Ιδού ο ένοχος που μας κληροδότησε τον έρπητα των γεννητικών οργάνων. This early human ancestor is to blame for genital herpes

Το ανθρωποειδές Paranthropus boisei ήρθε πολύ κοντά με τον μακρινό πρόγονό μας Homo erectus και μας «χάρισε» τον ιό HSV2, σύμφωνα με νέα μελέτη. New research from the University of Cambridge and Oxford Brookes University predicts which species acted as an intermediary between the ancestors of Homo sapiens and those of chimpanzees to carry the herpes simplex virus 2 (HSV2) — a human herpesvirus found worldwide that causes genital lesions and more rarely causes encephalitis — across the species barrier. Paranthropus boisei. Image credit: © Roman Yevseyev

Ήρθε η ώρα να γνωρίσουμε τον… ένοχο που μας κληροδότησε τον ιό του έρπητα των γεννητικών οργάνων. Και το όνομα αυτού: Paranthropus boisei. Επρόκειτο για ένα είδος που περπατούσε όρθιο, διέθετε μικρό εγκέφαλο, πρόσωπο επίπεδο σαν πιάτο και μάλλον ήρθε… πολύ κοντά με τον μακρινό μας πρόγονο Homo erectus πριν από περίπου δύο εκατομμύρια έτη.

 The human herpes simplex virus (Dr_Microbe/Getty Images)

Ομάδα ερευνητών από το Πανεπιστήμιο του Cambridge και το Πανεπιστήμιο Oxford Brookes αναφέρει με μελέτη της στην επιθεώρηση «Virus Evolution» ότι πιθανότατα ο P. boisei μολύνθηκε με τον ιό HSV2 που προκαλεί έρπητα των γεννητικών οργάνων μετά από κατανάλωση κρέατος που προερχόταν από μολυσμένους προγόνους των χιμπατζήδων. Στη συνέχεια, «κληροδότησε» το παθογόνο στον άνθρωπο μέσω του μακρινού προγόνου μας Homo erectus.

Αργή αλλά σταθερή η διείσδυση

Ο P.boisei ήταν ένα είδος που περπατούσε στα δύο πόδια, διέθετε μικρό εγκέφαλο και πρόσωπο επίπεδο σαν πιάτο. Paranthropus boisei, whose skull cast is shown here, roamed across East Africa 1.4 million to 2..4 million years ago. Credit: Louise Walsh

Σύμφωνα με τους ερευνητές, η στενή επαφή μεταξύ του P.boisei και του H.erectus πιθανότατα ήταν συχνή γύρω από πηγές νερού, όπως η λίμνη Τουρκάνα στην Κένυα. Έτσι ο ιός του έρπητα των γεννητικών οργάνων βρήκε την ευκαιρία να… μεταπηδήσει στον άνθρωπο και να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες του οργανισμού του ώστε να τον μολύνει.

«Μόλις ο ιός αυτός καταφέρει να βρει την… πύλη εισόδου σε ένα είδος είναι εύκολη πια η μετάδοσή του, από τη μητέρα στο μωρό της καθώς και μέσω του αίματος, του σάλιου και της σεξουαλικής επαφής» εξηγεί μια από τις κύριες συγγραφείς της μελέτης, η δρ Σάρλοτ Χούλντκροφτ, από το Πανεπιστήμιο του Cambridge. «Ο ιός του έρπητα των γεννητικών οργάνων διείσδυσε σε ολόκληρη την Αφρική με τον ίδιο τρόπο που διεισδύει στις νευρικές απολήξεις των γεννητικών οργάνων – αργά αλλά σταθερά» σημειώνει η δρ Χούλντκροφτ.

Εκτιμάται ότι πριν από τρία ως 1,4 εκατομμύρια χρόνια, ο ιός του έρπητα των γεννητικών οργάνων πέρασε το φράγμα των ειδών από τους αφρικανικούς πιθήκους στους προγόνους του ανθρώπου. Οι επιστήμονες υποπτεύονταν επί μακρόν ότι αυτό το «πέρασμα» από το ένα είδος στο άλλο έγινε με έναν… μεσάζοντα, ένα ανθρωποειδές που δεν συνδεόταν όμως με τους ανθρώπους.

Τώρα, η νέα μελέτη δείχνει για πρώτη φορά τον «ένοχο» στο… επίπεδο πρόσωπο του P.boisei. Και όπως υπογραμμίζει η δρ Χούλντκροφτ, «προκειμένου να περάσουν τέτοιοι ιοί το φράγμα μεταξύ διαφορετικών ειδών χρειάζονται μια «τυχερή» γενετική μετάλλαξη σε συνδυασμό με σημαντική ανταλλαγή υγρών. Στην περίπτωση των πρώτων ανθρωποειδών αυτό έγινε είτε μέσω κατανάλωσης κρέατος είτε μέσω σεξουαλικής επαφής – είτε και των δύο».

Η μοντελοποίηση των δεδομένων

Προκειμένου να καταλήξουν στα συμπεράσματά τους οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν δεδομένα που αφορούσαν τόσο απολιθώματα, όσο και το γενετικό υλικό του ιού του έρπητα αλλά και το αρχαίο αφρικανικό κλίμα. Τα στοιχεία αυτά εισήχθησαν σε ένα πρόγραμμα σε υπολογιστή το οποίο μοντελοποιούσε τις πιθανότητες μετάδοσης του HSV2 για τα ανθρωποειδή που ζούσαν στην Αφρική πριν από τρία εκατομμύρια έτη. Όπως αποκάλυψε αυτή η ανάλυση, το είδος με τις μεγαλύτερες πιθανότητες μετάδοσης ήταν ο P. boisei.

Η ερευνήτρια καταλήγει, αναφέροντας ότι «η μοντελοποίηση των διαθέσιμων δεδομένων, από τα αρχεία απολιθωμάτων ως το γενετικό προφίλ του ιού, μας κάνει να πιστεύουμε ότι ο P.boisei ήταν το είδος που βρέθηκε στο κατάλληλο μέρος την κατάλληλη στιγμή τόσο σε ό,τι αφορούσε το να μολυνθεί με HSV2 από προγόνους των χιμπατζήδων όσο και να μεταδώσει τον ιό στους μακρινούς προγόνους μας, πιθανότατα στον Homo erectus».

Πηγές: Virus Evolution - http://news.in.gr/science-technology/article/?aid=1500165852

Ο μεγαλύτερος serial killer στην Γη ήταν ρωσικά ηφαίστεια. Earth's biggest mass extinction 'caused by Siberian volcanoes' 250 million years ago

Η μαζικότερη εξαφάνιση ειδών στον πλανήτη μας οφείλεται σε ηφαιστειακές εκρήξεις στην Σιβηρία. The Great Permian Extinction, which occurred approximately 250 million years ago, was caused by massive volcanic eruptions that led to significant environmental changes, new evidence shows. Here’s an artist’s idea of what the intense volcanic activity in ancient Siberia might have looked like. Many scientists suggest that effects of this volcanism, which lasted some 60,000 years, may have triggered the extinction of most living species. JOSÉ-LUIS OLIVARES/MIT

Οι επιστήμονες έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι στη διάρκεια της ύπαρξης της ζωής στη Γη έχουν υπάρξει πέντε μεγάλες μαζικές εξαφανίσεις ειδών. Η μεγαλύτερη συνέβη πριν από 252 εκατομμύρια χρόνια, στο τέλος της Περμίου περιόδου και εξαιτίας του εύρους της οι ειδικοί την έχουν ονομάσει το «Μεγάλο Θανατικό». Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι τότε εξαφανίστηκε το 90% των θαλασσίων ειδών και το 70% των ζώων της στεριάς. Το γεγονός αυτό θεωρείται ότι άνοιξε τον δρόμο στην εμφάνιση και επικράτηση των δεινοσαύρων στον πλανήτη.

Έχουν πραγματοποιηθεί πολλές έρευνες για να εξακριβωθεί το τι προκάλεσε αυτή την μαζική εξόντωση της ζωής. Οι πιο πρόσφατες υπεδείκνυαν ως αιτία την έντονη ηφαιστειακή δραστηριότητα. Η τελευταία σχετική έρευνα πραγματοποιήθηκε από επιστήμονες του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης και τα ευρήματα όχι μόνο επιβεβαιώνουν την θεωρία των ηφαιστείων αλλά εντοπίζει και την περιοχή του πλανήτη που κυριολεκτικά… εξερράγη προκαλώντας την παγκόσμια καταστροφή.

Τι συνέβη

Around 95 per cent of marine life and 70 per cent of life on land was wiped out in 'The Great Dying'. The catastrophic rise in seawater acidity is thought to have been caused by the continual eruption of super-volcanoes, releasing vast amounts of carbon dioxide. Stocktrek/Getty Images

Η νέα μελέτη που δημοσιεύεται στην επιθεώρηση Scientific Reports αναφέρει ότι υπεύθυνα για το «Μεγάλο Θανατικό» είναι τα ηφαίστεια που βρίσκονταν εκείνη την εποχή στην Σιβηρία. Οι ερευνητές αναφέρουν ότι την επίμαχη περίοδο υπήρξε ένα μπαράζ κολοσσιαίων εκρήξεων που διήρκεσε δεκάδες ή και εκατοντάδες χιλιάδες έτη. Οι εκρήξεις αυτές προκάλεσαν αλυσιδωτές γεωατμοσφαιρικές αντιδράσεις με αποτέλεσμα να σχηματιστεί ένα παχύ πέπλο από ηφαιστειακή σκόνη, διοξείδιο του άνθρακα, διοξείδιο του θείου, μεθάνιο και πτητικές οργανικές χημικές ουσίες που περιείχαν νικέλιο.

The Siberian Traps were created about 250 million years ago by massive volcanic eruptions. The lava that covered the land formed flat plains as it cooled. Over the millennia, weathering has caused the rock to crack and wear, forming steep mountains. Some rock resists weathering, creating spires of rock. Photo: NASA Earth Observatory

Το πέπλο αυτό σκέπασε για μεγάλο χρονικό διάστημα την Γη μετατρέποντας την σε ένα τόπο τοξικό και άκρως αφιλόξενο στην ζωή. Σύμφωνα με τους ερευνητές η ηφαιστειακή δραστηριότητα στην περιοχή της Σιβηρίας απελευθέρωσε περίπου ένα τρισεκατομμύριο λίτρα λάβας! Έτσι δημιουργήθηκαν και τα περίφημα «Σκαλιά της Σιβηρίας» μιας τεράστια περιοχή ηφαιστειογενών πετρωμάτων που απλώνεται σε έκταση 2 εκατ. τ.χλμ. στον βορρά της Ρωσίας.

Πηγές: Michael R. Rampino, Sedelia Rodriguez, Eva Baransky, Yue Cai. Global nickel anomaly links Siberian Traps eruptions and the latest Permian mass extinction. Scientific Reports, 2017; 7 (1) DOI: 10.1038/s41598-017-12759-9 - http://www.tovima.gr/science/technology-planet/article/?aid=905434

Στον Καζούο Ισιγκούρο το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Kazuo Ishiguro wins the Nobel prize in literature

Η Σουηδική Ακαδημία τον επέλεξε για τα «μεγάλης λογοτεχνικής δύναμης μυθιστορήματά του». Kazuo Ishiguro, winner of the Nobel prize in literature 2017. Photograph: David Levene for the Guardian

Ο γεννημένος στην Ιαπωνία βρετανός συγγραφέας Καζούο Ισιγκούρο τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας 2017 επειδή «αποκάλυψε στα μεγάλης λογοτεχνικής δύναμης μυθιστορήματά του την άβυσσο κάτω από την ψευδαίσθησή μας ότι είμαστε συνδεδεμένοι με τον κόσμο», ανακοίνωσε σήμερα η Σουηδική Ακαδημία που απονέμει το βραβείο αυτό, το οποίο συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο 9 εκατομμυρίων σουηδικών κορωνών (945.000 ευρώ).

In Tokyo, fans of the Japanese writer Haruki Murakami celebrate after they hearing that Japanese-born Kazuo Ishiguro won the Nobel Prize for Literature. The people were gathered at a shrine, with the hope of celebrating Murakami’s winning the prize. Photograph: Kim Kyung-Hoon/Reuters

Η βράβευσή του σηματοδοτεί την επιστροφή σε μια πιο παραδοσιακή ερμηνεία της λογοτεχνίας, καθώς το βραβείο για το 2016 είχε δοθεί στον αμερικανό τραγουδιστή και τραγουδοποιό Μπομπ Ντίλαν

Ο Καζούο Ισιγκούρο γεννήθηκε στο Ναγκασάκι της Ιαπωνίας το 1954, αλλά σε ηλικία πέντε ετών ήρθε με την οικογένειά του στη Βρετανία.

Με το πρώτο του μυθιστόρημα "A pale view of hills" (1982), κέρδισε το βραβείο Ουίνιφρεντ Χόλντμπι.

Το δεύτερο μυθιστόρημά του "An artist of the floating world" (1986), βραβεύτηκε με τα βραβεία Ουίτμπρεντ και Σκάνο ενώ ήταν επίσης υποψήφιο για το βραβείο Booker.

Emma Thompson and Anthony Hopkins in The Remains of the Day (1993). Photograph: Everett Collection/Rex Features

Το 1989, με το "The remains of the day" ("Τα απομεινάρια μιας μέρας") όχι μόνο κέρδισε το βραβείο Booker αλλά έγινε διάσημος σ'όλο τον κόσμο: το βιβλίο του μεταφράστηκε σε 24 γλώσσες, πούλησε 1.000.000 αντίτυπα μόνο στην αγγλική γλώσσα και η ομώνυμη ταινία του Τζέιμς Άιβορι έγινε επίσης παγκόσμια επιτυχία.

Το επόμενο μυθιστόρημά του "The unconsoled" ("Ο απαρηγόρητος"), κυκλοφόρησε το 1995 και τιμήθηκε με το βραβείο Τσέλτενχαμ. Το 1998 χρίστηκε από το γαλλικό κράτος Ιππότης των Τεχνών και των Γραμμάτων. Το μυθιστόρημα "When we were orphans" ("Τότε που ήμασταν ορφανοί") κυκλοφόρησε το 2000 και ήταν και αυτό υποψήφιο για το βραβείο Booker.

Πηγές: http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=905413 - https://www.theguardian.com/books/2017/oct/05/kazuo-ishiguro-wins-the-nobel-prize-in-literature#img-1

Μπορεί ο καθένας να γίνει Βίνσεντ βαν Γκογκ; 'Vincent' AI transforms your rough sketch into a Van Gogh

If you enjoy art but most of your drawings resemble a child's doodles, then you'll be happy to hear that help is at hand – in the form of an artificial intelligence computer. Vincent is the first system with the ability to interpret what a human is drawing, and then complete the piece.

Λέγεται -όχι τυχαία- «Βίνσεντ», καθώς μπορεί να κάνει τον κάθε άνθρωπο να νιώσει σαν το Βίνσεντ βαν Γκογκ. Πρόκειται για ένα νέο σύστημα τεχνητής νοημοσύνης, ικανό να μεταμορφώσει τα απλοϊκά σχεδιάσματα του οποιουδήποτε, σε πίνακες που θυμίζουν τον μεγάλο Ολλανδό ζωγράφο και άλλους διάσημους καλλιτέχνες του 19ου και 20ού αιώνα.

Credit: Cambridge Consultants

Ο «Βίνσεντ», ο οποίος παρουσιάστηκε για πρώτη φορά προ ημερών σε συνέδριο «βαθιάς μάθησης» στο Λονδίνο, δημιουργήθηκε από ερευνητές με επικεφαλής τον Μόντι Μπάρλοου, διευθυντή μηχανικής μάθησης της βρετανικής εταιρείας Cambridge Consultants, σύμφωνα με το «New Scientist». Το σύστημα τεχνητής νοημοσύνης εκπαιδεύθηκε στη ζωγραφική «μελετώντας» μόνο 8.000 πίνακες από την Αναγέννηση έως τον 20ό αιώνα.

“Vincent,” is a breakthrough in machine learning that completes a drawing started with a human sketch. Completed ‘works of art’ combine a users’ sketch with the digested sum of art since the renaissance, as if Van Gogh, Cézanne and Picasso were inside the machine, producing art to order. Credit: Cambridge Consultants

Είναι μοναδικό, επειδή όχι μόνο μπορεί να δημιουργήσει ενδιαφέροντα έργα τέχνης, αλλά επειδή επίσης μπορεί να ανταποκριθεί άμεσα στις ιδιαιτερότητες κάθε ανθρώπου που δοκιμάζει να ζωγραφίσει.

«Υπάρχουν ανησυχίες ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα αρχίσει να αντικαθιστά τους ανθρώπους σε διάφορα πράγματα, αλλά ο «Βίνσεντ» επιτρέπει στους ανθρώπους να συμμετέχουν στις δημιουργικές αποφάσεις της» δήλωσε ο Μπάρλοου.

Ένα προηγούμενο «έξυπνο» σύστημα, το ολλανδικό Pix2Pix, αποπειράθηκε κάτι παρόμοιο, ξεκινώντας από τα σκίτσα ανθρώπων για να τα μετατρέψει σε πίνακα ζωγραφικής, αλλά το τελικό αποτέλεσμα είχε κάτι από ταινία τρόμου. Αντίθετα, οι δημιουργίες του «Βίνσεντ» (ή μάλλον οι συνδημιουργίες του με τους ανθρώπους) θυμίζουν έργα της ιμπρεσιονιστικής ή της εξπρεσιονιστικής περιόδου.

Από τεχνικής πλευράς, ο «Βίνσεντ» βασίζεται σε δύο νευρωνικά δίκτυα μηχανικής μάθησης, τα οποία ανταγωνίζονται μεταξύ τους (generative adversarial network). Το ένα δίκτυο δημιουργεί εικόνες και προσπαθεί να πείσει το δεύτερο για την αξία τους, ενώ το δεύτερο κάνει τις δέουσες διορθώσεις.

Πηγές: www.amna.gr – https://www.cambridgeconsultants.com/vincent

Θεσσαλονίκη, μια πόλη ανθρώπων. Thessaloniki, a City of People – Photographs of the 20th Century

Αγνώστου φωτογράφου. Αρκουδιάρης, Καλαμαριά 1950-55. Συλλογή Άρη Παπατζήκα. Πηγή φωτ.: ΠΕΕΒΕ

«Μέχρι και τη δεκαετία του 1960 πολλοί «αρκουδιάρηδες» τριγυρνούσαν στους δρόμους και τους μαχαλάδες της Θεσσαλονίκης. Άγριος βασανισμός για την άμοιρη αρκούδα (πώς κοιμάται ο γέρος με τη γριά;), επάγγελμα για τους γύφτους, τρόπος διασκέδασης για μικρούς και μεγάλους» (Κείμενο: Περικλής Σφυρίδης).

Αγνώστου φωτογράφου. Η Εγνατία οδός στην κατοχή, 1942. Οικογενειακό αρχείο Τέτας Μακρή. Πηγή φωτ.: ΠΕΕΒΕ

«Η κατοχική Εγνατία (1942) των ολιγάριθμων πεζών και του τραμ, μοιάζει έτοιμη να «αφηγηθεί» τραγικές ιστορίες από την καθημερινή ζωή της πόλης στις γειτονιές πάνω και κάτω από την Καμάρα» (Κείμενο: Γιώργος Αναστασιάδης).

Και τα δύο παραπάνω κείμενα προέρχονται από τις λεζάντες των φωτογραφιών στο λεύκωμα «Θεσσαλονίκη, μια πόλη ανθρώπων – Φωτογραφίες του 20ού αιώνα».

Twentieth century Thessaloniki is presented through 160 rare photographs, mostly black and white, in a new glossy photo album published by the Cultural Society of Entrepreneurs of Northern Greece. Edited by Iraklis Papaioannou and Evdoxia Radi, the album; testament to the people and the everyday life in Greece’s second largest city, will be released on October 10. Titled “Thessaloniki, a City of People – Photographs of the 20th Century” it includes photos gathered from well-known collectors, institutions, museums and photographers -photojournalists. Prominent historians and social scientists explain the significance of the photos included in the album, that depict how everyday life changed over the century in Thessaloniki.

Ένα ακόμη λεύκωμα για την πλέον φωτογραφημένη πόλη της χώρας; θα αναρωτιόταν και ο πλέον καλοπροαίρετος ρέκτης φωτογραφικών και ιστορικών αναφορών και ειδικά στη Θεσσαλονίκη. Υπάρχουν πολλοί, τόσοι που έχουν δικές τους σελίδες σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τόσοι που μπορούν να συμφωνούν, να διαφωνούν, να αρθρώνουν επιχειρήματα. Και τόσοι, που μπορούν να διεκδικούν (και συχνά –γιατί όχι– να πετυχαίνουν) τη διοργάνωση συνεδρίων επιστημονικών για μία μόνο –την πιο παλιά;– φωτογραφία της πόλης.

Γιώργος Κατσάγγελος. Όλυμπος-Νάουσα, 1992. Πηγή φωτ.: ΠΕΕΒΕ

Μόνο που ως τώρα, στην ιδιότυπη αυτή «φωτογραφική» παράσταση πρωταγωνίστρια και κομπάρσοι ήταν η πόλη. Τα κτίρια, τα μνημεία, η ιστορία, τα αποτυπώματα σε αυτή στρατών, πολιτικών, θρησκειών, κατακτητών, επήλυδων και ντόπιων εραστών της, αλλά ποτέ οι ίδιοι οι άνθρωποί της. Ήταν μια παράσταση σκηνικών με πολλά κείμενα, αλλά χωρίς χαρακτήρες…

Άρις Γεωργίου. Πλατεία Μακεδονομάχων, 1977. Πηγή φωτ.: ΠΕΕΒΕ

«Ένα φωτογραφικό αφιέρωμα για τη Θεσσαλονίκη τον 20ό αιώνα συνιστά εγχείρημα-πρόκληση: κατ’ αρχάς αναμετριέται με μια όλο και πυκνότερη βιβλιογραφία, γενική όσο και στοχευμένη σε επιμέρους εποχές ή θέματα. Δεύτερον, με δεδομένο τον απροσμέτρητο αριθμό φωτογραφιών και τις πολλαπλές χρήσεις τους, το πρωτογενές υλικό βρίσκεται χαοτικά διεσπαρμένο και συχνά θαμμένο, παρά την ευσυνείδητη προσπάθεια ιδρυμάτων και συλλεκτών, και την ευδιάκριτη ανατίμηση της εικονικής μνήμης» σημειώνει στο εισαγωγικό του κείμενο με τίτλο «Κάθε φορά καινούργια» ο εκ των επιμελητών της νέας έκδοσης, Ηρακλής Παπαϊωάννου, καλλιτεχνικός διευθυντής του Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, του μόνου κρατικού μουσείου φωτογραφίας της χώρας.

Το φωτογραφικό λεύκωμα «Θεσσαλονίκη, μια πόλη ανθρώπων – Φωτογραφίες του 20ού αιώνα», σε ιδέα-χρηματοδότηση-υλοποίηση της Πολιτιστικής Εταιρείας Επιχειρηματιών Βορείου Ελλάδος, αναλαμβάνει με 160 φωτογραφίες-πολύτιμο υλικό (15 γνωστών συλλεκτών, 16 φορέων, μουσείων και ιδρυμάτων και 19 φωτογράφων- φωτορεπόρτερ) να «ζουμάρει» στους πρωταγωνιστές της πόλης, τους ανθρώπους της και τα βλέμματά τους. Τις φωτογραφίες της έκδοσης σχολιάζουν οι: Γιώργος Αναστασιάδης, Άρις Γεωργίου, Γιάννης Επαμεινώνδας, Γιώργος Μουμουζιάς, Σοφία Νικολαΐδου, Ηρακλής Παπαϊωάννου, Σάκης Σερέφας, Γιώργος Σκαμπαρδώνης και Περικλής Σφυρίδης που αποτυπώνουν με… ελληνικές και αγγλικές λέξεις (ο κατάλογος είναι δίγλωσσος στα αγγλικά και ελληνικά) το «πρόσωπο» της πόλης. Προλογίζει με σύντομο σημείωμά του ο πρόεδρος της Πολιτιστικής Εταιρείας Επιχειρηματιών Βορείου Ελλάδος, Σταύρος Ανδρεάδης.

Αγνώστου φωτογράφου. Δρώμενο ή ταμπλό βιβάν, με κορίτσια ντυμένα αγγέλους, μπροστά σε στρατιώτες του ΕΛΑΣ και αστυνομικούς, 1944. Μουσείο Φωτογραφίας Δήμου Καλαμαριάς «Χρήστος Καλεμκερής». Πηγή φωτ.: ΠΕΕΒΕ

«Το αφιέρωμα αυτό είναι τελικά ένας φόρος τιμής στα βλέμματά τους που μας απευθύνονται, συχνά ανώνυμα όπως αυτά των φωτογράφων τους, χωρίς να μας έχουν συναντήσει, μέσα από την ευάλωτη χάρτινη αθανασία τους […]. Οι φωτογραφίες αυτές, όπως ίσως κάθε τέτοιας ανθολογίας, μοιάζουν με εμφανώς ελλειπτικά καθρεφτίσματα, πολύτιμο εργαλείο για να αγγίξουμε με το βλέμμα τη σάρκα του χρόνου που έφυγε και το μέρος της ζωής μας που βρίσκεται εκεί κρυμμένο. Περπατούμε την πόλη με λειψή γνώση και ίσως αυτό, από μια πλευρά, να είναι αρκετό. Ευτυχώς, θυμόμαστε. Ευτυχώς, επίσης ξεχνάμε. Η φωτογραφία, παραδόξως, συνεργεί πρόθυμα και στα δυο σ’ ένα ιδιόμορφο καρουζέλ όπου περιστρέφονται μνήμες και μορφές» σημειώνει στο οπισθόφυλλο της έκδοσης ο Ηρακλής Παπαϊωάννου.

Αγνώστου φωτογράφου. Παραλία Νέας Κρήνης. Ο ανηφορικός χωματόδρομος στο βάθος οδηγεί στην πλατεία όπου αργότερα άνοιξε το γνωστό κοσμικό κέντρο Ρέμβη, 1935. Αρχείο Ελένης Γραμματικού και εγγονών, Νικολάου Χαλκιά και Ελένης Φατσή. Ιστορικό Αρχείο Προσφυγικού Ελληνισμού. Πηγή φωτ.: ΠΕΕΒΕ

Η επίσημη παρουσίαση του φωτογραφικού λευκώματος θα γίνει την Τρίτη 10 Οκτωβρίου στις 19.00 στο Δημαρχιακό Μέγαρο (Αίθουσα Μανόλη Αναγνωστάκη) με ομιλητές τον Ηρακλή Παπαϊωάννου και τους «εμπλεκόμενους» στην έκδοση: Άρι Γεωργίου (αρχιτέκτονα) και Σάκη Σερέφα (συγγραφέα). Τη συζήτηση θα συντονίσει ο δημοσιογράφος Κώστας Μπλιάτκας.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ (Β. Χαρισοπούλου)

Νόμπελ Χημείας για την ανάπτυξη της κρυοηλεκτρονικής μικροσκοπίας. Nobel prize in chemistry awarded for method to visualise biomolecules

The winners of the Nobel chemistry prize: Jacques Dubochet, Joachim Frank and Richard Henderson. Photograph: NobelPrize.org

Σε τρεις επιστήμονες έδωσε η Σουηδική Βασιλική Ακαδημία Επιστημών το Νόμπελ Χημείας για το 2017, βραβεύοντας τους για την ανάπτυξη της κρυο-ηλεκτρονικής μικροσκοπίας, η οποία απλοποιεί και βελτιώνει την απεικόνιση των βιομορίων.

A screen reveals the images of Jacques Dubochet - from the University of Lausanne, Switzerland, Joachim Frank from Columbia University, USA and Richard Henderson, from the MRC Laboratory of Molecular Biology, Cambridge, in England, who have been awarded the 2017 Nobel Prize in Chemistry, during a press conference, at the Royal Academy of Sciences in Stockholm, Wednesday, Oct. 4, 2017. The Nobel Prize for Chemistry rewards researchers for major advances in studying the infinitesimal bits of material that are the building blocks of life. (Claudio Bresciani/TT News Agency via AP)

Οι επιστήμονες που έλαβαν το βραβείο του ενός εκατομμυρίου δολαρίων είναι ο Ελβετός Ζακ Ντιμποσέ, ο Αμερικανός Γιόακιμ Φρανκ και ο Βρετανός Ρίτσαρντ Χέντερσον.

Surface view (a,c) and cross-section (b,d) of mature (top) and immature (bottom) zika virus, colored radially according to the keys. Source: © Springer Nature

Η κρυο-ηλεκτρονική μικροσκοπία έχει βοηθήσει τους επιστήμονες να καλύψουν αρκετές πρώην κενές σελίδες στην έρευνα, δημιουργώντας εικόνες του οτιδήποτε, από πρωτεΐνες που προκαλούν αντιβιωτικές αντιδράσεις μέχρι την επιφάνεια του ιού Ζίκα. 

«Αυτή η μέθοδος έχει εισάγει τη βιοχημεία σε μία νέα εποχή», αναφέρει η σχετική ανακοίνωση της ακαδημίας, τονίζοντας ότι «οι ερευνητές μπορούν τώρα να παγώσουν τις μεσαίες κινήσεις των βιομορίων και να δουν διαδικασίες που προηγουμένως ήταν αδύνατον να γίνουν ορατές, εξελίξεις αποφασιστικές για τη βασική κατανόηση της χημείας της ζωής και της εξέλιξης των φαρμακευτικών». 

The development of cryo-electron microscopy: The final technical hurdle was overcome in 2013, when a new type of electron detector came into use. Photograph: NobelPrize.org

Συγκεκριμένα, ο Χέντερσον χρησιμοποίησε ένα ηλεκτρονικό μικροσκόπιο για τη δημιουργία μίας τρισδιάστατης εικόνας της πρωτεΐνης σε ατομική ανάλυση, επιδεικνύοντας έτσι τις δυνατότητες της συγκεκριμένης τεχνολογίας.

Το καθοριστικό επιστημονικό βήμα του Χέντερσον εξέλιξε περαιτέρω ο Ντιμποσέ, ο οποίος χρησιμοποίησε παγωμένο νερό για τη διατήρηση του φυσικού σχήματος των βιομορίων.

Ενώ συχνά το βραβείο Νόμπελ Χημείας επισκιάζεται από τη γιγαντιαία αίγλη των σπουδαίων νικητών του Νόμπελ Φυσικής, όπως ο Άλμπερτ Αϊνστάιν, σημαντικοί επιστήμονες έχουν κατακτήσει και το πρώτο, όπως ενδεικτικά οι πρωτοπόροι στον τομέα της ραδιενέργειας, Έρνεστ Ρούθερφορντ και Μαρί Κιουρί. 

Πηγές: https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/2017/press.html - http://www.kathimerini.gr/929234/article/epikairothta/kosmos/gia-thn-anapty3h-ths-kryo-hlektronikhs-mikroskopias-to-nompel-xhmeias-2017

Τάσος Λειβαδίτης, «Δειλινό στη γέφυρα»

Sir Stanley Spencer, The Bridge, 1920

Όμως, γιατί με περιφρονούσαν τόσο; Μήπως και μένα η γέννηση μου δεν ήταν ένα ανεπανόρθωτο γεγονός, με τη μητέρα μου εξαντλημένη μπροστά στη ματαιότητα — και μόνο την ώρα της καταστροφής αποκτάμε τα παλιά μας δικαιώματα στον ουρανό. Κι αν με βλέπετε να στέκομαι συχνά μπρος στον καθρέφτη δεν είναι από φιλαρέσκεια, αλλά πρέπει κάθε τόσο να διορθώνω τη θηλιά που μ' έχουν κρεμάσει... Συλλογιέμαι αλήθεια τις παιδικές αρρώστιες που υποχωρούσαν αφήνοντας έναν κόσμο μεγάλο για τις μικρές κινήσεις μας — και τότε ήταν που μου πέρασε για πρώτη φορά από το μυαλό η σκέψη να δηλητηριάσω τον αντικρινό ωρολογοποιό. Έξαλλου κανείς δε μιλούσε πια για τον ωραίο Ιππόλυτο, είχε χαθεί για πάντα σ' εκείνη την αρχαία τραγωδία. Στο σχολείο βέβαια είχα να πάω από παιδί, κοιμόντουσαν σα μικρές αρραβωνιαστικιές μες στ' άσπρα οι κιμωλίες (πολλές είχαν μείνει οι μισές απ’ τον καημό του χωρισμού). Κι όταν τέλειωσε η επίσκεψη μου στο άσυλο και κατέβηκα τις σκάλες έβρεχε κι εγώ κλαίγοντας άρχισα να τρώω το μικρό κομματάκι κρέας που μου 'χε βάλει κρυφά ο πατέρας στην τσέπη. Έπειτα γύρισα στο δωμάτιο μου, γονάτισα πίσω από τον καναπέ κι έπαιξα με τη Λουκία, τη μικρή πεθαμένη υπηρέτρια των παλιών ωραίων καιρών.

Κι άξαφνα μια μέρα, όπως καθόμουν, αναπήδησα γιατί κατάλαβα πως η ζωή δεν είναι αιώνια, ήταν μάλιστα τόσοι πολλοί οι ηλίθιοι που μου εύχονταν στα γενέθλια μου «χρόνια πολλά», που ξέχασα ολότελα πως μια μέρα θα πεθάνω — κι υστέρα είχα τόσα πράγματα να σκεφτώ: τη νύχτα που ερχόταν, το διάβολο που σώπαινε, την πόρτα που δεν ωφελούσε, όσο για το μυστικό το είχα ράψει καλά στη φόδρα του παλτού μου, για μεγαλύτερη ασφάλεια όμως φώναξα έναν παλαιοπώλη και του πούλησα το παλτό, αλλά και πάλι ήμουν ανήσυχος, «κι αν αυτοί στο τέλος ανακαλύψουν την αλήθεια» σκεφτόμουν, πήγα λοιπόν και πέταξα τα λεφτά στον υπόνομο — από τότε κοιμάμαι ήσυχος.

Μία άλλη φορά — εμένα τότε με μικρό ενοίκιο σ' ένα σπίτι συγγενικό, στο υπόγειο, μια μέρα ανέβηκα τρέχοντας, είχαν επισκέψεις, «με συγχωρείτε, τους λέω, δεν ήθελα να σας ενοχλήσω, αλλά, για το Θεό, δε βλέπετε — είναι αργά για όλα», τρόμαξαν, θέλησαν να με διώξουν, αλλά εγώ πιο γρήγορος έβγαλα τον μπαλτά που έχω πάντα κάτω απ’ το σακάκι μου, τους άνοιξα το κεφάλι και τους έβαλα μέσα ένα κλωνάρι πασχαλιάς.

Ίσως γι' αυτό μιλώ μόνο το βράδυ.

Είναι πράγματι απάνθρωπο να εξαρτάται η ζωή σου από λόγια ή βλέμματα, αλλά εγώ δεν έχω σκοπό να πω ποτέ την αλήθεια, γιατί συχνά τα τραίνα μ' ακολούθησαν ως μέσα στην κάμαρα μου, κι εδώ κυριολεκτώ: μόλις έμπαινα στο δωμάτιο μου φορούσα το κασκέτο του σταθμάρχη κι άναβα τη μακριά μου πίπα για να κρύβουν οι καπνοί τα τόσο συνταρακτικά περιστατικά κι όταν με ρώταγε η σπιτονοικοκυρά «τα είδες;», «το είδα, σου λέω, πέρασε τόσο κοντά μου», «και που πήγε;», «μα θα ήμουν Θεός αν το ήξερα», πράγματα παράξενα θα πείτε, λάθος, είναι απλώς αυτά που λέμε ανεξήγητα ή καθημερινές θλίψεις — με τα πολλά πείστηκα να φύγω για το Ναύπλιο (όπου είχαν αγαπηθεί οι γονείς μου) κι όλα αυτά προς δόξαν του μυστηρίου κι ο χαμένος χρόνος ας πάει να κρεμαστεί κι ας κρεμαστεί μαζί του κι εκείνος που τον έχασε. Κι υστέρα έρχονται και σε ρωτάνε: «σε ποιον έχω την τιμή;», «στο μουνί της αδερφής σου, βρε ηλίθιε — δε βλέπεις;»

Στεκόμουν στη γωνία, ωραίες γυναίκες περνούσαν, ω Θεέ μου, πόσο ωραίες, τις παρακάλεσα, τους έταξα λεφτά, μα τώρα γέρασα και αρνούνται, «είμαι μια μεγαλοφυΐα», τους λέω, αλλά και πάλι αρνούνται, αρνήθηκαν πολλές φορές ώσπου λάλησε ο αλέκτωρ, γύρισα τότε σπίτι μου και πότισα τους πανσέδες που είναι ζωγραφισμένοι στο κάλυμμα του καναπέ — έτσι δε μου ‘λειψαν ποτέ οι κήποι της Εδέμ και κάποτε θα γράψω μια ελεγεία, γιατί θέλω οι μεταγενέστεροι να μάθουν για μένα: ότι αγάπησα τα ορφανά και την ωραία νεότητα.

Θυμάμαι μια μέρα, παιδί, έβρεχε, ένας παράξενος ανθρωπάκος μπήκε στο προαύλιο τού σχολείου, ίσως για να προφυλαχτεί στο υπόστεγο απ’ τη βροχή αλλά όχι, δεν ήταν για τη βροχή, γιατί κρατούσε ομπρέλα — απλώς μπήκε στη μικρή αποθήκη με τα βαλσαμωμένα πουλιά για το μάθημα της ζωολογίας — και κρεμάστηκε. Μιλούσαμε μέρες γι' αυτόν στην τάξη. Ύστερα πέρασαν χρόνια χωρίς να τον θυμηθούμε. Τώρα έρχεται τις νύχτες στον ύπνο μου και με ρωτάει: «πότε θα ξαναπάμε σχολείο;»

Συνήθως μιλάω για πράγματα άγνωστα, γιατί κάποτε βέβαια πρέπει να τα γνωρίσω κι εγώ ή τουλάχιστον να παραδεχτώ αυτά που μου συμβαίνουν, όπως τότε παιδί που οι υπηρέτριες έσκυβαν και κοίταζα με αγωνία τις δαντέλες στις άσπρες κυλόττες τους, και λέω με αγωνία γιατί τα πουλιά περνούσαν χαμηλά κι οι κυνηγοί τα πυροβολούσαν αλύπητα, εξάλλου τι άλλο είναι η ελευθερία απ’ το να υπομένεις τον αβάσταχτο ουρανό, τι άλλο η μεγαλοφυΐα απ’ το να υπόσχεσαι τον κόσμο, κι η μητέρα μου έστρωνε το κρεβάτι με μια κίνηση απαλή σα να τακτοποιούσε ένα μυστήριο (γιατί είναι αργά τώρα και πρέπει να ζήσουμε όπως όπως), αλλά κάθε πρωί εις ανάμνησιν των νεκρών ξανάρχεται η μέρα — θυμάμαι κάποτε σ' ένα γηροκομείο, σχεδόν μου 'ρθαν δάκρυα που οι τζαμαρίες άφηναν το δυνατό φως να κακοποιεί τα γερασμένα πρόσωπα — ώ χαμηλά φώτα των τραίνων, των φτηνών ξενοδοχείων, των απόμερων δρόμων ή των μικρών εκκλησιών στις εξοχές και γενικά εκεί που οι ψυχές πηγαίνουν να λησμονήσουν λίγο, ενώ ένας ζητιάνος κάτω από ένα παράθυρο τραγουδάει βραχνά την εποποιία της ερημιάς.

Εκείνο το πρωί είχα ξυπνήσει ανήσυχος και μελαγχολικός, τριγύριζα λοιπόν στα δωμάτια όταν ανακάλυψα ένα μεγάλο ξυράφι κάτω απ’ το κρεβάτι: ήταν ένα ωραίο απομεινάρι απ’ την εποχή των πρώτων ερώτων μου, αλλά κι οι συμμαθητές μου θα θυμούνται για καιρό την υπέροχη ειλικρίνεια με την οποία έγραφα έξω απ’ τα τετράδια τ' όνομά μου κι αργότερα λησμόνησα τον Τιτανικό κι αγάπησα τις παλιές φωτογραφίες ναυαγισμένες πάνω στον κομό, εξάλλου αναγνωρίζω αμέσως τους ιδιοφυείς καθότι προέρχομαι από οικογένεια πολύ δυστυχισμένη κι ονειρεύτηκα πάντα μια ιστορία, όχι απ’ αυτές που τις ζεις, αλλά από κείνες που πεθαίνεις μαζί τους (και μάλιστα χωρίς να το μάθει κανείς). Θυμάμαι ένα μεσημέρι του καλοκαιριού: η θεία Ρόζα είχε βάλει στο γραμμόφωνο ένα φόξ τρότ κι έπαιζε με το γυμνό γερασμένο στήθος της μπρος στον καθρέφτη, οι υπηρέτες έπαιζαν ντόμινο στην κουζίνα κι εγώ έπαιζα το μεγάλο ρόλο μου κλειδωμένος πάνω στη σοφίτα. Κι αργότερα στο διάδρομο συνάντησα την κυρα-Μάρθα. «Ήταν θέλημα του Κυρίου, είπε. Και τώρα στο έργο μας.»

Φυσικά, από παιδί είχα πάντα τη διαίσθηση ότι ήμουν γεννημένος για κάτι πολύ μεγάλο. Τι ακριβώς; Μάλλον δε θα το μάθω ποτέ. Εκείνον τον καιρό ερχόταν στο σπίτι μας κι ένας νεαρός, αξιωματικός που ερωτοτροπούσε με την Εριέττα. Άλλα ο παππούς ήταν κι αυτός ερωτευμένος μαζί της και για να τους χαλάσει την ονειροπόληση κατέβαινε τα βράδια στον κήπο με το μακρύ νυχτικό. Αργότερα, γερνώντας, η Εριέττα έβγαλε κι εκείνη τρίχες στο σαγόνι όπως ο παππούς. Άλλα κι εγώ με αυτό το τρέξιμο κάθε νύχτα ως την άκρη του κόσμου, το πρωί εξαντλημένος δεν μπορούσα να γράψω ούτε γραμμή — διότι, ειρήσθω εν παρόδω, ήμουν ένας σπουδαίος συγγραφέας. Κι οι θόρυβοι εξακολουθούσαν στο πάνω πάτωμα, ανέβηκα και χτύπησα την πόρτα να τους παρακαλέσω να ησυχάσουν. Μου άνοιξε η θεία Ελένη, χρόνια τώρα πεθαμένη, πιο μέσα κάθονταν η μητέρα κι ο πατέρας, πλάι τους τα τρία μεγαλύτερα αδέλφια, όλοι νεκροί από καιρό. «Μα γιατί δεν κατεβαίνετε κάτω;» τους λέω. Η μητέρα μου άρχισε τότε να μιλάει για κάποια ομορφιά που αδιάκοπα μας διαφεύγει. «Ναι, έτσι όπως τα λέτε είναι, μητέρα», της είπα.

Κι έμεινα ακουμπισμένος στα κάγκελα της γέφυρας μέχρι που νύχτωσε. Κι αυτό, σας παρακαλώ, να το σημειώσετε.

René Magritte, Homesickness, 1940