Πλωτίνος Ροδοκανάτης - Ένας Έλληνας Αναρχικός. Plotino Rhodakanaty - A Greek Anarchist

"People! No more governments.

Governments! No more prescriptive laws.

Laws! Protection, naturalness, and no more confusions or sophisms.

Such is the triple condition of social regeneration". –Rhodakanaty, 1877. Plotino Constantino Rhodakanaty was a Greek tailor and socialist and anarchist who was an early activist in Mexico's mid-nineteenth century labor and campesino movement, foreshadowing the Mexican Revolution in 1910.

Πλωτίνος Κωνσταντίνος Ροδοκανάκης ή Ροδοκανάτης (1828 – περ. 1887). Έλληνας φιλόσοφος, ακαδημαϊκός και αναρχικός οργανωτής του 19ου αιώνα, απόστολος του ουτοπικού Σοσιαλισμού στο Μεξικό. Γεννήθηκε στην Αθήνα στις 14 Οκτωβρίου 1828 και σε λίγο, μετά τον θάνατο του πατέρα του, εγκαταστάθηκε με την Αυστριακή μητέρα του στην Βιέννη, όπου μετά από παρότρυνσή της σπούδασε Ιατρική.

ΠΡΟΣΧΩΡΗΣΗ ΣΤΟΝ ΟΥΤΟΠΙΚΟ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟ

Προσωπογραφία του Σαρλ Φουριέ. François Marie Charles Fourier.

Τις ιατρικές του σπουδές συνέχισε αργότερα στο Βερολίνο, μετά από μία σύντομη διακοπή το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του έτους 1848, όταν ταξίδεψε στην Βουδαπέστη για να συμμετάσχει στην συνταγματική επανάσταση κατά των Αυστριακών. Παράλληλα με τις ιατρικές σπουδές του στο Βερολίνο, μελέτησε επιμελώς Πολιτική Φιλοσοφία, επηρεάστηκε αρχικά από τον Χέγκελ και στην συνέχεια κατάληξε θαυμαστής του ουτοπιστή σοσιαλιστή Σαρλ Φουριέ (1772 – 1837) και του μουτουαλιστή – φεντεραλιστή αναρχικού Πιερ Zοζέφ Προυντόν (1809 – 1865). 

Το 1850 μάλιστα ταξίδεψε στο Παρίσι για να συναντήσει προσωπικά τον Προυντόν, του οποίου εκτιμούσε πολύ το έργο «Τι είναι ιδιοκτησία» («Qu’est-ce que la propriete? Recherche sur leprincipe du droit et du gouvernement», 1840).

Τα επόμενα χρόνια η οικογένειά του άρχισε να αντιμετωπίζει οικονομικά προβλήματα και το 1857 επέστρεψε στην Βιέννη, ενώ ο ίδιος εγκαταστάθηκε στο Παρίσι για να σπουδάσει Πολιτική Φιλοσοφία. Εκεί έμαθε επίσης ισπανικά και το 1858 συνέγραψε το πρώτο του φιλοσοφικό δοκίμιο με τίτλο «De la Naturaleza» («Για τη Φύση», που εκδόθηκε το 1860). Στο Παρίσι γνώρισε μεξικανούς σοσιαλιστές, από τους οποίους έμαθε για τις αγροτικές μεταρρυθμίσεις που είχε υποσχεθεί ο αντικληρικαλιστής πρόεδρος της χώρας Ιγνάθιο Κομονφόρτ (Ignacio Comonfort, 1812 – 1863), αλλά και για την πρόσκλησή του σε ξένους να μεταναστεύσουν εκεί προς δημιουργία ανεξάρτητων αγροτικών κοινοτήτων.

ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΟ ΜΕΞΙΚΟ

In 1861, the same year he arrived in Mexico, he wrote Cartilla Socialista and began propagating the ideas of contemporary European thinkers, particularly Fourier, Proudhon, and Bakunin. He published other radical essays, characterized by his famous quote "Down with all governments" (abajo con todos los gobiernos). including Neopanteísmo, founded journals, and in 1870 helped establish an "escuela libre" at Chalco. The term "escuela libre" was used by anarchists to distinguish themselves from government- and church-influenced education. The school was run by his disciple Francisco Zalacosta who went on to lead peasant insurrections involving as many as 1,500 fighters at a time in central Mexico. To support himself, he taught at the Colegio de San Ildefonso in downtown Mexico City, where he organized like-minded students. A circle of followers emerged, including Santiago Villanueva, Francisco Zalacosta, Julio Chávez López, and José María Gonzales. These people and others would later form an important nucleus in the early Mexican labor and peasant movements.

Στα νέα αυτά, ο Ροδοκανάκης συνέλαβε το σχέδιο να οργανωθούν και να λειτουργήσουν οι κοινότητες αυτές ως σοσιαλιστικές ουτοπικές κομμούνες και συνειδητοποίησε ότι στο άμεσο μέλλον θα έπρεπε να ταξιδέψει στο Μεξικό. Καθώς όμως η κυβέρνηση του Κομονφόρτ έπεσε στις αρχές του 1858, εγκαταστάθηκε προσωρινά στην Ισπανία, επωφελούμενος από την αναμονή του, μέχρι να σταματήσει ο «εμφύλιος της μεταρρύθμισης» (1857 – 1861) στο Μεξικό, ώστε να τελειοποιήσει τα ισπανικά του.

Το έτος 1861 (κατά τον Τζων Χαρτ) ή 1863 (κατά τον Mαξ Nεττλώ) ο Ροδοκανάκης αναχώρησε τελικά από την Ισπανία για την Βέρα Κρουζ του Μεξικού (καθώς αναφέρεται αλλού ότι το 1862 βρισκόταν στην Αθήνα, όπου συμμετείχε στην αντι-οθωνική εξέγερση και επίσης προσπάθησε ανεπιτυχώς να συγκροτήσει μια αναρχική ομάδα με τον Εμμανουήλ Δαδάογλου, αληθέστερη φαίνεται η χρονολογία του Νεττλώ). Με την άφιξή του εκεί, οργάνωσε την πρώτη αναρχική ομάδα του Μεξικού, την οποία κυρίως αποτελούσαν φοιτητές, μεταξύ των οποίων ήσαν οι Φραντσίσκο Zαλακόστα (Francisco Zalacosta), Σαντιάγκο Bιλλανουέβα (Santiago Villanueva), Xουάν δε Mάτα Pιβέρα (Juan de Mata Rivera) και Xερμενεγκίλδο Bιλαβιθένθιο (Hermenegildo Villavicencio), που όλοι θα εξελιχθούν αργότερα σε σημαντικές προσωπικότητες του μεξικανικού κινήματος.

ΟΥΤΟΠΙΚΟΣ ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΚΟΙΝΟΤΙΣΜΟΣ

Αμέσως μόλις έφθασε στο Μεξικό συνέγραψε και δημοσίευσε την μπροσούρα «Cartilla Socialista el catecismo elemental de la escuela de Carlos Fourier – El Falansterio» («Σοσιαλιστικό Αλφαβητάρι της στοιχειώδους κατήχησης της Σχολής του Κάρολου Φουριέ – Το Φαλανστήριο»), επάνω στο με ποιόν τρόπο μπορεί να συγκροτηθεί, σύμφωνα με τις ιδέες του Φουριέ, μία ουτοπική αγροτική κοινότητα και, σε συμπλήρωσή του, συνέγραψε και δημοσίευσε το 1864 την μπροσούρα «Neopanteismo, consideracionsobre el hombre y la naturaleza» («Νεοπανθεϊσμός, εκτίμηση για τον άνθρωπο και τη φύση»). Στο «Σοσιαλιστικό Αλφαβητάρι», ο Ροδοκανάκης τόνιζε: «Ποιος είναι ο υψηλότερος και λογικότερος σκοπός στον οποίο πρέπει να αφιερωθεί το ανθρώπινο μυαλό; Στην επιτυχία μιας οικουμενικής αδελφότητας ανάμεσα και στα άτομα και στους λαούς, για την επιτυχία μιας γήϊνης ανθρώπινης μοίρας. Και ποια είναι η παρούσα κατάσταση της ανθρωπότητας; Οι άνθρωποι διαιρούνται παντού στη γη, όσον αφορά το οικονομικό τους επίπεδο, την τάξη, τα κόμματα, τις εθνικότητες κ.λ.π. Η κατάσταση αυτή προκαλεί ανάμεσα στους ανθρώπους την καταστροφή καθενός ξεχωριστά και όλων μαζί, προκαλεί εχθρότητες και μίση, βία αρκετή ή λίγη, αντί για την αρμονία που έπρεπε να τους ενώνει, για την κοινή τους ευτυχία και για την εκπλήρωση της κοινής τους τύχης. Εξαιτίας της κατάστασης αυτής και παρά την εξαιρετική πρόοδο της ανθρωπότητας τους τελευταίους τρεις αιώνες, ειδικά στα ευρωπαϊκά έθνη, η ανθρωπότητα βρίσκεται ακόμα σε παγκόσμια κλίμακα κάτω από μια διαβολική εξουσία».

ΑΝΑΡΧΙΚΗ ΛΕΣΧΗ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

Το έτος 1865 ίδρυσε την μπακουνική «Kοινωνική Λέσχη των Σπουδαστών» («ClubSocialista de Estudiantes», C.D.E.), η οποία συντόνισε τους εργάτες της υφαντουργίας να ιδρύσουν τον Μάρτιο της ίδιας χρονιάς το πρώτο μεξικανικό συνδικάτο με την επωνυμία «Sociedad Mutua del Ramo del Hilados y Tejidos del Valle de Mexico» («Αλληλοβοηθητικός Σύνδεσμος του Κλάδου των Υφαντουργών και των Εργατών της Πεδιάδας του Μεξικού»), που με την σειρά του οργάνωσε τον Ιούνιο την πρώτη ιστορικά καταγραμμένη μεξικανική εργατική απεργία.

Tον Ιανουάριο του ίδιου έτους επίσης, ο Ροδοκανάκης είχε ήδη ιδρύσει στην πόλη Tσάλκο του νοτιοανατολικού Μεξικού ένα ελευθεριακό σχολείο, την «Escuela Modernay Libre» («Σύγχρονο και Eλεύθερο Σχολείο») ή «Escuela del Rayo y del Socialismo» («Σχολείο του Φωτός και του Σοσιαλισμού»), όπου διδασκόταν συστηματικά η θεωρία για μία διαφορετική κοινωνία, στηριγμένη αποκλειστικά στον αγροτικό κολλεκτιβισμό, με στόχο την διαμόρφωση μορφωμένων σοσιαλιστών αγροτών, ικανών ρητόρων και οργανωτών.

Η ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΤΟΥ ΤΣΑΛΚΟ

Collage of the Mexican Revolution.

Tο 1869 ο σπουδαστής της «Escuela Moderna» Χουάν Tσάβες Λόπεζ (Juan Chavez Lopez) παρότρυνε σε εξέγερση τους αγρότες του Tσάλκο με σύνθημά του «soy socialistaporque soy enemigo de todoslos gobiernos y comunista porque mis hermanos quierentrabajar las tierras en comun» («είμαι σοσιαλιστής γιατί είμαι εχθρός όλων των κυβερνήσεων και είμαι κομμουνιστής γιατί θέλω να καλλιεργώ με τα αδέλφια μου την κοινή μας γη»).

Η εξέγερση εξαπλώθηκε γρήγορα στις γύρω πόλεις και χωριά, ενώ σε υποστήριξή της οι Pοδοκανάτης (που φοβούμενος ωστόσο τα αποτελέσματα της βίας, είχε φύγει από το Τσάλκο το 1867) και Zαλακόστα βοήθησαν τον Τσάβες Λοπεζ να συντάξει και να εκδώσει στις 20 Απριλίου 1869 το «Manifesto a todos los optimidos y robres de Mexico y del universo» («Mανιφέστο προς όλους τους καταπιεσμένους και φτωχούς του Mεξικού και της οικουμένης»), με το οποίο καλούσε τον μεξικανικό λαό στα όπλα ενάντια στους μεγαλοτσιφλικάδες («μας έχουν μεταβάλλει σε αντικείμενα των μεγάλων τους καταχρήσεων, έχοντας δημιουργήσει ένα σύστημα εκμετάλλευσης, με το οποίο εννοείται ότι διαφοροποιούμαστε και με το οποίο μας αρνούνται τις πιο απλές απολαύσεις της ζωής») και την Εκκλησία («και ποιος είναι αυτός που έχει συντελέσει ώστε να μας κρατήσει άφωνους, ταπεινωμένους, σε κατάσταση άγνοιας και σκλαβιάς; Η Εκκλησία, ειδικά η Εκκλησία… Οι υποκριτικοί της ιεραπόστολοι… οι καλόγεροι που λένε ότι όλα είναι μάταια…»).

Όταν οι επαναστάτες κατάλαβαν αρκετές πόλεις και χωριά και έκαψαν τα δημοτικά αρχεία και τις λίστες των χρεών, επενέβη τελικά ο στρατός της κυβέρνησης Μπενίτο Χουάρεζ, η εξέγερση πνίγηκε στο αίμα και ο ηγέτης της Τσάβες Λόπεζ πιάστηκε και τουφεκίστηκε στην αυλή της «Escuela del Rayo del Socialismo» το πρωί της 1ης Σεπτεμβρίου 1869.

ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ

«Δικαιοσύνη είναι ο σεβασμός της αξιοπρέπειας του ανθρώπου, που εκδηλώνεται αυτόματα και εξασφαλίζεται αμοιβαία». Pierre-Joseph Proudhon. Portrait by Gustave Courbet, 1865.

Σύμφωνα με τον ιστορικό D. Tapizo, ο Ροδοκανάκης μετάφρασε στα ισπανικά (με το ψευδώνυμο «Jose Cosmos») ένα σημαντικό τμήμα του έργου του Προυντόν, που εκδόθηκε το 1870 στην Bαρκελώνη και το 1877 στο Mεξικό. Από τις 16 Απριλίου έως τις 10 Ιουνίου 1874 εξέδωσε την φιλοσοφική επιθεώρηση «Κρανιοσκόπιιο – Φρενολογικό και Επιστημονικό Περιοδικό» («El Craneoscopio – Periodico Frenologico y Cientifico»), στην οποία δημοσίευσε θεωρητικά άρθρα του με ύφος που διέφερε αισθητά από τα προγενέστερα δικά του που στόχευαν στο εργατικό και αγροτικό κοινό. Στοχεύοντας προφανώς στο να προσηλυτίσει στον Σοσιαλισμό τους πιο καλλιεργημένος αναγνώστες μέσω της Ιστορίας της ευρωπαϊκής Φιλοσοφίας, επέδειξε αξιοσημείωτη σειρά γνώσεων, παραθέτοντας από Οράτιο και Πασκάλ μέχρι Ντεκάρτ, Λέϊμπιτζ και Χέρμπερ. Ξεκινώντας αρχικά από τον μορμονικό χριστιανισμό κατέληξε τελικά σε έναν ιδιότυπο πανθεϊσμό, όπου ο Θεός περιγράφεται ως το σύνολο «των αιώνιων νόμων του Κόσμου»: «όχι άλλη ιδιωτική ιδιοκτησία, οι γυναίκες θα απελευθερωθούν, η άγνοια θα εξαλειφθεί, και αυτό επειδή απλώς κάθε τι είναι αντικείμενο των νόμων της προόδου. Ο κόσμος κατευθύνεται προς μια ολοκληρωτική ενότητα κάτω από ένα σύστημα ελευθερίας» («El Craneoscopio», 16, 22 και 29 Απριλίου 1874).

Η εφημερίδα “Η Διεθνής” που εξέδιδε η ομοσπονδία “Η Κοινωνία”.

Tον Mάϊο του 1876 η μπακουνική αναρχική ομοσπονδία «La Social» («H Kοινωνία», που απετέλεσε το διάδοχο σχήμα της «Kοινωνικής Λέσχης των Σπουδαστών» και συντόνιζε 60 περίπου μεξικανικές ομάδες) των Pοδοκανάκη και Ζαλακόστα εξέδωσε την εφημερίδα «La International» («H Διεθνής»), όπου δημοσιεύθηκε ένα πρόγραμμα για την κατάργηση όλων των κυβερνήσεων, την κοινωνική επανάσταση και την αναρχική οργάνωση της κοινωνίας: «Η ομοσπονδία La Social έχει ως πρόγραμμά της την παγκόσμια ένωση. Δεν αναγνωρίζει εθνικότητα. Τα τρία σύμβολά της είναι ελευθερία, ισότητα και αδελφότητα. Η Ιερή Ιδέα» (εφημερίδα «El Hijo del Trabajo», 9 Μάη 1876).

ΤΟ ΤΕΛΟΣ

Μετά τον θάνατο του στενότερου συντρόφου και συνεργάτη του Φραντσίσκο Zαλακόστα στην διάρκεια της μεγάλης αγροτικής εξέγερσης του κεντρικού Μεξικού (1878 – 1884), ο Ροδοκανάκης εγκατέλειψε την χώρα και επέστρεψε στην Ευρώπη το 1886, ενώ ήδη από τις 20 Νοεμβρίου 1879 είχε προσχωρήσει στον μορμονισμό. Το πού, πώς και πότε πέθανε αυτός ο μεγάλος Έλληνας επαναστάτης δεν είναι γνωστό.

Το όνομα του Πλωτίνου Ροδοκανάκη θα φωτίζει το όραμα για Ισότητα και Δικαιοσύνη των ξεχασμένων της μεξικανικής γης, δίπλα σ’ εκείνο του Εμιλιάνο Ζαπάτα, που παραμένει ο θρυλικός ήρωας των απόκληρων του Μεξικού και που στο όνομά του εξεγείρονται ακόμα και σήμερα οι καταπιεσμένοι.

Βλάσης Γ. Ρασσιάς

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

Hart John Mason, «Anarchism and the Mexican Working Class 1860 – 1931», εκδόσειςUniversity of Texas Press», Austin, 1978 «

Illades Carlos, «Rhodakanaty y la formacion del Pensamiento Socialista en Mexico», εκδόσεις «Anthropos», Barcelona, 2002

Illades Carlos, «Las otras ideas. El primer socialismo en Mexico, 1850 – 1935», εκδόσεις«Era», Mexico, 2008

Nettlau Max, «Ιστορία της Αναρχίας», εκδόσεις «Διεθνής Βιβλιοθήκη», Αθήνα, 1999

Ρόμβος Τέος, «Πλωτίνος Ροδοκανάτης, ένας Έλληνας Αναρχικός», εκδόσεις «Ηλέκτρα», Αθήνα, 2005

Η μνήμη «μοντάρει» με βάση το παρόν. The Mind Alters Memories, Rewrites Past With New Information

Το «παράθυρο» της μνήμης φαίνεται ότι ανοίγει με διαφορετικό τρόπο κάθε φορά. Ενημερώνει τις αναμνήσεις του παρελθόντος, χρησιμοποιώντας νέα δεδομένα και πληροφορίες. Our memory constantly rewrites our past, updating it with the wisdom of new experiences, a new study has found.

Το παρελθόν φαίνεται ότι «ξαναγράφει» η μνήμη, ενημερώνοντας παλιές εμπειρίες με βάση νέες εμπειρίες, δεδομένα και πληροφορίες, υποστηρίζουν αμερικανοί επιστήμονες.

«Όταν ανακαλούμε παρελθοντικές στιγμές, για παράδειγμα όταν πρωτογνωρίσαμε τον σύντροφό μας, ενδεχομένως να θυμόμαστε ένα συναίσθημα αγάπης και ευφορίας. Στην πραγματικότητα όμως, ενδεχομένως να προβάλλουμε τα συναισθήματα που νιώθουμε στην παρούσα φάση για το πρόσωπο αυτό, στην ανάμνηση της πρώτης μας γνωριμίας» εξηγεί η κύρια συγγραφέας της μελέτης, δρ Ντόνα Τζόου Μπριτζ, από το Πανεπιστήμιο Νορθγουέστερν.

Πρόκειται για την πρώτη μελέτη, η οποία υποδηλώνει ξεκάθαρα ότι ο μηχανισμός της μνήμης ενδεχομένως να ευθύνεται για την αλλοίωση ή αλλιώς την ενημέρωση της ανάμνησης μιας δεδομένης στιγμής ή κατάστασης. Στο πλαίσιο των δοκιμών μάλιστα, οι επιστήμονες κατάφεραν να εντοπίσουν την ακριβή στιγμή κατά την οποία μια αλλοιωμένη πληροφορία ενσωματώνεται σε μια υπάρχουσα ανάμνηση.

Μοντάζ για λόγους επιβίωσης

Your memory is a wily time traveler, plucking fragments of the present and inserting them into the past, reports a new study. In terms of accuracy, it's no video camera. Credit: © olly / Fotolia

Προκειμένου να μπορέσουμε να επιβιώσουμε, υποστηρίζει η δρ Μπριτζ, οι αναμνήσεις μας προσαρμόζονται στο ευμετάβλητο περιβάλλον που μας περιτριγυρίζει, βοηθώντας μας έτσι να αντεπεξέλθουμε σε σημαντικές παροντικές καταστάσεις.

«Η μνήμη μας δε λειτουργεί σαν βιντεοκάμερα» επισημαίνει η ειδικός. «Για την ακρίβεια, “μοντάρει” τις αναμνήσεις παρελθοντικών γεγονότων με τρόπο ώστε να ταιριάζουν καλύτερα στο περιβάλλον μας κάθε φορά. Δομούνται δηλαδή με βάση το παρόν».

Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι η διαδικασία του μοντάζ πραγματοποιείται στην περιοχή του ιππόκαμπου, στον εγκέφαλο. Με λίγα λόγια σε ρόλο μοντέρ και ομάδας ειδικών εφέ, ο ιππόκαμπος αναλαμβάνει δράση δημιουργώντας μια «ταινία» από αναμνήσεις.

Δοκιμάζοντας τη μνήμη

MRI coronal view of a hippocampus shown in red. The hippocampus is the memory's equivalent of a film editor and special effects team. Photo : Wikimedia Commons

Στις δοκιμές των Αμερικανών, έλαβαν μέρος 17 άνδρες και γυναίκες, οι οποίοι κλήθηκαν να μελετήσουν ένα αντικείμενο σε 168 διαφορετικές θέσεις στην οθόνη ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή με διαφορετικό φόντο κάθε φορά, όπως π.χ. εικόνες από τον βυθό ωκεανών, ή την εναέρια λήψη μιας πεδιάδας.

Σε επόμενη φάση, οι ερευνητές ζήτησαν από τους συμμετέχοντες να τοποθετήσουν το αντικείμενο στην αρχική του θέση, έχοντας άλλο φόντο πίσω του. Όλοι οι εθελοντές τοποθέτησαν το αντικείμενο σε λανθασμένη θέση.

Στο τελικό στάδιο της μελέτης, οι εθελοντές παρατήρησαν το αντικείμενο σε τρεις διαφορετικές θέσεις στην οθόνη και τους ζητήθηκε και πάλι να το τοποθετήσουν στη θέση που θεωρούσαν σωστή. Οι επιλογές τους ήταν: να τοποθετήσουν το αντικείμενο στην πραγματική αρχική του θέση, να το βάλουν στη θέση που είχαν επιλέξει κατά τη δεύτερη δοκιμασία ή να το βάλουν σε μια νέα θέση.

«Οι συμμετέχοντες έτειναν να επιλέγουν τη θέση στην οποία είχαν τοποθετήσει το αντικείμενο κατά τη δεύτερη δοκιμασία. Κάτι τέτοιο υποδεικνύει ότι η αρχική ανάμνηση ως προς την πρώτη θέση, είχε αλλάξει με βάση τη νέα θέση του αντικειμένου σε νέο φόντο. Με λίγα λόγια, η μνήμη τους είχε προχωρήσει σε ενημέρωση της παλιάς ανάμνησης με βάση τα νέα δεδομένα» καταλήγει η επιστήμονας. Τα ενδιαφέροντα ευρήματα δημοσιεύονται στο επιστημονικό έντυπο «Journal of Neuroscience».

Οι μαύρες τρύπες άργησαν να θερμάνουν το Σύμπαν. Black Holes Heated Early Universe Slower Than Previously Thought

An artist's depiction of a star and its companion black hole, known as an X-ray binary system. These systems were responsible for heating the early universe in the first few hundred million years after the Big Bang. Credit: ESA, NASA, Felix Mirabel

Σύμφωνα με μία νέα μελέτη οι αρχέγονες μαύρες τρύπες που σχηματίστηκαν από τα πρώτα άστρα, θέρμαναν το Σύμπαν αργότερα από ό,τι είχε υπολογιστεί. Εάν ευσταθεί αυτό το συμπέρασμα, η διαδικασία αυτή θα πρέπει να έχει εντυπωθεί σε μία ακτινοβολία ραδιοκυμάτων που οι επιστήμονες είναι σε θέση να παρατηρήσουν.

During this period, the early universe was hot and opaque. Starting at about 379,000 years after the Big Bang, the universe cooled enough so that light could separate from matter and travel freely. In short, the universe became transparent. This photo shows galaxy UDFy-38135539, one of the oldest and earliest galaxies yet found, appearing just after the Dark Age at about 480 million years after the Big Bang. Credit: NASA, ESA

Μετά τη Μεγάλη Έκρηξη τα πρωτόνια και τα νετρόνια συνενώθηκαν δημιουργώντας άτομα υδρογόνου το οποίο είναι και το πρωταρχικό στοιχείο στα αέρια που υπάρχουν στο Σύμπαν. Οι ποσότητες υδρογόνου ήταν τόσο μεγάλες κατά τα πρώτα 100 εκατομμύρια χρόνια του Σύμπαντος, που απορροφούσαν όλες τις ακτινοβολίες από γεγονότα υψηλών ενεργειών, καθιστώντας το Σύμπαν εντελώς αδιαφανές.

In the 1960s Dutch astronomer Maarten Schmidt identified strange deep-space objects, very bright in radio wavelengths, which he termed "quasi-stellar radio sources." U.S. astrophysicist Hong-Yee Chiu named the phenomena "quasars." Quasars had been picked up in the 1950s by large Earth-bound antennas called radio telescopes. When Schmidt measured the quasars' distance by studying the redshift of their spectrum, what he found was astonishing. The objects were billions of light-years away, and therefore had to be incredibly bright to be detected on Earth. Later study showed that the mysterious quasars were active galaxies that had formed very early in the history of the universe. Gravitational collapse had caused matter to coalesce, eventually forming giant black holes with the mass of billions of suns. A black hole sits at the center of a quasar, collecting matter and heating it to become high-temperature plasma that can be shot out into huge jets traveling close to the speed of light.that light could separate from matter and travel freely. In short, the universe became transparent. This photo shows galaxy UDFy-38135539, one of the oldest and earliest galaxies yet found, appearing just after the Dark Age at about 480 million years after the Big Bang. Credit: Artist's conception of a quasar: NASA/ESA; Maarten Schmidt photo: California Institute of Technology

Η μεταγενέστερη δημιουργία των πρώτων γαλαξιών και η εκπομπή υπεριώδους ακτινοβολίας ήταν που πυροδότησε τη διαδικασία του επαναϊονισμού, περίπου 400 εκατομμύρια χρόνια μετά τη Μεγάλη Έκρηξη, όπου τα άτομα υδρογόνου έχασαν τα ηλεκτρόνια τους (ιονίστηκαν) και το Σύμπαν έγινε πάλι διάφανο για τις ακτινοβολίες υψηλών συχνοτήτων.

This picture was created from images forming part of the Digitized Sky Survey 2. It shows the rich region of sky around the young open star cluster NGC 2547 in the southern constellation of Vela (The Sail). Credit: ESO/Digitized Sky Survey 2. Acknowledgement: Davide De Martin

Το φως από τα πρώιμα άστρα δεν κατάφερε να αποφύγει αυτή τη Σκοτεινή Εποχή του Σύμπαντος για περίπου ένα δισεκατομμύριο χρόνια μετά τη Μεγάλη Έκρηξη. Ωστόσο, ακτινοβολία χαμηλότερων συχνοτήτων, μπορεί να δώσει στους επιστήμονες πληροφορίες για το τι συνέβαινε εκείνη την εποχή.

According to a group of scientists working at Tel Aviv University, black holes that served as companions to some of the earliest stars may have taken longer to warm the ancient universe than previously conjectured. The latest study was published in the Feb. 5 issue of the journal Nature.

Μία ομάδα επιστημόνων από τα πανεπιστήμια του Τελ Αβίβ, το École Normale Supérieure στο Παρίσι και το πανεπιστήμιο Κολούμπια στη Νέα Υόρκη, μελέτησε την ακτινοβολία ακτίνων χ που θα πρέπει θεωρητικά να εξέπεμπαν δυαδικά άστρα, ένα εκ των οποίων είναι μαύρη τρύπα. Καθώς η μαύρη τρύπα έλκει υλικό από το άστρο που περιφέρεται γύρω της, το υλικό αυτό επιταχύνει σε ταχύτητες που πλησιάζουν την ταχύτητα του φωτός εκπέμποντας πολύ ισχυρή ακτινοβολία. Οι ακτίνες χ που εξέπεμπαν αυτά τα συστήματα χρησίμευσαν για να θερμάνουν το αέριο υδρογόνο που υπήρχε στο Σύμπαν.

Cosmic heating can help directly investigate the earliest black holes, since it was likely driven by star systems called "black-hole binaries." Reuters

Εάν ισχύει η εικασία τους, τότε η ακτινοβολία αυτή θα πρέπει να μπορεί να ανιχνευθεί με τη μορφή ραδιοκυμάτων, αφού τα άτομα υδρογόνου που θερμαίνοντας από τις ακτίνες χ, επανέκπεμπαν την ενέργεια στο χαρακτηριστικό μήκος κύματος των 21 cm. Για να ερευνήσουν την περίπτωση αυτή έχουν ήδη κινητοποιηθεί ραδιοτηλεσκόπια στην Ολλανδία, την Αυστραλία και τη Νότιο Αφρική, τα οποία μεταξύ άλλων θα ερευνήσουν και για αυτή την πιθανότητα. Η μελέτη δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature: Detecting the First Stars and Black Holes with 21-cm Cosmology.

Μυστηριώδης «φρέσκος» κρατήρας στον Άρη. Mystery of the massive Martian crater: Nasa spots 100ft wide fresh impact on the red planet's surface

Ο «φρέσκος» όσο και μυστηριώδης κρατήρας στον Άρη. Mystery crater on Mars: The fresh crater appears blue in the enhanced color of the image, due to removal of the reddish dust in that area. The explosion that excavated this crater threw ejecta as far as 9.3 miles (15 kilometers.)

Η NASA έδωσε στη δημοσιότητα μια εντυπωσιακή εικόνα από έναν κρατήρα στον πλανήτη Άρη που περιβάλλεται από μυστήριο. Η μελέτη του κρατήρα έδειξε ότι έχει διάμετρο 30 μέτρων. Η πιθανότερη εκδοχή για τη δημιουργία του είναι πως αποτελεί προϊόν της πτώσης ενός μετεωρίτη. Όμως δεν έχουν εντοπιστεί ακόμη στοιχεία που να επιβεβαιώνουν μια τέτοια πρόσκρουση ή κάποιο στοιχείο που να υποδεικνύει κάποια άλλη εξήγηση για τη δημιουργία του κρατήρα. Οι ειδικοί της NASA αναφέρουν ότι πρόκειται για «μια από τις πιο δραματικές συγκρούσεις που έχουν δει» - χωρίς βέβαια να την έχουν πράγματι «δει».

Snap happy: The Mars Reconnaissance Orbiter has taken over 21,000 pictures of the Red Planet since arriving there in 2006.

Εκτιμούν ότι η σκόνη και τα υλικά του εδάφους από το επίμαχο σημείο εκτοξεύτηκαν σε απόσταση 15 χλμ όταν συνέβη το γεγονός. Τον κρατήρα εντόπισε και φωτογράφισε ο δορυφόρος MRO στις 19 Νοεμβρίου του 2013. Με βάση τις προηγούμενες παρατηρήσεις της περιοχής από τον στόλο των δορυφόρων που βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τον Άρη η NASA αναφέρει ότι ο κρατήρας δημιουργήθηκε μεταξύ του Ιουλίου του 2010 και του Μαΐου του 2012, είναι δηλαδή πολύ… φρέσκος. Το γαλάζιο χρώμα με το οποίο εμφανίζεται ο κρατήρας στην εικόνα οφείλεται κατά πάσαν πιθανότητα στο γεγονός ότι, κατά την πρόσκρουση, απομακρύνθηκε από την περιοχή η κοκκινωπή σκόνη που καλύπτει τον πλανήτη. Το γαλάζιο χρώμα προκύπτει κατά την χρωματική ενίσχυση της εικόνας.

Το Σύμπαν είναι φτιαγμένο από μαθηματικά. Everything in the Universe Is Made of Math – Including You

Ο κοσμολόγος Μαξ Τέγκμαρκ υποστηρίζει πως ό,τι υπάρχει στον κόσμο, από τα «άψυχα» πράγματα ως τα έμψυχα όντα, αποτελεί μέρος μιας μαθηματικής δομής. Are we all made out of maths? Photograph: Kacper Pempel/Reuters

Από τι είναι φτιαγμένο το Σύμπαν; Οι πιο ρομαντικοί θα έλεγαν από αστερόσκονη, οι πιο πρακτικοί θα πουν από ύλη - φανερή, που τη βλέπουμε γύρω μας, και αόρατη, που την ονομάζουμε σκοτεινή. Ένας διάσημος κοσμολόγος, ο Μαξ Τέγκμαρκ του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ), έχει μια διαφορετική ιδέα: υποστηρίζει ότι το Σύμπαν είναι φτιαγμένο από... μαθηματικά.

How did the big bang happen? And is reality just a mathematical structure? From the basics of motion in physics to parallel universes and quantum computers, Max Tegmark travels through his physical reality and life melding physics, astronomy, and mathematics. Take an astonishing journey through the past, present, and future with one of the most original cosmologists at work today.

Ο καθηγητής Τέγκμαρκ, ο οποίος έχει επίσης διατυπώσει τη λεγόμενη Θεωρία των πάντων του απόλυτου συνόλου (Ultimate ensemble theory of everything), που υποστηρίζει ότι όλες οι δομές που υπάρχουν μαθηματικά υπάρχουν επίσης και φυσικά, κυκλοφόρησε μόλις ένα βιβλίο με τον τίτλο «Our Mathematical Universe: My Quest for the Ultimate Nature of Reality» (Knopf, 2014), στο οποίο αναλύει τις απόψεις του για το ευρύ κοινό. Με αυτή την αφορμή έδωσε τον περασμένο Ιανουάριο μια διάλεξη στη Νέα Υόρκη, από την οποία σας μεταφέρουμε - μέσω των όσων γράφτηκαν στον αμερικανικό Τύπο - την κεντρική ιδέα.

Μαθηματικές δομές

In this excerpt from his new book, Max Tegmark proposes that our reality isn't just described by mathematics, it is mathematics. Rick Johnson/Discover; Akihiro Sugimoto/Getty Images

Σύμφωνα με τον καθηγητή Τέγκμαρκ, ό,τι υπάρχει στον κόσμο μας - από τα «άψυχα» πράγματα όπως οι πλανήτες ως τα έμψυχα όντα όπως οι άνθρωποι - αποτελεί μέρος μιας μαθηματικής δομής. Κάθε μορφή ύλης αποτελείται από άτομα τα οποία έχουν ιδιότητες, όπως π.χ. το φορτίο ή το σπιν τους, όμως αυτές οι ιδιότητες περιγράφονται μαθηματικά, επισημαίνει. Αντίστοιχα, προσθέτει, το ίδιο το Διάστημα έχει και αυτό ιδιότητες, όπως π.χ. οι διαστάσεις του, αλλά τελικά στο σύνολό του δεν είναι παρά μια μαθηματική δομή.

«Αν δεχθείτε την ιδέα ότι τόσο το ίδιο το Διάστημα όσο και όλα τα πράγματα που υπάρχουν μέσα σε αυτό δεν έχουν καθόλου ιδιότητες εκτός από τις μαθηματικές τους ιδιότητες, τότε η ιδέα ότι όλα είναι μαθηματικά αρχίζει να ακούγεται λίγο λιγότερο τρελή» είπε στη διάλεξή του. «Αν η ιδέα μου είναι λανθασμένη, τότε η Φυσική είναι τελικά καταδικασμένη. Αν όμως το Σύμπαν είναι μαθηματικά, τότε δεν υπάρχει σε αυτό τίποτε που να μην μπορούμε κατ' αρχήν να καταλάβουμε».

Ο Μαξ Τέγκμαρκ, καθηγητής στο Τμήμα Φυσικής του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης. Max Tegmark, PhD, professor, Department of Physics, MIT, and author.

Ο καθηγητής Τέγκμαρκ επεσήμανε ότι στη φύση βλέπουμε παντού μοτίβα. Ως ένα παράδειγμα ανέφερε την ακολουθία του Φιμπονάτσι, μια σειρά αριθμούς όπου ο κάθε αριθμός είναι το άθροισμα των δύο αριθμών που προηγούνται από αυτόν, την οποία βλέπουμε συχνά στη φύση: τα άνθη της αγκινάρας, μεταξύ άλλων, φαίνεται να υπακούουν πιστά σε αυτό το μαθηματικό μοτίβο, αφού η απόσταση που έχει κάθε πέταλο από το προηγούμενο ακολουθεί κατ' αναλογίαν αυτή την ακολουθία. Εκτός από τον έμβιο κόσμο, τα μαθηματικά, προσέθεσε, είναι επίσης πανταχού παρόντα στον άψυχο κόσμο: όταν πετάμε μια μπάλα του μπέιζμπολ στον αέρα, αυτή ακολουθεί σε γενικές γραμμές μια παραβολική πορεία, ενώ οι πλανήτες και τα άλλα αστροφυσικά σώματα ακολουθούν ελλειπτικές τροχιές.

Η αποτύπωση της ομορφιάς της φύσης

Max Tegmark and his wife Meia discuss his new book "Our Mathematical Universe".

«Υπάρχει μια κομψή απλότητα και ομορφιά στη φύση που αποκαλύπτεται από μαθηματικά μοτίβα και σχήματα και την οποία τα μάτια μας μπόρεσαν να συλλάβουν» τόνισε, επισημαίνοντας ότι η μαθηματική φύση του Σύμπαντος είναι αυτή που δίνει στους επιστήμονες τη δυνατότητα να προβλέψουν θεωρητικά οποιαδήποτε παρατήρηση ή μέτρηση στη Φυσική. Ως παραδείγματα ανέφερε ότι τα μαθηματικά ήταν εκείνα που προέβλεψαν την ύπαρξη του πλανήτη Ποσειδώνα, των ραδιοκυμάτων και του μποζονίου Χιγκς πολύ πριν από την «απτή» απόδειξή τους.

"Daring, Radical. Innovative. A game changer. If Dr. Tegmark is correct, this represents a paradigm shift in the relationship between physics and mathematics, forcing us to rewrite our textbooks. A must read for anyone deeply concerned about our universe." —Prof. Michio Kaku, author of Physics of the Future

Για τον Μαξ Τέγκμαρκ (ο οποίος λατρεύει τόσο τα μαθηματικά ώστε έχει διακοσμήσει το σαλόνι του με κορνιζαρισμένες διάσημες εξισώσεις) η μαθηματική δομή που υπάρχει στον φυσικό κόσμο δείχνει ότι τα μαθηματικά είναι πραγματικά και δεν υπάρχουν μόνο μέσα στο ανθρώπινο μυαλό. Πιστεύει δε ότι κάποτε θα μπορέσουν να εξιχνιάσουν τα ίδια τα μυστικά του φωτίζοντας το εκπληκτικό μυστήριο του ανθρώπινου εγκεφάλου και της συνείδησης.

Άρης Αλεξάνδρου, Θα επιμένεις

Gustave-Adolphe Mossa, Pierrot s'en va, 1906

Θα επιμένεις

Όσο ψηλά κι αν ανεβείς εδώ θα παραμένεις.

Θα σκοντάφτεις και θα πέφτεις εδώ μες στα χαλάσματα

χαράζοντας γραμμές

εδώ θα επιμένεις δίχως βία

χωρίς ποτέ να καταφύγεις στη βολική απόγνωση

ποτέ στην περιφρόνηση

Giorgio de Chirico, Le triomphe, 1928-29

κι ας βλέπεις φάλαγγες ανθρώπων να τραβάν συντεταγμένοι

        για το ξυλουργείο

να δέχονται περήφανοι

την εκτόρνευσή τους

και να τοποθετούνται στα αυστηρά τετράγωνα

σαν πιόνια. 

Pablo Picasso, Acrobat and the Young Harlequin, 1905

Εσύ θα επιμένεις σαν να μετράς το χρόνο με τις σειρές

των πετρωμάτων

σάμπως νάσουν σίγουρος πως θαρθεί μια μέρα

όπου οι χωροφύλακες κ' οι επαγρυπνητές θα βγάλουν τις στολές

τους. 

Max Ernst, At the Rendezvous of Friends, 1922. Seated from left to right: Rene Crevel, Max Ernst, Dostoyevsky, Theodore Fraenkel, Jean Paulhan, Benjamin Peret, Johannes T. Baargeld, Robert Desnos. Standing: Philippe Soupault, Jean Arp, Max Morise, Raphael, Paul Eluard, Louis Aragon, Andre Breton, Giorgio de Chirico, Gala Eluard.

Εδώ μες στα χαλάσματα που τα σπείραν άλας

θέλεις δε θέλεις θα βαδίζεις

υπολογίζοντας την κλίση που θάχουν τα επίπεδα

θα επιμένεις πριονίζοντας τις πέτρες μοναχός σου

θέλεις δε θέλεις πρέπει ν' αποχτήσεις έναν δικό σου χώρο.

ΑΡΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ

Ο Άρης Αλεξάνδρου (λογοτεχνικό ψευδώνυμο του Αριστοτέλη Βασιλειάδη) γεννήθηκε στο Λένινγκραντ, γιος του Βασίλη Βασιλειάδη που καταγόταν από την Τραπεζούντα και της εσθονικής καταγωγής ρωσίδας Πολίνα Άντοβνα Βίλγκεμσον. Η οικογενειακή του γλώσσα ήταν τα ρωσικά. Μετά από δύο χρόνια παραμονής στη Θεσσαλονίκη (1928-1930) εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στην Αθήνα και έμεινε σε μια προσφυγική πολυκατοικία. Στην Αθήνα έμαθε ελληνικά στο δημοτικό σχολείο και το 1933 γράφτηκε στο Βαρβάκειο Γυμνάσιο, όπου συνδέθηκε φιλικά με τον Αντρέα Φραγκιά. Οι δυο φίλοι μαζί με τους Γεράσιμο Σταύρου, Χρίστο Θεοδωρόπουλο και Λεωνίδα Τζεφρώνη δημιούργησαν μια μυστική ομάδα μαρξιστικού προσανατολισμού κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Μεταξά, στα πλαίσια της οποίας συνέχισαν να δρουν και κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής. Το 1940 ο Άρης έδωσε εξετάσεις στο Πολυτεχνείο και στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών χωρίς επιτυχία, πέτυχε όμως στις εξετάσεις της ΑΣΟΕΕ, στις οποίες πήρε μέρος λίγο αργότερα. Το 1941 προσχώρησε μαζί με τους συντρόφους του σε κομμουνιστική οργάνωση από μέλη της πρώην ΟΚΝΕ, από την οποία αποχώρησε ένα χρόνο αργότερα. Μετά την επανέναρξη των μαθημάτων στις πανεπιστημιακές σχολές επέστρεψε στην Ανωτάτη Εμπορική, εγκατέλειψε όμως τις σπουδές του λίγους μήνες αργότερα και ξεκίνησε τη μακροχρόνια μεταφραστική του εργασία στον εκδοτικό οίκο Γκοβόστη, στα πλαίσια της οποίας πρωτοχρησιμοποίησε το όνομα Άρης Αλεξάνδρου. Παράλληλα πήρε μέρος σε αντιφασιστικές εκδηλώσεις παραμένοντας εκτός οργανώσεων. Το 1944 τον συνέλαβαν τα αγγλικά στρατεύματα κατά τα Δεκεμβριανά και στάλθηκε στο στρατόπεδο Ελ Ντάμπα στη Βόρειο Αφρική, από όπου επέστρεψε το 1945. Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου εξορίστηκε στο Μούδρο (1948-1949), τη Μακρόνησο (1949), τον Άγιο Ευστράτιο (1950-1951). Ως το 1958 έζησε στις φυλακές Αβέρωφ, Αίγινας και Γυάρου μετά από καταδίκη του Στρατοδικείου Αθηνών για ανυποταξία. 

Άρης Αλεξάνδρου και Καίτη Δρόσου στο Παρίσι.

Το 1959 παντρεύτηκε την Καίτη Δρόσου. Αμέσως μετά την επιβολή της δικτατορίας του Παπαδόπουλου έφυγε για το Παρίσι, όπου έκανε διάφορες χειρωνακτικές δουλειές ενώ εργάστηκε επίσης ως συντάκτης στο λεξικό Robert ως το 1974, οπότε ξανάρχισαν οι αναθέσεις μεταφράσεων από έλληνες εκδότες. 

Ο Άρης Αλεξάνδρου πέθανε στις 2 Ιουλίου του 1978 από αλλεπάλληλα καρδιακά εμφράγματα σε ηλικία 56 χρόνων. Ως μεταφραστής συνεργάστηκε και με άλλους έλληνες εκδότες, καθώς επίσης με τα περιοδικά Ελεύθερα Γράμματα (1946) και Εποχές (1963) · κείμενά του δημοσίευσε στα περιοδικά Καλλιτεχνικά Νέα, Καινούρια Εποχή, Επιθεώρηση Τέχνης, Εποχές, Η συνέχεια. Το 1946 εκδόθηκε η πρώτη ποιητική συλλογή του με τίτλο Ακόμα τούτη η Άνοιξη. Ακολούθησαν οι συλλογές Άγονος γραμμή (1952) και Ευθύτης οδών (1959). Τιμήθηκε με το βραβείο ειρήνης στο φεστιβάλ της Μόσχας του 1962. Το έργο του Άρη Αλεξάνδρου τοποθετείται στο χώρο της μεταπολεμικής ελληνικής λογοτεχνίας. Με το ποιητικό του έργο διέγραψε την πορεία από τον στρατευμένο υπέρ του κομμουνισμού λόγο στην έκφραση της απογοήτευσης για το μάταιο των αγώνων και στην ειρωνεία. 

Ως σταθμός ωστόσο στην ιστορία της νεώτερης λογοτεχνίας μας θεωρήθηκε το μυθιστόρημά του Το Κιβώτιο, που ολοκληρώθηκε το 1972 μετά από εφτά χρόνια συγγραφής και εκδόθηκε από τον Κέδρο το 1975.