη στην Παλμύρα, η Ζηνοβία ήταν μια μελαχρινή γυναίκα εκθαμβωτικής ομορφιάς, σαγηνευτική, ευφυής, θαρραλέα και υπέρμετρα φιλόδοξη, ένα πλάσμα ακαταμάχητα χαρισματικό. Ήταν μία από τις πιο μορφωμένες και γλωσσομαθείς γυναίκες της εποχής της - μιλούσε ελληνικά, λατινικά, αραμαϊκά, αιγυπτιακά και τις τοπικές διαλέκτους. Ήταν επιρρεπής στις απολαύσεις των αισθήσεων, αγαπούσε το θέατρο και παρακολουθούσε τα θεάματα στο ελληνικό θέατρο της πόλης.

Θεότητες που λατρεύονταν στην Παλμύρα. Από αριστερά: ο σεληνιακός θεός Aglibol, ο υπέρτατος θεός Beelshamen και ο ηλιακός θεός Malakbel. 1ος αι. μ.Χ., Μουσείο του Λούβρου.

Η Ζηνοβία ονειρευόταν να κάνει την πρωτεύουσά της Παλμύρα όχι μόνο εμπορικό, αλλά και πνευματικό κέντρο. Στη διάρκεια της πεντάχρονης βασιλείας της (267 - 272 μ.Χ.), κατόρθωσε να μετατρέψει την υποτελή στη Ρώμη πολιτεία της σε ανεξάρτητο βασίλειο και την Παλμύρα ως μία από τις πλουσιότερες πόλεις της Ανατολής.

Ο σύζυγος της Ζηνοβίας Οδαίναθος, κυβερνήτης της Παλμύρας και υποτελής στη Ρώμη, όπως και ο πρεσβύτερος γιος και διάδοχός του Ηρωδιανός, δολοφονήθηκαν το 267 ή 268 μ.Χ. και η χήρα του Ζηνοβία ανέλαβε την αντιβασιλεία για λογαριασμό του νεαρού γιου της Ουαμπαλάτ, που ονομαζόταν στα ελληνικά Αθηνόδωρος.

Sir Edward Poynter, Zenobia, queen of Palmyra, 1878.

Η Ζηνοβία, η οποία ισχυριζόταν ότι είχε την καταγωγή της από την Κλεοπάτρα της Αιγύπτου, κατέστησε τον εαυτό της βασίλισσα της Παλμύρας, παίρνοντας από μόνη της τον τίτλο της Αυγούστας. Αντίθετα με το δολοφονημένο σύζυγό της Οδαίναθο, η Ζηνοβία δεν ανεχόταν να παραμένει υποτελής στους Ρωμαίους. Το 269 μ.Χ. ξεκίνησε πόλεμο εναντίον των Ρωμαίων, κατέλαβε πρώτα ολόκληρη τη Συρία και την Παλαιστίνη και στη συνέχεια την Αίγυπτο, κατόπιν κατέκτησε πολλές από τις ρωμαϊκές επαρχίες της Ανατολίας και ανακήρυξε την ανεξαρτησία της από τη Ρώμη.

Ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Αυρηλιανός εξεστράτευσε εναντίον της Ζηνοβίας, νίκησε το 272 το στρατό της στην Αντιόχεια και στην Έμεσα (Συρία) και πολιόρκησε την Παλμύρα.

Ο βενετσιάνος ζωγράφος του 18ου αιώνα Τζιοβάννι Μπαττίστα Τιέπολο (1696 – 1770) φιλοτέχνησε το «Θρίαμβο του Αυρηλιανού ή η βασίλισσα Ζηνοβία ενώπιον του Αυρηλιανού» (1717), που βρίσκεται στο Μουσείο ντελ Πράδο της Μαδρίτης. La reine Zénobie devant l’empereur Aurélien, tableau de Giambattista Tiepolo, musée du Prado.

Η Ζηνοβία και ο γιος της Ουαμπαλάτ προσπάθησαν να διαφύγουν από την πόλη, αιχμαλωτίστηκαν όμως κοντά στον ποταμό Ευφράτη και μεταφέρθηκαν στη Ρώμη το 272 μ.Χ. Κατά τη θριαμβευτική πομπή που έκανε ο Αυρηλιανός στη Ρώμη, η Ζηνοβία στολισμένη, κατά διαταγή του αυτοκράτορα, με τους πολύτιμους λίθους της και όλα τα κοσμήματά της, σύρθηκε δεμένη με χρυσές αλυσίδες πίσω από το άρμα του.

Giovanni Battista Tiepolo, Queen Zenobia Addressing her Soldiers, c. 1725–30.

Εντυπωσιασμένος όμως ο Αυρηλιανός από την εκθαμβωτική ομορφιά της Ζηνοβίας, αλλά και το θάρρος της να ορθώσει το ανάστημά της κατά της Αυτοκρατορίας της Ρώμης, πρόσφερε σ’ αυτή την ελευθερία της. Στη Ρώμη, η έκπτωτη «βασίλισσα της ερήμου» παντρεύτηκε ένα Ρωμαίο συγκλητικό και πέρασε την υπόλοιπη ζωή της μέσα σε ανέσεις και πολυτέλεια στη ρωμαϊκή έπαυλή του κοντά στο σημερινό Τίβολι της Ιταλίας.

Queen Zenobia and a female slave, funerary stele from the 3rd century, at Palmyra, Syria.

Η ιστορία της Ζηνοβίας θυμίζει ότι η Συρία, που βρίσκεται σήμερα αντιμέτωπη με το φάσμα της ολοκληρωτικής καταστροφής, υπήρξε κοιτίδα μεγάλων πολιτισμών. Αραμαίοι, Άραβες και Βεδουίνοι έζησαν εκεί ελεύθεροι και ανεξάρτητοι, εκατοντάδες χρόνια. Η Ζηνοβία «στην πραγματικότητα εξέφραζε τον πόθο των ανθρώπων της, αυτό το πάθος για ελευθερία που καλλιεργεί η έρημος στους λαούς που την κατοικούν».

Αΐν Ντάρα (ΒΔ Συρία στα σύνορα με την Τουρκία). Ένας επιβλητικός ναός αφιερωμένος στην πολεμική Ιστάρτη / Αστάρτη (13ος-8ος αι. π.Χ.) εκφράζει τον νέο λαό που μετακινήθηκε από την αραβική έρημο προς την Συρία στο τέλος της Προϊστορικής εποχής. Ήταν οι Αραμαίοι, που αποτελούν έως σήμερα ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμιακού υποστρώματος της χώρας. Η Συρία, που υπήρξε κοιτίδα μεγάλων πολιτισμών, βρίσκεται σήμερα αντιμέτωπη με το φάσμα της ολοκληρωτικής καταστροφής. Με τον φακό του Θεόφιλου Προδρόμου και τα κείμενα της ιστορικού Μαριάννας Κορομηλά ξεδιπλώνεται ένας ευγενικός κόσμος, βαθιά πολιτισμένος και ιδιαίτερα οικείος στην ιστορική μνήμη του ελληνισμού. 

Ψηφιδωτό δάπεδο (λεπτομέρεια) του 5ου μ.Χ. αι. από έπαυλη στις εξοχές της Αντιόχειας. Αρχαιολογικό Μουσείο Χατάι.

Στόχος είναι να κινητοποιηθούν οι μηχανισμοί της μνήμης, ανακαλώντας όχι μόνο τα χίλια χρόνια της ελληνιστικής, ελληνορωμαϊκής και βυζαντινής ιστορίας του τόπου (333 π.Χ. έως 636 μ.Χ.), αλλά επίσης τους δεσμούς και τις επιρροές μεταξύ ελληνικού και συριακού πολιτισμού από την εποχή του Χαλκού έως σήμερα. Αν και παρακολουθούμε από κοντά την τραγωδία που εξελίσσεται στη Μέση Ανατολή, το δράμα εκατομμυρίων ανθρώπων, την καταστροφή και τη λεηλασία σημαντικότατων μνημείων, η έκθεση είναι καθαρά πολιτιστική, δίχως αναφορές στα πρόσφατα γεγονότα. Το μέγεθος της τραγωδίας αποκτά τις ασύλληπτες διαστάσεις του όταν έρθει κανείς σε επαφή ακόμη και με τα πολιτιστικά μόνο μεγέθη.

Η έκδοση πραγματοποιήθηκε με την ευκαιρία της έκθεσης «Χαίρε, ω φιλτάτη Συρία! Φωτογραφίες του Θεόφιλου Προδρόμου από έναν κόσμο οριστικά χαμένο», που συνδιοργάνωσαν το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης και το Αρχείο της Πολιτιστικής Εταιρείας Πανόραμα στο Πολιτιστικό Κέντρο Θεσσαλονίκης του ΜΙΕΤ, στη Βίλα Καπαντζή (7 Φεβρουαρίου έως 19 Απριλίου 2015).

Μαριάννα Κορομηλά, Στον αστερισμό του Καρκίνου, έκδ. ΜΙΕΤ και Αρχείο Πολιτιστικής Εταιρείας Πανόραμα (ΑΠΑΝ), Αθήνα 2015, 47 σελ.

Γειτονικό άστρο φιλοξενεί… φιλόξενους πλανήτες. Hubble Search for Transit of the Earth-mass Exoplanet Alpha Centauri Bb

Καλλιτεχνική απεικόνιση του εξωπλανήτη Alpha Centauri Bb που βρίσκεται σε ένα σύστημα που πιθανώς να διαθέτει και φιλόξενους στη ζωή πλανήτες. This artist's concept shows the newfound alien planet Alpha Centauri Bb, found in a three-star system just 4.3 light-years from Earth. Credit: ESO/L. Calçada

Πριν από τρία χρόνια διεθνής ερευνητική ομάδα ανακάλυψε ένα πλανήτη που κινούνταν γύρω από το άστρο Alpha Centauri B και είναι ο κοντινότερος εξωπλανήτης που έχει εντοπιστεί μέχρι σήμερα. Όμως ο πλανήτης κινείται σε απόσταση αναπνοής από το άστρο και έτσι δεν είναι φιλικός στη ζωή. Όμως νέες παρατηρήσεις στο σύστημα αυτό δείχνει ότι πιθανώς υπάρχουν και άλλοι πλανήτες εκεί με κάποιους εξ αυτών να διαθέτουν συνθήκες ευνοϊκές για την παρουσία της ζωής.

Γειτονική ζωή;

Ο Alpha Centauri B διαθέτει πιθανώς κάποιους κόσμους με συνθήκες ευνοϊκές για τη ζωή. This wide-field view of the sky around the bright star Alpha Centauri was created from photographic images forming part of the Digitized Sky Survey 2. The star appears so big just because of the scattering of light by the telescope's optics as well as in the photographic emulsion. Alpha Centauri is the closest star system to the Solar System. Credit: ESO/Digitized Sky Survey 2

Πριν από τρία χρόνια διεθνής ερευνητική ομάδα παρατήρησε το άστρο Alpha Centauri Bb και ανακάλυψε την παρουσία κοντά σε αυτό ενός βραχώδη πλανήτη με μάζα παρόμοια με αυτή της Γης. Ο πλανήτης που βρίσκεται σε απόσταση 4,3 ετών φωτός από τη Γη έλαβε την ονομασία Alpha Centauri Bb και σύμφωνα με τους ερευνητές βρίσκεται τόσο κοντά στο μητρικό του άστρο που ολοκληρώνει μια περιστροφή σε λιγότερες από 100 ώρες. Οι θερμοκρασίες που αναπτύσσονται σε αυτόν βρίσκονται πέριξ των 1,500 βαθμών Κελσίου γεγονός που κάνει απαγορευτική την παρουσία της ζωής εκεί.

Επιστήμονες του Πανεπιστημίου Κέμπριτζ στη Βρετανία παρατήρησαν εκ νέου το άστρο Alpha Centauri B και κατέληξαν σε δύο πολύ ενδιαφέροντα συμπεράσματα. Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι κοντά στον Alpha Centauri Bb υπάρχει άλλος ένας βραχώδης πλανήτης με μέγεθος διπλάσιο από αυτό της Γης. Αυτός ο πλανήτης ολοκληρώνει μια περιστροφή γύρω από το άστρο του σε περίπου 20 μέρες και είναι επίσης αφιλόξενος για τη ζωή αφού και σε αυτόν οι θερμοκρασίες είναι εξαιρετικά υψηλές. Όμως σύμφωνα με τους ερευνητές το σύστημα αυτό δεν διαθέτει μόνο αυτούς τους δύο πλανήτες αλλά και άλλους οι οποίοι βρίσκονται πιο μακριά από το άστρο και άρα είναι πιθανό να διαθέτουν νερό σε υγρή μορφή καθώς και άλλα φιλικά στη ζωή χαρακτηριστικά. Η νέα μελέτη δημοσιεύεται στη διαδικτυακή υπηρεσία προδημοσιεύσεων Arxiv (http://arxiv.org/abs/1503.07528).

Μιχάλης Κατσαρός, «Θα σας περιμένω»

Θα σας περιμένω μέχρι τα φοβερά μεσάνυχτα αδιάφορος-

Δεν έχω πια τι άλλο να πιστοποιήσω.

Οι φύλακες κακεντρεχείς παραμονεύουν το τέλος μου

ανάμεσα σε θρυμματισμένα πουκάμισα και λεγεώνες.

Θα περιμένω τη νύχτα σας αδιάφορος

χαμογελώντας με ψυχρότητα για τις ένδοξες μέρες.

Πίσω από το χάρτινο κήπο σας

πίσω από το χάρτινο πρόσωπό σας

εγώ θα ξαφνιάζω τα πλήθη

ο άνεμος δικός μου

μάταιοι θόρυβοι και τυμπανοκρουσίες επίσημες

μάταιοι λόγοι.

Μην αμελήσετε.

Πάρτε μαζί σας νερό.

Το μέλλον μας θα έχει πολύ ξηρασία.

Φωτογραφίες: © Κωνσταντίνος Βακουφτσής

Μιχάλης Κατσαρός, «Κατά Σαδδουκαίων» (1953)

Το ιδανικό σώμα στην αρχαία Ελλάδα. Defining beauty: the body in ancient Greek art

Μαρμάρινο άγαλμα γυμνής Αφροδίτης. Ρωμαϊκό αντίγραφο, 2ος αι. μ.Χ. Royal Collection Trust/Her Majesty Queen Elizabeth II, 2015.

Την εξέλιξη των κανόνων του ωραίου στην αρχαία Ελλάδα και τις επιρροές τους παρουσιάζει το Βρετανικό Μουσείο σε έκθεσή του, συγκεντρώνοντας εμβληματικά αγάλματα που περιλαμβάνονται στη συλλογή του καθώς και «θαυμαστά» δάνεια από άλλα μουσεία.

Ρωμαϊκό αντίγραφο του περίφημου Δισκοβόλου του Μύρωνα, από τη συλλογή του Βρετανικού Μουσείου. Nobility of nudity: a Roman copy of Myron’s 5th century BC bronze discus-thrower (discobolus).

Με τίτλο «Ο ορισμός του ωραίου: το σώμα στην τέχνη στην αρχαία Ελλάδα», η έκθεση παρουσιάζει τις διάφορες απεικονίσεις του σώματος στην αρχαία Ελλάδα.

Figure of a River God, (circa 438-432BC) – one of the Parthenon Sculptures or ‘Elgin Marbles’. It comes from the west pediment of the Parthenon, and is thought to represent the river Ilissos. To  get a figure to fit the space of a pediment’s raking cornice, you have to make it miniature or have it recline, and once you’ve got the figure to lie, it becomes a good subject for representing water, as it “flows” into the corner. The piece has about it that shifting indefinable quality of breathing vitality; cold marble is made lissom and languid by a process of almost magical alchemy and turned into warm flesh and flowing drapery, which is then converted again into water.

Το ιδεατό και παγκόσμιο του καιρού των μεγάλων γλυπτών της Αθήνας κατά τον 5ο αιώνα π.Χ. γίνεται πιο προσωπικό και ρεαλιστικό την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, στο τέλος του 4ου αιώνα π.Χ.

Marble metope from the Parthenon, by Pheidias. Photograph: PR

A Marble relief (Block XLVII) from the North frieze of the Parthenon.

A figure of a naked man, possibly Dionysos. Designed by Phidias, Athens, Greece, 438BC-432BC.

Στην έκθεση περιλαμβάνονται και έξι από τα περίφημα Γλυπτά του Παρθενώνα, καθώς και «θαυμαστά» δάνεια, σύμφωνα με την έκφραση του διευθυντή του Βρετανικού Μουσείου, Νιλ ΜακΓκρέγκορ. Μεταξύ των δανείων αυτών είναι ένα εκπληκτικό μπρούτζινο άγαλμα το οποίο ανασύρθηκε από τα νερά της Μεσογείου το 1999 και πλέον ανήκει στην Κροατία.

Bronze statuette of Zeus (1st-2nd century AD). This representation of the great Lord Olympus, some 20cm high, is an extraordinary piece: macho, commanding, erotically inspiring, all the things that the male body can be. It came into the British Museum collection in the mid 19th century having been in the collection of Dominique Vivant Denon, the first director of the Louvre.

‘Lely’s Venus’ a Roman copy of the lost Greek original (Royal Collection Trust/Her Majesty Queen Elizabeth II 2015). She’s a truly exceptional piece of carving and composition who represents the danger of getting too close to goddesses: the idea is that you approach her from behind and you see her broad flat back, her head looking forcefully down over her right shoulder, and her right arm reaching over her left shoulder and seeming to play with our attention and beckon us to move closer. So we do first a quarter turn, and then a three-quarter turn, but finally our expectations are denied because we do not get an intimate view of her sexual parts and instead what we get is an intimidating stare. A piece that seems at first welcoming is in fact, very threatening.

The Belvedere Torso (1st century BC to 1st century AD). This piece was much praised by Michelangelo, and inspired The Creation of Adam; when asked by the Pope to restore it, he refused on the grounds it was an inimitable work of art which, though broken, possessed the ideal principles of Greek sculpture. I think it’s probably a representation of Hercules, after his labours, awaiting divinity, though there are a few different theories – there is a suggestion that he’s Ajax – and what’s so remarkable about it is the articulation of the different planes of the body; it’s like a cubist painting by Picasso.

«Πρόκειται για μία από τις μεγαλύτερες αρχαιολογικές ανακαλύψεις των τελευταίων 30 ετών», εξήγησε ο ΜακΓκρέγκορ. 

Statuette of a veiled and masked dancer, aka the Baker Dancer (3rd-2nd century BC). It’s a virtuoso, almost dazzling display of modelling, first of all in clay and then cast in bronze, of a female dancer using her drapery to suggest the body beneath, which she’s clearly very proud of. It’s a great example of the use of drapery as sexual innuendo by sculptors in a society where the depiction of the female body was more problematic than the male.

Marble statue of a boy athlete, aka the Westmacott Athlete (1st century AD). This is a copy of a lost Greek original from around the time of Socrates, and I like to think of him as from Plato’s Charmides, a dialogue in which a beautiful boy is admired and interrogated by Socrates, who determines that he is not only beautiful but morally sound: he is drawn even more to him because he demonstrates “charis” or grace. You can also see here how the sexuality of the athletic nude is reduced by the downsizing of the genitals – and there’s no thrusting as you find with the goal-scoring footballers of today.

«Είναι ένας εθνικός θησαυρός και μια ευκαιρία για εμάς να δούμε πώς έμοιαζαν πραγματικά τα ελληνικά, μπρούτζινα αγάλματα», πρόσθεσε.

LMUs Doryphoros: Georg Römer reproduced what were regarded as the qualitatively most convincing and best preserved elements of three Roman copies. (Snapshot of the exhibition’s trailer)

Πραγματικά, πολλά από τα μπρούτζινα αγάλματα έχουν εξαφανιστεί, καθώς καταστράφηκαν κατά την αρχαιότητα επειδή είχαν μεγαλύτερη αξία ως μέταλλο παρά ως έργα τέχνης. Η πλειονότητά τους έχει φτάσει ως την εποχή μας μέσω μαρμάρινων, ρωμαϊκών αντιγράφων.

Black-figured amphora featuring the death of Priam, 550BC-540BC. Photograph: PR

Η έκθεση αυτή, η πρώτη μιας σειράς που έχει στόχο να επιδείξει τις μόνιμες συλλογές του Βρετανικού Μουσείου, θα διαρκέσει ως τις 5 Ιουλίου 2015.

Defining Beauty is at the British Museum, London WC1, from March 26 to 5 July, sponsored by Julius Baer. Details: britishmuseum.org.

Οδυσσέας Ελύτης, «ΣΑΒΒΑΤΟ, 18»

Louis Anquetin, Femme au parapluie.

Ακόμη βρέχει. Αιωνίως φαίνεται θα βρέχει.

Κι αιωνίως θα κυκλοφορώ με μιαν ομπρέλα ψάχνοντας για μια πολίχνη ροζ

γεμάτη ωραία υπαίθρια ζαχαροπλαστεία.

ΣΑΒΒΑΤΟ. 18 β

Vincent Van Gogh, Paysage à Auvers sous la pluie, 1890. Huile sur Toile, 50x100 cm, Cardiff, National Museum of Wales.

Βάρος της τρυφεράδας τ' ουρανού

μετά που εβρόντησε και ξεκινά ο σαλίγκαρος.

Κομμάτια σπίτια που επιπλέουν, μπαλκόνια με μπροστά

το κοντάρι τους, ο αέρας.

Γεγονός είναι ο θάνατος που επίκειται

φορτωμένος κάτι ευτυχίες παλιές

κι εκείνη την πολύ γνωστή (που λευκάνθηκε στις άγριες

ερημιές) απελπισία.

ΣΑΒΒΑΤΟ. 18 γ

Gustave Caillebotte, Portrait d'homme, 1880. Huile sur Toile, 82x65 cm, Collection Mrs. Noah L. Butkin.

Κάθομαι ώρες και κοιτάζω το νερό στις πλάκες

ώσπου, τέλος, γίνεται πρόσωπο που μου μοιάζει και φέγγει

απ' όλη την περασμένη μου ζωή.

Οδυσσέας Ελύτης, «Ημερολόγιο ενός αθέατου Απριλίου» (1984).

Η διαδρομή-μαραθώνιος του Opportunity στον Άρη. NASA's Opportunity Mars Rover Finishes Marathon, Clocks in at Just Over 11 Years

This illustration depicts some highlights along the route as NASA's Mars Exploration Rover Opportunity drove as far as a marathon race during the first 11 years and two months after its January 2004 landing in Eagle Crater. The vehicle surpassed marathon distance of 26.219 miles (42.195 kilometers) with a drive completed on March 24, 2015, during the 3,968th Martian day, or sol, of Opportunity's work on Mars. For this map, north is on the left. Image Credit: NASA/JPL-Caltech/Cornell Univ./USGS/Arizona State Univ.

Το όχημα Οpportunity της NASA αξίζει αναμφίβολα τον χαρακτηρισμό του «γηραιού» του Άρη, καθώς εξερευνά τον Κόκκινο Πλανήτη εδώ και 11 χρόνια. Καθώς το όχημα πλησιάζει το αντίστοιχο ενός μαραθωνίου όσον αφορά στην απόσταση που έχει καλύψει, οι τεχνικοί που το ελέγχουν προέβησαν σε νέο format της flash μνήμης του, μετά από αποφυγή χρήσης του για διάστημα τριών μηνών.

This map shows the southward path driven by Opportunity from late December 2014 until it passed marathon distance on March 24, 2015, during the 3,968th Martian day, or sol, of the rover's work on Mars. Image Credit: NASA/JPL-Caltech/Univ. of Arizona

Η ομάδα ελέγχου έλαβε επιβεβαίωση στις 20 Μαρτίου ότι το reformat ολοκληρώθηκε με επιτυχία. Νωρίτερα μέσα στον μήνα, το όχημα άρχισε να χρησιμοποιεί αναβαθμισμένο λογισμικό για την αποφυγή χρήσης μιας από τις επτά μνήμες. Κάποια από τα προβλήματα που είχαν αναγκάσει την ομάδα να στραφεί σε λειτουργία no -flash mode στα τέλη του 2014 είχαν ως αιτία προέλευσης την Bank 7 των μνημών. Οι εναπομείνασες έξι παρέχουν επαρκείς δυνατότητες.

Στο no -flash mode λειτουργίας, το Opportunity συνέχισε τη διεξαγωγή επιστημονικών ερευνών και κίνησης, αλλά μετέδιδε όλα τα δεδομένα που είχαν συγκεντρωθεί σε μία ημέρα πριν απενεργοποιηθεί για εξοικονόμηση ενέργειας τη νύχτα. Η flash memory μπορεί να διατηρεί δεδομένα ακόμα και χωρίς ενέργεια. Το Opportunity διαθέτει επίσης και random access memory (RAM) που διατηρεί δεδομένα μόνο όσο υπάρχει ενέργεια.

This map shows the rover's entire traverse from landing to that point. Image Credit: NASA/JPL-Caltech/MSSS/NMMNHS

Πρόσφατα το Opportunity ολοκλήρωσε την εξέταση ασυνήθιστων βράχων που βρήκε σε ένα σημείο κοντά στην αποκαλούμενη «Marathon Valley». Επίσης, πλησιάζει έναν κρατήρα, το «Spirit of St. Louis» καθώς κατευθύνεται προς την «Κοιλάδα Μαραθώνα», στις 23 Μαρτίου είχε ακόμα 43 μέτρα για να φτάσει να έχει καλύψει μια συνολική απόσταση ενός ολυμπιακού μαραθωνίου, οπότε και βρίσκεται κοντά – ίσως αυτή τη στιγμή να το έχει κάνει. Στις 16 Μαρτίου, το Opportunity είχε καλύψει απόσταση 42,152 χιλιομέτρων από τότε που προσεδαφίστηκε στον Άρη, τον Ιανουάριο του 2004. Ο Μαραθώνιος είναι 42,195 χιλιόμετρα.

«Το Opportunity μπορεί να λειτουργεί παραγωγικά χωρίς τη χρήση flash memory, όπως έχουμε δείξει τους τελευταίους τρεις μήνες, αλλά με flash έχουμε μεγαλύτερη ευελιξία επιχειρήσεων» είπε ο Τζων Κάλας, υπεύθυνος προγράμματος του Opportunity. «Το όχημα μπορεί να συλλέγει πιο πολλά δεδομένα από όσα μπορούν να επιστραφούν στη Γη μέσα σε μία ημέρα. Η μνήμη flash επιτρέπει δεδομένα από έντονες επιστημονικές δραστηριότητες να αποστέλλονται μέσα σε διάστημα αρκετών ημερών».

Στα «πρόθυρα» κατάρρευσης το σύμπαν, σύμφωνα με νέα θεωρία. Universe may be on the brink of collapse (on the cosmological timescale)

Forget ISIS, Hackers and Money — The Universe Is About to Collapse. In a paper published in Physical Review Letters a group of physicists have theorized a mechanism for "cosmological collapse" which predicts the universe will at some point stop expanding and then collapse back onto itself, destroying us and pretty much all matter.

Φυσικοί προτείνουν ένα νέο μηχανισμό «κοσμολογικής κατάρρευσης», σύμφωνα με τον οποίο το σύμπαν σύντομα θα σταματήσει να διαστέλλεται και θα αρχίσει να συρρικνώνεται, καταστρέφοντας τελικά όλη την ύλη που περιέχει.

Μάλιστα, οι υπολογισμοί τους δείχνουν πως, για τα κοσμολογικά δεδομένα, η κατάρρευση θα συμβεί «άμεσα» – δηλαδή σε μερικές δεκάδες δισεκατομμύρια χρόνια.

Όπως αναφέρουν στο άρθρο τους στο περιοδικό Physical Review Letters [‘The End‘] οι Nemanja Kaloper από το πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια και Antonio Padilla από το πανεπιστήμιο του Νότιγχαμ, ο μηχανισμός αυτός οφείλεται στη δράση της σκοτεινής ενέργειας και απαντά σε μερικά από τα συμπαντικά «μυστήρια».

Έτσι, δίνει μία ερμηνεία για τη φύση της σκοτεινής ενέργειας και εξηγεί γιατί αυτή τη στιγμή το σύμπαν διαστέλλεται με επιταχυνόμενο ρυθμό.

This is the "South Pillar" region of the star-forming region called the Carina Nebula. Like cracking open a watermelon and finding its seeds, the infrared telescope "busted open" this murky cloud to reveal star embryos tucked inside finger-like pillars of thick dust. Credit: NASA

Οι δύο φυσικοί υποστηρίζουν πως το σύμπαν δημιουργήθηκε με τέτοιες αρχικές συνθήκες που, αν και σε πρώτη φάση είχαν σαν αποτέλεσμα τη διαστολή του, στη συνέχεια θα προκαλέσουν τη συρρίκνωσή του. Επομένως, η «μοίρα» του είναι να καταρρεύσει στο τέλος.

Η «χρονοκαθυστέρηση» στην ενεργοποίηση του μηχανισμού κοσμολογικής συστολής, την οποία περιλαμβάνει το μοντέλο των δύο επιστημόνων, σημαίνει πως το σύμπαν εξελίσσεται με αργό ρυθμό, όπως δείχνουν και τα μέχρι σήμερα παρατηρησιακά δεδομένα για την «ιστορία» του.

Ωστόσο, οι επιστήμονες τονίζουν πως αυτή η «χρονοκαθυστέρηση» δεν ορίσθηκε αυθαίρετα στο μοντέλο τους, ακριβώς για να συμφωνεί με την έως τώρα παρατηρούμενη εξέλιξή του, αλλά είναι «φυσιολογική» από τεχνικής πλευράς, αφού προκύπτει από τη συμμετρία της θεωρίας.

Dr Tony Padilla on some recent work he has been doing. See the papers (not the faint-hearted) here: http://arxiv.org/abs/arXiv:1309.6562 AND http://arxiv.org/abs/arXiv:1406.0711

Οι φυσικοί σπεύδουν να συμπληρώσουν πως στόχος τους είναι να εξελίξουν περαιτέρω τη θεωρία τους. «Έχουμε πολλά να κάνουμε ακόμη», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Παντίλα.

«Αυτή την εποχή ψάχνουμε έναν τρόπο διατύπωσης της θεωρίας που θα την εναρμονίζει ακόμη περισσότερο με τις βασικές αρχές της κβαντομηχανικής. Θέλουμε επίσης να βρούμε και άλλους τρόπους για τον έλεγχό της, από την πλευρά τόσο της κοσμολογίας όσο και της αστροφυσικής».

«Σε δεύτερη φάση, στοχεύουμε να ψάξουμε με ποιον τρόπο το μοντέλο θα μπορούσε να προκύψει από μία πιο θεμελιώδη θεωρία, όπως η θεωρία των χορδών», συμπληρώνει ο επιστήμονας.