Θεσσαλονίκη, μια πόλη ανθρώπων. Thessaloniki, a City of People – Photographs of the 20th Century

Αγνώστου φωτογράφου. Αρκουδιάρης, Καλαμαριά 1950-55. Συλλογή Άρη Παπατζήκα. Πηγή φωτ.: ΠΕΕΒΕ

«Μέχρι και τη δεκαετία του 1960 πολλοί «αρκουδιάρηδες» τριγυρνούσαν στους δρόμους και τους μαχαλάδες της Θεσσαλονίκης. Άγριος βασανισμός για την άμοιρη αρκούδα (πώς κοιμάται ο γέρος με τη γριά;), επάγγελμα για τους γύφτους, τρόπος διασκέδασης για μικρούς και μεγάλους» (Κείμενο: Περικλής Σφυρίδης).

Αγνώστου φωτογράφου. Η Εγνατία οδός στην κατοχή, 1942. Οικογενειακό αρχείο Τέτας Μακρή. Πηγή φωτ.: ΠΕΕΒΕ

«Η κατοχική Εγνατία (1942) των ολιγάριθμων πεζών και του τραμ, μοιάζει έτοιμη να «αφηγηθεί» τραγικές ιστορίες από την καθημερινή ζωή της πόλης στις γειτονιές πάνω και κάτω από την Καμάρα» (Κείμενο: Γιώργος Αναστασιάδης).

Και τα δύο παραπάνω κείμενα προέρχονται από τις λεζάντες των φωτογραφιών στο λεύκωμα «Θεσσαλονίκη, μια πόλη ανθρώπων – Φωτογραφίες του 20ού αιώνα».

Twentieth century Thessaloniki is presented through 160 rare photographs, mostly black and white, in a new glossy photo album published by the Cultural Society of Entrepreneurs of Northern Greece. Edited by Iraklis Papaioannou and Evdoxia Radi, the album; testament to the people and the everyday life in Greece’s second largest city, will be released on October 10. Titled “Thessaloniki, a City of People – Photographs of the 20th Century” it includes photos gathered from well-known collectors, institutions, museums and photographers -photojournalists. Prominent historians and social scientists explain the significance of the photos included in the album, that depict how everyday life changed over the century in Thessaloniki.

Ένα ακόμη λεύκωμα για την πλέον φωτογραφημένη πόλη της χώρας; θα αναρωτιόταν και ο πλέον καλοπροαίρετος ρέκτης φωτογραφικών και ιστορικών αναφορών και ειδικά στη Θεσσαλονίκη. Υπάρχουν πολλοί, τόσοι που έχουν δικές τους σελίδες σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τόσοι που μπορούν να συμφωνούν, να διαφωνούν, να αρθρώνουν επιχειρήματα. Και τόσοι, που μπορούν να διεκδικούν (και συχνά –γιατί όχι– να πετυχαίνουν) τη διοργάνωση συνεδρίων επιστημονικών για μία μόνο –την πιο παλιά;– φωτογραφία της πόλης.

Γιώργος Κατσάγγελος. Όλυμπος-Νάουσα, 1992. Πηγή φωτ.: ΠΕΕΒΕ

Μόνο που ως τώρα, στην ιδιότυπη αυτή «φωτογραφική» παράσταση πρωταγωνίστρια και κομπάρσοι ήταν η πόλη. Τα κτίρια, τα μνημεία, η ιστορία, τα αποτυπώματα σε αυτή στρατών, πολιτικών, θρησκειών, κατακτητών, επήλυδων και ντόπιων εραστών της, αλλά ποτέ οι ίδιοι οι άνθρωποί της. Ήταν μια παράσταση σκηνικών με πολλά κείμενα, αλλά χωρίς χαρακτήρες…

Άρις Γεωργίου. Πλατεία Μακεδονομάχων, 1977. Πηγή φωτ.: ΠΕΕΒΕ

«Ένα φωτογραφικό αφιέρωμα για τη Θεσσαλονίκη τον 20ό αιώνα συνιστά εγχείρημα-πρόκληση: κατ’ αρχάς αναμετριέται με μια όλο και πυκνότερη βιβλιογραφία, γενική όσο και στοχευμένη σε επιμέρους εποχές ή θέματα. Δεύτερον, με δεδομένο τον απροσμέτρητο αριθμό φωτογραφιών και τις πολλαπλές χρήσεις τους, το πρωτογενές υλικό βρίσκεται χαοτικά διεσπαρμένο και συχνά θαμμένο, παρά την ευσυνείδητη προσπάθεια ιδρυμάτων και συλλεκτών, και την ευδιάκριτη ανατίμηση της εικονικής μνήμης» σημειώνει στο εισαγωγικό του κείμενο με τίτλο «Κάθε φορά καινούργια» ο εκ των επιμελητών της νέας έκδοσης, Ηρακλής Παπαϊωάννου, καλλιτεχνικός διευθυντής του Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, του μόνου κρατικού μουσείου φωτογραφίας της χώρας.

Το φωτογραφικό λεύκωμα «Θεσσαλονίκη, μια πόλη ανθρώπων – Φωτογραφίες του 20ού αιώνα», σε ιδέα-χρηματοδότηση-υλοποίηση της Πολιτιστικής Εταιρείας Επιχειρηματιών Βορείου Ελλάδος, αναλαμβάνει με 160 φωτογραφίες-πολύτιμο υλικό (15 γνωστών συλλεκτών, 16 φορέων, μουσείων και ιδρυμάτων και 19 φωτογράφων- φωτορεπόρτερ) να «ζουμάρει» στους πρωταγωνιστές της πόλης, τους ανθρώπους της και τα βλέμματά τους. Τις φωτογραφίες της έκδοσης σχολιάζουν οι: Γιώργος Αναστασιάδης, Άρις Γεωργίου, Γιάννης Επαμεινώνδας, Γιώργος Μουμουζιάς, Σοφία Νικολαΐδου, Ηρακλής Παπαϊωάννου, Σάκης Σερέφας, Γιώργος Σκαμπαρδώνης και Περικλής Σφυρίδης που αποτυπώνουν με… ελληνικές και αγγλικές λέξεις (ο κατάλογος είναι δίγλωσσος στα αγγλικά και ελληνικά) το «πρόσωπο» της πόλης. Προλογίζει με σύντομο σημείωμά του ο πρόεδρος της Πολιτιστικής Εταιρείας Επιχειρηματιών Βορείου Ελλάδος, Σταύρος Ανδρεάδης.

Αγνώστου φωτογράφου. Δρώμενο ή ταμπλό βιβάν, με κορίτσια ντυμένα αγγέλους, μπροστά σε στρατιώτες του ΕΛΑΣ και αστυνομικούς, 1944. Μουσείο Φωτογραφίας Δήμου Καλαμαριάς «Χρήστος Καλεμκερής». Πηγή φωτ.: ΠΕΕΒΕ

«Το αφιέρωμα αυτό είναι τελικά ένας φόρος τιμής στα βλέμματά τους που μας απευθύνονται, συχνά ανώνυμα όπως αυτά των φωτογράφων τους, χωρίς να μας έχουν συναντήσει, μέσα από την ευάλωτη χάρτινη αθανασία τους […]. Οι φωτογραφίες αυτές, όπως ίσως κάθε τέτοιας ανθολογίας, μοιάζουν με εμφανώς ελλειπτικά καθρεφτίσματα, πολύτιμο εργαλείο για να αγγίξουμε με το βλέμμα τη σάρκα του χρόνου που έφυγε και το μέρος της ζωής μας που βρίσκεται εκεί κρυμμένο. Περπατούμε την πόλη με λειψή γνώση και ίσως αυτό, από μια πλευρά, να είναι αρκετό. Ευτυχώς, θυμόμαστε. Ευτυχώς, επίσης ξεχνάμε. Η φωτογραφία, παραδόξως, συνεργεί πρόθυμα και στα δυο σ’ ένα ιδιόμορφο καρουζέλ όπου περιστρέφονται μνήμες και μορφές» σημειώνει στο οπισθόφυλλο της έκδοσης ο Ηρακλής Παπαϊωάννου.

Αγνώστου φωτογράφου. Παραλία Νέας Κρήνης. Ο ανηφορικός χωματόδρομος στο βάθος οδηγεί στην πλατεία όπου αργότερα άνοιξε το γνωστό κοσμικό κέντρο Ρέμβη, 1935. Αρχείο Ελένης Γραμματικού και εγγονών, Νικολάου Χαλκιά και Ελένης Φατσή. Ιστορικό Αρχείο Προσφυγικού Ελληνισμού. Πηγή φωτ.: ΠΕΕΒΕ

Η επίσημη παρουσίαση του φωτογραφικού λευκώματος θα γίνει την Τρίτη 10 Οκτωβρίου στις 19.00 στο Δημαρχιακό Μέγαρο (Αίθουσα Μανόλη Αναγνωστάκη) με ομιλητές τον Ηρακλή Παπαϊωάννου και τους «εμπλεκόμενους» στην έκδοση: Άρι Γεωργίου (αρχιτέκτονα) και Σάκη Σερέφα (συγγραφέα). Τη συζήτηση θα συντονίσει ο δημοσιογράφος Κώστας Μπλιάτκας.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ (Β. Χαρισοπούλου)