Aστεροειδής με έξι «ουρές»! Hubble astronomers observe bizarre six-tailed asteroid

Οι δυο φωτογραφίες λήφθηκαν από το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble με διαφορά 13 ημερών, στις 10 και 23 Σεπτεμβρίου. Στις δύο εικόνες αυτές οι πίδακες ύλης έχουν εντελώς διαφορετική κατεύθυνση. These NASA/ESA Hubble Space Telescope images reveal a never-before seen set of six comet-like tails radiating from a body in the asteroid belt and designated P/2013 P5. The asteroid was discovered as an unusually fuzzy looking object by astronomers using the Pan-STARRS survey telescope in Hawaii. The multiple tails were discovered in Hubble images taken on September 10 2013. When Hubble returned to the asteroid on 23 September its appearance had totally changed – it looked as if the entire structure had swung around. The location of each of the tails is indicated by an arrow, showing clearly how they change over time. The Sun is located to the top right of each frame. One interpretation is that the asteroid's rotation rate has increased to the point where dust is falling off the surface and escaping into space, where the pressure of sunlight sweeps it out into tails. According to this theory, the asteroid's spin has been accelerated by the gentle push of sunlight. Based on analysis of the tail structure, the object has ejected dust for at least five months. These visible light images were taken with Hubble's Wide Field Camera 3. Credit: NASA, ESA, D. Jewitt (University of California, Los Angeles), J. Agarwal (Max Planck Institute for Solar System Research), H. Weaver (Johns Hopkins University Applied Physics Laboratory), M. Mutchler (STScI), and S. Larson (University of Arizona)

Αστρονόμοι παρατήρησαν για πρώτη ένα αστεροειδή στο ηλιακό μας σύστημα ο οποίος εμφανίζει έξι «ουρές», παρόμοιες με εκείνες που παρατηρούμε στους κομήτες. Το σώμα παρατηρήθηκε για πρώτη φορά τον περασμένο Αύγουστο από το παρατηρητήριο Pan-STARRS στη Χαβάη, στη ζώνη των αστεροειδών μεταξύ Άρη και και Δία.

Βράχος έκπληξη

Ένα διάγραμμα της δομής γύρω από τον αστεροειδή P/2013 P5, που παρατήρησε το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble. Μια ερμηνεία του φαινομένου είναι: ο ρυθμός περιστροφής του αστεροειδούς αυξήθηκε σε τέτοιο σημείο, ώστε να δημιουργούνται πίδακες ύλης κατά μήκος του ισημερινού του, ενώ η πίεση από το ηλιακό φως διαμορφώνει τις τεράστιες ουρές. Ολόκληρη η δομή περιστρέφεται σαν ρόδα. This is a diagram of the structure seen around an active asteroid designated P/2013 P5. The NASA/ESA Hubble Space Telescope imaged six dust tails in September 2013. One interpretation is that the asteroid's rotation rate has increased to the point where dust is falling off the surface along the equator and escaping into space. The pressure of sunlight then sweeps the dust into long tails. The entire structure rotates like a wheel. Credit: NASA, ESA, and A. Feild (STScI)

Το αντικείμενο εξέπληξε τους επιστήμονες γιατί δεν εμφανιζόταν στο τηλεσκόπιο ως μία λευκή κουκκίδα, όπως φαίνονται συνήθως οι αστεροειδείς. Δύο εικόνες που ελήφθησαν από το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble τον Σεπτέμβριο ήταν ακόμη πιο αποκαλυπτικές, καθώς έδειξαν έναν αστεροειδή διαφορετικό από όσους ξέραμε μέχρι σήμερα.

Ο διαστημικός βράχος, στον οποίο δόθηκε η ονομασία P/2013 P5, έχει διάμετρο 425 μέτρα και ένα μοναδικό χαρακτηριστικό: «Εκτοξεύει» ύλη προς έξι κατευθύνσεις. Οι φωτογραφίες από το Hubble λήφθηκαν με διαφορά 13 ημερών, στις 10 και 23 Σεπτεμβρίου. Στις δύο εικόνες αυτοί οι «πίδακες» ύλης έχουν εντελώς διαφορετική κατεύθυνση.

Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι η πίεση ακτινοβολίας ώθησε κάποια στιγμή τον P/2013 P5 να αρχίσει να περιστρέφεται εκτός ελέγχου, με αποτέλεσμα η μικρή του βαρύτητα να μην μπορεί πια να τον διατηρήσει συμπαγή. Με άλλα λόγια, οι πρωτόγνωρες για αστεροειδή «ουρές» αποτελούν ύλη του σώματος που εκτοξεύεται στο διάστημα κατά τη φρενήρη περιστροφή του.

«Στην αστρονομία, όταν βρεις το πρώτο, καταλήγεις τελικά να ανακαλύψεις πολλά περισσότερα» δηλώνει σε σχετική ανακοίνωση της NASA o Ντέιβιντ Χιούιτ, ερευνητής του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στο Λος Αντζελες. «Για εμάς πρόκειται για ένα καταπληκτικό αντικείμενο και σίγουρα το πρώτο μεταξύ πολλών που θα βρεθούν στο μέλλον» προσθέτει ο Χιούιτ.

Από την άκρη της πόλης. From the edge of the city

Η ιστορία ενός Ρωσοπόντιου που ζει στην Ελλάδα και ονειρεύεται με ορμητήριο το Μενίδι να κατακτήσει τη ζωή της πρωτεύουσας. «Από την Άκρη της Πόλης» ξεκινάει ένα ταξίδι στο «σκοτάδι» της πρωτεύουσας. Κλαμπ, μπορντέλα, ναρκωτικά, πορνεία, όλα για την επίτευξη του στόχου. Η κυνική και καυστική ματιά του Κωνσταντίνου Γιάνναρη και μια συγκλονιστική ταινία για στο «περιθώριο» της μεγαλούπολης.

«Πήρα αγκαλιά την Ομορφιά. Μα τη βρήκα πικρή και την έφτυσα» (Παραφρασμένοι στίχοι Α. Ρεμπώ)

The "Edge of the City" means Menidi, a poor suburb on the edge of pulsating Athens (the city). Menidi harbours many Cosssack Greeks. They are also called "pontios", ethnic Greeks from the Black Sea dispersed through the ex-Southern Soviet Union in the Stalin era. The "pontios" have returned to Greece en masse after the demise of the USSR. The parents speak mostly Greek, but the teenage children speak a hybrid Russian-Greek language which reflects their lack of identity and marginalization in Greece's highly xenophobic society. The teenagers' marginalization leads them to the core of the film's theme: the lives of petty crime and prostitution which these second or third class Greeks lead. Their camaraderie, their sexual and criminal exploitation by rich Greeks, their own exploitation of prostitutes, sexual and moral ambiguity all lead to the film's defining!

Σκηνοθεσία: Κωνσταντίνος Γιάνναρης

Σενάριο: Κωνσταντίνος Γιάνναρης
Ηθοποιοί: Στάθης Παπαδόπουλος (Σάσια), Κώστας Κοτσιανίδης (Κότσιαν), Παναγιώτης Χαρτοματζίδης (Παναγιώτης), Δημήτρης Παπουλίδης (Γιώργος), Θεοδώρα Τζήμου (Νατάσα).

Πίθηκοι κατάφεραν να ελέγξουν ένα… άβαταρ! Monkeys Control Virtual Reality Avatar With Only Their Brains

A brain implant allowed monkeys not only to move a virtual arm but also to experience tactile sensations. Photograph: Katie Zhuang

Οι πίθηκοι κάταφεραν να ελέγχουν τις κινήσεις των χεριών των άβαταρ μόνο με τη σκέψη τους. Large-scale brain activity from a rhesus monkey was decoded and used to simultaneously control reaching movements of both arms of a virtual monkey avatar towards spherical objects in virtual reality. Credit: Duke Center for Neuroengineering

Mέχρι σήμερα τόσο οι άνθρωποι όσο και κάποιοι πίθηκοι είχαν καταφέρει να ελέγξουν νοητικά ένα προσθετικό χέρι. Για πρώτη φορά επιστήμονες κατάφεραν να εκπαιδεύσουν πιθήκους ώστε να καταφέρουν να ελέγξουν νοητικά και τα δύο χέρια τους. Στο πείραμα που έγινε στις ΗΠΑ οι πίθηκοι καταφέραν να κινήσουν τα δύο χέρια ενός ψηφιακού αντίγραφου τους, ενός άβαταρ.

Τα πειράματα

Οι πίθηκοι κάταφεραν να ελέγχουν τις κινήσεις των χεριών των άβαταρ μόνο με τη σκέψη τους. Large-scale brain activity from a rhesus monkey was decoded and used to simultaneously control reaching movements of both arms of a virtual monkey avatar towards spherical objects in virtual reality. Credit: Duke Center for Neuroengineering

Το επίτευγμα ανήκει σε ερευνητική ομάδα με επικεφαλής τον καθηγητή Νευροβιολογίας Μιγκέλ Νικολέλις της Ιατρικής Σχολής του πανεπιστημίου Ντιουκ των ΗΠΑ, που είναι εκ των πρωτοπόρων του συγκεκριμένου ερευνητικού τομέα.

Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν εξειδικευμένο λογισμικό και δημιούργησαν ένα ψηφιακό alter ego των πειραματόζωων στην οθόνη, ένα άβαταρ όπως είναι η πιο κοινή ονομασία αυτών των ψηφιακών αντιγράφων μας.

Κατέγραψαν μέσω της εμφύτευσης ηλεκτροδίων στον εγκέφαλο την ηλεκτρική δραστηριότητα περίπου 500 νευρώνων στον σωματοαισθητικό φλοιό καθώς και στον κινητικό φλοιό - πρόκειται για τις περιοχές που είναι υπεύθυνες για την αίσθηση της θέσης του σώματος, την αφή και την κίνηση. «Πιστεύουμε ότι πρόκειται για τον μεγαλύτερο αριθμό νευρώνων των οποίων καταγράφεται ταυτοχρόνως η δραστηριότητα σε πρωτεύον θηλαστικό εκτός του ανθρώπου» σημείωσε ο δρ Νικολέλις.

Ενώ κατέγραφαν τη δραστηριότητα του εγκεφάλου των πιθήκων, οι επιστήμονες τους «εκπαίδευσαν» ώστε να κινούν τα χέρια του «άβατάρ» ακολουθώντας δύο κινούμενους στόχους σε μια οθόνη. Αρχικώς δίδαξαν τους πιθήκους πώς να κινούν τα εικονικά χέρια του άβαταρ με χρήση δύο τζόιστικ. Ενόσω συνέβαινε αυτό ένας ειδικός αλγόριθμος που έτρεχε σε υπολογιστή μάθαινε ποια εγκεφαλική δραστηριότητα ταίριαζε με ποιες κινήσεις.

Όταν αυτό επετεύχθη τα τζόιστικ αποσυνδέθηκαν και ο αλγόριθμος... ανέλαβε δράση. Μόλις το πρόγραμμα ανίχνευε ένα μοτίβο στον εγκέφαλο το οποίο μαρτυρούσε τάση για κίνηση, τότε κινούσε τα εικονικά χέρια προς την κατεύθυνση που υποδείκνυε το εγκεφαλικό σήμα. Οι πίθηκοι λάμβαναν ανταμοιβή κάθε φορά που τα χέρια έβρισκαν τον στόχο, έτσι γρήγορα έμαθαν να τα κινούν μόνο με τη σκέψη.

Οι ερευνητές πήγαν όμως και ένα βήμα πιο πέρα. Θέλησαν να δουν αν μπορούν να «εκπαιδεύσουν» τον αλγόριθμο με χρήση μόνο της σκέψης - ένα βήμα ζωτικής σημασίας προκειμένου ένα τέτοιο σύστημα να βοηθήσει κάποια ημέρα άτομα που δεν μπορούν να κινηθούν.

Για να το καταφέρουν έβαλαν έναν πίθηκο να κοιτά τα εικονικά του χέρια να κινούνται προς τους δύο κινούμενους στόχους (οι ερευνητές είχαν περιορίσει τα δικά του χέρια ώστε να μην μπορούν να κινηθούν). Καθώς ο πίθηκος παρακολουθούσε τις κινήσεις,οι νευρώνες στον κινητικό και τον σωματοαισθητικό φλοιό του άρχισαν να αντιδρούν με τρόπο παρόμοιο με εκείνον που θα αντιδρούσαν αν ο πίθηκος κινούσε τα πραγματικά του χέρια.

Χρειάστηκαν μόλις επτά λεπτά για τον αλγόριθμο ώστε να αναγνωρίσει τα μοτίβα εγκεφαλικής δραστηριότητας τα οποία συνδέονταν με την κίνηση των εικονικών χεριών. Στη συνέχεια οι ερευνητές επέτρεψαν στον αλγόριθμο να αναλάβει καθήκοντα και να κινεί τα εικονικά χέρια μόνο όταν ο πίθηκος σκεφτόταν να τα κινήσει.

Η έρευνα και το…μουντιάλ

A team of Duke University researchers headed by Miguel Nicolelis have added an artificial tactile sensations to their brain-machine interface that enacted reaching movements of a virtual-reality upper limb (monkey avatar, depicted in the image). Credit: Katie Zhuang

Η ταυτόχρονη κίνηση δύο εικονικών χεριών είναι ένα ακόμα επίτευγμα στο πεδίο της ανάπτυξης διεπαφών μεταξύ βιολογικών όντων και μηχανών. Μεταξύ άλλων, η σχετική έρευνα, που σημειώνει μεγάλες προόδους τελευταία, αποσκοπεί στη δημιουργία νευροπροσθετικών συσκευών ή ολόκληρων εξωσκελετών, ελεγχόμενων από τον εγκέφαλο, για παράλυτους ασθενείς.

Ο Νικολέλις θα αξιοποιήσει τα νέα ευρήματα στο διεθνές ερευνητικό πρόγραμμα «Walk Again» (Περπατήστε Ξανά), που στοχεύει στην ανάπτυξη μιας νευροπροσθετικής συσκευής ελεγχόμενης πλήρως από τον εγκέφαλο των παράλυτων ανθρώπων. Η συσκευή στην ουσία θα είναι ένας εξωσκελετός, ο οποίος σχεδιάζεται να παρουσιαστεί για πρώτη φορά στη Βραζιλία, την πατρίδα του Νικολέλις, κατά την τελετή έναρξης του Παγκοσμίου Κυπέλλου Ποδοσφαίρου του 2014.

Τι ζώα θα γεννήσει η κλιματική αλλαγή; Global warming led to dwarfism in mammals, twice, says study

O τιτανοβόας προκαλούσε δέος και τρόμο πριν από 60 εκ. έτη. Titanoboa cerrejonensis measured 48 feet, weighed as much as a car, and had a body more than a yard thic. The monster relative of the boa constrictor lived in northern Colombia 60 million years ago.

Εξάπτουν τη φαντασία οι μελέτες που παρουσιάστηκαν σε επιστημονικό συνέδριο στις ΗΠΑ. Ερευνητές αναφέρθηκαν στις επιπτώσεις που μπορεί να υπάρξουν από τις κλιματικές αλλαγές στην πανίδα βασιζόμενοι σε φαινόμενα που έχουν κάνει την εμφάνιση τους στο ζωικό βασίλειο όταν στο μακρινό παρελθόν ο πλανήτης βίωνε παρόμοιες περιβαλλοντικές συνθήκες. Συρρίκνωση του μεγέθους των θηλαστικών και γιγάντωση άλλων ζώων είναι πιθανό ενδεχόμενο.

Άλογα νάνοι

Τα άλογα όταν αυξήθηκε η θερμοκρασία συρρικνώθηκαν. An artist's rendering of the early horse Hyracotherium (right) alongside a modern-day horse. Researchers found that Hyracotherium body size decreased 19 percent during a global warming event about 53 million years ago. Credit: Danielle Byerly, University of Florida

Σύμφωνα με ερευνητές του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν πριν από 55-53 εκ. έτη η Γη βίωσε δύο φορές απότομη αύξηση της θερμοκρασίας, φαινόμενο που είχε διάρκεια μερικών χιλιάδων ετών κάθε φορά. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να συρρικνωθούν και μάλιστα σημαντικά διάφορα είδη όπως πίθηκοι, άλογα και ελάφια. Σύμφωνα με τους ερευνητές τα άλογα έφτασαν κάποια στιγμή να έχουν μέγεθος παρόμοιο με εκείνο της γάτας!

Οι ειδικοί πιθανολογούν ότι σε περιόδους γενικευμένης ανόδου της θερμοκρασίας, τα φυτά μεγαλώνουν μεν πιο γρήγορα, όμως είναι λιγότερο θρεπτικά από ό,τι υπό κανονικές συνθήκες θερμοκρασίας, με αποτέλεσμα τα φυτοφάγα ζώα να οδηγούνται σιγά-σιγά σε νανισμό, προκειμένου να περιορίσουν τις ανάγκες του οργανισμού τους για τροφή.

Γιγάντια φίδια

The skull of Titanoboa was used to reconstruct the fearsome predator.

Από την άλλη πλευρά παλαιοντολόγοι του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας της Φλόριδας υποστηρίζουν ότι οι αυξημένες θερμοκρασίες ευνοούν όχι απλά την αύξηση του μεγέθους διαφόρων ειδών αλλά τη γιγάντωση τους. Ως παραδείγματα αναφέρουν γιγάντιες θαλάσσιες χελώνες, απολιθώματα των οποίων έχουν ανακαλύψει οι ίδιοι, αλλά και την επιστροφή του τιτανοβόα.

Πρόκειται για ένα πραγματικά τρομακτικό ον, ένα φίδι που ζούσε πριν πριν από περίπου 60 εκατομμύρια έτη, είχε μήκος 15 μέτρα και ζύγιζε περίπου 1,2 τόνους. Το στόμα του τιτανοβόα σε πλήρη έκταση ήταν μεγαλύτερο από το άνοιγμα των χεριών ενός ανθρώπου! Απολιθώματα του τιτανοβόα ανακαλύφθηκαν πριν από δύο χρόνια σε ένα ορυχείο στην περιοχή Κερεχόν στην Κολομβία από τους παλαιοντολόγους του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας της Φλόριδας.

Πώς ήταν ο «Βασιλιάς του Αίματος», Lythronax argestes: 'King of Gore' joins T rex family tree

Καλλιτεχνική απεικόνιση του Lythronax argestes που κυριαρχούσε στη Γη πριν από τον ξάδελφο του, τον Τυραννόσαυρο ρεξ. Lythronax is the earliest Tyrannosaur ancestor found in what was Laramidia, an island of swampy land stretching from Mexico to Alaska. Illustration: Andrey Atuchin

Μια εντυπωσιακή ανακάλυψη έκαναν Αμερικανοί παλαιοντολόγοι. Εντόπισαν απολιθώματα ενός άγνωστου μέχρι σήμερα γιγάντιου είδους δεινοσαύρου που ανήκει στην ίδια οικογένεια με αυτή των Τυραννόσαυρων ρεξ. 

The skull of a newly discovered species of tyrannosaur, Lythronax argestes.

Ήταν σαρκοβόροι δεινόσαυροι με μέγεθος λίγο μικρότερο από εκείνο των T.rex αλλά το ίδιο ή και περισσότερο μοχθηροί. Η ανακάλυψη είναι πολύ σημαντική γιατί σύμφωνα με τους ερευνητές η μελέτη των απολιθωμάτων του συγκεκριμένου δεινοσαύρου πιθανώς θα προσφέρει σημαντικά περιβαλλοντικά στοιχεία για την εποχή στην οποία ζούσε.

Κυρίαρχος

Ο Lythronax είχε τεράστια κοφτερά δόντια, μυτερή μουσούδα και πεταχτά μάτια με στερεοσκοπική όραση, πολύ χρήσιμη για ένα μανιώδες αρπακτικό όπως αυτός. An artist's depiction of new tyrannosaur Lythronax argestes, which had a relatively narrow snout and a wide skull around the eyes. Illustration: Lukas Panzarin

Ομάδα παλαιοντολόγων πραγματοποίησε εκτεταμένες έρευνες και ανασκαφές στην έρημο της Γιούτα η οποία αποτελεί έναν από τους «παραδείσους» των ερευνητών στον πλανήτη αφού ανακαλύπτονται εκεί συνεχώς απολιθώματα δεινοσαύρων. Οι ερευνητές εντόπισαν τα απολιθώματα ενός γιγάντιου δεινοσαύρου που ανήκει σε ένα άγνωστο μέχρι σήμερα είδος. Οι ερευνητές του έδωσαν την ονομασία Lythronax argestes που σημαίνει «Βασιλιάς του Αίματος».

A sculpted restoration of Lythronax by Gary Staab, image courtesy Mark Loewen.

Ήταν ένας δίποδος δεινόσαυρος με μικρά άνω άκρα, μήκος που έφτανε τα 9 μέτρα και γενικά είχε όψη παρόμοια με τον Τυραννόσαυρο ρεξ. Οι πρώτες εκτιμήσεις δείχνουν ότι το είδος αυτό ζούσε πριν από περίπου 80 εκ. έτη, δηλαδή δέκα εκ. έτη πριν την εμφάνιση του T.rex. Ο L.argestes είναι το αρχαιότερο γνωστό είδος της οικογένειας των Τυραννοσαυριδών. Με αυτό το δεδομένο το όνομα που του έδωσαν οι ερευνητές μάλλον είναι ακριβές αφού μέχρι να εμφανισθεί ο Τυραννόσαυρος ρεξ ο L.argestes θα ήταν κατά πάσαν πιθανότητα το κυρίαρχο σαρκοβόρο στη Γη.

Το περιβάλλον και το γενεαλογικό δέντρο

An evolutionary tree showing the relationship of Lythronax to other tyrannosaurs. Courtesy Mark Loewen.

Οι ερευνητές ευελπιστούν ότι η μελέτη των απολιθωμάτων του L.argestes θα αποκαλύψει σημαντικά στοιχεία για τις περιβαλλοντικές συνθήκες που επικρατούσαν την εποχή που ο δεινόσαυρος αυτός σκόρπιζε τον τρόμο. Οι ειδικοί πιστεύουν ότι εκείνη την εποχή ο πλανήτης είχε πολύ διαφορετική όψη από τη σημερινή. Θεωρούν ότι το κλίμα ήταν τροπικό σε μεγάλο μέρος της Γης και δεν υπήρχαν πάγοι στους πόλους.

Skeletal reconstructions of Lythronax, the yellow bones at top showing known elements. Art by Scott Hartman, courtesy Mark Loewen.

Οι ερευνητές ανακάλυψαν επίσης ένα σχεδόν ολοκληρωμένο σκελετό ενός άλλου είδους της οικογένειας των Τυραννοσαυριδών, του Teratophoneus curriei. Μέχρι σήμερα είχαν εντοπισθεί μόνο λίγα οστά από κρανία του συγκεκριμένου είδους ενώ αυτή τη φορά κατάφεραν να ανασύρουν το 70%  του σκελετού ενός εξ αυτών.

«Όπως φαίνεται το γενεαλογικό δέντρο του Τυραννόσαυρου είναι πολύ πλούσιο και πιθανώς υπάρχουν και άλλα συγγενικά του είδη που περιμένουν τον εντοπισμό τους» δήλωσε στο BBC ο Ράνταλ Ιρμις, παλαιοντολόγος του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας της Γιούτα που ήταν εκ των επικεφαλής των ερευνητών. Η ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «PLoS One».

Η ναρκοθέτηση της σχέσης μαθητών - εκπαιδευτικών στο νέο Λύκειο

Francis Bacon, Three Studies for Figures at the Base of a Crucifixion, 1944

Τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα με την ένταση της οικονομικής κρίσης, τη φτώχεια και την ανεργία μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού, όλο και πιο συχνά, το σχολείο έρχεται στο προσκήνιο της δημοσιότητας με αφορμή προστριβές, εντάσεις και συγκρούσεις ανάμεσα σε εκπαιδευτικούς και εκπαιδευόμενους.

Είναι αλήθεια ότι η σχέση εκπαιδευτικού – μαθητή, στους βασικούς της πυλώνες, είναι μια σχέση θεσμική, όσο κι αν πολλές φορές γίνεται αντιληπτή από τους μαθητές ως προσωπική. Αυτό σημαίνει ότι το «πατρόν» της υφαίνεται σε γενικές γραμμές με νόμους και διατάξεις, ανεξάρτητα από προσωπικές διαθέσεις, καθώς, κάθε εκπαιδευτικός είναι «θεσμικά» υποχρεωμένος να χρησιμοποιήσει προς τους μαθητές του ένα minimum από την εξουσία που του παρέχει η θέση του στο σχολείο (διδασκαλία ορισμένης ύλης, εξέταση, βαθμολογία, απουσίες, ποινές κ.λπ.), πρακτική που δημιουργεί «αυτεπαγγέλτως» αντιθέσεις, σε κάποιες περιπτώσεις εκρηκτικές.

Ασφυκτικό πλαίσιο

Francis Bacon, Figure in a landscaspe, 1945 

Οι πρόσφατες παρεμβάσεις του υπουργείου Παιδείας επιδεινώνουν μέρα με τη μέρα σημαντικά τα ήδη μεγάλα προβλήματα που έχουν συσσωρευτεί στους εκπαιδευτικούς χώρους. Το «ξεχείλισμα» των σχολικών αιθουσών, το φόρτωμά τους με περισσότερους μαθητές, σε μικρούς, συνήθως, χώρους επιβάλλει μια σειρά από περιορισμούς στις δραστηριότητες και τις κινήσεις τους, σε σχολεία στα οποία η πυκνότητα χώρου που αντιστοιχεί σε κάθε μαθητή δεν είναι ούτε το μισό των διεθνών δεδομένων.

Η κυρίαρχη εκδοχή για τις αιτίες αυτής της κατάστασης προσωποποιεί την αντίθεση μαθητών – καθηγητών και εστιάζει τις ευθύνες, κατά περίπτωση, είτε στη «δυσπροσάρμοστη» προσωπικότητα του μαθητή και στις «ανεπάρκειες και ελλείψεις του οικογενειακού του περιβάλλοντος» είτε στον «άδικο» και «αντιπαιδαγωγό» εκπαιδευτικό που «δεν γνωρίζει να εκτελεί σωστά το λειτούργημά του».

Σπάνια ανιχνεύεται η σχέση ανάμεσα στη βίαιη συμπεριφορά μαθητών ή εκπαιδευτικών και στις σχολικές συνθήκες, κοντολογίς, στην ίδια τη δομή και τη λειτουργία του σχολικού συστήματος. Η μελέτη της βίας στον σχολικό χώρο είναι, βεβαίως, μια γενίκευση της κοινωνικής βίας στο σχολείο και παράλληλα ισοδυναμεί με την εξέταση του νοήματος των εκπαιδευτικών πρακτικών που υλοποιούνται στο χώρο αυτό. Αλήθεια για ποιο σχολείο μιλάμε;

Η τάξη του χώρου κρύβει μια τάξη πραγμάτων

Οι πρόσφατες παρεμβάσεις του υπουργείου Παιδείας επιδεινώνουν μέρα με τη μέρα σημαντικά τα ήδη μεγάλα προβλήματα που έχουν συσσωρευτεί στους εκπαιδευτικούς χώρους. Το «ξεχείλισμα» των σχολικών αιθουσών, το φόρτωμά τους με περισσότερους μαθητές, σε μικρούς, συνήθως, χώρους επιβάλλει μια σειρά από περιορισμούς στις δραστηριότητες και τις κινήσεις τους, σε σχολεία στα οποία η πυκνότητα χώρου που αντιστοιχεί σε κάθε μαθητή δεν είναι ούτε το μισό των διεθνών δεδομένων.

Κάτω από αυτές τις συνθήκες δεν μπορεί να υπάρχει πια η ατμόσφαιρα οικειότητας. Οι μαθητές δέχονται άμεσα και έντονα τις επιδράσεις του σχηματισμένου αυστηρού ιδρυματικού χώρου -φυλακή τον χαρακτηρίζουν- που όχι μόνο δεν σέβονται, αλλά ορισμένοι απ΄ αυτούς με τη συνδρομή κι άλλων σχολικών και εξωσχολικών παραγόντων – καταστρέφουν.

Την ίδια ώρα η συνείδηση -από την πλευρά του μαθητικού πληθυσμού- ενός «λασπωμένου» μέλλοντος, η έλλειψη νοήματος στην εκπαιδευτική διαδικασία σε ένα περιβάλλον κινούμενης άμμου, το οποίο καταβροχθίζει κίνητρα, προσδοκίες και όνειρα, ενώνεται με ένα νήμα με το νέο Λύκειο το οποίο βαθαίνει τον εξεταστικό του μηχανισμό.

Μιλάμε για ένα Λύκειο στο οποίο η σχέση με τη μάθηση θα τροχιοδρομείται περισσότερο από κάθε άλλη φορά τα τελευταία χρόνια με εξωτερικά κίνητρα, όπως οι απανωτές πανελλαδικού τύπου εξετάσεις και η κρίσιμη -για την εισαγωγή στα ΑΕΙ- βαθμολογία. Ποια είναι τα «προγνωστικά» των μαθητών για τις προοπτικές των μεταξύ τους σχέσεων και των σχέσεων τους με τους καθηγητές; (βλ. πίνακα)

Η ανάγνωση του πίνακα φανερώνει ότι η συντριπτική πλειονότητα των μαθητών που ναυσιπλοούν ήδη στα «χωρικά ύδατα» της Α΄ τάξης του νέου Λυκείου κάθε άλλο παρά αισιόδοξοι παρουσιάζονται για την προοπτική του «κλίματος» επικοινωνίας και συνεργασίας που θα προκύψει από την εφαρμογή των εκπαιδευτικών αλλαγών:

Έτσι το 61% των ερωτηθέντων μαθητών πιστεύουν ότι το νέο εξεταστικό σύστημα προαγωγής – απόλυσης στο Λύκειο και πρόσβασης στα ΑΕΙ θα απογειώσει το ανταγωνιστικό κλίμα στο σχολείο και θα διαταράξει τις σχέσεις με τους συμμαθητές τους.

Παράλληλα το 79% των ερωτηθέντων μαθητών θεωρούν ότι ο νέος τρόπος αξιολόγησής τους θα επηρεάσει αρνητικά και τις σχέσεις τους με τους καθηγητές.

Αποξηραμένες διαδικασίες

Είναι γνωστό ότι στις προδιαγραφές του νέου Λυκείου καταγράφεται μια υπερβολική εμμονή στην επιλεκτική λειτουργία του σχολείου. Στις πανελλαδικού τύπου εξεταστικές δοκιμασίες, όπου η διόρθωση θα κυνηγά τη χίμαιρα της αντικειμενικότητας, την κρισιμότητα του βαθμού, την επιβολή του ισομορφισμού με την άτυπη «τράπεζα ερωτήσεων» απ΄ όπου οι εκπαιδευτικοί θα αναγκάζονται να «αλιεύουν» την εξεταστέα ύλη, δημιουργούνται σοβαρές ενδείξεις ότι θα αποξηρανθεί κάθε προσπάθεια επικοινωνίας μεταξύ εκπαιδευτικών και εκπαιδευομένων.

Η μαθησιακή διαδικασία κινδυνεύει να καταδυναστευτεί ολοκληρωτικά από το «άπλωμα» των εξεταστικών δοκιμασιών και την ανάγκη ανταπόκρισης σ΄ αυτές και εκπαιδευτικοί και εκπαιδευόμενοι σύντομα θα εξωθηθούν να μεταφέρουν στην «καρδιά» της σχολικής αίθουσας ρόλους εξεταστών – διορθωτών – βαθμολογητών εφ΄ ενός και εξεταζομένων αφ΄ ετέρου, καθώς το εκπαιδευτικό έργο καλείται να εστιάσει σε μια «τεχνολογία» των εξετάσεων, στην οργάνωση και διευθέτηση των προβλεπόμενων εξεταστικών δοκιμασιών.

Σε αυτό, βέβαια, το περιβάλλον, όπου ο εκπαιδευτικός καλείται να εξαντλήσει τον ρόλο του στο πώς θα τεστάρει, επιτηρήσει, κατατάξει, διαφοροποιήσει, ιεραρχήσει τελικά με «αντικειμενικό» τρόπο τον μαθητικό πληθυσμό, όπου ευτελίζεται σε τυπικό χρήστη των «άνωθεν οδηγιών» και άγρυπνο επιτηρητή της εφαρμογής τους, το εκπαιδευτικό έργο διολισθαίνει σε μια ρουτινιάρικη, παθητική, άψυχη και απρόσωπη σχέση που «βραχυκυκλώνει» και ναρκοθετεί τα δίκτυα επικοινωνίας μεταξύ εκπαιδευτικών και εκπαιδευομένων.

Του Χρήστου Κάτσικα

Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών

ΠΙΚΑΣΣΟ. PICASSO

Pablo Picasso, Autoportrait à l'âge de trente-six ans, Self-portrait at the age of trente-six years, 1917, Dessin, Crayon sur papier

εἰς Παῦλον Πικασσό

Pablo Picasso, Le matador, The matador, 1970, Huile sur toile, 195 x 130 cm

ὁ ταυρομάχος τώρα πλέον ζεῖ στὴν Ἐλασσόνα

εἰς τὴν λιθόστρωτη πλατεῖα κάτω ἀπ᾽ τὰ πλατάνια

κι᾽ ὁ καφφετζῆς ἀέναα πηγαινοέρχεται κι᾽ ἀνανεώνει

τὸν καφφὲ στὸ φλυτζάνι καὶ τὸν καπνὸ στὸν ἀργελὲ τοῦ ταυρομάχου

ὡς ὅτου νὰ περάσουνε νοσταλγικὰ

τῆς μέρας οἱ ὧρες

καὶ συναχτοῦν πουλιῶν μυριάδες

μέσ᾽ στὶς πυκνὲς φυλλωσιὲς τῶν πλατανιῶνε

ὅπου σημαίνει πὼς ὁ ἥλιος δύει

Pablo Picasso, Tête d'homme à la Greco, Head of man in Greco, 1899, Huile sur Toile, 34,7x31,2 cm

τότε οἱ συνωμότες ἕνας ἕνας γλυστρᾶνε στὸ σοκάκι

σιωπηλὰ ὡς πέφτει ἡ νύχτα καὶ βοηθᾶ τους

ἀπαρατήρητοι νὰ συναχτοῦν κι᾽ αὐτοὶ σὰν

τὰ πουλιὰ

ἐκεῖ ποὺ θέλουν

καὶ δάκρυα βαρειὰ κυλοῦν ἀπὸ τὰ δόλια τους τὰ μάτια

Pablo Picasso, Portrait de la mère de l'artiste, Portrait of the mother of the artist, 1896, Aquarelle sur papier, 19,5x12 cm

καὶ ἡ μητέρα ὅπου ζητεῖ ν᾽ ἀναχαιτίση τοὺς φασίστες

μέσα στὸ σκοτεινὸ δωμάτιο κεῖ ποὺ συνομιλοῦν οἱ συνωμότες

καὶ κρέμονται ἀπ᾽ τὸ ταβάνι πιπεριὲς γιὰ νὰ στεγνώνουν

μὲ τὰ ροζιάρικα τὰ χέρια ποὺ τὰ κοσμοῦν ροδάρια

βγάζει τῆς λάμπας τὸ γυαλὶ καὶ τὴν ἀνάφτει

καὶ τὰ ροζιάρικα πάλι τὰ χέρια ποὺ τὰ λερῶσαν τὰ πετρέλαια

ἥσυχα ἥσυχα τὰ σφουγγίζει στὴν ποδιά της

Pablo Picasso, Guernica, 1937, Huile sur Toile, 349,3x776,6 cm

καὶ καθὼς εἴπαμε ὅτι ποθεῖ ν᾽ ἀναχαιτίση τοὺς φονιάδες

παίρν᾽ ἡ γριὰ τὴ λάμπα ἀπ᾽ τὸ τραπέζι

κι ἀνοίγει τὸ παράθυρο μὲ βιάση

κι ὄξω τεντώνει

—μέσ᾽ στὴ νύχτα—

τὴ χερούκλα ποὺ κρατᾶ τὴ λάμπα

Pablo Picasso, 24 mai Tête de femme en pleurs, May 24 Head of woman in tears, Étude pour Guernica, 1937, Dessin, Crayon et gouache sur papier, 29,2x23,1 cm

γριὰ μάνα! τῆς φωνάζουν

ποῦ τὴν πᾶς τὴ λάμπα;

ὅμως μέσ᾽ στὰ χωράφια τῆς Ἀβίλας δὲς σαλέψαν

ὕποπτες σκιὲς μ᾽ αὐτὀματα στὴν ἀμασκάλη

κι᾽ ἀπὸ μακρυὰ ἐφάνταζε σὰν ἄστρο

τὸ φῶς ποὺ εἶχε βγαλθῆ στὸ παραθύρι

ἄρχισαν λίγο λίγο ν᾽ ἀντηχοῦν κιθάρες

Pablo Picasso, Étude pour les Demoiselles d'Avignon, Study for the Young ladies of Avignon, 1907, Aquarelle sur papier, 15,7x22,5 cm

κι οἱ γύφτισσες ἐπιάσαν νὰ χορεύουν

μὲ τὶς ὡραῖες λαγόνες καὶ τὰ πολύχρωμα ἀνεμιζούμενα πλατιὰ φουστάνια

ἐνῶ ἀπ᾽ τὰ θερμὰ βαμμένα στόματά τους ἴδια κραυγὲς πόνου

ἐξέφευγαν τοῦ τραγουδιοῦ τὰ λόγια:

«θὰ σοῦ πῶ τὴ μοναξιά μου Soleares»

Pablo Picasso, Massacre en Corée, 1951, Huile sur contreplaqué, 109,5x209,5 cm

κι᾽ οἱ majos λυσσάγαν πάνω στὶς κιθάρες

καὶ τὰ φασιστικὰ καθάρματα πολυβολούσανε τὰ πλήθη

κι᾽ αὐτὲς μὲ τὰ μεταξωτὰ γοβάκια τους

—μὲ τὰ ψηλὰ τακούνια—

χάμω —πάνω στὸ καρντερίμι— τσαλαπατοῦσαν τὴν καρδιά μου

Pablo Picasso, Course de taureaux, Corrida, Bullfight, 1934, 97x130 cm

τότε ἐγίνηκε «ποὺ νὰ σοῦ φύγη τὸ καφάσι»

σὰν ἕνας ταῦρος κοκκινότριχος πετάχτηκε στὴ μέση

φλόγες καθὼς τοῦ βγαίνανε ἀπ᾽ τὰ ρουθούνια

κι᾽ οἱ μπαντερίλλιες τοῦ βελόνιαζαν ὀδυνηρὰ τὸ σβέρκο καὶ τὴν πλάτη

Pablo Picasso, Le Charnier, The Mass grave, 1945, Huile et fusain sur toile, 199,8x250,1 cm

κι᾽ ἄρχισε δῶ καὶ κεῖ νὰ κουτουλάη

νὰ ξεκοιλιάζη

νὰ λιανίζη σάρκες μὲ τὰ κέρατά του

ψηλὰ στὸν ἀέρα νὰ τινάζη

ὅσους χτυποῦσε

καὶ νὰ σωριάζωνται βουνὸ κουφάρια ἕνα γύρο

ἀλόγων ἀνθρώπων

μἐσ᾽ σὲ ποτάμια αἷμα

(τὸ σβέρκο καὶ τὴ ράχη του ὀδυνηρὰ ΚΟΣΜΟΥΣΑΝ μπαντερίλλιες)

κι᾽ οἱ κόρες μὲ τοὺς ὡραίους μαστοὺς ἀνάσκελα ἐξαπλωθῆκαν χάμω

καὶ μέσ᾽ στὰ ὡραῖα μάτια τους δύανε

κι᾽ ἀνάτελλαν

ἥλιοι

ΝΙΚΟΣ ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΣ