Νίκος Καρούζος, Ρωγμές

Πάλι στους δρόμους οπού ζήσαμε την προσωπίδα

κόκκινη με σταλαγματιές χρυσού

τέτοια περιπέτεια τέτοια ωραία ελπίδα

μες στις συνέχειες των ονείρων έχω τον αμνό

δεν πιστεύω στα ποτάμια ολοένα τρέχουν

δεν πιστεύω στα φύλλα ολοένα πέφτουν

είναι θεία ένδον αιθάλη π’ αλλάζει τις οράσεις

κι ο θάνατος βαθαίνει την τέφρα.

Νίκος Καρούζος

Διαχρονικές μηχανουργίες αφής αγίου φωτός. The “Holy Light” of Jerusalem debunked

William Holman Hunt, The Miracle of the Holy Fire (1899). The 19th century painting depicting the Chritistian Orthodox Holy Fire ceremony. Από ιερείς αρχαίων ναών την αρχαιότητα, από καθολικές καλόγριες το μεσαίωνα, μέχρι τον τάφο τού Ιησού στην Ιερουσαλήμ σήμερα.

Το άγιο φως δεν ήταν πρωτότυπη ιδέα των ορθοδόξων ρωμιών ιεραρχών. 

The small doorway to the traditional site of Jesus’ tomb cracked open to reveal a bright flame and tens of thousands of worshippers cheered ecstatically, marking the pinnacle of Easter Week’s holy fire ceremony in the Church of the Holy Sepulcher. The annual ritual has been practiced for at least the last 1,200 years on the day before Easter, which celebrates Jesus’ resurrection. Let us be honest: For us who are dissociated from religion, the "Holy Light" phenomenon being a miracle cannot but be viewed as a highly improbable, theoretical possibility, equidistant between acceptance and utter rejection. It is a fact though, that the various attempts to demystify it by the skeptics, even though they explain some aspects of the phenomenon, for the time being they have not managed to offer convincing answers to all questions raised by its complexity. What really happens every Good Saturday in Jerusalem cannot be the object of rigourous scientific study under current circumstances. That which can be approached critically is the phenomenon’s theological foundation and its (little known to the faithful) history.

Υπάρχουν αναφορές προγενέστερων αφών αγίων φώτων από καθολικές καλόγριες στη Γαλλία, αλλά κι από ιερείς αρχαίων ναών, που πλούτιζαν μετερχόμενοι παρόμοιων πρακτικών.

Το άγιο φως της αγίας Ραδεγόνδης

Radegonde se retire, accompagnée du peuple, dans le monastère dédié à la Vierge qu'elle fonda à Poitiers. Vie de sainte Radegonde, XIème siècle. Bibliothèque municipale de Poitiers. Radegund (also spelled Rhadegund, Radegonde, Radigund) (ca. 520–586) was a 6th-century Frankish princess, who founded the monastery of the Holy Cross at Poitiers. Canonized in the 9th century, she is the patron saint of several English churches and of Jesus College, Cambridge (whose full name "The College of the Blessed Virgin Mary, Saint John the Evangelist and the glorious Virgin Saint Radegund, near Cambridge".

Η Ραδεγόνδη, σύζυγος του βασιλιά της Γαλλίας Κλοταίρου, αγία της Καθολικής Εκκλησίας, έκτισε το 569 μ.Χ. στην πόλη Πικταύϊο (Poitiers) μοναστήρι καλογριών, στο οποίο και μόνασε. Επιθυμούσα να καταστήσει το μοναστήρι αξιοσέβαστο, το στόλισε με πολλά τεμάχια πτωμάτων αγίων (λείψανα), μετακομισμένα από την Ανατολή.

Παρόμοιο με το «θαύμα του αγίου φωτός» γινόταν, όχι στην Ιερουσαλήμ από ορθόδοξους πατριάρχες, ούτε το Μ. Σάββατο, αλλά από καθολικές καλόγριες κατά τη Μ. Παρασκευή σε μοναστήρι της Γαλλίας, ύστερα από ιδέα της εικονιζόμενης -με το δικό της «Άγιο Φως» αγίας Ραδεγόνδης, όταν «ουδέ τόνομα ακόμη του Αγίου Φωτός εγνωρίζετο εις την Ιερουσαλήμ ουδ’ εις όλην την Ανατολήν». («Διάλογος περί του Αγίου Φωτός», από τα «Άπαντα» του Αδ. Κοραή του Γ. Βαλέτα, εκδόσεις «Δωρικός».)

Από τον τότε αυτοκράτορα Ιουστίνο έλαβε δώρο μέρος του τιμίου ξύλου. Δεν αρκέστηκε όμως σε αυτά η Ραδεγόνδη, αλλά θέλησε να γίνονται και θαύματα στο μοναστήρι της. Ένα από αυτά ήταν το άγιο φως, το οποίο όμως δεν άναβε Μ. Σάββατο αλλά Μ. Παρασκευή.

Άγιο Φως σε ναό της Αφροδίτης

Ακόμη παλαιότερη μηχανουργία του αγίου φωτός διασώζεται από το ρωμαίο ιστορικό του ε΄αι. μ.Χ. Ζώσιμο. (Ο Ζώσιμος υποστήριζε, ότι η παρακμή της αυτοκρατορίας ήλθε λόγω τιμωρίας των θεών, επειδή οι άνθρωποι εγκατέλειψαν την αρχαία εθνική θρησκεία.) Στο Πρώτο Βιβλίο (κεφ. 58) της «Νέας Ιστορίας» του ο Ζώσιμος ιστορεί με ευλάβεια (ως εθνικός) φαινόμενο σε ναό της Αφροδίτης κοντά στην Ηλιούπολη της Συρίας, όπου εμφανιζόταν πυρ στον αέρα, πότε σφαιροειδές, πότε δε σε σχήμα λαμπάδας. Αναφέρει επίσης, ότι οι ιερείς θησαύριζαν με το χρυσάφι, το ασήμι και τα υφάσματα, που έφερναν οι επισκέπτες του ναού. («Άφακα χωρίον εστίν μέσον Ηλιουπόλεώς τε και Βύβλου, καθ’ ο ναός Αφροδίτης Αφακίτιδος ίδρυται· τούτου πλησίον λίμνη τις έστιν εοικυία χειροποιήτω δεξαμενή κατά μεν ουν το ιερόν και τους πλησιάζοντας τόπους πυρ επί του αέρος λαμπάδος η σφαίρας φαίνεται δίκην, συνόδων εν τω τόπω χρόνοις τακτοίς γινομένων, όπερ και μέχρι των καθ’ ημάς εφαίνετο χρόνων. Εν δε τη λίμνη εις τιμήν της θεάς δώρα προσέφερον οι συνιόντες εκ τε χρυσού και αργύρου πεποιημένα, και υφάσματα μέντοι λίνου τε και βύσσου και άλλης ύλης τιμιωτέρας.»)

Άγιο Φως σε ναούς της Λυδίας

Ruins of the Temple of Artemis in Sardis.

Ο Παυσανίας στα «Περιηγητικά» του (Βιβλ. 5, 27.5) κάνει λόγο για ναούς της Λυδίας, όπου οι ιερείς άναβαν τα ξύλα για τις θυσίες με αόρατο πυρ. Υπήρχε οίκημα με βωμό με τέφρα, στο οποίο, αφού έβαζε ξύλα και τιάρα στο κεφάλι, έμπαινε ο ιερέας, κι αφού έκανε επίκληση στους θεούς, άναβε χωρίς χρήση πυρός τα ξύλα με περιφανή φλόγα. («Έστι γαρ Λυδοίς επίκλησιν Περσικοίς ιερά εν τε Ιεροκαισαρεία καλουμένη πόλει και εν Υπαίποις, εν εκατέρω δε των ιερών οίκημά τε και εν τω οικήματί εστιν επί βωμού τέφρα· χρόα δε ου κατά τέφραν εστίν αυτή την άλλην. εσελθών δε ες το οίκημα ανήρ μάγος και ξύλα επιφορήσας αύα επί τον βωμόν πρώτα μεν τιάραν επέθετο επί τη κεφαλή, δευτέρα δε επίκλησιν ότου δη θεών επάδει βάρβαρα και ουδαμώς συνετά έλλησιν· επάδει δε επιλεγόμενος εκ βιβλίου· άνευ τε δη πυρός ανάγκη πάσα αφθήναι τα ξύλα και περιφανή φλόγα εξ αυτών εκλάμψαι».)

Ορισμός του «θαύματος του Αγίου Φωτός»: Κάθε -γήινο- χρόνο στις 12 η ώρα το πρώτο Σάββατο μετά την πρώτη πανσέληνο μετά την γήινη εαρινή ισημερία (Μ. Σάββατο) σε ένα υπόγειο κουβούκλιο μιας πόλης (Ιερουσαλήμ) ενός μικρού πλανήτη (Γη), σε ένα από τα εκατομμύρια ηλιακά συστήματα, ενός από τους άπειρους γαλαξίες, ο δημιουργός -σύμφωνα με τη χριστιανική αντίληψη- του Σύμπαντος ανάβει ένα φως ενάντια στους φυσικούς νόμους, τους οποίους ο ίδιος έχει θέσει.

Το σύγχρονο κράτος της Ρωμιοσύνης μεταφέρει κάθε χρόνο με ειδική πτήση από την Ιερουσαλήμ στην Αθήνα λαμπάδα αναμμένη από εκείνο το φως, την οποία υποδέχεται και της απονέμει τιμές αρχηγού κράτους.

Από αυτές τις διαχρονικές μηχανουργίες των ιερέων με τις αφές των διαφόρων αγίων φώτων θα κρατήσω τον παραπάνω χαρακτηρισμό του Παυσανία, πως όλα αυτά τα τεχνάσματα είναι «βάρβαρα και ουδαμώς συνετά έλλησιν».

Πηγή: Ελεύθερη Έρευνα

Kepler-186f: ένας εξωπλανήτης στο μέγεθος της Γης. Earth-Size Planet Kepler-186f, a Possibly Habitable Alien World

This artist illustration shows what it might be like to stand on the surface of the planet Kepler-186f, the first-ever Earth-size planet to be found in the habitable zone of its star. Credit: Danielle Futselaar

Για πρώτη φορά οι αστρονόμοι φαίνεται πως ανακάλυψαν αυτό που τόσο καιρό αναζητούσαν: μια δεύτερη Γη.

This artist illustration shows the planet Kepler-186f, the first Earth-size alien planet discovered in the habitable zone of its star. Credit: NASA Ames/SETI Institute/JPL-CalTech

Όπως ανακοίνωσαν, βρήκαν έναν εξωπλανήτη με μέγεθος παρόμοιο με αυτό της Γης και ο οποίος, επιπλέον, βρίσκεται στη λεγόμενη «κατοικήσιμη ζώνη», δηλαδή στην κατάλληλη απόσταση από το μητρικό άστρο του για να έχει νερό σε υγρή μορφή και άρα δυνητικά μπορεί να φιλοξενήσει ζωή- κάτι πάντως που δεν μπορεί ακόμη να επιβεβαιωθεί.

The rocky alien planet Kepler 186f is an Earth-size world that could have liquid water on its surface, and possibly even life. It orbits a star 490 light-years away. Credit: By Karl Tate, Infographics Artist

Ένας πλανήτης στην κατοικήσιμη ζώνη δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη ότι όντως έχει υγρό νερό και φιλοξενεί ζωή, όμως αυτό -κρίνοντας από τη Γη- είναι πιθανό.

The diagram compares the planets of our inner solar system to Kepler-186, a five-planet star system about 500 light-years from Earth in the constellation Cygnus. The five planets of Kepler-186 orbit an M dwarf, a star that is is half the size and mass of the sun. Image Credit: NASA Ames/SETI Institute/JPL-Caltech

Ο πλανήτης, με την ονομασία Κέπλερ-186f, έχει διάμετρο λίγο μεγαλύτερη από της Γης (1,1 φορές ή 10%) και βρίσκεται σχετικά κοντά, σε απόσταση περίπου 490 ετών φωτός, στην κατεύθυνση του αστερισμού του Κύκνου. Κινείται γύρω από το αχνό άστρο – ερυθρό νάνο Κέπλερ-186, αποτελώντας το πέμπτο και πιο εξωτερικό μέλος του εν λόγω συστήματος (πράγμα που σημαίνει ότι το τυχόν υγρό νερό στην επιφάνειά του κινδυνεύει να παγώσει).

Slide summarizing discovery of Kepler-186b exoplanet. Image released April 17, 2014. Credit: NASA

Το έτος του πλανήτη (η διάρκεια μιας πλήρους περιφοράς του γύρω από το άστρο του) διαρκεί 130 γήινες μέρες. Η μάζα του και η πυκνότητά του, προς το παρόν, παραμένουν άγνωστες, αλλά οι πρώτες εκτιμήσεις δείχνουν ότι ο εξωπλανήτης είναι βραχώδης. Δεν υπάρχουν ακόμη στοιχεία για τη σύσταση της ατμόσφαιράς του, κάτι που ίσως ανακαλύψουν μελλοντικά τα υπό κατασκευή μεγαλύτερα τηλεσκόπια, όπως το «Τζέημς Γουέμπ» της NASA.

Comparison of the solar system to Kepler-186 planets. Image released April 17, 2014. Credit: NASA

Η ανακάλυψη, που παρουσιάστηκε στο κορυφαίο επιστημονικό περιοδικό «Science», έγινε από μεγάλη ομάδα Αμερικανών αστρονόμων, με επικεφαλής την Ελίζα Κουιντάνα, του Κέντρου Ερευνών Ames της NASΑ και του Ινστιτούτου SETI. H πρώτη παρατήρηση του εξωπλανήτη έγινε με το διαστημικό τηλεσκόπιο «Κέπλερ» (που έχει τεθεί πλέον εκτός λειτουργίας) και ακολούθησε η επιβεβαίωση από παρατηρήσεις με τα επίγεια τηλεσκόπια Κεκ και Τζέμινι στη Χαβάη.

The "habitable zone" slide. Image released April 17, 2014. Credit: NASA

«Πρόκειται για την πρώτη βέβαιη ανακάλυψη πλανήτη με το μέγεθος της Γης, στην κατοικήσιμη ζώνη κάποιου άστρου», δήλωσε η Ελίζα Κουιντάνα και επισήμανε ότι το μητρικό άστρο της «δεύτερης Γης» είναι ένα τυπικό άστρο που ανήκει στην κατηγορία των ερυθρών Μ-νάνων, οι οποίοι είναι μικρότεροι, λιγότερο καυτοί και λιγότερο φωτεινοί από τον Ήλιο μας, αποτελώντας πάνω από το 70% των εκατοντάδων δισεκατομμυρίων άστρων του γαλαξία μας.

Researchers found that habitable alien planets could exist closer to their stars than was previously realized. Credit: by Karl Tate, Infographics Artist

Από τους σχεδόν 1.800 επιβεβαιωμένους εξωπλανήτες που έχουν ανακαλυφθεί κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες, περίπου 20 έχουν τροχιές που κινούνται εντός της κατοικήσιμης ζώνης των άστρων τους, δηλαδή ούτε πολύ μακριά από αυτά (οπότε το νερό θα πάγωνε), ούτε υπερβολικά κοντά (οπότε το νερό θα έβραζε και θα εξατμιζόταν). Όμως όλοι αυτοί οι γνωστοί εξωπλανήτες είναι αρκετά μεγαλύτεροι από τη Γη.

Από την άλλη, είχαν ως τώρα ανακαλυφθεί πλανήτες με μέγεθος σαν τη Γη, όμως δεν βρίσκονται στην κατοικήσιμη ζώνη. Είναι η πρώτη φορά που ανακαλύπτεται πλανήτης ο οποίος φαίνεται να πληροί και τις δύο προϋποθέσεις (ίδιο μέγεθος και κατάλληλη απόσταση) για να δικαιολογεί τον τίτλο της «δεύτερης Γης».

A powerful new technique for hunting alien planets yields a major new crop of new worlds. Credit: By Karl Tate, Infographics Artist

Οι αστρονόμοι ήδη αναζητούν -μέσω της διάταξης ραδιοτηλεσκοπίων ‘Αλεν του Ινστιτούτου SETI- ενδείξεις νοήμονος ζωής στον πλανήτη Κέπλερ-186f, αλλά έως τώρα δεν έχουν εντοπίσει κάποιο σήμα. Δήλωσαν όμως πως θα συνεχίσουν τις προσπάθειές τους.

Ο «πρωτότυπος» καρχαρίας. Ozarcus mapesae: Fossil Species Reveals Sharks aren’t Living Fossils

Ο πανάρχαιος καρχαρίας φωτίζει την εξέλιξη τους. Modern-day sharks, like this lemon shark, are not as primitive as researchers thought, according to a new study. Paleontologists from the American Museum of Natural History have described a shark species that lived during Carboniferous period, about 325 million years ago. The analysis of its fossilized skull shows that living sharks are actually quite advanced in evolutionary terms, despite having retained their basic ‘sharkiness’ over millions of years. PHOTOGRAPH BY BERNARD RADVANER, CORBIS

Μια εκπληκτική ανακάλυψη έκανε ομάδα ερευνητών στις ΗΠΑ. Ανακάλυψαν καλοδιατηρημένα απολιθώματα ενός εκ των πρώτων ειδών καρχαρία. Η μελέτη των σπάνιων αυτών απολιθωμάτων ρίχνει νέο φως στην εξέλιξη των τρομερών ψαριών..

Μπίνγκο!

A recreation of Falcatus, a primitive shark that closely resembled Ozarcus mapesae, a newly identified shark-like species. Both of these species were very different than today's sharks, which exhibit a leaner, lighter, faster and sleeker body design. WIKIMEDIA COMMONS

Η καταγωγή και εξέλιξη των καρχαριών προβληματίζει έντονα τους επιστήμονες. Ο σκελετός τους είναι στην ουσία μια «σκαλωσιά» μαλακών χόνδρων και όχι ένα σύνολο σκληρών οστών με αποτέλεσμα όχι μόνο να είναι δύσκολο να εντοπιστούν απολιθώματα καρχαριών αλλά και όταν εντοπίζονται κάποια να μην αποκαλύπτουν πολλά στοιχεία για τους κατόχους τους.

The exceptionally well-preserved fossil of Ozarcus mapesae from two different lateral views. Scale bar is 1 cm. Image credit: © AMNH / F. Ippolito.

Ωστόσο σε μια περιοχή της Πολιτείας του Άρκανσο η ερευνητική ομάδα εντόπισε καλοδιατηρημένα απολιθώματα ενός πανάρχαιου όπως αποδείχτηκε είδους καρχαρία. Τα απολιθώματα ήταν αρκετά και σε πολύ καλή κατάσταση επιτρέποντας έτσι στους ερευνητές να ανασυνθέσουν και μάλιστα τρισδιάστατα τον αρχαίο καρχαρία. Η μελέτη των δεδομένων δεν αποκαλύπτει απλά κάποια στοιχεία για τον συγκεκριμένο καρχαρία αλλά φωτίζει συνολικά την εξέλιξη των καρχαριών.

Επιβεβαίωση

Μια από τις τρισδιάστατες απεικονίσεις του O. mapesae οι οποίες αποκαλύπτουν ότι εξωτερικά τουλάχιστον οι καρχαρίες δεν άλλαξαν στην διάρκεια της εξέλιξης τους. Υπήρξαν όμως εξελικτικές αλλαγές σε ορισμένα όργανα και λειτουργίες τους. A 3D reconstruction of the skull of Ozarcus mapesae. The braincase is shown in light grey, the jaw is shown in red, the hyoid arch is shown in blue, and the gill arches are shown in yellow. Image credit: © AMNH / A. Pradel.

Οι ερευνητές ονόμασαν τον καρχαρία που εντόπισαν Ozarcus mapesae επειδή τα απολιθώματά του βρέθηκαν στο όρος Ozark ενώ το δεύτερο συνθετικό είναι το επίθετο ενός εκ των μελών της ομάδας. O καρχαρίας ζούσε πριν από 325 εκ. έτη και το μέγεθος του δεν ξεπερνούσε το ένα μέτρο. Τα ευρήματα που έχουν εντοπιστεί μέχρι σήμερα έχουν οδηγήσει τους ειδικούς στο συμπέρασμα ότι οι καρχαρίες έκαναν την εμφάνιση τους πριν από περίπου 420 εκ. έτη και ότι από την αρχή τα μορφολογικά αλλά και βιολογικά τους χαρακτηριστικά ήταν αν όχι πανομοιότυπα πάντως πολύ κοντινά με εκείνα των σημερινών καρχαριών. Η μελέτη του Ο.mapesae επιβεβαιώνει σε μεγάλο βαθμό αυτή τη θεωρία για αυτό και οι ερευνητές έσπευσαν να τον παρομοιάσουν με το θρυλικό Ford T., τo μοντέλο που έγινε σύμβολο της βιομηχανίας των αυτοκινήτων αφού είναι το πρώτο που μπήκε στην μαζική παραγωγή.  Όπως φαίνεται τα εξωτερικά χαρακτηριστικά των καρχαριών δεν μεταβλήθηκαν αξιοσημείωτα στη διάρκεια των αιώνων. Εκεί που υπήρξαν μεταβολές ήταν σε ορισμένα «εσωτερικά σημεία» των καρχαριών τα οποία εξελίχτηκαν έτσι ώστε να τους επιτρέπουν να κυνηγούν και να τρέφονται αποτελεσματικότερα.

Ακοή και δόντια

THE HUNTERIAN MUSEUM AND ART GALLERY, UNIVERSITY OF GLASGOW.

Οι ερευνητές μελετώντας τον O. mapesae διαπίστωσαν ότι τα πρώτα είδη καρχαριών είχαν λιγότερο εξελιγμένη ακοή σε σχέση με τα επόμενα είδη. Η ικανότητα των καρχαριών να ακούνε ήχους σε πολύ χαμηλές συχνότητες, γεγονός που τους βοηθά τα μέγιστα να εντοπίζουν θηράματα, αποκτήθηκε όπως διαπιστώνεται τώρα στην πορεία της εξέλιξης τους. Επίσης όπως φαίνεται σε αυτή την εξελικτική πορεία υπήρξαν αλλαγές και στην οδοντοστοιχία των καρχαριών. Οι ερευνητές που μελετούν τον αρχαίο καρχαρία εντοπίζουν αυτές τις αλλαγές σε δύο τομείς, στην αρχιτεκτονική της οδοντοστοιχίας των καρχαριών ώστε να είναι όσο το δυνατόν πιο ισχυρό και κοφτερό το δάγκωμα τους, όσο και στον μηχανισμό αντικατάστασης των χαλασμένων δοντιών που εξελίχτηκε έτσι ώστε να μην χρειάζονται οι καρχαρίες ποτέ…οδοντίατρο. Η ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Nature».

Ο εγκέφαλος των καλλιτεχνών είναι διαφορετικός. Artists brains are 'structurally different' claims new study

Pablo Picasso, Le Peintre et son modèle, The Painter and his model, 1963. Huile sur Toile, 130x162 cm. Εμφανίζει δομικές διαφορές σε σύγκριση με τον εγκέφαλο των ατόμων που δεν έχουν καλλιτεχνικό ταλέντο.

Ο εγκέφαλος των καλλιτεχνών εμφανίζει δομικές διαφορές σε σύγκριση με εκείνον των… μη καλλιτεχνικών φύσεων, σύμφωνα με νέα μελέτη που δημοσιεύεται στο επιστημονικό έντυπο «NeuroImage».

Περισσότερη φαιά ουσία σε περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με τη λεπτή κινητικότητα εμφανίζουν οι καλλιτέχνες, σύμφωνα με νέα μελέτη. Brain scans revealed artists have more grey matter in parts of their brains. The research, published in NeuroImage, suggests that an artist's talent could be innate.

Απεικονίσεις του εγκεφάλου αποκάλυψαν ότι οι καλλιτέχνες εμφανίζουν περισσότερη φαιά ουσία σε περιοχές που σχετίζονται με τη λεπτή κινητικότητα και την οπτική φαντασία.

Το έμφυτο ταλέντο και ο ρόλος του περιβάλλοντος

Otto Dix, Portrait avec palette devant un rideau rouge, 1942. Technique mixte sur bois, 100x80 cm. Although this is certainly a physical difference it does not mean that artists’ talents are innate. The balance between the influence of nature and nurture is never easy to divine, and the authors say that training and upbringing also plays a large role in ability.

Τα νέα ευρήματα μαρτυρούν ότι το καλλιτεχνικό ταλέντο είναι έμφυτο. Ωστόσο οι συγγραφείς της μελέτης από το Πανεπιστήμιο KU Leuven στο Βέλγιο σημειώνουν ότι η σκληρή δουλειά παίζει επίσης σημαντικό ρόλο στην απόδοση ενός καλλιτέχνη. Και βέβαια όπως συμβαίνει σε πολλά πεδία της επιστήμης, η ακριβής αλληλεπίδραση φύσης και ανατροφής παραμένει ασαφής.

Franscisco Goya, Autoportrait dans son atelier, 1792. Huile sur Toile, 42x28 cm, Madrid, Academia de San Fernando.

Όπως ανέφερε η επικεφαλής των ερευνητών Ρεμπέκα Τσάμπερλεν, η ομάδα της θέλησε να ανακαλύψει αν οι καλλιτέχνες βλέπουν τον κόσμο… διαφορετικά. «Οι άνθρωποι που είναι καλύτεροι στη ζωγραφική φαίνεται να έχουν πιο ανεπτυγμένες περιοχές του εγκεφάλου οι οποίες ελέγχουν τη λεπτή κινητικότητα ενώ έχουν και πιο ανεπτυγμένη την αποκαλούμενη διαδικαστική μνήμη η οποία είναι υπεύθυνη για την αποθήκευση και ανάκληση αυτοματοποιημένων διεργασιών» εξήγησε η ειδικός.

Elisabeth Vigée-Lebrun, Autoportrait avec un chapeau de paille, 1783. Huile sur Toile, 97.8x70.5 cm, Londres, National Gallery.

Στο πλαίσιο της μικρού εύρους μελέτης τους οι ειδικοί «βούτηξαν» στον εγκέφαλο 21 φοιτητών της Σχολής Καλών Τεχνών και τον συνέκριναν με εκείνον 23 ατόμων που δεν ήταν καλλιτέχνες με χρήση μιας μεθόδου σάρωσης που ονομάζεται μορφομετρία βασισμένη σε ογκοστοιχείο (voxel-based morphometry).

Περισσότερη φαιά ουσία

A top-down view of the connections between several distinct cortical areas, visualized using Allen Institute software, unrelated to the new study. Limited study found more grey and white matter in artists' brains connected to visual imagination and fine motor control.

Οι λεπτομερείς απεικονίσεις του εγκεφάλου αποκάλυψαν ότι η ομάδα των καλλιτεχνών είχε σημαντικά περισσότερη φαιά ουσία σε μια περιοχή του εγκεφάλου που ονομάζεται προσφηνοειδές λοβίο και βρίσκεται στον βρεγματικό λοβό. «Η περιοχή αυτή εμπλέκεται σε διάφορες λειτουργίες αλλά κυρίως σε λειτουργίες που αφορούν τη δημιουργικότητα όπως η οπτική φαντασία – το να είναι το άτομο ικανό να επεξεργάζεται τις εικόνες που βλέπει στον εγκέφαλό του, να τις συνδυάζει, να τις αλλάζει να τις αποδομεί» σημείωσε η δρ Τσάμπερλεν στο πρόγραμμα Inside Science του ΒΒC.

Οι συμμετέχοντες στη μελέτη κλήθηκαν επίσης να ζωγραφίσουν και οι ερευνητές διερεύνησαν τη σύνδεση μεταξύ της απόδοσής τους στη ζωγραφική με την ποσότητα λευκής και φαιάς ουσίας στον εγκέφαλό τους.

Paul Cézanne, Autoportrait au Melon, 1892.

Όπως φάνηκε, όσοι ήταν καλοί στη ζωγραφική παρουσίαζαν αυξημένη ποσότητα φαιάς και λευκής ουσίας στην παρεγκεφαλίδα καθώς και στη συμπληρωματική κινητική περιοχή – και οι δύο περιοχές εμπλέκονται στη λεπτή κινητικότητα αλλά και στον συντονισμό καθημερινών κινήσεων.

Η φαιά ουσία αποτελείται κυρίως από νευρικά κύτταρα ενώ η λευκή ουσία είναι υπεύθυνη για την επικοινωνία μεταξύ των περιοχών της φαιάς ουσίας.

Η επιδεξιότητα αλλάζει τον εγκέφαλο

Pablo Picasso, Le Sculpteur et sa statue, The Sculptor and his statue, 1933. Plume et encre de chine, aquarelle et gouache sur papier, 39x49,5 cm.

Ωστόσο δεν είναι σαφές τι ακριβώς σημαίνει αυτή η αύξηση της φαιής και λευκής ουσίας. Παρόμοιες μελέτες σε άλλα δημιουργικά άτομα όπως οι μουσικοί έχουν δείξει ότι τα άτομα αυτά εμφανίζουν πιο έντονη δραστηριότητα στις συγκεκριμένες περιοχές. «Όλα αυτά συνηγορούν στο ότι η επιδεξιότητα και η εξειδίκευση πραγματικά αλλάζουν τον εγκέφαλο. Ο εγκέφαλος είναι απίστευτα πλαστικός αποκρινόμενος στην εξάσκηση και υπάρχουν τεράστιες διαφορές μεταξύ ανθρώπων τις οποίες τώρα αρχίζουμε να βλέπουμε» είπε η δρ Τσάμπερλεν.

Adélaïde Labille-Guiard, Autoportrait avec deux élèves, 1785. Huile sur Toile, 210.8x151.1 cm, nytMuseum of Art.

Ένας άλλος εκ των συγγραφέων της μελέτης, ο Κρις ΜακΜάνους από το University College του Λονδίνου τόνισε ότι είναι δύσκολο να διαχωριστεί ποιες πτυχές του ταλέντου των καλλιτεχνών είναι έμφυτες και ποιες επίκτητες. Σε κάθε περίπτωση, όπως ανέφερε, απαιτούνται περαιτέρω έρευνες σε εθελοντές οι οποίοι θα παρακολουθηθούν από μικρή ηλικία – π.χ. από την εφηβεία – προκειμένου να φανεί πώς εξελίσσονται τα έργα τους καθώς μεγαλώνουν.

Μια κερασιά μεγαλώνει (πολύ) στο Διάστημα. 'Cherry tree from space' mystery baffles Japan

Το κουκούτσι μιας ιερής ιαπωνικής κερασιάς που ταξίδεψε στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό φύτρωσε, μεγάλωσε και άνθισε σχεδόν στον μισό χρόνο από τις γήινες κερασιές της ίδιας ποικιλίας. The cherry tree in bloom, grown from a cherry pit that spent time on-board the International Space Station (ISS), at the Ganjoji temple in Gifu city, central Japan. Picture: Chujo-Hime-Seigan-Zakura Preservation Society Source: AFP

Ένα κουκούτσι κερασιάς που ταξίδεψε στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό και στη συνέχεια επέστρεψε στη Γη για να φυτρώσει και να αναπτυχθεί έχει καταπλήξει ειδικούς και μη αποδίδοντας, αν όχι καρπούς, τουλάχιστον άνθη πολύ νωρίτερα από τα άλλα φυτά του είδους του.

The pit sent to space was one of around 265 produced from the fruit of a famous 1,250-year-old Chujohimeseigan-zakura cherry tree (pictured), which grows in the Ganjoji temple, in Higashiomi, which lies to the east of Kyoto, Japan΄.

Η «διαστημική» κερασιά φύεται σε έναν ναό κοντά στο Κιότο και άνθισε σχεδόν στον μισό χρόνο από ό,τι οι γήινες «ομόλογοί» της. Οι επιστήμονες δεν είναι ακόμη σε θέση να γνωρίζουν την ακριβή αιτία που προκάλεσε αυτή την ταχεία ανάπτυξη δηλώνοντας ότι δεν έχουν ακόμη επαρκή στοιχεία.

At nearly £14,000 ($23,000) to send a kilogram of food to the ISS (pictured), cosmic cuisine doesn't come cheap. But Nasa hopes that in the future it can grow vast quantities of its own food in space.

Ορισμένοι σχολιαστές έσπευσαν ωστόσο να επισημάνουν στον ξένο Τύπο ότι τα αποτελέσματα της Ιαπωνίας ενδέχεται να βοηθήσουν τα φιλόδοξα σχέδια της NASA - και όχι μόνο - για την καλλιέργεια φυτών στο Διάστημα προς βρώση αλλά και τέρψη των αστροναυτών.

Ιερή κερασιά χιλίων και πλέον ετών

Crowds admire a 1000-year-old cherry blossom tree at Miharu in northern Japan in 2008. The Japan Aerospace Exploration Agency (JAXA) approved a project to send the seeds of the cherry tree to the Japanese laboratory at the International Space Station. Picture: Jiji Press Source: AFP

Το θαυμαστό κουκούτσι προέρχεται από την περίφημη «Chujo-hime-seigan-zakura», μια ιερή ιαπωνική κερασιά η οποία φέρεται να έχει ηλικία 1.250 ετών και βρίσκεται στον βουδιστικό ναό Γκαντζότζι στο Χιγκασιόμι, στα ανατολικά του Κιότο.

Japanese astronaut Koichi Wakata holds a pack of cherry seeds in the International Space Station. Source: AFP

«Εκτοξεύθηκε» στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS) τον Νοέμβριο του 2008, μαζί με τον ιάπωνα αστροναύτη Κοΐτσι Ουακάτα (ο οποίος αυτή την περίοδο τυγχάνει να είναι διοικητής του ISS) και παρέα με 264 ακόμη κουκούτσια από το ίδιο ιερό δέντρο καθώς και με άλλα που είχαν συλλεχθεί από κερασιές σε 14 διαφορετικά σημεία της Ιαπωνίας.

The tree made the trip 229 mile (370km) above the Earth around five years ago with astronaut Koichi Wakata, who is now commander of the ISS. Pictured here Commander Wakata is attempting to understand the mechanisms of how plants build their shape while resisting gravity.

Αφού παρέμειναν σε τροχιά επί οκτώ μήνες κάνοντας 4.100 φορές τον γύρο της Γης, όλα τα κουκούτσια επέστρεψαν στον πλανήτη μας. Ορισμένα από αυτά εστάλησαν σε επιστημονικά εργαστήρια προς μελέτη, τα περισσότερα όμως επέστρεψαν στους τόπους από όπου είχαν συλλεχθεί και, ύστερα από επιλογή, κάποια εξ αυτών φυτεύθηκαν εκεί.

The cherry pit came from the Ganjoji temple, in Higashiomi, Japan. The tree which produced the pits - that were blasted into space in 2008 and returned a year later - is said to originate from the seventh century.

Τα κουκούτσια που φυτεύθηκαν στον ναό Γκαντζότζι στη μεγάλη πλειονότητά τους δεν φύτρωσαν. Μόνο ένα έβγαλε βλαστούς. Όπως όμως αποδείχθηκε, αυτό το μοναδικό δείγμα ήταν πολύ διαφορετικό από όλα τα άλλα - «κοσμικά» και «γήινα» - φυτά του είδους του. Μέσα σε πέντε χρόνια έφθασε σε ύψος τα 4 μέτρα και, ξαφνικά, την 1η Απριλίου έβγαλε 9 άνθη. Οι κερασιές της συγκεκριμένης ποικιλίας μεγαλώνουν πιο αργά και ανθίζουν συνήθως για πρώτη φορά στην ηλικία των 10 ετών, γεγονός το οποίο δείχνει ότι ο ρυθμός της διαστημικής κερασιάς είναι εντυπωσιακά ταχύς. Τα λουλούδια της επίσης διαφέρουν από τα συνηθισμένα: έχουν μόλις πέντε πέταλα το καθένα ενώ τα άνθη της ιερής «μητέρας» της έχουν περίπου 30 πέταλα.

«Έχουμε εκπλαγεί με το πόσο γρήγορα μεγαλώνει» δήλωσε στο Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο Μασαχίρο Κατζίτα, αρχιερέας του ναού Γκαντζότζι. «Κανένα κουκούτσι από το αρχικό δέντρο δεν έχει βλαστήσει ως τώρα. Είμαστε πολύ χαρούμενοι γιατί θα διαδεχθεί το γηραιό δέντρο, το οποίο λέγεται ότι είναι 1.250 ετών».

Ανάπτυξη με κοσμικές ταχύτητες;

Chinese researchers have discovered that seeds sent into space produce far larger vegetables: 2ft (60cm) cucumbers, 20lb (9kg) tomatoes and giant melons have all been produced and scientists believe one day the experiments may help to feed the world. Guandong Academy of Agricultural Sciences.

Αν και μοναδικό στα φυτώρια του ναού Γκαντζότζι, το εν λόγω κουκούτσι δεν είναι το μόνο που βλάστησε από τους υπόλοιπους συνταξιδιώτες του στον ISS. Διαστημικές κερασιές έχουν φυτρώσει σε τέσσερα ακόμη σημεία από τα 14 όπου είχαν φυτευθεί οι κοσμικοί σπόροι. Πριν από δύο χρόνια, και σχεδόν δυο χρόνια μετά το φύτεμά του, ένα νεαρό δέντρο που βρίσκεται στο Χοκούτο, μια ορεινή περιοχή κοντά στο Τόκιο, άνθισε βγάζοντας 11 λουλούδια. Οι κερασιές της ίδιας ποικιλίας ανθίζουν για πρώτη φορά περίπου στην ηλικία των οκτώ ετών.

The cherry pips on board the space station. © South China Morning Post. “One reason the tree has grown so fast may be related to space rays” Tomita-Yokotani, University of Tsukuba.

Οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν την ακριβή αιτία αυτής της «σούπερ» πρόωρης ανάπτυξης. «Δεν μπορούμε να αποκλείσουμε την πιθανότητα ότι έχει κατά κάποιον τρόπο επηρεαστεί από την έκθεση στο διαστημικό περιβάλλον» δήλωσε η Καόρι Τομίτα-Γιοκοτάνι, βοτανολόγος του Πανεπιστημίου της Τσουκούμπα η οποία συμμετείχε στο πρόγραμμα της «διαστημικής αποστολής» των κουκουτσιών.  Η ερευνήτρια, η οποία ειδικεύεται στη φυσιολογία των φυτών, πρόσθεσε ωστόσο ότι ειδικά η περίπτωση της ιερής κερασιάς είναι δύσκολο να μελετηθεί καθώς, επειδή είναι μοναδική, δεν υπάρχει ομάδα ελέγχου ώστε να γίνουν συγκρίσεις. Όσον αφορά τα διαφορετικά λουλούδια της, είπε ότι μπορεί να μοιάζουν με τα πρώτα άνθη που έβγαζε το γηραιό σήμερα ιερό δέντρο ή ότι μπορεί να έχουν λιγότερα πέταλα απλώς επειδή έχουν εμφανιστεί τόσο πρόωρα. Επεσήμανε επίσης ότι ελλείψει επαρκών στοιχείων, τόσο όσον αφορά την κερασιά του ναού όσο και τις άλλες, δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να αποκλειστεί το ενδεχόμενο επικονίασης από άλλα είδη.

«Φυσικά υπάρχει πάντα η πιθανότητα η έκθεση στην ισχυρότερη κοσμική ακτινοβολία να επιτάχυνε τη διαδικασία βλάστησης και γενικής ανάπτυξης» κατέληξε. «Από επιστημονικής απόψεως το μόνο που μπορούμε να πούμε είναι ότι δεν ξέρουμε την αιτία».