Το Top 10 των νέων ειδών. Thousands of new species discovered last year - here's 10 of the best

Ένα μωρό Ολινγκουίτο, η διάσταυρωση γάτας και αρκούδας την ύπαρξη του οποίου δεν γνωρίζαμε μέχρι πρόσφατα. The olinguito, resembling a cross between a slinky cat and a wide-eyed teddy bear, lives secretively in cloud forests of the Andes mountains in Colombia and Ecuador. Photo by Mark Gurney

Ένα γοητευτικό σαρκοβόρο θηλαστικό, ένα εξίσου όμορφο δέντρο 12 μέτρων που ως τώρα «κρυβόταν» σε κοινή θέα και μια σκληροτράχηλη θαλάσσια ανεμώνη που ζει κάτω από τους παγετώνες της Ανταρκτικής, ηγούνται στην κορυφαία δεκάδα  των κυριότερων νέων ειδών, από τα συνολικά 18.000 που ανακαλύφθηκαν και «βαφτίστηκαν» πέρυσι.

Η επιλογή

Το δρακό-δέντρο που αν και μεγάλο και ιδιαίτερα ξεχωριστό εμφανισιακά είχε διαφύγει της προσοχής των ειδικών. Kaweesak's Dragon Tree, nearly 40 feet tall, is found in the limestone mountains of the Loei and Lop Buri Provinces in Thailand and may also be found in nearby Burma. Photo credit: Paul Wilkin

Όπως κάθε χρόνο από το 2008 που ξεκίνησε η διαδικασία, η επιλογή του Top 10 έγινε από διεθνή ομάδα βιολόγων που ειδικεύονται στην ταξινομία, ενώ η ανακοίνωση έγινε σήμερα, έτσι ώστε να συνδυαστεί με την επέτειο γέννησης (23 Μαΐου) του «πατέρα» της επιστήμης ταξινόμησης των ειδών, του μεγάλου σουηδού βοτανολόγου Κάρολου Λινναίου, που έζησε τον 18ο αιώνα. Η επιλογή συντονίζεται από το Διεθνές Ινστιτούτο Αναζήτησης Ειδών (IISE) του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης (SUNY).

Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι γύρω στα 10 εκατομμύρια είδη μένουν ακόμη να ανακαλυφθούν κάπου στη Γη, τόσο στην ξηρά όσο και τη θάλασσα, πενταπλάσια σε σχέση με αυτά που είναι ήδη γνωστά. Οι ερευνητές επεσήμαναν ότι, παρόλο που ανακαλύπτονται συνεχώς νέα είδη στον πλανήτη μας, αυτά που εξαφανίζονται είναι περισσότερα. «Η πλειονότητα των ανθρώπων δεν έχουν επίγνωση για τις διαστάσεις που έχει λάβει η κρίση βιοποικιλότητας», τόνισε ο διευθυντής του IISE δρ Κουέντιν Γουίλερ.

Όπως ανέφερε ο επικεφαλής της επιστημονικής επιτροπής για την επιλογή του Top 10, Ισπανός ζωολόγος Αντόνιο Βαλδεκάσας του Εθνικού Μουσείου Φυσικών Επιστημών της Μαδρίτης, είναι αξιοσημείωτο ότι ανάμεσα στα άγνωστα μέχρι σήμερα είδη περιλαμβάνονται και μερικά μεγάλα σε μέγεθος και όχι μόνο μικροσκοπικά.

Tα δέκα «κορυφαία»

Olinguito at Tandayapa Bird Lodge, Ecuador. Photo by Mark Gurney

Στην κορυφή της κορυφαίας δεκάδας του 2013 βρέθηκε το «Ολινγκουίτο», ένα σαρκοβόρο θηλαστικό που κρύβεται στα πυκνά δάση του Εκουαδόρ (Ισημερινού) και της Κολομβίας. Μοιάζει με διασταύρωση γάτας και μικρής αρκούδας και έχει βάρος περίπου δύο κιλών. Είναι το πρώτο σαρκοβόρο θηλαστικό που ανακαλύπτεται στο Δυτικό ημισφαίριο εδώ και 35 χρόνια, ενώ απειλείται από την αποψίλωση των δασών.

Open flowers and buds. Photo credit: Warakorn Kasempankul/Parinya Siriponamat

Στο Νο 2 βρίσκεται ένα όμορφο ψηλό δέντρο με φύλλα σε σχήμα σπαθιού και εντυπωσιακά άνθη, το οποίο φύεται στην Ταϊλάνδη και φθάνει τα 12 μέτρα, το λεγόμενο «δρακό-δεντρο» (ή δράκαινα) του Καγουισάκ. Είναι απίστευτο, λένε οι επιστήμονες, ότι διέφυγε μέχρι σήμερα της προσοχής, παρά το μέγεθός του. Υπολογίζεται ότι συνολικά  υπάρχουν περίπου 2.500 δέντρα από το είδος του και το γεγονός ότι αναπτύσσεται σε ασβεστολιθικά όρη, όπου ξεφυτρώνουν λατομεία (για την εξαγωγή της πρώτης ύλης για το τσιμέντο), γεννά φόβους για την επιβίωσή του στο μέλλον.

The Andrille Anemone is a species of sea anemone that lives under a glacier on the Ross Ice Shelf in Antarctica.

Η τρίτη θέση ανήκει σε μια ανεμώνη των παγωμένων θαλασσών, που πήρε το όνομα «Αντρίλ» από το αγγλικό αρκτικόλεξο ANDRILL του Προγράμματος Γεωτρήσεων Ανταρκτικής, καθώς ανακαλύφθηκε όταν ένα τηλεκατευθυνόμενο υποβρύχιο σκάφος έκανε έρευνες σε τρύπες στον πάγο που είχαν ανοίξει τα γεωτρύπανα. Οι εν λόγω μικροσκοπικές κιτρινωπές ανεμώνες μήκους έως δυόμισι εκατοστών ζουν κάτω από τους παγετώνες και οι επιστήμονες αναρωτιούνται πώς μπορούν και επιβιώνουν σε τόσο αντίξοες συνθήκες. Είναι η πρώτη θαλάσσια ανεμώνη που ανακαλύπτεται να ζει μέσα στον πάγο, αφήνοντας να αιωρούνται στα παγωμένα νερά περίπου 20 πλοκάμια.

Τη δεκάδα συμπληρώνουν:

Μια διαφανής γαριδούλα μήκους μόλις 3,3 χιλιοστών που ζει στα ανοιχτά της Καλιφόρνια. The body of the male Skeleton Shrimp is about an eighth of an inch long. They are found off the coast of Southern California. Photo Credit: SINC (Servicio de Informacion y Noticias CientÌficas) and J.M. Guerra-García

• Photo Credit: SINC (Servicio de Informacion y Noticias CientÌficas) and J.M. Guerra-García
• Drawings of Liropus female and male
  Photo Credit: SINC (Servicio de Informacion y Noticias CientÌficas) and J.M. Guerra-García

Ένας μύκητας με έντονο πορτοκαλί χρώμα που ζει στην Τυνησία. Orange penicillium, a new strain found in soil in Tunisia. Photo credit: Courtesy of Cobus M. Visagie and Jan Dijksterhuis

Μια σαύρα της Αυστραλίας που καμουφλάρεται σαν φύλλο. The Leaf-Tailed Gecko, with its extremely wide tail, was discovered on rocky terrain in isolated rain forests of eastern Australia. Photo credit: Conrad Hoskin

Ένας γιγάντιος αμοιβαδοειδής μονοκύτταρος οργανισμός της Μεσογείου θάλασσας που ζει σε υποθαλάσσια σπήλαια, φθάνει τα πέντε εκατοστά και μοιάζει με σαρκοφάγο σπόγγο. The Amoeboid Protist is one-celled organism that is 1.5 - 2 inches high, making it a giant in the world of single-celled creatures. It was discovered in underwater caves 30 miles off the southeast coast of Spain. Photo credit: Courtesy of Manuel Maldonado

Ένα μικρόβιο που βρέθηκε στο πάτωμα δύο καθαρών δωματίων πολύ απομακρυσμένων μεταξύ τους (στις ΗΠΑ και τη Γαλλική Γουιάνα). These Clean Room Microbes were found in two separate rooms where spacecraft are assembled, one in Florida and one in French Guiana, 2,500 miles apart. PHOTO CREDIT: TERSICOCCUS DSM 30842 (COCCI.PPT). IMAGE PROVIDED BY LEIBNIZ-INSTITUTE DSMZ AND JET PROPULSION LABORATORY, CALIFORNIA INSTITUTE OF TECHNOLOGY

Ένα ασύλληπτα μικρό έντομο, μήκους μόλις 250 εκατομμυριοστών του μέτρου, που βρέθηκε στην Κόστα Ρίκα και πήρε το όνομα «Τινκερμπέλα» (από τη σύντροφο του Πίτερ Παν). The Tinkerbell Fairyfly, found in Costa Rica, is among the smallest of insects, measuring 0.00984 inches. Photo credit: Jennifer Read

Ένα πολύ μικρό σαλιγκάρι της Κροατίας, μήκους δύο χιλιοστών, χωρίς μάτια, που ζει σε απόλυτο σκοτάδι 900 μέτρα κάτω από την επιφάνεια, μέσα σε ανήλιαγα σπήλαια, και το οποίο είναι τόσο αργό, που διασχίζει το πολύ ένα εκατοστό την εβδομάδα. This Domed Land Snail lives in complete darkness 3,000 feet below the earth's surface in caves in Croatia. It moves slowly, creeping only a few millimeters or centimeters a week. Photo credit: Jana Bedek

The IISE Top 10 Species of 2014 are here! Just a few of the highlights: an appealing carnivorous mammal, a 12-meter-tall tree that has been hiding in plain sight and a sea anemone that lives under an Antarctic glacier. Meet them all below. An international committee of taxonomists and related experts selected the top 10 from among the approximately 18,000 new species named last year.

Καταφθάνουν οι Καμηλοπαρδαλίδες, New Meteor Shower from Comet 209P/LINEAR

Μια νέα οικογένεια από διάττοντες αστέρες αναμένεται να κάνουν την εμφάνιση τους για πρώτη φορά στη Γη. Some recent springtime fireballs, including two early suspect Camelopardalid meteors (top). Note the lower right image also contains the passage of a blinking aircraft. Credit: The United Kingdom Meteor Observation Network.

Έχουν το μάλλον αστείο όνομα Καμηλοπαρδαλίδες, επειδή θα φαίνονται να προέρχονται από τον αστερισμό της Καμηλοπάρδαλης, και για πρώτη φορά αναμένεται να κάνουν την εμφάνισή τους -και μάλιστα άκρως θεαματική- στους ουρανούς της Γης το βράδυ της Παρασκευής προς τα χαράματα του Σαββάτου.

Πρωτοεμφανιζόμενοι

Από το βράδυ της Παρασκευής θα εμφανιστούν στη Γη αυτοί οι διάττοντες αστέρες. The Virtual Telescope Project imaged Comet 209P/LINEAR on May 20, 2014. The telescope mount tracked the apparent motion of the comet, so stars are trailing. Credit: Gianluca Masi/Virtual Telescope Project

Οι Καμηλοπαρδαλίδες είναι μια νέα μεγάλη βροχή διαττόντων, που θα συμβεί, όταν ο πλανήτης μας θα διασταυρωθεί με τα απομεινάρια σκόνης που εκτιμάται ότι άφησε πίσω του ο κομήτης 209P/LINEAR πριν από πολύ καιρό.

Map of projected peak viewing for 2014 May Camelopardalids meteor shower. Credit: NASA/MSFC/Danielle Moser

Τις πρώτες πρωινές ώρες της 24ης Μαΐου, θα είναι η πρώτη φορά που η τροχιά της Γης και η «ουρά» του κομήτη θα συναντηθούν. Σύμφωνα με τη NASA, σε πιο ευνοϊκή θέση για νυκτερινή παρατήρηση θα βρεθούν οι κάτοικοι της Βόρειας Αμερικής, που μπορεί να δουν από 100 έως 1.000 «πεφταστέρια» την ώρα, έναν ιδιαίτερα μεγάλο αριθμό.

Εκτιμάται ότι τα σωματίδια σκόνης θα είναι μεγάλα, οπότε θα είναι και εξίσου φωτεινά, καθώς θα καίγονται κατά τη διείσδυσή τους στη γήινη ατμόσφαιρα. Επιπλέον, τα «πεφταστέρια» αναμένεται να κινούνται αργά, πράγμα που θα αυξήσει τη θεαματικότητά τους. Επίσης, το γεγονός ότι η Σελήνη δεν είναι «γεμάτη», θα βοηθήσει στις παρατηρήσεις, εφόσον δεν υπάρχουν σύννεφα στον ουρανό.

Πρώτη και τελευταία;

This sky map from a NASA video shows the location of the new "Camelopardid" meteor shower spawned by the Comet 209P/LINEAR, which will make its first appearance in Earth's night sky overnight on May 23 and 24, 2014. The meteor shower will appear to radiate out from a point near the constellation Camelopardalis. Credit: NASA/JPL-Caltech

Προς το παρόν, οι αστρονόμοι δεν είναι βέβαιοι πότε θα συμβεί η επόμενη διασταύρωση των τροχιών, ώστε οι Καμηλοπαρδαλίδες να ξαναεμφανιστούν. Δεν αποκλείεται πάντως αυτό να μην ξανασυμβεί ποτέ, οπότε την «πρεμιέρα» δεν θα ακολουθήσει άλλη «παράσταση».

Comet 209P/LINEAR on May 15, 2014. Even though the comet will travel close to Earth, you won’t be able to see it with the naked eye. Credit: NASA/MEO/A. Kingery

Ο περιοδικός κομήτης 209P/LINEAR, διαμέτρου 600 μέτρων, ανήκει στην οικογένεια των περίπου 400 παγωμένων κομητών του Δία και ολοκληρώνει μια πλήρη τροχιά γύρω από τον Ήλιο κάθε πέντε χρόνια. Ανακαλύφτηκε το 2004 και στις 29 Μαΐου θα βρίσκεται στο κοντινότερο σημείο του από τη Γη, σε απόσταση περίπου 8 εκατ. χιλιομέτρων. Όμως λίγες μέρες πριν, αύριο το βράδυ, ο πλανήτης μας θα διασταυρωθεί με τα παλαιότερα απομεινάρια του κομήτη.

The May Camelopardalid radiant is in the constellation Camelopardalis, which translates to “camel leopard” or giraffe. Credit: NASA/MEO/D. Moser using Starry Night Pro

Κάθε φορά που ο εν λόγω παγωμένος κομήτης πλησιάζει τον Ήλιο, καθώς θερμαίνεται, απελευθερώνει μεγάλες ποσότητες αερίων και σκόνης. Φέτος η Γη θα διασταυρωθεί με απομεινάρια από πολύ παλαιότερες προσεγγίσεις του κομήτη στον Ήλιο. Ο 209P/LINEAR δεν είχε γίνει ορατός κατά τον 18ο, 19ο και 20ό αιώνα, όταν κατά διαστήματα περνούσε κοντά από τον Ήλιο και «έσπερνε» στο διάστημα σκόνη και αέρια, που τώρα αναμένεται να συναντήσει για πρώτη φορά ο πλανήτης μας. Ο αστερισμός της Καμηλοπάρδαλης βρίσκεται ακριβώς κάτω από τον Πολικό Αστέρα (ή «αστέρι του Βορρά»).

Pink Floyd και διαστημικός σταθμός, Pink Floyd Go to Space

Pink Floyd released an 20th anniversary video version of their instrumental “Marooned” which uses timelapse video photography taken by astronauts on the International Space Station. For you Pink Floyd-aphiles, the anniversary edition of ‘The Division Bell‘ will be released on June 30th — including a double vinyl edition!

Το The Division Bell είναι το 14ο και τελευταίο άλμπουμ του βρετανικού ροκ συγκροτήματος Pink Floyd. Κυκλοφόρησε στο Ηνωμένο Βασίλειο από την "EMI" στις 28 Μαρτίου 1994 και στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής στις 4 Απριλίου της ίδιας χρονιάς. Η ηχογράφηση του δίσκου έγινε σε πολλές διαφορετικές περιοχές συμπεριλαμβανομένων των "Britannia Row Studios" και το πλοίο του Ντέιβιντ Γκίλμορ.

Pink Floyd Division Bell Tour (1994).

Ο δίσκος κατέλαβε τη πρώτη θέση στα τσάρτς στην Αμερική και την Αγγλία αλλά έλαβε ποικίλες κριτικές. Η κυκλοφορία του δίσκου ακολουθήθηκε από εκτεταμένη περιοδεία στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής.

To "The Division Bell" πραγματεύεται προβλήματα σχετικά με την επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων και το πως αυτά επιλύονται όταν οι άνθρωποι συνομιλούν. Τραγούδια όπως τα "Poles Apart", "Lost for Words" και κυρίως η φράση "The day the wall came down" από το κομμάτι "A Great Day for Freedom", συχνά ερμηνεύονται ως αναφορές στην αποξένωση του παλιού μπασίστα του συγκροτήματος Ρότζερ Γουότερς και των υπολοίπων μελών των Pink Floyd, παρότι ο Γκίλμορ αρνήθηκε πως ο δίσκος αναφέρεται στην αποχώρηση του Ρότζερ Γουότερς.

Houses of Parliament Division Bell, London. Much of the album deals with themes of communication, such as the idea that talking can solve more of life's problems. Songs such as "Poles Apart", "Lost for Words", and particularly the reference to "The day the wall came down" in "A Great Day for Freedom", are occasionally interpreted as references to the long-standing estrangement between former band-member Roger Waters and Pink Floyd; however, Gilmour has denied that the album is an allegory for the split. 

The Division Bell 1994 Tour Rare Concert Poster.

In 1994 Gilmour said: "People can invent and relate to a song in their personal ways, but it's a little late at this point for us to be conjuring Roger up." The general theme of communication is reflected in the choice of name for the album; The Division Bell was inspired by the division bell rung in the British parliament to indicate that a vote is to take place. Drummer Nick Mason expanded on this in 1994: "It does have some meaning. It's about people making choices, yeas or nays."

Η βασική ιδέα αποτυπώνεται και στο όνομα του δίσκου ο οποίος παραπέμπει στο χτύπημα της καμπάνας του Βρετανικού Κοινοβουλίου, υποδεικνύοντας πως το να ψηφίζεις σημαίνει να λαμβάνεις μέρος.

Tracklist

1. Cluster One (Gilmour, Wright) - 5:58

2. What Do You Want from Me (Gilmour, Wright) - 4:21

3. Poles Apart (Gilmour) - 7:04

4. Marooned (Gilmour, Wright) - 5:29

5. A Great Day of Freedom (Gilmour) - 4:17

6. Wearing the Inside Out (Wright) - 6:49

7. Take it Back (Gilmour, Ezrin) - 6:12

8. Coming Back to Life (Gilmour) - 6:19

9. Keep Talking (Gilmour, Wright) - 6:11

10. Lost for Words (Gilmour) - 5:14

11. High Hopes (Gilmour) - 8:31

Η ηχογράφηση του δίσκου ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 1993 και έγινε στα "Britannia Row Studios". Κατά την διάρκεια των ηχογραφήσεων η διαδικασία μεταφέρθηκε στο πλοίο του κιθαρίστα του συγκροτήματος Ντέιβιντ Γκίλμορ, "Αστόρια". Το μπάσο ανέλαβε ο Γκάι Πράτ ενώ κομμάτια των στίχων έγραψε και η γυναίκα του Ντέιβιντ Γκίλμορ, Πόλι Σάμσον. Οι ηχογραφήσεις συνεχίστηκαν μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1993.

Εικόνες από τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (και όχι μόνο …), με μουσική υπόκρουση το “Marooned” (Gilmour, Wright) των Pink Floyd, από το άλμπουμ “The Division Bell”, το 14ο και τελευταίο τους άλμπουμ, που κυκλοφόρησε πριν από 20 ολόκληρα χρόνια:

"The Division Bell" debuted at No. 1 in both the UK and US, staying at the top of the US charts for 4 weeks; it also went to No. 1 in eight other countries and, to date, has reached total album sales of over 12 million. The album was recorded by the band at Astoria and Britannia Row Studios in England with the majority of the lyrics being written by Polly Samson and David Gilmour. David Gilmour said at the time: “The three of us went into Britannia Row studios, and improvised for 2 weeks. Playing together and starting from scratch was interesting and exciting, it kick started the album and the process was very good, it was collaborative and felt more cohesive.”

Σπάνιο σουπερνόβα σε ζωντανή μετάδοση, Wolf-Rayet Star Linked to Supernova SN 2013cu

Για πρώτη φορά εντοπίσθηκε έκρηξη άστρου Wolf Rayet λίγες ώρες μετά την εκδήλωσή της. This image from the 1.5-m robotic telescope at Palomar Observatory shows SN 2013cu in the galaxy UGC 9379. This particular supernova was spotted by the Palomar 48-inch telescope in California, and the “likely progenitor” was found about 15 hours after the explosion. Image credit: Avishay Gal-Yam et al.

Υπάρχει ένα σπάνιο είδος γιγάντιων άστρων που οι επιστήμονες ονομάζουν Wolf-Rayet. Μέχρι σήμερα έχουν εντοπισθεί μόλις 300 τέτοια άστρα στο Σύμπαν. Έχει διαπιστωθεί ότι τα Wolf-Rayet μετατρέπονται σε υπερκαινοφανείς αστέρες. Για πρώτη φορά οι επιστήμονες κατάφεραν να εντοπίσουν μια έκρηξη σουπερνόβα ενός Wolf-Rayet λίγες ώρες μετά την εκδήλωσή της.

Τεράστια

M1-67 is the youngest wind-nebula around a Wolf-Rayet star, called WR124, in our Galaxy. Credit: ESO

Ο Ήλιος έχει 330 χιλιάδες φορές μεγαλύτερη μάζα από αυτή της Γης και η μάζα του μητρικού μας άστρου αντιστοιχεί στο 99.86% της συνολικής μάζας του ηλιακού μας συστήματος. Τα άστρα Wolf-Rayet έχουν μάζα 20 φορές μεγαλύτερη από τη μάζα του Ήλιου. Πρόκειται για ιδιαίτερα φωτεινά άστρα που διοχετεύουν συνεχώς ύλη στο διάστημα με τη μορφή του αστρικού ανέμου με αποτέλεσμα να σχηματίζονται φυσαλίδες στο διαστρικό μέσο.

Η σπανιότητα των Wolf-Rayet δεν έχει επιτρέψει στους επιστήμονες να αποκτήσουν πολλές γνώσεις για αυτά. Δεν υπάρχουν πολλά διαθέσιμα στοιχεία για το πώς δημιουργούνται, πώς εξελίσσονται και πόση είναι η διάρκεια της ζωής τους.

Η παρατήρηση

Επιστήμονες του Ινστιτούτου Επιστήμης Weizmann του Ισραήλ που παίρνουν μέρος σε ερευνητικό πρόγραμμα του Εθνικού Εργαστηρίου Lawrence Berkeley στις ΗΠΑ εντόπισαν ένα βίαιο κοσμικό φαινόμενο. Οι ερευνητές από το Ισραήλ συμμετέχουν στο πρόγραμμα παρατήρησης του Διαστήματος iPTF και εντόπισαν μια έκρηξη σουπερνόβα σε απόσταση 360 εκ. ετών φωτός από τη Γη, στον αστερισμό του Βοώτη. Όπως διαπίστωσαν η έκρηξη είχε συμβεί λίγες μόλις ώρες πριν την εντοπίσουν και το άστρο που είχε εκραγεί ήταν ένα Wolf-Rayet. Είναι η πρώτη φορά που παρατηρείται απευθείας η έκρηξη ενός Wolf-Rayet.

Η ανακάλυψη

A star in a distant galaxy explodes as a supernova: While observing a galaxy known as UGC 9379 (left; image from the Sloan digital Sky Survey) located about 350 million light-years from us, the team discovered a new source of bright blue light (right; image from the 60" robotic telescope at Palomar Observatory). This white-hot young supernova marked the explosive death of a massive star in that distant galaxy. A detailed study of the spectrum (the distribution of colors composing the light from the supernova) using a technique called "flash spectroscopy" revealed the signatures of a wind blown by the aging star just prior to its terminal explosion, and allowed to determine what elements were abundant on the surface of the dying star as it was about to explode as a supernova, providing important information about how massive stars evolve just prior to their death and the origin of crucial elements such as carbon, nitrogen, and oxygen. Avishay Gal-Yam of the Weizmann Institute of Science

Οι ερευνητές ονόμασαν τον υπερκαινοφανή αστέρα που εντόπισαν SN 2013cu. Αμέσως μόλις έκαναν την ανακάλυψη οι ερευνητές έστρεψαν επίγεια και διαστημικά τηλεσκόπια στο σημείο της έκρηξης για να συγκεντρώσουν όσο το δυνατόν περισσότερα δεδομένα. Οι ερευνητές διαπίστωσαν πως άρχισαν να παρατηρούν το φαινόμενο περίπου 6 ώρες μετά την εκδήλωσή του. Σύμφωνα με τις παρατηρήσεις τους, η αυτοκαταστροφή του Wolf-Rayet δημιούργησε μια έκρηξη σουπερνόβα τύπου IΙb. Πρόκειται για το ενδιάμεσο στάδιο των δύο πιο κοινών τύπων αστρικών εκρήξεων, των εκρήξεων ΙΙ και Ib. Η μελέτη της έκρηξης του Wolf-Rayet αναμένεται να προσφέρει νέα στοιχεία για τη φύση αυτών των άστρων. Η ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Nature».

Η πιο… νάνο νανομηχανή. Engineers build world's smallest, fastest nanomotor: Can fit inside a single cell

Χωράει μέσα σε ένα ανθρώπινο κύτταρο και κινείται με ταχύτητα αεριωθούμενου αεροπλάνου. Simple nanomotor. Engineers have built the fastest, smallest and longest-running nanomotor to date. The nanomotor is capable of drug delivery on a nanoscale. One day, nanomotors could lead to the development of tiny devices that seek out and treat cancer cells. Credit: Image courtesy of University of Texas at Austin

Μια νανομηχανή μικρότερη από κάθε άλλη στον κόσμο, η οποία χωράει μέσα σε ένα ανθρώπινο κύτταρο και κινείται με ταχύτητα αεριωθούμενου αεροπλάνου επί 15 συνεχόμενες ώρες, κατασκεύασαν Αμερικανοί ερευνητές. Είναι η πιο μικρή, η πιο γρήγορη και η μεγαλύτερης διάρκειας συνθετική νανομηχανή, που έχει ποτέ δημιουργηθεί.

Το επίτευγμα

Cockrell School of Engineering assistant professor Donglei (Emma) Fan and her mechanical engineering team have built the fastest, smallest nanomotor to date. The team's nanomotor could enable controlled drug delivery on the nanoscale. One day, nanomotors could power tiny devices that seek out and treat cancer cells inside the body.

Οι ερευνητές της Σχολής Μηχανικής του Πανεπιστημίου του Τέξας στο Όστιν, με επικεφαλής την επίκουρη καθηγήτρια μηχανολόγο μηχανικό Ντονγκλέι Φαν δήλωσαν ότι για πρώτη φορά δημιουργείται μια νανομηχανή με μεγάλη ισχύ η οποία μετατρέπει την ηλεκτρική ενέργεια σε μηχανική κίνηση.

Ολες οι διαστάσεις της μηχανής, που έχει συναρμολογηθεί από τρία ξεχωριστά μέρη, είναι κάτω του ενός μικρομέτρου (εκατομμυριοστού του μέτρου), δηλαδή είναι 500 φορές μικρότερη από έναν κόκκο αλατιού. Η ταχύτητά της φθάνει τις 18.000 στροφές ανά λεπτό, όσες περίπου έχει και η μηχανή ενός αεροπλάνου τζετ. Συγκρίσιμες σε μέγεθος νανομηχανές έχουν πετύχει ταχύτητες της τάξης μόλις των 14 έως 500 στροφών ανά λεπτό, ενώ δεν έχουν καταφέρει να δουλέψουν για πάνω από λίγα λεπτά (και όχι για 15 ολόκληρες ώρες όπως η νέα μηχανή).

Οι εφαρμογές

Το νέο επίτευγμα αποτελεί σημαντικό βήμα προόδου στο συνεχώς ανερχόμενο πεδίο των νανοηλεκτρομηχανικών συστημάτων (NEMS), το οποίο φιλοδοξεί να δημιουργήσει ολοένα μικρότερες, ενεργειακά αποδοτικότερες και φθηνότερες μηχανές. Τέτοιες νανομηχανές μπορεί μελλοντικά να βρουν διάφορες πρακτικές εφαρμογές, κυρίως στο πεδίο της ιατρικής. Μεταξύ άλλων, μπορεί να μετακινούνται μέσα στο ανθρώπινο σώμα, ρυθμίζοντας την ινσουλίνη των διαβητικών ή μεταφέροντας αντικαρκινικά φάρμακα σε επιλεγμένους στόχους (μόνο στα καρκινικά κύτταρα και όχι στα γειτονικά υγιή).

Οι Αμερικανοί ερευνητές δοκίμασαν τις δυνατότητες της μηχανής τους στη στοχευμένη χορήγηση φαρμάκων, επικαλύπτοντάς την με βιοχημικές ουσίες. Διαπίστωσαν ότι όσο πιο γρήγορα περιστρεφόταν η νανομηχανή, τόσο πιο γρήγορα απελευθέρωνε τα φάρμακα στο περιβάλλον της. Όπως είπε η Φαν, «μπορέσαμε να ελέγξουμε την ταχύτητα απελευθέρωσης μορίων μέσω της μηχανικής περιστροφής, που σημαίνει ότι η νανομηχανή μας είναι η πρώτη του είδους της, η οποία είναι σε θέση να απελευθερώσει φάρμακα με ελεγχόμενο τρόπο από την επιφάνεια των νανοσωματίδων».

Οι ερευνητές κατάφεραν να ενεργοποιούν και να απενεργοποιούν την μηχανή κατά βούληση, καθώς επίσης να την υποχρεώνουν να περιστρέφεται είτε με τη φορά των δεικτών του ρολογιού, είτε αντίστροφα. Επίσης μπορούν να τοποθετούν τις νανομηχανές σε παράταξη και να τις κινούν με συγχρονισμένο τρόπο, πράγμα που αυξάνει την αποτελεσματικότητά τους, ιδίως όσον αφορά την ιδιότητά τους ως μεταφορέων φαρμάκων. Ήδη οι επιστήμονες σχεδιάζουν να αναπτύξουν και να ενσωματώσουν στη μηχανή νέα, πιο εξελιγμένα, μηχανικά και χημικά συστήματα, καθώς επίσης να κάνουν πειράματα με ζωντανά κύτταρα. Το επίτευγμα δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Nature Communications».

Ο «κυκλοφοριακός χάρτης» του Ηλιακού Συστήματος, Our solar system's space traffic revealed: Infographic plots every active spacecraft between the sun and interstellar space.

Εντυπωσιακό γράφημα που απεικονίζει όλα τα σκάφη και δορυφόρους που βρίσκονται στο Διάστημα. Outer Places has created a graphic that showcases the various active spacecraft currently in the solar system. This ranges from Nasa's Messenger spacecraft, the first ever to orbit Mercury, out to Voyager 1, which is now the first and only manmade object ever to reach interstellar space.

Ο δικτυακός τόπος Outer Places δημοσιεύει ένα πολύ ενδιαφέρον γράφημα στο οποίο απεικονίζονται όλα τα σκάφη και δορυφόροι που βρίσκονται σε αποστολές στο ηλιακό μας σύστημα. Το γράφημα παρουσιάζει τα σκάφη που βρίσκονται στις πιο κοντινές στη Γη αποστολές όπως αυτές στη Σελήνη αλλά και εκείνα που βρίσκονται πιο μακριά όπως το Voyager 1 που έχει εγκαταλείψει το ηλιακό μας σύστημα και ταξιδεύει πλέον στο διαστρικό κενό.

The busiest planet by some distance is Mars, which has been the subject of dozens of missions from various countries all over the world, starting with the Soviet Union back in the 1960s. Today there are three spacecraft in orbit, with two more joining later this year, and two active rovers on the surface: Opportunity and Curiosity.

Το γράφημα παρουσιάζει τα σκάφη και τους δορυφόρους που έχουν φτάσει στο σημείο της αποστολής τους και πραγματοποιούν έρευνες αλλά και εκείνα που βρίσκονται καθοδόν προς τους... στόχους τους.

Sometimes it’s easy to forget just how much of a presence humanity has in the solar system today. Aside from the multitude of satellites in orbit around our own planet there are dozens of active and defunct spacecraft currently located all over the place. And in this fantastic graphic created by Outer Places they’ve shown where almost all the active spacecraft in the solar system are, what they’re doing and what their status is.

ΥΓ: Εννοείται ότι το γράφημα παρουσιάζει τις μακρινές αποστολές και όχι τους εκατοντάδες δορυφόρους που βρίσκονται σε τροχιά γύρω από τη Γη και παρέχουν ερευνητικές, τηλεπικοινωνιακές και άλλες υπηρεσίες.

O Ερμαφρόδιτος στην Ελληνική Μυθολογία. Hermaphroditus in Greek Mythology

Λεπτομέρεια από τον «Ερμαφρόδιτο του Μποργκέζε», (Μουσείο του Λούβρου). Sleeping Hermaphroditus. Greek marble, Roman copy of the 2nd century CE after a Hellenistic original of the 2nd century BC, restored in 1619 by David Larique; mattress: Carrara marble, made by Gianlorenzo Bernini in 1619 on Cardinal Borghese's request. Louvre.

O Ερμαφρόδιτος παρουσιάζεται στην Ελληνική και Ρωμαϊκή μυθολογία και τέχνη ως το ον που έχει ταυτόχρονα τα χαρακτηριστικά και των δύο φύλων.

Hermaphrodite endormi, copie romaine d'un original grec, époque impériale (IIe siècle ap. J.-C.), musée du Louvre.

Η πρωιμότερη αναφορά στον Ερμαφρόδιτο είναι αυτή του Θεοφράστου, τον 4ο αι. π.Χ. Γνωρίζουμε ακόμα τη συγγραφή ομώνυμου δράματος από τον Έλληνα κωμωδιογράφο Ποσείδιππο, που έζησε στο α' μισό του 3ου αι. π.Χ., το οποίο δυστυχώς δε σώζεται.

Hermaphrodite, 94x62 cm, IVe Style. Rome, musée Barracco.

Όλες οι άλλες λόγιες πηγές που αναφέρονται σε αυτόν είναι μεταγενέστερες. Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης, στα μέσα του 1ου αι. π.Χ., μας πληροφορεί για την καταγωγή και την ονοματολογία του Ερμαφρόδιτου. Συγκεκριμένα αναφέρει ότι ήταν γιος του Ερμή και της Αφροδίτης και ότι το όνομά του αποτελεί συνδυασμό των ονομάτων των γονέων του.

Εκτενέστερα ο μύθος του Ερμαφρόδιτου παραδίδεται από το Λατίνο ποιητή του 1ου αι. π.Χ. Οβίδιο. Ο Ερμαφρόδιτος ήταν γιος του Ερμή και της Αφροδίτης τον οποίο ανέθρεψαν οι νύμφες στις σπηλιές του όρους Ίδη της Φρυγίας. Στο πρόσωπό του αντιφέγγιζε η χάρη και η ομορφιά και των δύο γονέων του, από τους οποίους πήρε και το όνομά του. Όταν έγινε δεκαπέντε χρόνων, εγκατέλειψε το βουνό όπου μεγάλωσε για να περιπλανηθεί στη Μικρά Ασία και να γνωρίσει καινούργια μέρη.

Francesco Albani. Hermaphroditus and Salmacis, between 1591 and 1666, oil on copper mounted on panel, 14 × 31 cm (5.5 × 12.2 in), Louvre Museum. Salmacis is an atypical naiad (nymph) whose attempted rape of Hermaphroditus places her as the only nymph rapist in the Greek mythological canon. In Ovid's Metamorphoses, she becomes one with Hermaphroditus, and Hermaphroditus curses the fountain to have the same effect on others, or whoever comes to the fountain of Salmacis (located near the Mausoleum of Halicarnassus) will become effeminate.

Πέρασε από πόλεις της Λυκίας, καθώς και από την Καρία, όπου σταμάτησε να ξεκουραστεί σε μια πηγή που ονομαζόταν Σαλμακίς, τα νερά της οποίας σχημάτιζαν λίμνη. Η ομώνυμη νύμφη της πηγής, η φιλάρεσκη Σαλμακίς, μαγεύτηκε από την ομορφιά του νέου και τον ερωτεύτηκε παράφορα.

The Nymph Salmacis and Hermaphroditus (1828) by Belgian neo-classical painter François-Joseph Navez (1787-1869).

Ο Ερμαφρόδιτος όμως έμεινε ασυγκίνητος και αδιάφορος μπροστά στο ερωτικό πάθος της. Όταν εκείνη ένιωσε πως οι προσπάθειές της να τον κατακτήσει απέβαιναν μάταιες, προσποιήθηκε την αδιάφορη και απομακρύνθηκε από την πηγή. Ο Ερμαφρόδιτος, νομίζοντας ότι έμεινε μόνος, βούτηξε στο νερό της πηγής. Η Σαλμακίς όμως, που είχε κρυφτεί σε ένα γειτονικό θάμνο και παρακολουθούσε τις κινήσεις του νέου, βλέποντάς τον ανυπεράσπιστο μέσα στο βασίλειό της, βούτηξε και αυτή στην πηγή.

The metamorphosis of the nymph Salmacis and Hermaphroditus (alternatively known as ‘Verwandlung von Hermaphroditos und Salmicis’ or ‘De gedaanteverwisseling van Hermaphroditus en de nimf Salmacis’) by Flemish painter Jan Gossaert (1478-1532) created in the year ± 1517, oil on panel, size 32.8 cm x 21.5 cm (12.91 in x 8.46 in), located at Museum Boijmans Van Beuningen, Rotterdam.

Ο Ερμαφρόδιτος, όσο και αν προσπάθησε, δεν κατάφερε να ξεφύγει από την αγκαλιά της νύμφης, που τυφλωμένη από το πάθος παρακάλεσε τους θεούς να μη χωρίσουν ποτέ οι δυο τους. Οι θεοί πραγματοποίησαν την επιθυμία της και συνένωσαν τα δύο σώματα σε ένα, δημιουργώντας ένα καινούργιο ον με διττή φύση, ούτε ξεκάθαρα γυναικεία ούτε ξεκάθαρα ανδρική. Ο Ερμαφρόδιτος, καθώς ένιωθε το σώμα του να αφομοιώνεται με το θηλυκό, καταράστηκε την πηγή και παρακάλεσε τους γονείς του όποιος άντρας πέφτει στα νερά της να χάνει τον ανδρισμό του και να εκθηλύνεται. Ο Ερμής και η Αφροδίτη εισάκουσαν την παράκληση του γιου τους και έδωσαν στην πηγή τη μυστηριώδη αυτή δύναμη.

Giovanni Carnovali. Salmacis and Hermaphroditus, 1856. In Greek mythology, Hermaphroditus or Hermaphroditos was the child of Aphrodite and Hermes. He was a minor deity of bisexuality and effeminacy. According to the legend, he grew up to become an incredibly beautiful and masculine man. One day while he was in the woods, a nymph named Salmacis saw him and became so infatuated with him that she grabbed hold of him and refused to let go. She made a prayer to the gods to make them never part. It was the Greek way of explaining why one out of every fifty people was a hermaphrodite. Hermaphroditus later became friends with Dionysius and the two gods are considered to be the patron gods of all hermaphrodites.

Ο μύθος που παραδίδεται από τον Οβίδιο είναι αιτιολογικός και έχει πιθανώς Ελληνική καταγωγή. Ο ποιητής ξεκινά τη μυθική διήγηση προσπαθώντας να αιτιολογήσει την κακή φήμη που είχε η πηγή Σαλμακίς, για την οποία κάνουν λόγο τόσο ο Στράβων όσο και ο Βιτρούβιος. Παράλληλα ο Οβίδιος αιτιολογεί την ιδιόμορφη φυσιολογία και το ασυνήθιστο όνομα του Ερμαφρόδιτου.

Détail de la fresque du Vieux satyre et Hermaphrodite, Musée archéologique de Naples.

Η παράδοξη διττή υπόσταση του Ερμαφρόδιτου προκάλεσε το ενδιαφέρον πολλών συγγραφέων της όψιμης περιόδου, όπως του Λουκιανού, του Μαρτιάλη και του Αυσονίου. Mνεία στον Ερμαφρόδιτο γίνεται και στην Παλατινή Ανθολογία και αφορά μια παράδοση πιθανής ερωτικής συνεύρεσής του με το Σειληνό, που απηχείται στην τέχνη.

Ας διαβάσουμε εδώ πως περιγράφει στο Συμπόσιο ο Πλάτωνας το αρχέγονο αυτό όν:

Hermaphroditus. Herculaneum fresco 1-50 AD, National Archaeological Museum, Naples.

«… υπήρχε λοιπόν τότε το ανδρόγυνο, που και στην εμφάνιση και στο όνομα αποτελούσε συνδυασμό του αρσενικού και του θηλυκού" τώρα όμως δεν υφίσταται πια αλλά το όνομα χρησιμεύει σαν βρισιά. Έπειτα ολόκληρο το σώμα κάθε ανθρώπου ήταν στρογγυλό, έχοντας ολόγυρα τη ράχη και τα πλευρά. Χέρια είχε τέσσερα και πόδια ίσα με τα χέρια, και πρόσωπα δύο πάνω από κυκλικό αυχένα, ολόιδια μεταξύ τους. Κεφάλι ένα πάνω από τα δύο πρόσωπα που βρίσκονταν το ένα απέναντι στο άλλο και αυτιά τέσσερα και διπλά γεννητικά όργανα, και όλα τα άλλα όπως θα μπορούσε κανείς από αυτά να εικάσει.

Προχωρούσε λοιπόν και όρθιο όπως και τώρα προς οποιαδήποτε κατεύθυνση ήθελε, αλλά και όταν επιθυμούσε να τρέξει γρήγορα, όπως οι ακροβάτες, που φέρνοντας τα πόδια επάνω κινούνται κυκλικά, έχοντας τότε οχτώ σκέλη, στηριζόταν σ' αυτά και μετακινούνταν γρήγορα κυκλικά. Και ήταν τρία τα γένη και τέτοια, γιατί το αρσενικό γεννήθηκε αρχικά από τον ήλιο, το θηλυκό από τη γη κι εκείνο που μετείχε και των δύο από τη σελήνη, γιατί και η σελήνη μετέχει και των δύο. Ήταν δε κυκλικά, και αυτά και η πορεία τους, γιατί ήταν όμοια με τους γονείς τους και ήταν φοβερά ως προς τη δύναμη και τη σωματική τους αντοχή και είχαν πολύ μεγάλη έπαρση.

Τα έβαλαν μάλιστα και με τους θεούς, και αυτό που λέει ο Όμηρος για τον Εφιάλτη και για τον Ώτο, για εκείνους το λέει, το ότι δηλαδή προσπάθησαν να ανεβούν στον ουρανό για να επιτεθούν στους θεούς. Ο Ζευς τότε και οι άλλοι θεοί σκέφτονταν τι πρέπει να τους κάνουν και δεν έβρισκαν λύση, γιατί δεν μπορούσαν ούτε να τους σκοτώσουν και, όπως τους Γίγαντες, να τους κατακεραυνώσουν για να αφανίσουν το γένος τους (γιατί έτσι οι τιμές προς αυτούς και οι θυσίες των ανθρώπων θα χάνονταν), ούτε όμως και να τους αφήσουν να παρεκτρέπονται.

Τέλος ο Ζευς σκέφτηκε κάτι και τους λέει: Μου φαίνεται, είπε, πως μηχανεύτηκα έναν τρόπο ώστε και να διατηρηθούν οι άνθρωποι και να πάψει ο εκτραχηλισμός τους, αφού θα έχουν γίνει ασθενέστεροι. Τώρα λοιπόν αυτούς, είπε, θα τους κόψω τον καθένα στη μέση, κι έτσι και ασθενέστεροι θα είναι και χρησιμότεροι σ' εμάς, γιατί θα είναι πολυπληθέστεροι. Και θα βαδίζουν όρθιοι πάνω στα δύο σκέλη.

Αν όμως εξακολουθήσουν να παρεκτρέπονται και δεν θελήσουν να ησυχάσουν, και πάλι είπε, θα τους κόψω στα. δύο, ώστε να περπατούν πάνω στο ένα πόδι σα να παίζουν κουτσό. Αφού τα είπε αυτά, έκοψε τους ανθρώπους στη μέση, όπως εκείνοι που κόβουν τα μούσμουλα για να τα ξεράνουν, ή όπως εκείνοι που κόβουν τα αβγά με μια τρίχα. Και όποιον έκοβε, έβαζε τον Απόλλωνα να του γυρίζει το πρόσωπο και τον μισό λαιμό προς την τομή, ώστε βλέποντας το κόψιμό του να γίνει ο άνθρωπος φρονιμότερος και τον έβαζε να γιατρέψει και τα άλλα.

Hermaphroditus, marble sculpture at Lady Lever Art Gallery, Port Sunlight Village, Wirral, England.

Αυτός λοιπόν του γύριζε το πρόσωπο και, τραβώντας από παντού το δέρμα προς αυτό που λέμε τώρα κοιλιά, όπως τα σουρωτά πουγκιά, το έδενε στη μέση της κοιλιάς αφήνοντας ένα στόμιο, αυτό που λέμε αφαλό. Και τις άλλες ρυτίδες τις πολλές τις λείαινε και διάρθρωνε τα στήθη έχοντας ένα όργανο παρόμοιο μ' εκείνο που χρησιμοποιούν οι τσαγκάρηδες για να λειαίνουν τις ρυτίδες των δερμάτων γύρω από τα καλαπόδια. Άφησε όμως λίγες, αυτές που βρίσκονται γύρω από την κοιλιά και τον αφαλό, για να αποτελούν ανάμνηση του παλιού παθήματος. Επειδή λοιπόν η φύση διχοτομήθηκε, ποθώντας το καθένα το μισό του, πήγαινε μαζί του.

Και τυλίγοντας τα χέρια του ο ένας γύρω από τον άλλον και αγκαλιασμένοι μεταξύ τους, θέλοντας να ξαναενωθούν, πέθαιναν από την πείνα και την απραξία, γιατί δεν ήθελαν να κάνει τίποτα ο ένας χωρίς τον άλλον. Και όποτε πέθαινε το ένα από τα δυο μισά και παρέμενε το άλλο, εκείνο που παρέμενε επιζητούσε άλλο και αγκαλιαζόταν μαζί του, είτε τύχαινε να είναι το ήμισυ μιας ολόκληρης γυναίκας (αυτό που τώρα ονομάζουμε γυναίκα), είτε ενός άντρα, και έτσι χάνονταν. Τους λυπήθηκε όμως ο Ζευς και μηχανεύτηκε κάτι άλλο, μεταθέτοντας τα γεννητικά τους όργανα μπροστά γιατί προηγουμένως τα είχαν κι αυτά προς τα έξω και η γονιμοποίηση και η γέννηση γινόταν όχι επάνω τους αλλά στη γη, όπως και στα τζιτζίκια.

Τα μετέθεσε λοιπόν έτσι αυτά μπροστά και έκανε ώστε μ' αυτά να γίνεται η γονιμοποίηση μέσα τους, με το αρσενικό μέσα στο θηλυκό, ώστε με το αγκάλιασμα, αν τύχει να είναι ανάμεσα σε άντρα και γυναίκα, να γίνεται γονιμοποίηση και να αναπαράγεται το γένος, ή αν είναι άντρας με άντρα, να επέρχεται κορεσμός από τη συνουσία και να υπάρχουν παύσεις, και να στρέφονται στις δουλειές τους και να ασχολούνται με τα διάφορα ζητήματα της ζωής.

Είναι λοιπόν από τόσο παλιά ο έρωτας έμφυτος στους ανθρώπους και τους επαναφέρει στην αρχαία φύση, και επιχειρεί να κάνει από τα δύο ένα, και να γιατρέψει την ανθρώπινη φύση. Ο καθένας λοιπόν από μας είναι κομμάτι ανθρώπου, σαν κομμένος από ένα στα δύο, όπως οι γλώσσες τα ψάρια, κι αναζητεί πάντοτε ο καθένας το κομμάτι που του λείπει…»

Salmacis and Hermaphroditus, painted by the italian painter Scarsellino. Rome's Galleria Borghese.

Καθόλου επίσης τυχαίο πως σύμφωνα με την Ορφική Κοσμογονία ο Ηρικαπαίος ή και Ηρικεπαίος ήταν ερμαφρόδιτο ον το οποίο και χαρακτηριζόταν κυρίαρχη πρωτόγονη και ζωοδότης δύναμη του κόσμου. Κατά την Ορφική κοσμογονία στην αρχή δημιουργήθηκε ο Χρόνος και εξ αυτού η δυάδα Αιθήρ και Χάος, τα οποία μετά του κοσμογονικού Ωού (αυγού) παρήγαγαν την πρώτη θεϊκή τριάδα. Στη συνέχεια από τη γονιμοποίηση του Ωού προήλθαν ο Έρως, ο Φάνης (δηλαδή ο θεός του φωτός) και ο Μήτις (ο θεός της σκέψης, της φρόνησης) που αποτέλεσαν έτσι τη δεύτερη θεϊκή τριάδα.

Λατρεία

Ένα αγαλματίδιο του Ερμαφρόδιτου στο μουσείο του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνιας πιθανώς από τις Ερυθρές της Μικράς Ασίας. Α statuette of Hermaphrodite in the museum of University of Pennsylvania said to be from Erythrai, Asia Minor.

Η θεοποίηση καθώς και οι απαρχές της λατρείας των ερμαφρόδιτων όντων προέρχονται από τις ανατολικές θρησκείες, όπου η ερμαφρόδιτη φύση εξέφραζε την ιδέα ενός αρχέγονου όντος το οποίο συνένωνε τα δύο φύλα και είχε τη δύναμη να αυτογονιμοποιείται. Στην Ελλάδα και στη Μικρά Ασία ερμαφρόδιτα χαρακτηριστικά εμφανίζουν κατά περίπτωση γνωστές μεγάλες θεότητες, όπως ο Διόνυσος, ο Ζευς Στράτιος, ο Έρως, η Κυβέλη, η Άγδιστις και η Αφροδίτη, η οποία στην Κύπρο λατρευόταν ως Αφρόδιτος και παριστανόταν ως θηλυκή υπόσταση με γενειάδα και φαλλό.

Ceramic figurine of Hermaphroditus. From the Yortanli Dam Salvage excavation, near Pergamon. Bergama Archaeological Museum.

Στον Ελλαδικό χώρο η λατρεία που Ερμαφρόδιτου πρέπει να εισήχθη στις αρχές του 4ου αι. π.Χ., οι γνώσεις όμως για αυτήν είναι πενιχρές. Δεν έχουμε πληροφορίες για το αν αποτέλεσε μία από τις σημαντικές θεότητες στο ελληνικό πάνθεον ούτε για το είδος των ιδιοτήτων που είχε. Διατυπώθηκε η υπόθεση, καθώς ο Ερμαφρόδιτος ενσάρκωνε την πλήρη ενότητα και αρμονία των δύο φύλων, ότι επρόκειτο πιθανόν για θεότητα άμεσα συνδεδεμένη με τη γονιμότητα και την αναπαραγωγή και λατρευόταν ως προστάτης του γάμου και της σεξουαλικής ένωσης.

Hermaphroditus, 1st century, marble, traces of polychromy. Hermaphroditus was a half-male, half-female deity who was the child of the messenger-god Hermes and Aphrodite, goddess of love. A favorite subject of Hellenistic and Roman artists, he was depicted with breasts, male genitals, and a voluptuous body. Images of Hermaphroditus were placed in gymnasia, baths, theaters, and homes. The small size of this example suggests that it was made as a decorative object or for a household shrine.

Παράλληλα, οι απεικονίσεις του κατά την Ελληνιστική και Ρωμαϊκή περίοδο σε ιδιωτικές οικίες, θέατρα, λουτρά και γυμνάσια οδήγησε στο συμπέρασμα ότι πιθανώς είχε αποδοθεί στη θεότητα αποτροπαϊκή ιδιότητα. Επιπλέον οι μορφές του Ερμαφρόδιτου από τερακότα που βρέθηκαν σε ελληνιστικούς τάφους στην Ελλάδα και οι απεικονίσεις του σε ρωμαϊκά ταφικά μνημεία απηχούν ίσως κάποια χθόνια υπόσταση.

Αξιοσημείωτο είναι ότι οι Έλληνες και Λατίνοι συγγραφείς δε φαίνεται να τον συσχετίζουν με τους ανθρώπους που εκ γενετής είχαν αδιευκρίνιστα σεξουαλικά χαρακτηριστικά, οι οποίοι θεωρούνταν μίασμα και δυσοίωνα όντα και γι’ αυτό θανατώνονταν. Από τα λεγόμενα του Θεοφράστου διαφαίνεται ότι ο Ερμαφρόδιτος δεχόταν λατρευτικές τιμές, ενώ ο Αλκίφρων κάνει λόγο για την παρουσία ιερού αφιερωμένου στη θεότητα στο δήμο Αλωπεκής της Αττικής. Δυστυχώς δεν υπάρχουν στοιχεία για ιερά αφιερωμένα στον Ερμαφρόδιτο στη Μικρά Ασία. Κατά την λατρεία του οι άνδρες ντύνονταν ως γυναίκες και οι γυναίκες ως άνδρες.

Τέχνη

Ο Ερμαφρόδιτος τραβά την γενειάδα ενός γηραιού σατύρου.Τοιχογραφία από την Πομπήια από τον οίκο του Επίδειου Σαβίνου. Βρίσκεται στο Εθνικό αρχαιολογικό μουσείο της Νεάπολης. Hermaphrodite pulled the beard of an old satyr. Fresco from Pompeii, Casa di Epidio Sabino. Naples National Archeological Museum, Office of secrets.

Ο Ερμαφρόδιτος εικονίζεται συχνά στην ελληνιστική και ρωμαϊκή τέχνη σε γλυπτά, τοιχογραφίες και ψηφιδωτά. Φιλολογικές και επιγραφικές μαρτυρίες αναφέρουν γλυπτά έργα με τη μορφή του. Αξιοσημείωτη είναι η μνεία του Πλινίου σε ένα χάλκινο άγαλμα που επονομαζόταν Hermaphroditus nobilis, κατασκευασμένο από το γλύπτη Πολυκλή.

Statue of Hermaphroditus of a common type showing the deity raising his/her garment to reveal male gentials. Roman period, 2nd century AD. Izmir Museum of History and Art.

Ο Ερμαφρόδιτος εικονίζεται στα έργα τέχνης της Αρχαιότητας γυμνός ή εν μέρει ντυμένος, είτε έχοντας κορμί εφήβου με γυναικεία στήθη και ανδρικά γεννητικά όργανα είτε με ευλύγιστο καλλίγραμμο γυναικείο κορμί και ανδρικά γεννητικά όργανα. Στη γλυπτική ιδιαίτερα διαδεδομένος ήταν ο τύπος του «ανασυρόμενου Ερμαφρόδιτου», που ανασηκώνει τα ιμάτιό του επιδεικνύοντας τα γεννητικά του όργανα.

Περίφημη όμως είναι και η φιγούρα του επονομαζόμενου «κοιμώμενου Ερμαφρόδιτου», έργο της Ελληνιστικής περιόδου που σώζεται σε πολλά ρωμαϊκά αντίγραφα.

Statue of Hermaphroditus and a satyr at erotic play. The objects below the couple are Dionysian-bucolic attributes. Parian marble. Roman copy of a 2nd century BC Hellenistic original. Height of Hermaphroditus 122.6 cm. Altes Museum, Berlin. Inv. No. 195. Acquired in Rome in 1826, the statue group has been restored. The satyr's head is modern, Hermaphroditus's head is ancient but belongs to another statue.

Συχνά συναντούμε τον Ερμαφρόδιτο σε γλυπτά συμπλέγματα, είτε μαζί με την Αφροδίτη είτε μαζί με Ερωτιδείς ή τον Πάνα είτε με μορφές του βακχικού θιάσου. Στις τοιχογραφίες της Πομπηίας απεικονίζεται με το Σειληνό, γεγονός που απηχεί μάλλον την παράδοση που συνδέει τα δύο αυτά μυθικά πρόσωπα. Δε γνωρίζουμε έργα τέχνης της Αρχαιότητας τα οποία να απεικονίζουν το μύθο του Ερμαφρόδιτου και της νύμφης Σαλμακίδος που παραδίδει ο Οβίδιος. Αντίθετα, στην Αναγέννηση και σε μεταγενέστερες περιόδους ο μύθος αυτός αποτέλεσε πηγή έμπνευσης πολλών καλλιτεχνών.

Hellenistic statue of Hermaphroditus from Pergamon. Marble, 3rd century BC. Istanbul Archaeological Museum.

Στη Μικρά Ασία βρέθηκε μικρός αριθμός γλυπτών με τη μορφή του Ερμαφρόδιτου. Από τη Σμύρνη προέρχεται ένα άγαλμα του τύπου του «ανασυρόμενου Ερμαφρόδιτου», ενώ δύο μαρμάρινες ερμαϊκές στήλες με τη μορφή του Ερμαφρόδιτου ανακαλύφθηκαν στο Πέργαμον. Στο Πέργαμον βρέθηκε επίσης ένα εξαιρετικό μαρμάρινο άγαλμά του που χρονολογείται στο 2ο αι. π.Χ.

The "Berlin Hermaphroditus" wearing a mithra, a woman's scarf. Thasian marble. 172.3 cm high. Circa 120-140 AD. Altes Museum, Berlin.

Ο Ερμαφρόδιτος στέκεται ημίγυμνος, με μανδύα ριγμένο στο αριστερό του χέρι και λυγίζοντας το σώμα προς τα πίσω, αποκαλύπτοντας έτσι τα γεννητικά του όργανα. Η στάση παραπέμπει σε αγαλματικούς τύπους της Αφροδίτης, του Διονύσου και του Απόλλωνα. Κάποια τμήματα από γλυπτά συμπλέγματα Ρωμαϊκής εποχής που παρίσταναν τον Ερμαφρόδιτο μαζί με σάτυρο βρέθηκαν στη Σίδη, στη Σμύρνη, καθώς και στην Αντιόχεια της Συρίας, από όπου προέρχονται και σπαράγματα μωσαϊκών που έφεραν και αυτά παράσταση του Ερμαφρόδιτου με σάτυρο.

Πηγή: Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού