Δήμητρα Μήττα, «Εγκατάλειψη 1»

Jiri Kovarik (1932-1994), Utonulá (Drowned Woman) (1973), oil on canvas, 100 x 105 cm, location not known. Wikimedia Commons.

Το πήραν απόφαση. Θα την άφηναν.

Έφυγαν την ώρα που κοιμόταν. Έκλεισαν την τηλεόραση, της άφησαν δίπλα στο κομοδίνο φρέσκο νερό με καινούριο καλαμάκι, μερικά κομμάτια ροδάκινο, σε ένα ταπεράκι ρόδι που της άρεζε. Πριν κοιμηθεί, της έδωσαν όλα τα φάρμακα που έπαιρνε για το βράδυ, για το ζάχαρο, την άνοια, το πάρκινσον, τα αντικαταθλιπτικά, το χαλαρωτικό που έφερνε ύπνο. Δίπλα της όλα εκείνα που την έκαναν να νιώθει ασφάλεια, το τηλεχειριστήριο, το τηλέφωνο, το χαρτάκι όπου ήταν σημειωμένα όλα τα τηλέφωνα που έπαιρνε κάθε τρεις και δύο,  στα παιδιά και στα εγγόνια της, το κουδουνάκι που χτυπούσε όταν ήθελε να φωνάξει τη γυναίκα που τη φρόντιζε, το ρολόι της. Άφησαν και το φως του διαδρόμου αναμμένο, όπως τα συνήθιζαν, για να μην τρομάζει όταν ξυπνούσε μέσα στη νύχτα. Έφυγαν.

Ξύπνησε. Ησυχία. Μέσα στη θολούρα του μυαλού της, από τον ύπνο και την αρχή της άνοιας, σκέφτηκε να μην φωνάξει τη γυναίκα που τη φρόντιζε, για να μην την ξυπνήσει, να μην ενοχλήσει. Δεν άντεξε: «Κυρία Ρούσα…». Καμιά απάντηση. Χτύπησε το καμπανάκι που είχε δίπλα στο μαξιλάρι. Σιωπή. Έψαξε να δει μήπως κάποιο από τα παιδιά της κοιμόταν πλάι της. Άπλωσε το χέρι. Κενό.  Ξαναφώναξε. Όλα τα ονόματα. Τίποτε. Μόνη; Έψαξε τα γνωστά της αντικείμενα. Εκεί ήταν. Και στο κομοδίνο βρήκε όσα έβρισκε συνήθως. Ανασηκώθηκε, ήπιε μια γουλιά νερό, πάλι καλά που δεν το έχυσε επάνω της. Ξαναφώναξε.

«Τι φωνάζεις;»

«Θέλω να πάω τουαλέτα.»

Την πήγαιναν, δεν έκαμνε τίποτε.

«Τι φωνάζεις;»

«Θέλω νερό»

«Δίπλα σου είναι», «τι φωνάζεις;»

«Κακό είναι; Αφού δίψασα.»

«Τι φωνάζεις;»

«Τρέχει η μύτη μου.»

«Τι φωνάζεις;»

«Δεν βρίσκω το ρολόι μου, οι τσάντες μου πού είναι;, το δαχτυλίδι που μου κάνατε δώρο στη γιορτή μου θέλω να το δω. Πού βάλατε τις μπλούζες μου; Αδειάσατε τις ντουλάπες, πήρατε τα ρούχα μου, θα πεθάνω, ε;»

Εδώ είναι, βρε μάνα,  τα ρούχα σου, να οι μπλούζες σου, να και τα δαχτυλίδια σου, να και η γούνα σου, να και τα παπούτσια σου, θα σκάσει η ντουλάπα σου από τα ρούχα που μάζεψες τόσα χρόνια, κράτα τα εκεί να τα βλέπεις, να σου ανοίγουμε τις ντουλάπες και να τα χαίρεσαι και να μην δίνεις σε κανέναν τίποτε.

Έβρισκε διάφορους τρόπους να τους έχει δίπλα της. «Έλα να σ’ αγκαλιάσω», «σε αγαπώ πολύ», «να μην στενοχωριέσαι», «είσαι καλό παιδί, νοιάζεσαι για πολλούς, δεν πρέπει, δεν είναι όλοι οι άνθρωποι καλοί, να κοιτάς τον εαυτό σου, το παιδί σου, τον άνδρα σου, τ’ αδέλφια σου, εμένα, κανέναν άλλον». Εμένα, εκεί ήθελε να καταλήξει, εμένα. «Εδώ, έλα εδώ, ξάπλωσε δίπλα μου, με ζεσταίνεις, κρυώνω, βάλε μου κι άλλη κουβέρτα, ζεσταίνομαι, φέρε τη βεντάλια». Φοβόταν.

Την άφησαν. Να ψάξει για τα ρούχα της, τη βεντάλια της, τα παπούτσια της, ό,τι θέλει, αρκεί να τους αφήσει σε ησυχία. Έκλεισαν την πόρτα πίσω τους. Αυτό που φοβόταν από παλιά έγινε. Έμεινε μόνη.

*****

Victor Borisov-Musatov (1870–1905), Loneliness (date not known), further details not known. Wikimedia Commons.

Μόνη. Φώναξε με μιαν απόγνωση σπαρακτική. Περίμενε κάποιος να της απαντήσει, αφουγκραζόταν τους ήχους. Η κυρία Νίτσα απέναντι είχε βγει στο μπαλκόνι και συνομιλούσε με την αποκάτω της: «Δεν την είδαμε απόψε, το παράθυρο είναι κλειστό, αλλά και κανείς άλλος δεν βγήκε στο μπαλκόνι. Λες να έπαθε κάτι και να την πήγαν στο νοσοκομείο; Κάτσε να τηλεφωνήσω». Το τηλέφωνο χτύπησε, αχ τι καλά, θα ζητούσε βοήθεια. Από τη λαχτάρα της το έριξε κάτω. Γύρισε στο πλάι να φτάσει στην άκρη του κρεβατιού, είδε το τηλέφωνο, άπλωσε το χέρι να το πάρει. Παραλίγο θα έπεφτε. Έντρομη γύρισε προς το κέντρο του κρεβατιού. Το κεφάλι της έπεσε ανάμεσα στα μαξιλάρια. Από συνήθεια φώναξε για να τη βοηθήσουν να επανέλθει στο μαξιλάρι της. Ξανά οι φωνές στο μπαλκόνι: «Δεν απαντάει κανείς. Κάτι θα έπαθε η καημένη. Θα περιμένουμε να μάθουμε».

Πολύ γρήγορα συνήθισαν την απουσία της και τη σκέψη ότι απλώς κάτι είχε πάθει και την είχαν πάρει από το σπίτι της.

Άκουσε έναν κρότο. Τι ήταν; Κεραυνός, φοβόταν και τους κεραυνούς και τις βροχές, ο ήλιος έλαμπε. Και τους σεισμούς φοβόταν, τόσα και τόσα έβλεπε στην τηλεόραση να γίνονται, ο κόσμος της ήταν η τηλεόραση, οι βροχές, οι πυρκαγιές, οι εκρήξεις των ηφαιστείων, οι πόλεμοι, οι λιμοί... Πείνασε. Τέτοια ώρα της έδιναν το πρωινό, τσάι με φρυγανιές και τυρί. Και τα φάρμακά της. Κανείς. Ήθελε να πάει στην τουαλέτα, πώς να σηκωθεί μόνη της…, τη σήκωναν. Προσπάθησε, δεν πρόλαβε. Μέχρι το μεσημέρι το πάμπερ είχε ξεκολλήσει από την υγρασία που είχε μαζευτεί, βράχηκε και το κρεβάτι. Την ενόχλησε η μυρωδιά. Να σηκωθεί, πώς να σηκωθεί μόνη; Δεν είχε άλλη επιλογή.

Τις επόμενες μέρες το υβριδικό πλάσμα κινήθηκε μέσα στο σπίτι. Σερνόταν, πιανόταν για να σηκωθεί, έπεφτε. Έψαχνε να βρει τα κλειδιά, για ν’ ανοίξει την πόρτα. Τα βρήκε, άνοιξε, δεν έκανε βήμα για να βγει, φωνή δεν της βγήκε, το βασίλειό της ήταν εκεί. Έκλεισε την πόρτα και κλείδωσε. Πάντα κλείδωνε. Ή μάλλον ζητούσε από τους άλλους να κλειδώσουν. «Κλείδωσες;». «Μα τώρα, χριστιανή μου, μπήκα, περίμενε, μέρα είναι, τι μπορεί να συμβεί;». «Όχι, κλείδωσε.»

Κινήθηκε προς την μπαλκονόπορτα, την άνοιξε, ούτε στο μπαλκόνι κατάφερε να βγει, σαν η κάσα της πόρτας να ήταν ένα σύνορο που δεν μπορούσε να διαβεί. Έκλεισε κι αυτή την πόρτα, έσυρε και την ηλεκτρική κουζίνα, για να την ασφαλίσει, να μην μπορεί να μπει κανείς από εκεί. Πού βρήκε τη δύναμη; Από έπιπλο σε έπιπλο έφτασε στο μπάνιο. Ήθελε να πλυθεί, να καθαριστεί. Πώς δεν γλίστρησε εκεί; Τοίχο τοίχο επέστρεψε στην κρεβατοκάμαρα, βαριά έπεσε στο κρεβάτι, είχε κουραστεί. Ξάπλωσε και, όπως μπορούσε, τράβηξε τις κουβέρτες. Έκλεισε τα μάτια και περίμενε.

Francisco Goya (1746–1828), The Sleeping Woman (El Sueño) (c 1800), oil on canvas, 46.5 x 76 cm, National Gallery of Ireland Gailearaí Náisiúnta na hÉireann, Dublin, Ireland. Wikimedia Commons.

Δήμητρα Μήττα

Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Δίοδος (19) 2021, σ. 158.

 

Η γιγαντιαία κοιλότητα στο διάστημα από έκρηξη σουπερνόβα και ο σχηματισμός των άστρων. Gigantic Cavity in Space Sheds New Light on How Stars Form

Αστρονόμοι που χαρτογράφησαν για πρώτη φορά νέφη αερίου και σκόνης στον Γαλαξία ανακάλυψαν μια πελώρια κοιλότητα στο Διάστημα. Η θέση της κοιλότητας στον Γαλαξία. Τα νέφη του Περσέα και του Ταύρου εμφανίζονται με κόκκινο και μπλε αντίστοιχα. Astronomers have discovered a giant, spherical cavity within the Milky Way galaxy; its location is depicted on the right. A zoomed in view of the cavity (left) shows the Perseus and Taurus molecular clouds in blue and red, respectively. Though they appear to sit within the cavity and touch, new 3D images of the clouds show they border the cavity and are quite a distance apart. This image was produced in glue using the WorldWide Telescope. Credit: Alyssa Goodman/Center for Astrophysics, Harvard & Smithsonian.

Το σφαιρικό κενό, στο οποίο η πυκνότητα ύλης είναι ασυνήθιστα χαμηλή, έχει πλάτος 500 έτη φωτός και βρίσκεται ανάμεσα στους αστερισμούς του Ταύρου και του Περσέα στον ουρανό του βόρειου ημισφαιρίου.

Όπως αναφέρει η ερευνητική ομάδα στο Astrophysical Journal Letters, η ασυνήθιστη κοιλότητα μάλλον σχηματίστηκε από εκρήξεις υπερκαινοφανών αστέρων (σουπερνόβα) πριν από περίπου δέκα εκατομμύρια χρόνια.

«Έχουμε δύο υποψήφιες θεωρίες: είτε εξερράγη ένα σουπερνόβα στο κέντρο αυτής της φούσκας και έσπρωξε προς τα έξω το αέριο, σχηματίζοντας αυτό που ονομάσαμε ‘Υπερκέλυφος Ταύρου – Περσέα’, είτε επρόκειτο για μια σειρά εκρήξεων που δημιούργησε το κενό στην πάροδο εκατομμυρίων ετών» λέει ο Σμιούελ Μπάιαλι του Κέντρου Αστροφυσικής Χάρβαρντ-Σμιθσόνιαν, επικεφαλής της μελέτης.

Τα αέρια που εκτοπίστηκαν από την έκρηξη ή τις εκρήξεις δημιούργησαν τελικά τα νέφη αερίου του Ταύρου και του Περσέα, τα οποία χαρτογραφήθηκαν για πρώτη φορά από τους ερευνητές σε τρεις διαστάσεις.

Σε αυτές τις περιοχές όπου η πυκνότητα της ύλης είναι μεγάλη, μεγάλες μάζες αερίου καταρρέουν κάτω από το ίδιο τους το βάρος και σχηματίζουν νέα άστρα.

«Εκατοντάδες άστρα σχηματίζονται ή υπάρχουν ήδη στην επιφάνεια αυτής της γιγάντιας φούσκας» λέει ο δρ Μπάιαλι. «Όταν ένα άστρο πεθαίνει, το σουπερνόβα του προκαλεί μια αλυσίδα γεγονότων που μπορεί τελικά να οδηγήσει στη γέννηση νέων άστρων».

Astronomers mapping interstellar dust have discovered a huge, spherical-shaped cavity in space. The discovery shows that supernovae led to the creation of the Perseus and Taurus molecular clouds. Video Credit: Jasen Chambers/Center for Astrophysics | Harvard & Smithsonian.

Ο τρισδιάστατος χάρτης της σφαιρικής κοιλότητας και των νεφών αερίου που τις περιβάλλουν βασίστηκε σε δεδομένα του ευρωπαϊκού διαστημικού τηλεσκοπίου Gaia.

Μάλιστα οι χάρτες των νεφών παρουσιάζονται για πρώτη φορά και σε εφαρμογή επαυξημένης πραγματικότητας, επιτρέποντας σε άλλους αστρονόμους να τα περιεργαστούν σαν να τα είχαν μπροστά τους.

Γιατί όμως έχει σημασία η χαρτογράφηση των νεφών αερίου και σκόνης στον Γαλαξία;

Using new 3D maps of gas and dust in interstellar space, astronomers have discovered a huge cavity created by a giant supernova explosion 10 million years ago. The same 3D maps, made possible by new statistical techniques applied to data from the Gaia observatory, are revealing the internal structure of dozens of star-forming regions near the Sun, and unveiling the 3D nature of star formation in our galaxy, previously hidden in 2D views. Video Credit: Alyssa Goodman, Jasen Chambers and the Center for Astrophysics | Harvard & Smithsonian.

«Υπάρχουν πολλές θεωρίες για το πώς το αέριο αναδιατάσσει τον εαυτό του για να σχηματίσει άστρα» εξηγεί η Κάθριν Ζούκερ, επίσης μέλος της ερευνητικής ομάδας. «Στο παρελθόν οι αστρονόμοι δοκιμάζουν αυτές τις θεωρίες με προσομοιώσεις, αυτή όμως είναι η πρώτη φορά που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε πραγματικές 3D απεικονίσεις για να συγκρίνουμε τη θεωρία με τις παρατηρήσεις και να εκτιμήσουμε ποιες θεωρίες λειτουργούν καλύτερα.

«Μπορούσαμε εδώ και δεκαετίες να βλέπουμε αυτά τα σύννεφα, δεν γνωρίζαμε όμως το πραγματικό σχήμα, το πάχος ή το βάθος τους. Δεν ήμασταν καν βέβαιοι για το πόσο μακριά βρίσκονται».

«Τώρα γνωρίζουμε πού βρίσκονται με αβεβαιότητα μόλις 1%, κάτι που μας επέτρεψε να διακρίνουμε το κενό ανάμεσά τους».

Οι τεχνικές λεπτομέρειες της δημιουργίας των χαρτών για τα νέφη του Ταύρου και του Περσέα παρουσιάζονται σε ξεχωριστή δημοσίευση στο Astrophysical Journal.

Πηγές: Astrophysical Journal Letters (2021). iopscience.iop.org/article/10. … 847/2041-8213/ac1f95 - Astrophysical Journal (2021). iopscience.iop.org/article/10.3847/1538-435 - https://www.cfa.harvard.edu/news/gigantic-cavity-space-sheds-new-light-how-stars-form - https://phys.org/news/2021-09-gigantic-cavity-space-stars.html - https://physicsgg.me/2021/09/22/

 

 

Ανιχνεύθηκε Σκοτεινή Ενέργεια; Have we detected dark energy?

Σε μια νέα δημοσίευση στο περιοδικό Physical Review D, οι ερευνητές Vagnozzi et al υποστηρίζουν ότι ορισμένα ανεξήγητα αποτελέσματα του πειράματος XENON1T μπορεί να προκλήθηκαν από σκοτεινή ενέργεια και όχι από την σκοτεινή ύλη για την ανίχνευση της οποίας σχεδιάστηκε το πείραμα. Some unexplained results from the XENON1T dark-matter detector — a 1,300-kg vat of super-pure liquid xenon shielded from cosmic rays in a cryostat submerged in water deep 1.5 km beneath the Gran Sasso mountains of Italy — may have been caused by dark energy particles produced in a region of the Sun with strong magnetic fields, and not the dark matter the experiment was designed to detect, according to physicists from the XENON Collaboration. One photodetector array of the XENON1T detector seen through the other. Image credit: XENON Collaboration.

Ο Edwin Hubble το 1929 επιβεβαίωσε με τις αστρονομικές του παρατηρήσεις ότι το σύμπαν διαστέλλεται – κάτι που προέβλεπαν τα πρώτα κοσμολογικά πρότυπα που βασίστηκαν στην Γενική Θεωρία της Σχετικότητας. Τελικά όμως το σύμπαν όχι μόνο διαστέλλεται, αλλά διαστέλλεται επιταχυνόμενα. Η ανακάλυψη της επιταχυνόμενης διαστολής του σύμπαντος έγινε το 1998, από τους τους Saul Perlmutter, Brian Schmidt και Adam Riess, μέσα από την παρατήρηση των εκρήξεων σουπερνόβα τύπου Ιa (βραβείο Nobel Φυσικής 2011).

Οι κοσμολόγοι αποδίδουν την επιταχυνόμενη διαστολή σ’ αυτό που αποκαλούν σκοτεινή ενέργεια. Η σκοτεινή ενέργεια συνδέεται με την περίφημη κοσμολογική σταθερά Λ που εισήγαγε αρχικά ο Einstein στις εξισώσεις του -παρά το γεγονός ότι στη συνέχεια μετάνιωσε και την απέσυρε νομίζοντας ότι έκανε λάθος!

Σε μια νέα δημοσίευση στο περιοδικό Physical Review D, οι ερευνητές Vagnozzi et al υποστηρίζουν ότι ορισμένα ανεξήγητα αποτελέσματα του πειράματος XENON1T μπορεί να προκλήθηκαν από σκοτεινή ενέργεια και όχι από την σκοτεινή ύλη για την ανίχνευση της οποίας σχεδιάστηκε το πείραμα.

Κατασκεύασαν ένα φυσικό μοντέλο για να εξηγήσουν τα αποτελέσματα, τα οποία μπορεί να προέρχονται από σωματίδια σκοτεινής ενέργειας που παράγονται σε μια περιοχή του Ήλιου με ισχυρά μαγνητικά πεδία, αν και θα απαιτηθούν μελλοντικά πειράματα για να επιβεβαιωθεί αυτή η ερμηνεία. Σύμφωνα με τους ερευνητές η μελέτη τους θα μπορούσε να είναι ένα σημαντικό βήμα προς την άμεση ανίχνευση της σκοτεινής ενέργειας.

Η γνωστή ύλη που μας περιβάλλει και από την οποία είμαστε φτιαγμένοι αποτελεί περίπου το 5% του σύμπαντος. Το υπόλοιπο περιεχόμενο του σύμπαντος όχι μόνο δεν το βλέπουμε, αλλά στην ουσία δεν έχουμε ιδέα περί τίνος πρόκειται. Πρόκειται για την σκοτεινή ύλη που αποτελεί το 27% του σύμπαντος – η βαρύτητα της οποίας δεν αφήνει τους γαλαξίες και τον κοσμικό ιστό να διαλυθούν, και το υπόλοιπο 68% την σκοτεινή ενέργεια, η οποία προκαλεί την επιτάχυνση στην διαστολή του σύμπαντος.

Τα μεγάλης κλίμακας πειράματα, όπως το XENON1T, έχουν σχεδιαστεί για να ανιχνεύουν άμεσα τη σκοτεινή ύλη. Η βασική τους ιδέα είναι η αναζήτηση σωματιδίων σκοτεινής ύλης διαμέσου των συγκρούσεών τους με τα σωματίδια της συνηθισμένης ύλη. Όμως, για την σκοτεινή ενέργεια δεν υπάρχουν αντίστοιχα πειράματα.

Για να ανιχνεύσουν την σκοτεινή ενέργεια, οι επιστήμονες διερευνούν μακροσκοπικά τις βαρυτικές αλληλεπιδράσεις. Στις μεγαλύτερες κλίμακες, η επίδραση της σκοτεινής ενέργειας είναι απωστική κάνοντας την διαστολή του σύμπαντος επιταχυνόμενη.

Πριν από έναν περίπου χρόνο, το πείραμα XENON1T ανέφερε ένα απροσδόκητο σήμα, μια υπέρβαση πάνω από το αναμενόμενο υπόβαθρο [Πείραμα που ψάχνει για σκοτεινή ύλη ανίχνευσε ανεξήγητο σήμα]. «Αυτού του είδους οι υπερβάσεις είναι συνήθως τυχαίες, αλλά μερικές φορές οδηγούν σε θεμελιώδεις ανακαλύψεις», δήλωσε ο Δρ Luca Visinelli, ερευνητής στα Frascati National Laboratories στην Ιταλία, συν-συγγραφέας της μελέτης. «Εξερευνήσαμε ένα μοντέλο στο οποίο αυτό το σήμα θα μπορούσε να αποδοθεί σε σκοτεινή ενέργεια, και όχι στην σκοτεινή ύλη για την οποία πραγματοποιείται το πείραμα.»

Οι επιστήμονες που εργάζονται στο πείραμα XENON1T αναζητούν σωματίδια σκοτεινής ύλης. Επιστήμονες από το πανεπιστήμιο Cambridge ισχυρίζονται ότι το XENON1T μπορεί να ανιχνεύσει και σωματίδια σκοτεινής ενέργειας. Dark energy, the mysterious force that causes the universe to accelerate, may have been responsible for unexpected results from the XENON1T experiment, deep below Italy’s Apennine Mountains.

Αρχικά, η πιο δημοφιλής εξήγηση για την περίσσεια, ήταν τα αξιόνια – υποθετικά σωματίδια, εξαιρετικά ελαφριά – που παράγονται στον Ήλιο. Ωστόσο, αυτή η ερμηνεία δεν ανταποκρίνεται στις παρατηρήσεις, καθώς η ποσότητα αξιονίων που θα απαιτούνταν για να εξηγήσει το σήμα στον ανιχνευτή XENON1T θα άλλαζε δραστικά την εξέλιξη των άστρων πολύ βαρύτερων από τον Ήλιο, σε αντίθεση με τις παρατηρήσεις μας.

Προς το παρόν δεν υπάρχει κάποια αποδεκτή θεωρία για το τι είναι σκοτεινή ενέργεια, αλλά τα περισσότερα φυσικά μοντέλα για αυτήν θα οδηγούσαν στην ύπαρξη μιας πέμπτης δύναμης. Υπάρχουν τέσσερις θεμελιώδεις δυνάμεις στο σύμπαν (βαρυτική, ηλεκτρομαγνητική, ασθενής και ισχυρή πυρηνική) και οτιδήποτε δεν μπορεί να εξηγηθεί με μία από αυτές τις δυνάμεις αναφέρεται συνήθως ως το αποτέλεσμα μιας άγνωστης πέμπτης δύναμης.

Γνωρίζουμε ότι η θεωρία της βαρύτητας του Αϊνστάιν λειτουργεί εξαιρετικά καλά στο τοπικό σύμπαν. Επομένως, μια ‘πέμπτη δύναμη’ που σχετίζεται με τη σκοτεινή ενέργεια είναι ανεπιθύμητη και πρέπει να «κρυφτεί» ή να «καλυφθεί» όταν πρόκειται για μικρές κλίμακες, και να μπορεί να λειτουργήσει μόνο στις μεγαλύτερες κλίμακες όπου η θεωρία της βαρύτητας του Αϊνστάιν δεν μπορεί να εξηγήσει την επιτάχυνση του Σύμπαντος. Για να αποκρύψουν την πέμπτη δύναμη, πολλά μοντέλα για την σκοτεινή ενέργεια είναι εξοπλισμένα με τους λεγόμενους μηχανισμούς (συγκάλυψης , οι οποίοι κρύβουν δυναμικά την πέμπτη δύναμη.

Ο Vagnozzi και οι συνεργάτες του δημιούργησαν ένα φυσικό μοντέλο, το οποίο χρησιμοποίησε έναν τύπο μηχανισμού συγκάλυψης γνωστό ως κάλυψη χαμαιλέοντα, για να δείξει ότι τα σωματίδια της σκοτεινής ενέργειας που παράγονται στα ισχυρά μαγνητικά πεδία του ήλιου θα μπορούσαν να εξηγήσουν την περίσσεια στον ανιχνευτή XENON1T.

Η κάλυψη του χαμαιλέοντα σταματά την παραγωγή σωματιδίων σκοτεινής ενέργειας σε πολύ πυκνά αντικείμενα, αποφεύγοντας τα προβλήματα που προκύπτουν στο μοντέλο με τα ηλιακά αξιόνια, δήλωσε ο Vagnozzi. Μας επιτρέπει επίσης να αποσυνδέσουμε αυτό που συμβαίνει στο τοπικό πολύ πυκνό Σύμπαν από αυτό που συμβαίνει στις μεγαλύτερες κλίμακες, όπου η πυκνότητα είναι εξαιρετικά μικρή.

Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν το μοντέλο τους για να δείξουν τι θα συνέβαινε στον ανιχνευτή εάν η σκοτεινή ενέργεια παράγεται σε μια συγκεκριμένη περιοχή του Ήλιου, που ονομάζεται ταχοκλίνη, όπου τα μαγνητικά πεδία είναι ιδιαίτερα ισχυρά. «Ήταν πραγματικά εκπληκτικό το γεγονός ότι αυτή η περίσσεια θα μπορούσε θεωρητικά να προκληθεί από σκοτεινή ενέργεια κι όχι από σκοτεινή ύλη», δήλωσε ο Vagnozzi.

Οι υπολογισμοί δείχνουν ότι πειράματα όπως το XENON1T, που έχουν σχεδιαστεί για την ανίχνευση της σκοτεινής ύλης, θα μπορούσαν επίσης να χρησιμοποιηθούν για τον εντοπισμό της σκοτεινής ενέργειας. Ωστόσο, η δελεαστική πιθανότητα εντοπισμού της σκοτεινής ενέργειας πρέπει να επιβεβαιωθεί πιο πειστικά και να αποκλειστεί η περίπτωση ότι αυτό δεν ήταν απλώς κάτι τυχαίο.

Αν το XENON1T ανίχνευσε πράγματι σκοτεινή ενέργεια, τότε αναμένουμε παρόμοιες ανιχνεύσεις να επαναληφθούν σε μελλοντικά πειράματα, και με πολύ ισχυρότερο σήμα. Έτσι, οι σχεδιαζόμενες αναβαθμίσεις του πειράματος XENON1T, καθώς επίσης και παρόμοια πειράματα, όπως το LUX-Zeplin και το PandaX-xT, θα μπορούσαν να εντοπίσουν άμεσα την σκοτεινή ενέργεια μέσα στην επόμενη δεκαετία.

Πηγές: Sunny Vagnozzi et al. ‘Direct detection of dark energy: the XENON1T excess and future prospects.’ Physical Review D (2021). DOI: 10.1103/PhysRevD.104.063023 - https://www.cam.ac.uk/research/news/have-we-detected-dark-energy-cambridge-scientists-say-its-a-possibility - http://www.sci-news.com/astronomy/xenon1t-dark-energy-10074.html - https://physicsgg.me/2021/09/18/

 

 

Επιστροφή στο μέλλον με ένα σουπερνόβα. Back to the future with a supernova

Το βλέπεις και δεν το βλέπεις. Τρεις όψεις του ιδίου σουπερνόβα εμφανίζονται στην φωτογραφία του 2016 (αριστερά), τραβηγμένη από το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble. Όμως έχουν εξαφανιστεί στην φωτογραφία του 2019. Το μακρινό σουπερνόβα, με το όνομα Ρέκβιεμ, ‘εμπλέκεται’ στο γιγαντιαίο γαλαξιακό σμήνος MACS J0138. Το σμήνος έχει τεράστια μάζα της οποίας το βαρυτικό πεδίο κάμπτει και μεγεθύνει το φως του σουπερνόβα, το οποίο βρίσκεται σε έναν γαλαξία αρκετά πίσω από το σμήνος. Το φαινόμενο που ονομάζεται βαρυτικός φακός, δημιουργεί πολλαπλές εικόνες του σουπερνόβα που επισημαίνονται με τους λευκούς κύκλους στην φωτογραφία του 2016. Η πολλαπλή εμφάνιση του σουπερνόβα εξαφανίζεται στην φωτογραφία του 2019 του ίδιου συμπλέγματος (δεξιά). Το στιγμιότυπο του 2019, βοήθησε τους αστρονόμους να επιβεβαιώσουν την προέλευση του αντικειμένου. Τα σουπερνόβα εκρήγνυνται και εξαφανίζονται με την πάροδο του χρόνου. Οι ερευνητές προβλέπουν ότι ένα είδωλο του ίδιου σουπερνόβα θα εμφανιστεί το 2037. Η προβλεπόμενη θέση αυτού του τέταρτου ειδώλου επισημαίνεται από τον κίτρινο κύκλο πάνω αριστερά στην φωτογραφία του 2019. Το φως από το σουπερνόβα Ρέκβιεμ ταξίδεψε περίπου 10 δισεκατομμύρια χρόνια σύμφωνα με την απόσταση του γαλαξία που το φιλοξενεί. Το φως που συνέλαβε το Hubble από το σμήνος MACS J0138.0-2155, χρειάστηκε περίπου τέσσερα δισεκατομμύρια χρόνια για να φτάσει στη Γη. Now you see them, now you don't. Three views of the same supernova appear in the 2016 image on the left, taken by the Hubble Space Telescope. But they're gone in the 2019 image. The distant supernova, named Requiem, is embedded in the giant galaxy cluster MACS J0138. The cluster is so massive that its powerful gravity bends and magnifies the light from the supernova, located in a galaxy far behind it. Called gravitational lensing, this phenomenon also splits the supernova's light into multiple mirror images, highlighted by the white circles in the 2016 image. The multiply imaged supernova disappears in the 2019 image of the same cluster, at right. The snapshot, taken in 2019, helped astronomers confirm the object's pedigree. Supernovae explode and fade away over time. Researchers predict that a rerun of the same supernova will make an appearance in 2037. The predicted location of that fourth image is highlighted by the yellow circle at top left. The light from Supernova Requiem needed an estimated 10 billion years for its journey, based on the distance of its host galaxy. The light that Hubble captured from the cluster, MACS J0138.0-2155, took about four billion years to reach Earth. The images were taken in near-infrared light by Hubble's Wide Field Camera 3. Credits: IMAGE PROCESSING: Joseph DePasquale (STScI)

Είναι δύσκολο να κάνεις προβλέψεις, ειδικά στην αστρονομία. Ωστόσο, υπάρχουν κάποιες προβλέψεις της αστρονομίας οι οποίες επαληθεύονται με εκπληκτική ακρίβεια, όπως οι εκλείψεις Σελήνης και Ήλιου ή οι εμφανίσεις ορισμένων κομητών.

Προσφάτως, οι αστρονόμοι πρόσθεσαν άλλη μια ‘σίγουρη’ πρόβλεψη για ένα γεγονός που συμβαίνει σε πολύ μεγάλη απόσταση από τον γαλαξία μας: την εικόνα ενός σουπερνόβα που θα εμφανιστεί μετά από 16 χρόνια, το 2037. Το σουπερνόβα ονομάστηκε Ρέκβιεμ. Αν και η έκρηξη αυτή δεν θα είναι ορατή με γυμνό μάτι, τα τηλεσκόπια θα είναι σε θέση να την παρατηρήσουν.

Αποδεικνύεται ότι αυτή η μελλοντική εμφάνιση θα είναι η τέταρτη γνωστή εικόνα του ιδίου σουπερνόβα, ένα από τα τέσσερα ξεχωριστά είδωλα που προκαλεί το τεράστιας μάζας σμήνος γαλαξιών MACS J0138.0-2155, το οποίο λειτουργεί σαν ένας κοσμικός μεγεθυντικός φακός. Οι τρεις εικόνες του σουπερνόβα βρέθηκαν για πρώτη φορά στα αρχεία φωτογραφιών που λήφθηκαν το 2016 από το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble της NASA.

Οι πολλαπλές εικόνες του σουπερνόβα που βρίσκεται πολύ πίσω από το σμήνος γαλαξιών, παράγονται από την ισχυρή βαρύτητα του σμήνους. Το φαινόμενο ονομάζεται βαρυτικός φακός και προβλέπεται από την Γενική Θεωρία της Σχετικότητας του Άλμπερτ Αϊνστάιν. Το βαρυτικό πεδίο κάμπτει το φως, μπορεί να δημιουργήσει πολλαπλά είδωλα, ή να μεγεθύνει την εικόνα ενός μακρινού αντικειμένου όπως και ένας γυάλινος φακός.

Τα τρία είδωλα φαίνονται σαν μικρές κουκκίδες σε φωτογραφία που λήφθηκε από το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble το 2016 και αντιπροσωπεύουν το φως από τον εκρηκτικό απόηχο της έκρηξης του συπερνόβα Ρέκβιεμ. Οι κουκκίδες διαφέρουν ως προς τη φωτεινότητα και το χρώμα, που σημαίνει ότι εκπροσωπούν τρεις διαφορετικές φάσεις της έκρηξης του άστρου που ψυχορραγεί.

«Αυτή η νέα ανακάλυψη είναι το τρίτο παράδειγμα ενός σουπερνόβα με πολλαπλά είδωλα για το οποίο μπορούμε πραγματικά να μετρήσουμε την καθυστέρηση στους χρόνους άφιξης», εξήγησε ο επικεφαλής ερευνητής Steve Rodney. «Είναι το πιο μακρινό από τα τρία προηγούμενα, και η προβλεπόμενη καθυστέρηση είναι εξαιρετικά μεγάλη. Θα μπορέσουμε να δούμε την τελική εμφάνιση, οποία προβλέπεται ότι θα συμβεί 2037, συν ή πλην μερικά χρόνια».

Το φως που συνέλαβε το Hubble από το σμήνος, MACS J0138.0-2155, χρειάστηκε περίπου τέσσερα δισεκατομμύρια χρόνια για να φτάσει στη Γη. Το φως από το σουπερνόβα Ρέκβιεμ χρειάστηκε περίπου 10 δισεκατομμύρια χρόνια για το ταξίδι του, με βάση την απόσταση του γαλαξία-ξενιστή του.

Η πρόβλεψη της ομάδας για τη νέα εμφάνιση του Ρέκβιεμ βασίζεται σε μοντέλα υπολογιστών για το παρεμβαλλόμενο σμήνος, τα οποία περιγράφουν τα διάφορα μονοπάτια που ακολουθεί το φως του σουπερνόβα μέσα από την συσσωρευμένη σκοτεινή ύλη στο γαλαξιακό σμήνος.

Το φως κάθε ειδώλου του σουπερνόβα ακολουθεί μια διαφορετικού μήκους διαδρομή εξαιτίας του ισχυρού βαρυτικού πεδίου του σμήνους και έτσι το φως της κάθε εικόνας φτάνει στη Γη σε διαφορετικό χρόνο.

Η εικόνα του Ρέκβιεμ που προβλέπεται να εμφανιστεί το 2037 καθυστερεί σε σχέση με τις άλλες εικόνες του ίδιου σουπερνόβα, διότι η διαδρομή του φωτός της επηρεάζεται από την περιοχή του σμήνους που περιέχει την πυκνότερη ποσότητα σκοτεινής ύλης. Η τεράστια μάζα του σμήνους καμπυλώνει την διαδρομή του φωτός, προκαλώντας έτσι την μεγαλύτερη χρονική καθυστέρηση.

Πηγές: https://www.nature.com/articles/s41550-021-01446-5 - https://www.nasa.gov/feature/goddard/2021/rerun-of-supernova-blast-expected-to-appear-in-2037 - https://physicsgg.me/2021/09/14/

 

 

Ένα εικονικό σύμπαν που μπορείτε να κατεβάσετε στον υπολογιστή σας. Researchers generated an entire virtual universe

Το «Ουτσούου» προσομοιώνει την εξέλιξη της ύλης σχεδόν καθ’ όλη την ιστορία των 13,8 δισεκατομμυρίων ετών του σύμπαντος, από τη «Μεγάλη Έκρηξη» (Μπιγκ Μπανγκ) μέχρι σήμερα. The simulation is like a time machine. The distribution of dark matter in a snapshot from Uchuu. The images show the dark matter halo of the largest galaxy cluster formed in the simulation at different magnifications. Credit: Tomoaki Ishiyama

Ξεχάστε τα διαδικτυακά παιγνίδια που υπόσχονται έναν «ολόκληρο κόσμο» για εξερεύνηση. Μια διεθνής ομάδα επιστημόνων δημιούργησε -με τη βοήθεια ενός ιαπωνικού υπερυπολογιστή- ένα τεράστιο εικονικό σύμπαν, το οποίο «ανέβασε» στο υπολογιστικό νέφος, έτσι ώστε ο καθένας οπουδήποτε να είναι σε θέση να «ταξιδέψει» σε αυτό.

skiesanduniverses.org

Πρόκειται για τη μεγαλύτερη και πιο ρεαλιστική προσομοίωση του σύμπαντος που έχει υπάρξει μέχρι σήμερα. Ονομάστηκε «Ουτσούου» (Uchuu) που σημαίνει «Εξωτερικό Διάστημα» στα ιαπωνικά και αποτελείται από 2,1 τρισεκατομμύρια σωματίδια σε έναν υπολογιστικό κύβο με πλευρά 9,63 δισεκατομμυρίων ετών φωτός, περίπου τα τρίτα τέταρτα της απόστασης μεταξύ της Γης και των πιο μακρινών γνωστών γαλαξιών.

Time evolution of the number of halos in each mass range as predicted by this simulation. The bar extending horizontally from each circle and triangle represents the range of the halo masses. The vertical axis is the number of haloes found in a cube about 9.6 billion light-years on each side. The gradient bars at the top of the figure represent the categories of objects found in haloes of that mass. The Uchuu simulation predicts that numerous haloes with masses comparable to the halo of our own galaxy were already formed about 13 billion years ago. Credit: Tomoaki Ishiyama

Το «Ουτσούου» προσομοιώνει την εξέλιξη της ύλης σχεδόν καθ’ όλη την ιστορία των 13,8 δισεκατομμυρίων ετών του σύμπαντος, από τη «Μεγάλη Έκρηξη» (Μπιγκ Μπανγκ) μέχρι σήμερα. Σύμφωνα με τους ερευνητές, «είναι σαν μια χρονομηχανή: μπορούμε να πάμε προς τα εμπρός, προς τα πίσω ή να σταματήσουμε τον χρόνο, μπορούμε να κάνουμε “ζουμ” σε ένα μόνο γαλαξία ή να δούμε ένα ολόκληρο σμήνος γαλαξιών, μπορούμε να δούμε τι συμβαίνει πραγματικά κάθε λεπτό σε κάθε μέρος του σύμπαντος, από τις πρώτες μέρες του μέχρι σήμερα, κάτι που αποτελεί ουσιώδες εργαλείο για τη μελέτη του Κόσμου».

Το «Ουτσούου» δημιουργήθηκε με τη βοήθεια του ATERUI II (Cray XC50), του ισχυρότερου στον κόσμο υπερυπολογιστή που είναι αφιερωμένος στην αστρονομία και βρίσκεται στο Εθνικό Αστρονομικό Παρατηρητήριο της Ιαπωνίας. Παρ’ όλη την τεράστια υπολογιστική ισχύ του, χρειάστηκε ένας χρόνος για να δημιουργηθεί η μεγάλη προσομοίωση του σύμπαντος. Σχετική δημοσίευση, με επικεφαλής τον αναπληρωτή καθηγητή Τομοάκι Ισιγιάμα του ιαπωνικού Πανεπιστημίου Τσίμπα, έγινε στο βρετανικό περιοδικό Monthly Notices της Βασιλικής Αστρονομικής Εταιρείας.

Πηγές: Ishiyama, Tomoaki, et al. “The Uchuu simulations: Data Release 1 and dark matter halo concentrations.” Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 506.3 (2021): 4210-4231. - https://www.universetoday.com/152515/researchers-generate-an-entire-virtual-universe-and-make-it-available-for-download-if-you-have-100-terabytes-of-free-hard-drive-space/ - https://www.techexplorist.com/entire-virtual-universe/41189/ - https://www.in.gr/2021/09/13/b-science/space/diastima-pio-realistiki-prosomoiosi-tou-sympantos-anevike-sto-cloud/

 

 

 

Μοντέρνα ποίηση του 2ου αιώνα μ.Χ. σε ελληνική επιγραφή. Ancient Greek ‘pop culture’

«Λέγουσιν/ α θέλουσιν/ λεγέτωσαν/ ου μέλι μοι /συ φιλί με/ συνφέρι σοι» («Ας λένε ό,τι θέλουν, δεν με νοιάζει, αγάπα με, σου κάνει καλό»). Τους στίχους σύγχρονου μουσικού κομματιού θυμίζει η ελληνική επιγραφή που βρέθηκε στην Καρταχένα της Ισπανίας και χρονολογείται από τον 2ο με 3ο αιώνα μ.Χ., κάνοντας τον καθηγητή Κλασικών Σπουδών Τιμ Ουίτμαρς να μιλάει για το πρώτο μοντέρνο ποίημα στην ιστορία της λογοτεχνίας. Why a new discovery about a little-known text rewrites the history of poetry and song. The poem preserved in a graffito from an upper-storey room in Cartagena Spain (2nd to 3rd century CE). Image courtesy of José Miguel Noguera Celdrán

Το ποίημα, που εντοπίσθηκε σε 20 μικροσκοπικά κοσμήματα και σφραγιδόλιθους, αλλά και σε σκάλισμα σε τοίχο ανασκαφής στην Ισπανία, κάνει λόγο για την αδιαφορία του ερωτευμένου απέναντι στις επικρίσεις της κοινωνίας και αποτελεί κάλεσμα ή νουθεσία σε ανώνυμο ερωτικό σύντροφο.

Ο καθηγητής Ουίτμαρς επισημαίνει ότι ο δημιουργός του έχει εγκαταλείψει τη ρίμα, εκφράζοντας ίσως για πρώτη φορά στην καταγεγραμμένη ιστορία τον έρωτά του χωρίς τους περιορισμούς των ποιητικών κανόνων της αρχαιοελληνικής γραμματείας. «Γνωρίζαμε εδώ και χρόνια για την ύπαρξη λαϊκής ποίησης στην αρχαία Ελλάδα. Όσα έργα επέζησαν, όμως, υποτάσσονταν στις επιταγές της λόγιας ποίησης. Το ποίημα αυτό, αντίθετα, αποκαλύπτει ότι οι ρίζες του βρίσκονται στην προφορική παράδοση. Οφείλουμε να είμαστε ευγνώμονες που το έργο αυτό αποτυπώθηκε σε σημαντικό αριθμό πολύτιμων λίθων. Δεν χρειάζονται λόγιοι ποιητές για τη δημιουργία μιας τόσο μουσικής γλώσσας. Επρόκειτο για δημοκρατική, προσιτή σε όλους, μορφή λογοτεχνίας. Αποκτήσαμε συναρπαστική εικόνα της λαϊκής –ή ποπ– κουλτούρας της εποχής, κάτω από τον μανδύα της κλασικής κουλτούρας», λέει ο δρ Ουίτμαρς στην εφημερίδα The Guardian.

“The closest modern equivalent is probably a Quote T-shirt. When you have people across a huge empire eager to buy into things that connect them to centres of fashion and power, you have the conditions for a simple poem to go viral, and that’s clearly what happened here.” -Tim Whitmarsh. Image: Professor Tim Whitmarsh at the Temple of Apollo at Bassae, Greece

«Η ποίηση είχε μεγάλη σημασία στην αρχαιότητα. Όλοι γνώριζαν τα έπη του Ομήρου. Ο προφορικός λόγος όμως, για παράδειγμα, δεν θεωρείτο κατάλληλος για ελεγειακή ποίηση. Η χρήση της προφορικής γλώσσας στην ποίηση σημειώνεται για πρώτη φορά σε κάποια άγνωστη ακόμη χρονική συγκυρία του ελληνικού πολιτισμού. Αυτό που μπορώ να πω, όμως, με βεβαιότητα είναι ότι το ποίημα αυτό μετατοπίζει την πρώτη εμφάνιση της σύγχρονης ποίησης κατά τουλάχιστον τρεις αιώνες πίσω», σημειώνει ο Ουίτμαρς, η μελέτη του οποίου δημοσιεύθηκε στην επιστημονική επιθεώρηση Cambridge Classical Journal.

Ο τονισμένος λόγος, πρόγονος της σύγχρονης ποίησης και του τραγουδιού, ήταν άγνωστος πριν από τον 5ο αιώνα, όταν άρχισε να χρησιμοποιείται σε βυζαντινούς χριστιανικούς ύμνους. Πριν από την εμφάνιση της ρίμας η ποίηση ήταν μάλλον ποσοτική, αφού βασιζόταν στο μήκος της συλλαβής. Το ποίημα εντόπισε ο Ουίτμαρς χάρη στην παρατηρητικότητα της συναδέλφου του στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ, Άννας Λευτεράτου, η οποία επεσήμανε πρώτη την υφολογική και νοηματική συνάφεια του ποιήματος με τη βυζαντινή ποίηση.

O Ουίτμαρς θεωρεί το θέμα του εξαιρετικά σύγχρονο, φθάνοντας στο σημείο να το συγκρίνει με στίχους των Sex Pistols στο «Pretty vacant»: «Είμαστε αρκετά κενοί / και δεν μας νοιάζει».

The poem inscribed on a cameo on a medallion of glass paste (2nd to 3rd century CE) found in a sarcophagus around the neck of a deceased young woman in what is now Hungary. Image: BHM Aquincum Museum and Archaeological Park / Péter Komjáthy

Το πιο καλοδιατηρημένο από τα κοσμήματα επάνω στα οποία είχε καταγραφεί το ποίημα βρέθηκε στον λαιμό νεαρής γυναίκας που είχε ενταφιασθεί σε σαρκοφάγο, στη σημερινή Ουγγαρία.

Πηγές: T J G Whitmarsh, ‘Less Care More Stress: A Rhythmic Poem from the Roman Empire’, The Cambridge Classical Journal (2021). - https://www.cam.ac.uk/stories/ancient-greek-pop-culture - https://www.theguardian.com/books/2021/sep/08/i-dont-care-text-shows-modern-poetry-began-much-earlier-than-believed - https://www.kathimerini.gr/world/561492340/monterna-poiisi-toy-2oy-aiona-m-ch-se-elliniki-epigrafi/

 

 

 

Ένα «κόκκαλο-σκύλου» σε τροχιά γύρω από τον Ήλιο. Strange 160 Mile-Long “Dog-Bone” Asteroid Kleopatra Captured in Detailed Images

Αυτές οι έντεκα εικόνες του αστεροειδούς Κλεοπάτρα λήφθηκαν μεταξύ 2017 και 2019 με το όργανο Spectro-Polarimetric High-contrast Exoplanet REsearch (SPHERE) στο Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο (VLT) του Ευρωπαϊκού Νοτίου Αστεροσκοπείου (ESO). Οι αστρονόμοι τον αποκαλούν «αστεροειδή κόκκαλο-σκύλου» αφότου οι παρατηρήσεις ραντάρ πριν από περίπου 20 χρόνια αποκάλυψαν ότι έχει δύο λοβούς που συνδέονται με ένα παχύ «λαιμό». These eleven images are of the asteroid Kleopatra, viewed at different angles as it rotates. The images were taken at different times between 2017 and 2019 with the Spectro-Polarimetric High-contrast Exoplanet REsearch (SPHERE) instrument on ESO’s VLT. Kleopatra orbits the Sun in the Asteroid Belt between Mars and Jupiter. Astronomers have called it a “dog-bone asteroid” ever since radar observations around 20 years ago revealed it has two lobes connected by a thick “neck.” Credit: ESO/Vernazza, Marchis et al./MISTRAL algorithm (ONERA/CNRS)

Το Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο (VLT) του Ευρωπαϊκού Νοτίου Αστεροσκοπείου (ESO) στη Χιλή κατάφερε να τραβήξει τις καλύτερες έως τώρα φωτογραφίες του μεγάλου αστεροειδούς «Κλεοπάτρα» και των δύο μικρών συνοδών «φεγγαριών» του, σε απόσταση περίπου 200 εκατομμυρίων χιλιομέτρων από τη Γη, επιτρέποντας έτσι στους αστρονόμους να υπολογίσουν το σχήμα και τη μάζα τους.

Σύγκριση του μεγέθους του αστεροειδούς Κλεοπάτρα με την βόρεια Ιταλία. Το εύρος της Κλεοπάτρας είναι 270 χιλιόμετρα. This image provides a size comparison of the asteroid Kleopatra with northern Italy. The top half of the image shows a computer model of Kleopatra, a “dog-bone” shaped asteroid which orbits the Sun in the Asteroid Belt between Mars and Jupiter. End to end, Kleopatra is 270 kilometers (~168 miles) long. The bottom half of the image gives an aerial view of northern Italy, with the footprint Kleopatra would have if it were hovering above it. Credit: ESO/M. Kornmesser/Marchis et al.

Η «Κλεοπάτρα» που έχει μήκος 270 χιλιομέτρων και μοιάζει με τεράστιο κόκαλο σκύλου, καθώς αποτελείται από δύο λοβούς συνδεδεμένους με ένα χοντρό λαιμό, είχε για πρώτη φορά ανακαλυφθεί το 1880 ως μια κουκίδα στη ζώνη των αστεροειδών μεταξύ Άρη-Δία. 

Οι δυο δορυφόροι του αστεροειδούς Κλεοπάτρα (το κεντρικό λευκό αντικείμενο), AlexHelios και CleoSelene, που φαίνονται ως δύο μικρές λευκές κουκίδες στην πάνω δεξιά και κάτω αριστερή γωνία της εικόνας. This processed image, based on observations taken in July 2017, shows the two moons of the asteroid Kleopatra (the central white object), AlexHelios and CleoSelene, which appear as two small white dots in the top-right and bottom-left corners of the picture. Kleopatra’s moons are difficult to see in the raw images — which were taken with the Spectro-Polarimetric High-contrast Exoplanet REsearch (SPHERE) instrument on ESO’s VLT — owing to glare around the asteroid, inherent to this kind of adaptive-optics observations. To achieve this view, the images of Kleopatra have been processed to remove the glare and reveal the moons. Credit: ESO/Vernazza, Marchis et al./MISTRAL algorithm (ONERA/CNRS)

Το περίεργο σχήμα της ανακαλύφθηκε μέσω ραντάρ πριν 20 χρόνια, ενώ το 2008 έγιναν επίσης αντιληπτοί οι δύο μικροί δορυφόροι της, που ονομάστηκαν ΑλεξΉλιος και ΚλεοΣελήνη, από τα ονόματα των παιδιών της βασίλισσας Κλεοπάτρας, του Αλέξανδρου Ήλιου και της Κλεοπάτρας Σελήνης.

Οι επιστήμονες, με επικεφαλής τον αστρονόμο Franck Marchis του Ινστιτούτου SETI στην Καλιφόρνια, οι οποίοι έκαναν δύο σχετικές δημοσιεύσεις στο περιοδικό αστρονομίας και αστροφυσικής «Astronomy & Astrophysics», δήλωσαν ότι «η Κλεοπάτρα είναι πραγματικά ένα μοναδικό σώμα στο ηλιακό σύστημα μας. Πρόκειται για ένα πολύπλοκο πολλαπλό σύστημα αστεροειδών που θα μας βοηθήσει να μάθουμε περισσότερα πράγματα για το ηλιακό μας σύστημα».

Η τροχιά του αστεροειδούς Κλεοπάτρα γύρω από τον Ήλιο (με κόκκινο χρώμα), μεταξύ των τροχιών του Άρη και του Δία. This animation shows where the orbit of the asteroid Kleopatra (in red) is in our Solar System. Kleopatra orbits the Sun in the Asteroid Belt, which is located between the orbits of Mars and Jupiter. Credit: ESO/spaceengine.org

Εκτιμάται ότι η Κλεοπάτρα, η οποία περιστρέφεται με μεγάλη ταχύτητα, αποτελείται από διάφορα μέταλλα, αλλά η χαμηλή πυκνότητα της δείχνει ότι είναι πολύ πορώδης. Ίσως εξαιτίας κάποιας πρόσκρουσης στο παρελθόν απέκτησε δορυφόρους, οι οποίοι δεν αποκλείεται να είναι περισσότεροι από τους δύο ήδη γνωστούς.

Πηγές: “An advanced multipole model for (216) Kleopatra triple system” by M. Brož, F. Marchis, L. Jorda, J. Hanuš, P. Vernazza, M. Ferrais, F. Vachier, N. Rambaux, M. Marsset, M. Viikinkoski, E. Jehin, S. Benseguane, E. Podlewska-Gaca, B. Carry, A. Drouard, S. Fauvaud, M. Birlan, J. Berthier, P. Bartczak, C. Dumas, G. Dudzinski, J. Durech, J. Castillo-Rogez, F. Cipriani, F. Colas, R. Fetick, T. Fusco, J. Grice, A. Kryszczynska, P. Lamy, A. Marciniak, T. Michalowski, P. Michel, M. Pajuelo, T. Santana-Ros, P. Tanga, A. Vigan, D. Vokrouhlický, O. Witasse and B. Yang, 9 September 2021, Astronomy & Astrophysics. DOI: 10.1051/0004-6361/202140901 arXiv:2105.09134 - https://scitechdaily.com/strange-160-mile-long-dog-bone-asteroid-kleopatra-captured-in-detailed-images/ - https://www.eso.org/public/news/eso2113/ - https://www.tovima.gr/2021/09/10/science/oi-kalyteres-fotografies-tis-kleopatras-o-asteroeidis-pou-apexei-200-ekat-xlm-apo-ti-gi-moiazei-me-kokkalo-skylou/