Προσεδαφίζεται στον Άρη το «InSight» της NASA. NASA InSight Landing on Mars

Στις 26 Νοεμβρίου το διαστημικό σκάφος InSight της NASA θα εισέλθει στην ατμόσφαιρα του Άρη. An artist's impression of NASA InSight's entry, descent and landing at Mars, scheduled for Nov. 26, 2018. Credits: NASA/JPL-Caltech

Το διαστημικό επιστημονικό σκάφος InSight της Αμερικανικής Διαστημικής Υπηρεσίας ετοιμάζεται να προσεδαφισθεί στον Άρη, με σκοπό να μελετήσει το εσωτερικό του και τους σεισμούς του. Θα είναι η πρώτη προσεδάφιση της NASA από το 2012 (ρόβερ Curiosity) και η πρώτη φορά που θα μελετηθεί από ένα ρομποτικό γεωλογικό εργαστήριο το εσωτερικό, η σύνθεση και ειδικότερα η τεκτονική δραστηριότητα όχι μόνο του Άρη, αλλά και οποιουδήποτε άλλου πλανήτη πέρα από τη Γη.

This illustration shows a simulated view of NASA's InSight lander descending on its parachute toward the surface of Mars. Credits: NASA/JPL-Caltech

Αν όλα πάνε καλά, μετά από ένα ταξίδι 484 εκατομμυρίων χιλιομέτρων με ταχύτητα 19.800 χλμ. την ώρα, το InSight (Interior Exploration using Seismic Investigations, Geodesy and Heat Transport) θα μειώσει την ταχύτητά του μόλις στα οκτώ χιλιόμετρα την ώρα (την ταχύτητα που ένας άνθρωπος κάνει τζόκινγκ) και θα κάνει «μαλακή» προσεδάφιση στον γειτονικό πλανήτη περίπου στις 20:00 ώρα Ελλάδας της Δευτέρας 26 Νοεμβρίου.

Η όλη διαδικασία προσεδάφισης θα διαρκέσει επτά αγωνιώδη λεπτά, που οι μηχανικοί της NASA αποκαλούν τα «επτά λεπτά του τρόμου», στη διάρκεια των οποίων δεν μπορούν να κάνουν κάτι, παρά να προσεύχονται ότι έχουν προγραμματίσει σωστά τις κινήσεις του ρομποτικού σκάφους και ότι δεν θα προκύψει κάποιο απρόοπτο.

The Mars Odyssey orbiter took this image of the target landing site for NASA's InSight lander. Credits: NASA/JPL-Caltech/ASU

Στη συνέχεια, η διαστημοσυσκευή θα ξεδιπλώσει τα ηλιακά πάνελ της για να τροφοδοτείται με ενέργεια, εφόσον οι μπαταρίες της φθάνουν μόνο για μια αρειανή μέρα, καθώς επίσης ένα ρομποτικό βραχίονα. Η επιβεβαίωση ότι αυτό πέτυχε, θα έλθει με καθυστέρηση μερικών ωρών από τους δορυφόρους «Mars Odyssey» και MRO που βρίσκονται σε τροχιά γύρω από τον Άρη και θα πετάνε πάνω από το σημείο προσεδάφισης δύο φορές μέσα στη μέρα. Μόνο τότε η NASA θα επιβεβαιώσει ότι η αποστολή στέφθηκε με επιτυχία.

Δύο πειραματικοί μικροδορυφόροι που ταξίδεψαν μαζί με το InSight, πετώντας πίσω από αυτό, οι Mars Cube One (ή MarCO), με μέγεθος χαρτοφύλακα και βάρος 13,5 κιλών ο καθένας, οι οποίοι θα δοκιμασθούν για πρώτη φορά σε άλλον πλανήτη, θα λειτουργήσουν ως εναλλακτικός και πιο γρήγορος αναμεταδότης των ραδιοσημάτων του InSight προς τη Γη, παρακάμπτοντας τις μεγάλες δορυφορικές διαστημοσυσκευές που κινούνται πέριξ του Άρη εδώ και χρόνια. Μπορεί έτσι η NASA να ξέρει μέσα σε μερικά λεπτά και όχι σε μερικές ώρες πώς πήγε η προσεδάφιση.

This artist’s concept depicts the smooth, flat ground that dominates InSight's landing ellipse in the Elysium Planitia region of Mars. Credits: NASA/JPL-Caltech

Το ύψους περίπου ενός μέτρου και βάρους 358 κιλών InSight είναι ένας τρίποδος στατικός γεωφυσικός ανιχνευτής και όχι κινούμενος όπως τα ρόβερ που ήδη υπάρχουν στον «κόκκινο» πλανήτη. Eίχε εκτοξευθεί από τη Γη στις 5 Μαΐου και ο προορισμός του είναι μια τεράστια επίπεδη έκταση του Άρη, γνωστή ως Elysium Planitia, μήκους 130 χλμ. και πλάτους 27 χλμ., λίγο βόρεια του αρειανού ισημερινού, γνωστή και ως «το μεγαλύτερο επίπεδο πάρκινγκ στον Άρη».

Εκεί, από στάσιμη θέση, το InSight θα αρχίσει την χαρτογράφηση της «καρδιάς» του Άρη μετά από περίπου τρεις μήνες, χρονικό διάστημα απαραίτητο για να δοκιμασθούν στο μεταξύ και να τεθούν σε λειτουργία τα επιστημονικά όργανά του. Ευτυχώς για τη NASA οι αμμοθύελλες που σάρωναν τον πλανήτη επί μήνες, έχουν πλέον καταλαγιάσει και η περιοχή προσεδάφισης φαίνεται καθαρή και ήσυχη.

«Νεκροταφείο» διαστημικών αποστολών

Η προσεδάφιση ποτέ δεν είναι εύκολη στον Άρη, όπου μέχρι σήμερα σχεδόν δύο στις τρεις αποστολές έχουν αποτύχει ή έχουν συντριβεί στην επιφάνειά του. This artist's illustration shows NASA's four successful Mars rovers (from left to right): Sojourner, Spirit and Opportunity, and Curiosity. The image also shows the upcoming Mars 2020 rover and a human explorer. Credits: NASA

Η προσεδάφιση πάντως ποτέ δεν είναι εύκολη στον Άρη, όπου μέχρι σήμερα σχεδόν δύο στις τρεις αποστολές έχουν αποτύχει ή έχουν συντριβεί στην επιφάνειά του. Η πιο πρόσφατη αποτυχία ήταν του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος το 2016 με το σκάφος «Σκιαπαρέλι» που συνετρίβη λόγω τεχνικού σφάλματος.

This map shows the temperature of the Martian atmosphere 16 miles above the surface. The data was taken on Nov. 18, 2018, about one week before NASA's InSight lander is scheduled to touchdown on the Martian surface. The temperature indicates to mission scientists the amount of dust activity in the atmosphere. The map shows a range of latitudes, with temperatures clearly dropping near the planet's north pole. The landing locations of various NASA Mars landers are shown for context. Credits: NASA/JPL-Caltech

Οι ΗΠΑ, η μόνη χώρα με επιτυχημένο ιστορικό προσεδαφίσεων στον Άρη, έχουν εφοδιάσει το InSight με μια δοκιμασμένη «συνταγή»: μια κάψουλα ανθεκτική στις υψηλές θερμοκρασίες έως 1.500 βαθμούς Κελσίου που αναπτύσσονται κατά τη διάσχιση της αρειανής ατμόσφαιρας λόγω τριβής, ένα αλεξίπτωτο που θα ανοίξει σε ύψος 12 χιλιομέτρων από την επιφάνεια. καθώς και μικρούς πυραύλους που τεθούν σε λειτουργία σε ύψος 1.200 μέτρων για να φρενάρουν και να καθοδηγήσουν ομαλά την κάθοδο.

NASA's InSight Mars Lander in fully landed configuration in the clean room at Lockheed Martin Space in Littleton, Colorado. Once the solar arrays are fully deployed on Mars, they can provide 600-700 watts on a clear day, or just enough to power a household blender. Credits: Lockheed Martin

Η αποστολή είναι κόστους περίπου ενός δισεκατομμυρίου δολαρίων και, από αυτά, σχεδόν το 20% έχουν επενδύσει οι Ευρωπαίοι. Το μεγαλύτερο μέρος του InSight κατασκευάσθηκε από την αμερικανική αεροδιαστημική εταιρεία Lockheed Martin Space, αλλά βρετανικής και γαλλικής κατασκευής είναι οι αισθητήρες και ο σεισμογράφος του, που θα ανιχνεύουν τις δονήσεις και τα σεισμικά κύματα στο εσωτερικό του. Η ταχύτητα των κυμάτων αυτών αλλάζει ανάλογα με το υλικό μέσω του οποίου ταξιδεύουν, κάτι που επιτρέπει να εξαχθούν συμπεράσματα για το εσωτερικό του πλανήτη. Έτσι, με τη βοήθεια αυτών των κυμάτων είναι δυνατό να προκύψει ένας τρισδιάστατος «χάρτης» του εσωτερικού του Άρη – μια ανάλογη μέθοδος εφαρμόζεται από τους γεωλόγους και στη Γη.

Θα είναι ο πρώτος σεισμογράφος τοποθετημένος απευθείας πάνω στην επιφάνεια του Άρη και θα είναι χιλιάδες φορές πιο ακριβής από εκείνους που βρίσκονταν πάνω στις διαστημοσυσκευές Viking το 1976. Ο πρώτος σεισμογράφος σε άλλο ουράνιο σώμα είχε τοποθετηθεί στη Σελήνη το 1969 από την αποστολή «Απόλλων 11».

Γερμανικής κατασκευής -από το Γερμανικό Αεροδιαστημικό Κέντρο DLR- θα είναι το αυτόματο όργανο ΗΡ3 (Heat Flow and Physical Properties Package) που θα ανοίξει τη βαθύτερη τρύπα, βάθους έως πέντε μέτρων, που θα έχει ποτέ ανοιχτεί σε άλλο ουράνιο σώμα, προκειμένου να γίνουν μετρήσεις της εσωτερικής θερμότητας. Κάτι τέτοιο είχε γίνει μόνο στη Σελήνη από την τελευταία αποστολή «Απόλλων 17», όταν οι αστροναύτες Γιουτζίν Σέρναν και Τζακ Σμιτ με ένα χειροκίνητο τρυπάνι είχαν σκάψει σε βάθος τριών μέτρων.

Εκτός από το Εθνικό Κέντρο Διαστημικών Μελετών της Γαλλίας (CNES) που έφτιαξε το ευαίσθητο σεισμογραφικό όργανο SEIS (Seismic Experiment for Interior Structure), σε συνεργασία με τα βρετανικά πανεπιστήμια Imperial και Οξφόρδης, συμβολή είχαν η ελβετική πολυτεχνική σχολή ΕΤΗ, το Κέντρο Διαστημικής Έρευνας της Πολωνικής Ακαδημίας Επιστημών και το Κέντρο Αστροβιολογίας της Ισπανίας. Ένα άλλο αμερικανικής κατασκευής επιστημονικό όργανο (Rotation and Interior Structure Experiment-RISE) θα καταγράψει τις διακυμάνσεις στον άξονα περιστροφής του Άρη, κάτι που θα δώσει στοιχεία για το αν ο αρειανός πυρήνας είναι στερεός ή υγρός.

Από τον συνδυασμό όλων των επιστημονικών δεδομένων, αναμένεται να προκύψει μια εικόνα για την εξέλιξη και τα σημερινά χαρακτηριστικά του φλοιού, του μανδύα και του πυρήνα του πλανήτη, κάτι που θα επιτρέψει να εξαχθούν -σε σύγκριση και με τη Γη- ευρύτερα συμπεράσματα για το σχηματισμό και την εξέλιξη των βραχωδών πλανητών του ηλιακού μας συστήματος. Οι επιστήμονες είναι ιδιαίτερα περίεργοι να μάθουν αν ο Άρης διαθέτει ένα καυτό λιωμένο πυρήνα από σίδηρο όπως και η Γη.

Την ευθύνη της διετούς αποστολής, που μπορεί να παραταθεί, έχει το Εργαστήριο Αεριώθησης (JPL) της NASA στην Πασαντίνα της Καλιφόρνια.

Το «προφίλ» του Άρη

The artist's impression shows the major interior layers of Earth, Mars and the Moon. Credits: NASA/JPL-Caltech

Ο πλανήτης έχει περίπου το μισό μέγεθος της Γης και το διπλάσιο της Σελήνης, το ένα δέκατο της μάζας της Γης και το ένα τρίτο της βαρύτητάς της. Το έτος του (πλήρης περιφορά γύρω από τον Ήλιο) διαρκεί 687 γήινες μέρες, ενώ η μέρα του (περιστροφή περί τον άξονά του) είναι οριακά μεγαλύτερη από τη γήινη (24 ώρες, 39 λεπτά και 35 δευτερόλεπτα).

Η αραιή ατμόσφαιρά του αποτελείται κυρίως από διοξείδιο του άνθρακα (95%,3) και άζωτο (2,7%), ενώ η θερμοκρασία του κυμαίνεται από τους μείον 128 έως τους 27 βαθμούς Κελσίου. Το υψηλότερο σημείο του είναι το ηφαιστειακό όρος Όλυμπος ύψους 26 χιλιομέτρων, ενώ διαθέτει τα μακρύτερα και βαθύτερα φαράγγια σε όλο το ηλιακό σύστημα, μήκους άνω των 4.000 χλμ.

Οι πρώτες απόπειρες για ταξίδι στον Άρη έγιναν από τη Σοβιετική Ένωση με τα σκάφη «Μάρσνικ» 1 και 2, που δεν κατάφεραν καν να φθάσουν σε γήινη τροχιά. Το 1965 το αμερικανικό «Μάρινερ 4» έκανε την πρώτη επιτυχή προσέγγιση του Άρη και έστειλε στη Γη 21 φωτογραφίες του, κάτι που επαναλήφθηκε το 1969 με τα «Μάρινερ» 6 και 7. Για πρώτη φορά η ΕΣΣΔ έφθασε στον Άρη το 1971 με το «Mars 3», που όμως κάηκε κατά την κάθοδό του, αλλά μετά από λίγες εβδομάδες το «Mars 3» ήταν το πρώτο που προσεδαφίστηκε, αν και λειτούργησε μόνο για 20 δευτερόλεπτα, προτού σιγήσει. Η πρώτη προσεδάφιση των ΗΠΑ έγινε το 1975 με το «Viking 1».

Η επόμενη αποστολή της NASA στον Άρη θα είναι η «Mars 2020», που θα εκτοξευθεί το καλοκαίρι του 2020 και θα προσεδαφίσει τον Φεβρουάριο του 2021 ένα ρόβερ σαν το Curiosity, με στόχο να αναζητήσει μικροβιακή ζωή.

Πηγές: https://www.nasa.gov/feature/jpl/nasa-insight-landing-on-mars-milestones - https://www.nasa.gov/feature/jpl/nasa-insight-team-on-course-for-mars-touchdown - https://www.tovima.gr/2018/11/24/science/tin-deytera-i-prosedafisi-tou-seismologou-insight-tis-nasa-ston-ari/

Ανακαλύφθηκε άγνωστη έως τώρα περιοχή του ανθρώπινου εγκεφάλου. Neuroscientist discovers hidden region in the human brain

Η περιοχή, την οποία ο καθηγητής Γ. Παξινός ονόμασε «Ενδοσχοινιοειδή Πυρήνα» (Endorestiform Nucleus), βρίσκεται κοντά στο σημείο όπου ενώνεται ο εγκέφαλος με το νωτιαίο μυελό. Professor George Paxinos from Neuroscience Research Australia has discovered a hidden region of the human brain. The endorestiform nucleus is found near the brain-spinal cord junction. Image credit: George Paxinos, Neuroscience Research Australia.

Ο διεθνούς φήμης «χαρτογράφος» του εγκεφάλου, ο έλληνας καθηγητής της διασποράς Γιώργος Παξινός, ερευνητής στο Ινστιτούτο Ερευνών Νευροεπιστήμης της Αυστραλίας (Neuroscience Research Australia-NeuRA), ανακάλυψε μια νέα, άγνωστη έως τώρα, περιοχή στον ανθρώπινο εγκέφαλο.

The Endorestiform Nucleus was hidden within the inferior cerebellar peduncle. Credit: NeuRA

Η περιοχή, την οποία ο Γ. Παξινός ονόμασε «Ενδοσχοινιοειδή Πυρήνα» (Endorestiform Nucleus), βρίσκεται κοντά στο σημείο όπου ενώνεται ο εγκέφαλος με το νωτιαίο μυελό. Συγκεκριμένα, βρίσκεται μέσα στο κάτω παρεγκεφαλιδικό σκέλος, μια περιοχή που ενσωματώνει και συνδυάζει τις αισθητηριακές και τις κινητικές πληροφορίες, προκειμένου να διορθώσει τη στάση του σώματος, την ισορροπία του και τις μικρές επιδέξιες κινήσεις.

Ο ελληνικής καταγωγής επιστήμονας είχε υποπτευτεί την ύπαρξη της εν λόγω εγκεφαλικής περιοχής πριν από 30 χρόνια και τώρα μπόρεσε πρώτη φορά να αποδείξει την ύπαρξή της χάρη στην ύπαρξη καλύτερων πλέον μεθόδων ανίχνευσης και απεικόνισης.

«Δεν υπάρχει τίποτε πιο ευχάριστο για ένα νευροεπιστήμονα από το να εντοπίζει μια έως τώρα άγνωστη περιοχή του ανθρώπινου εγκεφάλου. Στη συγκεκριμένη μάλιστα περίπτωση υπάρχει το ξεχωριστό στοιχείο ότι αυτή η περιοχή είναι απούσα στις μαϊμούδες και στα άλλα ζώα. Πρέπει να υπάρχουν μερικά πράγματα που είναι μοναδικά στον ανθρώπινο εγκέφαλο πέρα από το μεγαλύτερο μέγεθός του, και αυτή η περιοχή είναι πιθανώς ένα από αυτά» δήλωσε ο Γ. Παξινός στο Αθηναϊκό και Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων.

«Μένει να προσδιοριστεί η λειτουργία αυτής της νεοανακαλυφθείσης περιοχής του εγκεφάλου. Τώρα που έχει χαρτογραφηθεί, θα είναι δυνατό να μελετηθεί από την ευρύτερη ερευνητική κοινότητα» πρόσθεσε.

Σύμφωνα με τον κ. Παξινό, «το κάτω παρεγκεφαλιδικό σκέλος, που ονομάζεται επίσης σχοινιοειδές σώμα, είναι σαν ένα ποτάμι που μεταφέρει πληροφορίες από το νωτιαίο μυελό και το εγκεφαλικό στέλεχος προς την παρεγκεφαλίδα. Η περιοχή του εγκεφάλου που τώρα ανακαλύφθηκε είναι μια ομάδα νευρώνων μέσα σε αυτό το σκέλος, εξ ου και το όνομά της «ενδοσχοινιοειδής πυρήνας». Οι νευρώνες αυτοί είναι σαν ένα νησί μέσα στο ποτάμι, έτσι αυτός ο πυρήνας βρίσκεται σε προνομιούχα θέση για να λαμβάνει εισροές από το νωτιαίο μυελό. Το κάτω παρεγκεφαλιδικό σκέλος είναι μια μεγάλη δέσμη νευραξόνων και ο ενδοσχοινιοειδής πυρήνας είναι μια ομάδα νευρώνων ενσωματωμένη μέσα σε αυτή τη δέσμη. Η περιοχή αυτού του εγκεφάλου «με κοιτάζει» εδώ και χρόνια που μελετώ τον εγκέφαλο, στην πραγματικότητα είναι σαν εκείνη να με ανακάλυψε και όχι εγώ αυτή!»

The Endorestiform Nucleus could play a part in fine motor control. Credit: NeuRA

Όσον αφορά τη λειτουργία της, ο κ. Παξινός δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι «μόνο υποθέσεις θα μπορούσα να κάνω με βάση τη θέση της, πιθανώς βοηθά στον έλεγχο των επιδέξιων κινήσεων, όπως στο παίξιμο ενός μουσικού οργάνου. Δεν μπορώ να φανταστώ έναν χιμπατζή να παίζει στο μπουζούκι τις «Περασμένες μου αγάπες», ένα τραγούδι πολύ απαιτητικό για το μπουζούκι, με τον ίδιο επιδέξιο τρόπο ενός ανθρώπου, όσο κι αν ο χιμπατζής αγαπούσε τη μουσική!»

Η ανακάλυψη νέων περιοχών του εγκεφάλου βοηθά τους επιστήμονες να κατανοήσουν καλύτερα τις ασθένειες και να δοκιμάσουν νέες θεραπείες για τις διάφορες νευροεκφυλιστικές παθήσεις (Αλτσχάιμερ, Πάρκινσον, επιληψία κ.ά.).

Ο Γ. Παξινός έχει υπάρξει πρωτοπόρος στη νευροανατομία και στη χαρτογράφηση του εγκεφάλου, έχοντας -με τις επιστημονικές δημοσιεύσεις του και τα βιβλία του που περιέχουν λεπτομερείς χάρτες του εγκεφάλου- ανοίξει νέες δυνατότητες στους νευροχειρουργούς και γενικότερα στους νευροεπιστήμονες. Οι περισσότεροι ερευνητές που μελετούν σήμερα τις νευρολογικές και τις ψυχιατρικές παθήσεις, είτε στους ανθρώπους είτε στα ζώα, χρησιμοποιούν τους δικούς τους «άτλαντες» του εγκεφάλου, οι οποίοι περιγράφουν εξονυχιστικά τις διάφορες εγκεφαλικές δομές.

«Οι άτλαντες του καθηγητή Παξινού, που δείχνουν τη λεπτομερή μορφολογία και τις διασυνδέσεις του ανθρώπινου εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού, παρέχουν το πολύτιμο πλαίσιο, ώστε οι ερευνητές να ελέγξουν τις υποθέσεις τους, από τη λειτουργία των νευρωνικών συνάψεων ως τις θεραπείες για τις ασθένειες του εγκεφάλου» δήλωσε ο επικεφαλής του NeuRA, καθηγητής Πίτερ Σόφιλντ.

Η νέα ανακάλυψη του Γ. Παξινού θα παρουσιαστεί πρώτη φορά στη διεθνή επιστημονική κοινότητα στο νέο βιβλίο του («Human Brainstem: Cytoarchitecture, Chemoarchitecture, Myeloarchitecture»), που θα κυκλοφορήσει περί το τέλος Φεβρουαρίου του 2019 από τις κορυφαίες επιστημονικές εκδόσεις Elsevier.

Professor George Paxinos AO (Order of Australia) has discovered a new region of the human brain. Credit: NeuRA

Ο Γιώργος Παξινός είναι αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών από το 2012 και της Αυστραλιανής Ακαδημίας Επιστημών από το 2009. Γεννήθηκε στην Ιθάκη το 1944 και μετά το γυμνάσιο έφυγε για σπουδές στις ΗΠΑ. Σπούδασε Ψυχολογία στο Πανεπιστήμιο Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνιας και μετά πήρε το διδακτορικό του από το Πανεπιστήμιο ΜακΓκιλ του Καναδά.

Αφού έκανε μεταδιδακτορική έρευνα στο πανεπιστήμιο Γέηλ των ΗΠΑ, από το 1974 μετακινήθηκε μόνιμα στην Αυστραλία, όπου είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Νέας Νότιας Ουαλίας στο Σίδνεϊ, και βασικός ερευνητής-επικεφαλής ομάδας στο Ινστιτούτο Neuroscience Research Australia. Μεταξύ άλλων, έχει διατελέσει πρόεδρος της Εταιρείας Νευροεπιστήμης της Αυστραλίας και επισκέπτης καθηγητής σε πολλά πανεπιστήμια σε όλον τον κόσμο, ενώ έχει αναγορευτεί επίτιμος διδάκτορας του Πανεπιστημίου Αθηνών (2008), του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων (2016) και του Ιονίου Πανεπιστημίου (2017).

Ο Γιώργος Παξινός έχει δημιουργήσει τους περισσοτέρους «άτλαντες» του εγκέφαλου και έχει ανακαλύψει τους περισσότερους πυρήνες του εγκέφαλου από οποιονδήποτε άλλον επιστήμονα στον κόσμο. Έχει δημοσιεύσει 52 βιβλία, και το πρώτο του, με τίτλο «Ο εγκέφαλος του αρουραίου σε στερεοταξικές συντεταγμένες», αποτελεί ένα από τα κορυφαία σε αναφορές επιστημονικά βιβλία διεθνώς.

Scientia Professor George Paxinos AO describes the hidden region of the brain, which he has named the endorestiform nucleus. He tells us where it's located and its possible function. He also discusses 3D mapping and why this discovery might set us apart from other primates. Credit: NeuRA

Σε παλαιότερη συνέντευξή του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ είχε τονίσει ότι οι άνθρωποι πρέπει να εγκαταλείψουν την ψευδαίσθηση πως υπάρχει ψυχή, αφού τα πάντα -και τα συναισθήματα- προέρχονται και ελέγχονται από τον εγκέφαλο. Είχε αρνηθεί ότι υπάρχει ελεύθερη βούληση στον άνθρωπο, ενώ είχε δηλώσει άθεος.

Πηγές: https://www.neura.edu.au/news/neuroscientist-discovers-new-region-in-the-human-brain/ - https://www.tovima.gr/2018/11/22/science/anakalyfthike-agnosti-eos-tora-perioxi-tou-anthropinou-egkefalou/

Γιώργος Σκούρτης, «Αυτός ο μπάτσος»

Γιάννης Τσαρούχης, Χωροφύλακας καθιστός σε κρεβάτι και ένα πεσμένο τριαντάφυλλο, 1947

Θα μου πείτε, ίσως: «Και τι μας ενδιαφέρει εμάς η ιστορία κάποιου μπάτσου;» ∆εν ξέρω… Κι εγώ θα προτιμούσα να ήμουνα κολγκέρλ ή, ας πούμε, ο λωποδύτης-φάντασμα, αλλά μια που είμαι μπάτσος μ’ αρέσει να λέω και ν’ ακούω μονάχα για μπάτσους. Κι είναι και τ’ άλλο: ζούμε σε κοινωνία μπάτσων και, πώς να το κάνουμε, κάθε ιστορία για μπάτσο –έστω για κάποιον τυχαίο– ενδιαφέρει τους πάντες. Και πρώτα απ’ όλα τι σημαίνει μπάτσος, ε; Αυτό με είχε ρωτήσει τις προάλλες ένας νιόβγαλτος. Του λέω: «Ποιος σε χαστούκισε όταν ήσουνα πιτσιρικάς;» «Ο πατέρας μου», μου λέει. «Και μετά τον πατέρα σου;» επιμένω. «Ο δάσκαλος». «Και μετά το δάσκαλο;» «Ο χωροφύλακας», μου είπε το παιδί. «Ε, τότε», του λέω, «ο πατέρας σου ήτανε ο πρώτος μπάτσος της ζωής σου, ο δάσκαλος ο δεύτερος, ο χωροφύλακας ο τρίτος και πάει λέγοντας.

Norman Lewis, Untitled (Police Beating), 1943

Μπάτσος σημαίνει χαστούκι, σημαίνει εξουσία, σημαίνει ρουφιανιά –“τούτοι οι μπάτσοι που ’ρθαν τώρα, τι γυρεύουν τέτοια ώρα”-–, σημαίνει να χτυπάει το κουδούνι σου το πρωί, να βγαίνεις στην εξώπορτα και να βλέπεις το γάλα χυμένο και το γαλατά μπουζουριασμένο». Με κοίταζε το παιδί. «Ευχαριστώ, κύριε συνάδελφε», μου είπε. Καλό παιδί. Πάνω απ’ όλα το καθήκον. Του λένε «βάρα αυτόνε» και τον βαράει. Εγώ το μόνο που έχω βαρέσει είναι το κεφάλι μου στον τοίχο. Γιατί; Να, έτσι… Κι όταν δεν άντεχα να το χτυπάω, πήγαινα κι έπινα στα μπαράκια. Ως μπάτσος, ναι. Μου τη δίνει που δε μ’ αφήνουνε να πληρώσω. Έτσι και βγάλω λεφτά να δώσω στην μπαργούμαν, επεμβαίνει το αφεντικό και της κλείνει το μάτι. Γιατί, ρε φίλε; Πελάτης δεν είμαι κι εγώ; Όχι. Εγώ είμαι μπάτσος. Ούτε καν άνθρωπος δε γίνεται να είμαι. Ένας μπάτσος δεν μπορεί παρά να είναι ένα και μόνο: Μπάτσος. Υπάρχει και ο «μπάτσμαν» και το «μπατσόνι» και ο «μπάτσος-γουρούνι» («πήρα απ’ την καντίνα ένα βρόμικο με μπάτσο, τυρί, ντομάτα»), αλλά και τα «μπατσικό» – «μπατσαρία» – «μπασκίνας» – «μπασκούλης». Στα τούρκικα τον λένε baç, όπως στα γίντις το χαστούκι το λένε patch, αλλά μπορούµε και να το ακούσουμε «μπααατς!», το χαστούκι. Ε, ναι, υπάρχει και ο «μπατσονόμος». Υπάρχει και το ανέκδοτο. Ένας μπάτσος κι ένας φασίστας πέφτουνε από τον όγδοο όροφο, ποιος σκοτώνεται πρώτος; Απάντηση: Στ’ αρχίδια μας.

Πιάσ’ τ’ αβγό και κούρευ’ το… 

(Ακόμα και τώρα που έχω φύγει από το Σώμα, ε, όλοι μπάτσο με ανεβάζουνε και μπάτσο με κατεβάζουνε, κι είμαι σίγουρος πως και όταν ακόμα διαβάσετε αυτή την «πονεμένη ιστορία» ενός μπάτσου και πάθετε την πλάκα σας, πάλι θα πείτε: «Βρε τον μπάτσο, ωραία μας την έκανε!»)

Νίκος Αλεξόπουλος, ATHENS 2009-2014

Και να σας ρωτήσω: Τι καλό μπορεί –και ΠΩΣ, ε– να κάνει ένας μπάτσος σήμερα μέσα σ’ αυτή την Κωλοελλάδα που ζει; Διαφθορά, ανεργία, κερδοσκοπία, μετανάστες, πρεζόνια, τιβί… Πορνεία, μοντέλες, καλλιστεία, γυμνές βίζιτες… άγριες ληστείες για μια χούφτα ευρουλάκια, καλάσνικοφ, δολοφονίες με συμβόλαια, ξεκαθάρισμα λογαριασμών, απαγωγές πλουσίων, παραδικαστικό, δικηγόροι, μπάτσοι επίορκοι, κατάσταση στις φυλακές, μνημόνια και μνημόσυνα της πάλαι ποτέ ενδόξου Ελλάδας μας, στο πτώμα της οποίας δημαγωγούν οι χρυσαυγίτες; Τι μπορεί να κάνει ένας μπάτσος σήμερα που ζούμε ολική οικονομική και ανθρωπιστική κρίση, σε μια χώρα, την Ελλαδίτσα μας, που κατάντησε πειραματόζωο των αγορών, «δανείου τόπος» και «προλετάριοι όλων των χωρών αϊ γαμηθείτε ή χρεωθείτε;» (Κάπως έτσι δεν τα λένε;) Ευτυχώς που βρίσκω δανεικά από δω κι από κει. Προχτές συνάντησα ένα φίλο που του χρωστάω εκατό ευρώ κι αφού είπαμε τα καθημερινά μας, τσακ, μου τη λέει: Εκείνα τα εκατό ευρώ τα ’χεις ξεχάσει, ε; Ε, και τι να πω; Ναι, ρε φίλε, εντάξει, έχεις δίκιο… δώσε μου μια βδομάδα καιρό και… θα τα ξεχάσω! Γέλασε. «Καλά να ’σαι», μου είπε. Σωστός ο παίκτης! Χρωστάω άρα υπάρχω! Ποιος δανειστής μου θα ευχόταν να πεθάνω; Και ξαναρωτάω: Τι μπορεί να κάνει ένας μπάτσος μέσα σε όλη αυτή τη σχίζα; Απάντηση: Να τρελαθεί. Ε, αυτό έκανα κι εγώ. Έκανα τον εαυτό μου πειραματόζωο του πάθους. Κι από ζώο έγινα άνθρωπος. 

Γιάννης Τσαρούχης, Το όραμα του Δαυίδ, 1968-74

Υπάρχει και το άλλο. Να είσαι μπάτσος, να φιλάς τη μάνα σου και τ’ αδερφάκι σου το πρωί, να λες στη μάνα σου «κάνε, ρε μάνα, αυτό το υπέροχο ιμάμ μπαλντί», και να σ’ το φτιάχνει και να σε περιμένει να φάτε ως οικογένεια και πάνε οι δικοί µου και της λένε «ελάτε στο νεκροτομείο για αναγνώριση». Αυτό είναι που έχω πει στ’ αδερφάκι μου τον Στέλιο, άμα με δει ακίνητο και άσπρο να ορκιστεί ότι θα «βγει» από την άσπρη την οχιά. Αυτά όμως είναι γι’ αυτούς που δεν καταλαβαίνουν… Που πιπιλάνε την καραμέλα «έχει ο Θεός». Τι έχει πια αυτός ο Θεός; Ή υπάρχει κι είναι εγκληματίας ή δεν υπάρχει, και τότε γιατί ελπίζουμε σε κάτι ανύπαρκτο; Εγώ έλεγα «έχει η μάνα μου» και το εννοούσα. Όποτε δεν είχα μία –τι να πρωτοκάνεις με το μεροκάματο ενός μπάτσου;– όλο στο άγιο χεράκι της κατέληγα. Κι η χειρότερη βρισιά για μένα είναι «σου γαμώ τη μάνα» και τα παράγωγα. Κι όποιον ακούσω να το λέει τον σιχαίνομαι. Κι όποιος το πει σ’ εμένα του κόβω τη γλώσσα.

David Burliuk, Time, 1918

Όλα όμως είναι παρελθόν. «Γεννήθηκα στο παρελθόν – στο μέλλον θα πεθάνω – και στο παρόν τρελαίνομαι – μπορεί και να την κάνω». (Ωραίο σκυλάδικο, ε;) Ψάχνω να βρω μια άκρη… Από πού ξεκίνησαν όλα και πώς τελείωσαν. Μου ’ρχεται το ένα, το άλλο, μπερδεύονται και μπερδεύομαι κι εγώ… Σαν να μουδιάζει το μυαλό μου. Σαν να με βάφουνε με θανατερή μπογιά.

Georges Rouault, Prostitute before a Mirror, 1906

Δηλαδή, πώς έγινε να σκοτώσουνε τη Σούζη, το μωρό μου; Κι όχι απλό σκότωμα, την πετσόκοψαν, την έβαλαν σε τρεις σακούλες και την πέταξαν σε τρεις διαφορετικούς κάδους, σε τρία διαφορετικά σημεία της Αθήνας. Στον έναν απ’ αυτούς, κάπου στο «ιστορικό τρίγωνο», βρήκε μια σακούλα το αδερφάκι μου ο Στέλιος. Τρόμαξε. Με πήρε στο τηλέφωνο. «Τι να κάνω, αδερφέ;» με ρώτησε, έτρεξα κοντά του, αφού πρώτα είχα ειδοποιήσει την Υπηρεσία, πήρανε τη σακούλα, αλλά όχι, δεν ήτανε της Σούζης, κάποιας άλλης, ιερόδουλης, που την είχε σφάξει κάποιος μανιακός. Τέτοια φριχτή κίνηση για το μωράκι μου τη Σούζη!…

Walter Gramatté, The Drinker, 1922

Πρεζόνι το αδερφάκι µου. Όλο θα βγω και θα βγω μου έλεγε κι όλο του απαντούσα «∆ε θα βγεις, Στέλιο, δε θα βγεις». Η μάνα μου με τον καημό του πέθανε. Ναι, μη σας φαίνεται παράξενο, εγώ ο μπάτσος έχω αδερφό πρεζόνι! (Δηλαδή ε ί χ α… ∆ώσαμε πολλές μάχες και τις κερδίσαμε. Μαζί.) Κι είχε ένα κορίτσι κάποτε, όμορφο κι ερωτευμένο, το οποίο όμως ήταν ήδη στην πρέζα κι όταν το ’μαθε το αδερφάκι μου ο Στέλιος τα πήρε στο κρανίο, ζουρλάθηκε, προσπάθησε να «τη βγάλει», αλλά τίποτα, ώσπου αποφάσισε να «μπει» κι αυτός με σκοπό να τη βοηθήσει «από κοντά» και νιώθοντας κι αυτός τα ίδια με το κορίτσι του. Ορίστε; Ναι, φυσικά. Το κορίτσι τα τέζαρε στη Μενάνδρου ένα βράδυ με τη σύριγγα στο βυζί της… Και ο Στελάκος μου έμεινε μόνος του κι απελπισμένος, γύριζε από πιάτσα σε πιάτσα να βρει τη δόση του – ζητούσε λεφτά από τη μάνα μας κι αυτή του έδινε τη μισή της σύνταξη, αλλά εγώ δεν ήξερα τίποτα, χαμπάρι δεν είχα πάρει. Εγώ ο μπάτσος! ∆εν κάναμε και παρέα, να πεις, εγώ με μπάτσους, αυτός στα Εξάρχεια, εγώ γύριζα όλη μέρα και νύχτα με τη μοτοσικλέτα της Υπηρεσίας ή το περιπολικό ή το συμβατικό, στη Δίωξη ήμουνα, ο Στελάκος με τα δικά του φιλαράκια μίλαγαν για πολιτική, για το μέλλον τους, λέγανε τα όνειρά τους, έστω κι αν μοιραζόντουσαν μια φραπεδιά στα πέντε και –φυσικά– κανείς τους δεν ήξερε πως έχει αδερφό «γουρούνι», που πότε κυκλοφορεί με κράνος, γάντια και μοτοσικλέτα της Υπηρεσίας, πότε κυκλοφορεί άγνωστος ανάμεσα σε γνωστούς κι αγνώστους και πάλι με κράνος, γάντια και μοτοσικλέτα, αλλά δική του και μεγάλου κυβισμού με τ’ όνομά της βαφτισμένο, κι όλοι την ήξεραν «η Σούζη, το μωρό μου». Τ’ αδερφάκι μου πήγαινε στην Καλών Τεχνών, ζωγράφος ήθελε, οι καθηγητές του που ρώταγα καμιά φορά μου έλεγαν «μεγάλο ταλέντο ο μικρός». Και στο σπίτι σπάνια συναντιόμασταν, Κυριακή παρά Κυριακή, έτσι, για να κάνουμε το χατίρι της μάνας «μια φορά να φάμε σαν οικογένεια!» Ο πατέρας, φευγάτος από χρόνια, πήγε «στην Αυστραλία» έλεγα στα φιλαράκια μου και γελούσαμε, ο γέρος μου την έκανε απ’ το πολύ τσιγάρο και ποτό, και το όνειρό του ήταν «θέλω να πεθάνω με το τσιγάρο στο στόμα». Γι’ αυτό και δάγκωνε τα σωληνάκια. Τα περνούσε για τσιγάρο… 

«Στην Αυστραλία» είπα; Ναι… Πέρυσι σκοτώσαν ένανε δικό μου, πήγε για μια ληστεία, τον πυροβόλησαν με καλάσνικοφ, πάει καλιά του. Κι όταν αργότερα συνάντησα σ’ ένα μπαράκι κάποιον παλιότερο που είχε καιρό να φανεί στα μέρη μας, «τι κάνει αυτό το παιδί;», τι να του πω εγώ, ότι τον ξαπλώσανε στη μέση του δρόμου; Α, του είπα, έφυγε αυτός, τον ερωτεύτηκε μια Αυστραλέζα που έχει φάρμα δικιά της και τον πήρε εκεί για πάντα. Χάρηκε ο φίλος. «Τυχερός ο μπαγάσας, τον ζηλεύω!» Έλα όμως που ξαναρώτησε και άλλους συναδέλφους κι αυτοί του είπαν τη μαύρη αλήθεια. Κι ήρθε πάλι στο μπαράκι να με βρει και να μου πει «τι ωραία που μου το είπες αυτό για την Αυστραλία! Τον σκεφτόμουνα και χαιρόμουνα…»

Και σάμπως θα ξαναρχότανε; Όχι. Θα άφηνε τα άλογα και τις αγελάδες, τα σκυλιά του και τις κότες του και το περιβόλι σπαρμένο με όλα τ’ αγαθά, τα βουνά και τα λαγκάδια, τα ποτάμια και τα ποταμάκια για να γυρίσει στην Αθήνα; Τρελός ήταν; Ούτε τηλέφωνο δε θα ξαναέπαιρνε. Θ’ άφηνε τον παράδεισο για να ξαναμπεί στην κόλαση;

Άρα σαν να είχε πεθάνει για μας εδώ. Όμως άλλο είναι να πεθαίνεις κι άλλο να πηγαίνεις «στην Αυστραλία», ρίχνοντας πίσω σου την πέτρα του Σίσυφου. (Κάτι λέγανε γι’ αυτόν ένα βράδυ στην μπάρα…)

Μεγάλο μπλέξιμο, λοιπόν. Σκοτώσανε τη Σούζη. Ποια ήτανε η Σούζη; Κανείς δεν ήξερε.

George Grosz, Vor Sonnenaufgang / Before Sunrise (1922). Offset color lithograph after a watercolor for Ecce Homo, 1922.

Εγώ ήμουνα έρμαιο της πολυγαμίας, αναζητώντας τη μονογαμία. Κι όταν ήμουνα µε τη Σούζη δεν ήθελα καμιά άλλη. Δεν υπήρχε για μένα άλλη γ υ ν α ί κ α, τις άλλες τις έβλεπα ως ανθρώπινα όντα, ως φίλες, ως συνομιλήτριές μου, ως συμπότισσες στα μπαρ. Γιατί η πολυγαμία, η αναζήτηση κάθε μέρα, κάθε βράδυ, στον ύπνο και στον ξύπνιο μου, μιας ακόμα γυναίκας, δε γέμιζε το κενό που ένιωθα μέσα μου, το μεγάλωνε, το βάθαινε, εγώ ήθελα μια αγκαλιά, μια γαλήνη, όχι μόνο σεξ σεξ σεξ! Τον Χριστούλη μου, δηλαδή! Και με πόσες όμορφες και λαχταριστές γυναίκες θα μπορούσα να συνευρεθώ; Με δέκα, με εκατό, με χίλιες; Και οι άλλες χιλιάδες; Και τα άλλα εκατομμύρια; ∆ε θα υπάρχουν και διακόσια εκατομμύρια γκομενάρες Κινέζες; Θα τις συναντήσω ποτέ; Θα τις αγκαλιάσω; Όχι. Και τα άλλα εκατομμύρια των μαύρων γαζελών; Και οι Βραζιλιάνες; Και οι Γιαπωνέζες γκέισες; Και όλα τα άλλα εκατομμύρια από τα καυλωμένα Βαλκάνια; Γι’ αυτό σας λέω… Λαχταράω να είμαι με μια γυναίκα που να είναι –για μένα που θα τη λατρεύω– όλα αυτά τα εκατομμύρια. Όλες σ’ ένα πρόσωπο, στο δικό της, μόνο στα δικά της τα μάτια, στο δικό της φιλί, στη δική της μυρωδιά, στο άκουσμά της, στη δική της πλατούλα όταν μου γυρίζει πλευρό να κοιμηθεί κι εγώ ταξιδεύω στα όνειρά μου μαζί της, χεράκι χεράκι. Η μονογαμία μ’ απελευθερώνει. «Ναι, εντάξει», θα μου έλεγε και η Δανάη, «αλλά όταν είμαστε στο “είχαμε, αλλά μας τελείωσε”, τι κάνουμε;» Ε, τι κάνουμε, μωρό μου, χωρίζουμε και ξανά προς τη δόξα τραβάμε, ξανά στο μουνοπήγαδο! Ξανά, μπουμ, στο κενό. Κι άντε πάλι στο ψάξιμο. Κουραστικό, πολύ κουραστικό. Είναι όμως και το άλλο: Όταν στη μονογαμία μπει το σιχαμένο ερπετό της ζήλιας –καληώρα σαν και εμένα– τότε σπάει, όπως το κρύσταλλο από σφαίρα. Και τότε πρέπει να φεύγεις –καλύτερα να είχες προλάβει να φύγεις νωρίτερα– γιατί εύκολο να πεις «εγώ φεύγω», αλλά πολύ πολύ δύσκολο να το κάνεις. Η Σούζη το μωρό μου δεν πρόλαβε. Είχε καταλάβει πως κάτι σ’ εμένα πήγαινε κατά διαόλου κι ήθελε να το σκάσει, για να σωθεί και να με σώσει. Για μένα ήταν αργά. Ή έπρεπε να φύγω ή να σκοτώσω και να σκοτωθώ.

Walter Richard Sickert, L'Affaire de Camden Town, 1909

Με πρόλαβε όμως κάποιος άλλος. 

Απόσπασμα από το βιβλίο. 

Ο Γιώργος Σκούρτης (1940-2018) γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα. Έγραψε πολλά θεατρικά έργα, που παίχτηκαν κυρίως στο Θέατρο Τέχνης με μεγάλη επιτυχία. Έγραψε, επίσης, διηγήματα, νουβέλες, μυθιστορήματα και σενάρια και σκηνοθέτησε όλα του τα θεατρικά έργα, στη σκηνή, στην τηλεόραση και στο ραδιόφωνο. Έφυγε από τη ζωή στην Αθήνα στις 18 Νοεμβρίου 2018, σε ηλικία 78 ετών.

Ταξίδι προς τη μαύρη τρύπα στο κέντρο του Γαλαξία μας. A New Virtual Reality Experience Takes You Inside a Black Hole

Θα θέλατε να ταξιδέψετε στο κέντρο του Γαλαξία μας και να δείτε την μεγαλοπρέπεια μιας γιγαντιαίας μαύρης τρύπας; The black hole at the centre of our galaxy, Sagittarius A*, has been visualised in virtual reality for the first time. An image from the newly-created virtual reality simulation of a black hole. Credit: J.Davelaar 2018

Με την σημερινή τεχνολογία είναι αδύνατον, στα χρονικά όρια μιας ανθρώπινης ζωής, να διανύσουμε απόσταση 25.640 ετών φωτός – από την Γη έως την υπερμεγέθη μαύρη τρύπα που βρίσκεται στο κέντρο του Γαλαξία μας. Και κανένας δεν θα μπορούσε να επιβιώσει κοντά στις εξαιρετικά ισχυρές βαρυτικές δυνάμεις μιας ιδιομορφίας (singularity). Αλλά μια προσομοίωση εικονικής πραγματικότητας θα μας έδινε την ευκαιρία να πλησιάσουμε κοντά σε μια μαύρη τρύπα και να βιώσουμε τα παραμορφωτικά φαινόμενα του χωροχρόνου εξαιτίας της τεράστιας βαρυτικής έλξης.

Οι επιστήμονες του Πανεπιστημίου Ράντμπουντ στην Ολλανδία και του Πανεπιστημίου Γκαίτε στη Γερμανία υπολογιστικά μοντέλα της μαύρης τρύπας που βρίσκεται στην καρδιά του Γαλαξία μας (τον Τοξότη Α*), και χρησιμοποιώντας μια σειρά λεπτομερών εικόνων του μοντέλου τους δημιούργησαν μια προσομοίωση εικονικής πραγματικότητας 360^ο. Η προσομοίωση που προέκυψε μπορεί να προβληθεί σε οποιαδήποτε συσκευή εικονικής πραγματικότητας. Μπορείτε να πάρετε μια ιδέα της προσομοίωσης από το βίντεο που ακολουθεί:

Η εργασία των ερευνητών Davelaar et al δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Computational Astrophysics and Cosmology με τίτλο «Observing supermassive black holes in virtual reality».

Πηγές: https://comp-astrophys-cosmol.springeropen.com/articles/10.1186/s40668-018-0023-7 - http://blogs.discovermagazine.com/d-brief/2018/11/19/black-hole-virtual-reality-simulation/#.W_P4oOgzZ3i - physicsgg

Οι Νεάντερταλ και οι πρόγονοί μας είχαν παρόμοια τραύματα στο κεφάλι. Neandertals may have led no more violent lives than humans

Απεικόνιση κυνηγιού Νεάντερταλ. Σύμφωνα με τη δρα Χαρβάτη, «πρέπει να αναθεωρηθεί η αντίληψη πως οι συμπεριφορές των Νεάντερταλ οδηγούσαν σε υψηλά επίπεδα τραυματισμών». Neanderthals are commonly thought to have relied on dangerous close range hunting techniques, using non-projectile weapons like the thrusting spears depicted here; this hunting approach is thought to have brought them into violent contact with large mammals, resulting in high levels of injury especially to the head and neck when compared to modern humans; Beier et al found similar head injury levels in both Neanderthals and Upper Paleolithic humans, casting doubt on this hypothesis. Image credit: Gleiver Prieto / Katerina Harvati.

Οι Νεάντερταλ και οι παλαιολιθικοί πρόγονοί μας (Homo sapiens), που ζούσαν πριν από 20.000 έως 80.000 χρόνια, έφεραν στο κεφάλι παρόμοια τραύματα, σύμφωνα με μια νέα έρευνα με επικεφαλής μια Ελληνίδα επιστήμονα της διασποράς.

Η ανακάλυψη αυτή ανατρέπει την έως τώρα στερεοτυπική αντίληψη ότι οι Νεάντερταλ, οι οποίοι ζούσαν στη δυτική Ευρασία ήδη πριν από 400.000 χρόνια, είχαν μια πιο βίαιη και επικίνδυνη ζωή, συνεπώς έφεραν και πιο σοβαρούς τραυματισμούς από ό,τι οι κατοπινοί κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες. Έτσι, η νέα μελέτη έρχεται να ενισχύσει την πεποίθηση ότι οι διαφορές μεταξύ των Νεάντερταλ και των προγόνων μας ήταν πολύ μικρότερες από ό,τι είχε θεωρηθεί στο παρελθόν.

Some 200 skulls show similar rates of damage between humans and our evolutionary cousins. A Western European Neandertal skull from around 40,000 years ago includes a healed bone injury, indicated by two arrows. Credit: CLAIRE ARTEMYZ

Οι ερευνητές, με επικεφαλής την καθηγήτρια παλαιοανθρωπολογίας Κατερίνα Χαρβάτη, του Κέντρου Σέκενμπεργκ για την Ανθρώπινη Εξέλιξη και το Παλαιοπεριβάλλον του γερμανικού Πανεπιστημίου του Τίμπινγκεν, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Nature», ανέλυσαν περισσότερα από 800 απολιθώματα, τόσο Νεάντερταλ όσο και παλαιολιθικών ανθρώπων, μεταξύ των οποίων 114 κρανία Νεάντερταλ και 90 κρανία προϊστορικών ανθρώπων. Συνολικά βρέθηκαν ενδείξεις τραυματισμού σε 295 οστά Νεάντερταλ και 541 οστά ανθρώπων.

Δεν διαπιστώθηκε καμία διαφορά στα τραύματα που έφεραν οι πρόγονοί μας και τα «ξαδέρφια» μας οι Νεάντερταλ. Αυτό που όμως βρέθηκε, είναι ότι οι άνδρες και στα δύο είδη του γένους Homo έφεραν πολύ συχνότερα τραύματα από ό,τι οι γυναίκες, κάτι που συμβαίνει μέχρι σήμερα και επιβεβαιώνει ότι ανέκαθεν –και ανεξάρτητα από το αν ένας άνδρας ήταν Νεάντερταλ ή sapiens– ζούσε πιο βίαια και επικίνδυνα.

Η μόνη διαφορά μεταξύ Νεάντερταλ και Sapiens ήταν ότι υπήρχαν περισσότερα τραύματα στο κεφάλι των πιο νέων σε ηλικία Νεάντερταλ (κάτω των 30 ετών), ενώ στους προγόνους του συγχρόνου ανθρώπου τα τραύματα στο κεφάλι υπήρχαν σε όλες τις ηλικιακές ομάδες.

Neanderthal (left) and modern human skeleton. Neanderthals have commonly be considered to show high incidences of trauma compared to modern humans. Credit: Ian Tattersall, American Museum of Natural History

Οι επιστήμονες πίστευαν έως τώρα ότι τα τραύματα στο σκελετό των Νεάντερταλ οφείλονταν είτε σε βίαιες συγκρούσεις, είτε σε ατυχήματα, είτε σε επιθέσεις από μεγάλα σαρκοβόρα ζώα όπως αρκούδες ή ύαινες. Οι Νεάντερταλ εκτιμάται ότι είχαν χειρότερα και μικρότερου βεληνεκούς όπλα από τους Homo sapiens, άρα κατώτερη και εκ των πραγμάτων πιο ριψοκίνδυνη κυνηγετική τεχνική.

Όμως, όπως δήλωσε η δρ Χαρβάτη, «τα ευρήματά μας καταρρίπτουν την υπόθεση ότι οι Νεάντερταλ ήταν πιο επιρρεπείς σε τραυματισμούς στο κεφάλι από ό,τι οι σύγχρονοι άνθρωποι, αντίθετα με την κοινή πεποίθηση. Συνεπώς πιστεύουμε ότι πρέπει να αναθεωρηθεί η αντίληψη πως οι συμπεριφορές των Νεάντερταλ, όπως η βίαιη συμπεριφορά και οι κατώτερες κυνηγετικές ικανότητες, οδηγούσαν σε υψηλά επίπεδα τραυματισμών».

Πηγές: J. Beier et al. Similar cranial trauma prevalence among Neanderthals and Upper Palaeolithic modern humans. Nature. Published online November 14, 2018. doi:10.1038/s41586-018-0696-8. - M.M. Lahr. The not-so-dangerous lives of Neanderthals. Nature. Published online November 14, 2018. doi: 10.1038/d41586-018-07343-8. - https://uni-tuebingen.de/en/university/news-and-publications/press-releases/press-releases/article/not-so-dangerous-neanderthals-and-early-modern-humans-show-similar-levels-of-cranial-injuries/?tx_news_pi1%5Baction%5D=detail - ΑΠΕ-ΜΠΕ (Παύλος Δρακόπουλος).