Ανδρέας Εμπειρίκος, «Αρχάγγελος τον Σεπτέμβριον Βοών μέσα στην πλάσι»

Αρχάγγελος Γαβριήλ. Ρωσική εικόνα 12ου αι. Τα μαλλιά του Αρχαγγέλου φέρουν χρυσοκονδυλιές.

Τις μέρες τις γλυκειές του Σεπτεμβρίου, όταν δεν έχει ακόμη βρέξει και είναι το άκουσμα των ήχων πιο αραιό και η γεύσις των ωρών και από του θέρους πιο πυκνή, όταν στους κήπους σκάνε τα ρόδια, και πάλλονται υψιτενείς οι στήμονες των λουλουδιών, και σφύζουν στις πορφύρες των φλεγόμενοι οι ιβίσκοι, όλοι σαν υπερβέβαιοι γαμβροί που στων νυμφών κτυπούν τις θύρες, τότε, σαν νά’ναι πάντα καλοκαίρι (γιατί όποια και αν είναι η εποχή, ο πόθος είναι πάντα θέρος) αναγαλλιάζουν οι ψυχές, και ο Έρωτας, ο πιο ξανθός αρχάγγελος του Παραδείσου, βοά και λέγει στο κάθε που άγγιξε κορμί:

Τα ρούχα πέτα, γδύσου

Τίποτε μη φοβάσαι.

Έαρ, χειμώνα, θέρος −

όπου και αν είσαι −

είναι η ρομφαία μου μαζί σου.

Ουίλιαμ Γκλάκενς, Γυμνό με το Μήλο, 1910

Από το έργο «Oκτάνα», εκδ. Ίκαρος 1980.

Αίγυπτος: Ανακάλυψαν άγαλμα Σφίγγας από την εποχή των Πτολεμαίων. Ptolemaic period sphinx statue discovered at Egyptian temple

Μια σπουδαία αρχαιολογική ανακάλυψη έγινε χτες στην Αίγυπτο, καθώς, μάλλον τυχαία, βρέθηκε ένα άγαλμα σφίγγας στο Ασουάν. An Egyptian archaeological mission discovered a sandstone sphinx statue while reducing groundwater in the Temple of Kom Ombo. Photo by Egyptian Ministry of Antiquities/EPA

Η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως κατά τη διάρκεια εργασιών για την άντληση υδάτων από ναό στην πόλη του Ασουάν της Αιγύπτου, ένα άγαλμα Σφίγγας από ψαμμόλιθο, το οποίο εκτιμάται πως χρονολογείται από την ελληνιστική περίοδο των Πτολεμαίων σύμφωνα με ανακοίνωση του Υπουργείου αρχαιοτήτων της Αιγύπτου

Το υπουργείο Αρχαιοτήτων ανακοίνωσε ότι το άγαλμα του μυθικού αυτού τέρατος, με κεφάλι ανθρώπου και σώμα λιονταριού, είναι κατασκευασμένο από ψαμμόλιθο, έχει ύψος 38 εκατοστά και διάμετρο 28 εκατοστά, ενώ δύο ανάγλυφα από ψαμμόλιθο του βασιλιά Πτολεμαίου του Ε΄βρέθηκαν επίσης πρόσφατα μέσα στον ίδιο ναό.

The latest discovery of a statue with a lion’s body and a human head, in the Temple of Kom Ombo. (Egyptian Ministry of Antiquities/AP)

Το άγαλμα χρονολογείται από την ελληνιστική περίοδο και τη δυναστεία των Πτολεμαίων, που κυβέρνησαν την Αίγυπτο από το 305 π.Χ. μέχρι το 30 π.Χ. και την ρωμαϊκή κατάκτηση της Αιγύπτου. Η δυναστεία των Πτολεμαίων, που ιδρύθηκε από τον ομώνυμο στρατηγό του Μεγάλου Αλεξάνδρου, κυβέρνησε την Αίγυπτο επί περίπου τρεις αιώνες. Τελευταίο μέλος της δυναστείας ήταν η Κλεοπάτρα

Ο γενικός διευθυντής του τμήματος αρχαιοτήτων του Ασουάν, ο Άμπντουλ Μονέιμ Σαϊντ, δήλωσε ότι οι επιστήμονες θα χρειαστούν περαιτέρω μελέτες στη Σφίγγα για να αποσπάσουν περισσότερες πληροφορίες για την προέλευσή της.

Η Σφίγγα αντιπροσώπευε την βασιλική εξουσία στη φαραωνική Αίγυπτο συνδυάζοντας την σωματική δύναμη ενός λιονταριού με την ανθρώπινη εξουσία ενός βασιλιά. Η διασημότερη είναι η Μεγάλη Σφίγγα της Γκίζας.

Πηγές: https://www.upi.com/Ptolemaic-period-sphinx-statue-discovered-at-Egyptian-temple/3381537132329/ - http://www.tovima.gr/2018/09/17/culture/aigyptos-anakalypsan-agalma-sfiggas-apo-tin-epoxi-ton-ptolemaion/

21 μαθήματα για τον 21ο αιώνα. 21 Lessons for the 21st Century

Γιουβάλ Νώε Χαράρι: Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να υποσκάψει τη δημοκρατία. Faces of the future … the 2015 film Ex Machina. Photograph: REX

Η τεχνολογία, ιδίως οι δύο αιχμές της, η τεχνητή νοημοσύνη και η βιοτεχνολογία, μπορούν να διαβρώσουν τα θεμέλια της δημοκρατίας και να υποσκάψουν την ελευθερία και την ισότητα, ευνοώντας τη συγκέντρωση δύναμης στα χέρια μιας μικρής ελίτ, η οποία θα μπορούσε να εξελιχθεί σε μια σύγχρονη τυραννία, μια ψηφιακή δικτατορία.

His two books Sapiens and Homo Deus have sold 12 million copies. His next book, 21 Lessons for 21^st Century be launched on 30 August 2018.

Αυτό προειδοποιεί ο διάσημος ισραηλινός ιστορικός Γουβάλ Νώε Χαράρι, συγγραφέας των μπεστ-σέλερ (και στη χώρα μας) «Sapiens» και «Homo Deus», στο νέο βιβλίο του «21 μαθήματα για τον 21ο αιώνα», το οποίο μόλις κυκλοφόρησε.

Ο Χαράρι θυμίζει ότι δεν υπάρχει τίποτε αναπόφευκτο και μη αναστρέψιμο στις σημερινές δημοκρατίες, οι οποίες, παρά τις επιτυχίες τους, αποτελούν ένα «ανοιγοκλείσιμο» του ματιού στον μακρύ ιστορικό χρόνο. Οι μοναρχίες, οι ολιγαρχίες και άλλες μορφές αυταρχικής διακυβέρνησης έχουν υπάρξει για πολύ περισσότερο καιρό -και συνεχίζουν να υπάρχουν σήμερα σε ουκ ολίγες χώρες.

Τα ιδανικά της ελευθερίας και της ισότητας είναι πολύ πιο ευάλωτα από ό,τι νομίζουμε, συνεπώς υπάρχει κίνδυνος να αποδειχθούν εφήμερα, κυρίως λόγω των νέων τεχνολογιών. Ήδη, όπως λέει, στη δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα η φιλελεύθερη δημοκρατία φαίνεται να χάνει σταδιακά την αξιοπιστία της, καθώς «στριμώχνεται» το μεγάλο στήριγμά της, η μεσαία τάξη, ενώ παράλληλα σε αρκετές χώρες ο πολιτικός λόγος γίνεται ολοένα πιο διχαστικός, δημαγωγικός και αυταρχικός.

Εν μέρει αυτό οφείλεται στο ότι αλλάζει πλέον η τεχνολογία που έως τώρα στήριζε τη δημοκρατία. Οι νέες τεχνολογίες, όπως η τεχνητή νοημοσύνη και η βιοτεχνολογία, ευνοούν πια αντιδημοκρατικές επιλογές. Οι δύο αυτές τεχνολογίες από κοινού θα προκαλέσουν άνευ προηγουμένου αναστατώσεις στην ανθρώπινη κοινωνία, σε σημείο που η δημοκρατία και η ελεύθερη αγορά μπορεί να χάσουν το νόημά τους.

Evolutionary psychology … Yuval Noah Harari. Photograph: Olivier Middendorp

Σύμφωνα με τον Χαράρι, ο μέσος άνθρωπος αισθάνεται ολοένα λιγότερο -αντίθετα με το παρελθόν- ότι αποτελεί «τον ήρωα του μέλλοντος». Εν έτει 2018, κατακλύζεται πια από όρους (μηχανική μάθηση, γενετική μηχανική, blockchain κ.α.), που αισθάνεται ότι κατά βάση δεν τον αφορούν.

Στον 20ό αιώνα οι μάζες εξεγέρθηκαν ενάντια στην εκμετάλλευση, ενώ σήμερα αισθάνονται μάλλον άσχετες με ό,τι συμβαίνει γύρω τους. Οι λαϊκίστικες εξεγέρσεις του 21ου αιώνα ίσως γίνουν ενάντια όχι σε μια οικονομική ελίτ που εκμεταλλεύεται τους ανθρώπους, αλλά σε μια ελίτ που δεν τους χρειάζεται πια (π.χ. χάρη στα ρομπότ).

Οι τεχνολογικές επαναστάσεις της πληροφορικής και της βιοτεχνολογίας που συνεχώς κερδίζουν έδαφος, χωρίς καν οι πολίτες να το συνειδητοποιούν, σε λίγες δεκαετίες θα φέρουν αντιμέτωπη την ανθρωπότητα με τις δυσκολότερες δοκιμασίες που έχει ποτέ αντιμετωπίσει, όπως εκτιμά ο ισραηλινός ιστορικός.

Υποσχόμενη παλαιότερα ένα μεγαλύτερο κομμάτι της πίτας στους πάντες, η φιλελεύθερη δημοκρατία συμφιλίωσε το προλεταριάτο με την αστική τάξη, τους πιστούς με τους άθεους, τους γηγενείς με τους μετανάστες, τους Ευρωπαίους με τους Ασιάτες. Όμως, αυτή τη φορά τα μηχανήματα με τεχνητή νοημοσύνη απειλούν για τα καλά τις θέσεις εργασίας των ανθρώπων και η συμφιλίωση κάποια στιγμή μπορεί να καταστεί ανέφικτη πια.

Για λίγες ακόμη δεκαετίες οι άνθρωποι θα έχουν το πάνω χέρι, αλλά είναι θέμα χρόνου οι έξυπνες μηχανές να κάνουν σχεδόν τα πάντα καλύτερα από εμάς. Ήδη από τώρα, που οι άνθρωποι συνεργάζονται με τους υπολογιστές, είναι ολοένα πιο δύσκολο να βρουν δουλειά οι ανειδίκευτοι, ενώ η απασχόληση γίνεται δυνατή σε ολοένα χαμηλότερους μισθούς.

Οι μηχανές με νοημοσύνη έχουν κιόλας δύο πλεονεκτήματα έναντι των ανθρώπων: συνδεσιμότητα και δυνατότητα εύκολης αναβάθμισης των δυνατοτήτων τους. Αν π.χ. βρεθεί μια νέα ασθένεια ή ένα νέο φάρμακο, δεν είναι δυνατό να ενημερωθούν άμεσα οι άνθρωποι γιατροί όλου του κόσμου. Αλλά οι απανταχού έξυπνες μηχανές-γιατροί μπορούν να ενημερωθούν σε κλάσματα του δευτερολέπτου και, επιπλέον, να επικοινωνούν μεταξύ τους διαδικτυακά για να αξιολογούν ένα νέο ιατρικό περιστατικό.

Μια νέα «άχρηστη» τάξη

‘Sophia’ an artificially intelligent human-like robot developed by Hong Kong-based humanoid robotics company Hanson Robotics. Photo: Fabrice Coffrini/ AFP/ Getty

Όσο κι αν οι άνθρωποι πασχίζουν να εκπαιδεύονται δια βίου για να μη μείνουν πίσω και όσο κι αν «εφευρίσκουν» ξανά τον εαυτό τους, δύσκολα θα ανταγωνισθούν τις έξυπνες μηχανές στο μέλλον. Έως το 2050 μια νέα «άχρηστη τάξη», ένα νέου τύπου προλεταριάτο, μπορεί να έχει αναδυθεί, αν μη τι άλλο επειδή πολλοί άνθρωποι θα έχουν εγκαταλείψει κάθε νοητική προσπάθεια να μαθαίνουν νέες δεξιότητες για να βρίσκουν δουλειά.

Το δεύτερο μεγάλο πρόβλημα είναι ότι οι ίδιες τεχνολογίες που μπορούν να καταστήσουν οικονομικά περιττούς δισεκατομμύρια ανθρώπους, κάνουν πιο εύκολη την παρακολούθηση και τον έλεγχο των ανθρώπων, ανοίγοντας έτσι το δρόμο για τις ψηφιακές διδακτορίες. Με άλλα λόγια, κατά τον Χαράρι, καθώς πολλοί άνθρωποι χάνουν την οικονομική αξία τους, θα χάνουν παράλληλα και την πολιτική δύναμή τους.

Η τεχνητή νοημοσύνη είναι ένα εργαλείο και ένα όπλο αλλιώτικο και πιο ισχυρό από κάθε άλλο έως τώρα. Σχεδόν σίγουρα θα επιτρέψει στους ήδη ισχυρούς να γίνουν πολύ πιο ισχυροί. Ο πραγματικός κίνδυνος δεν είναι να εξεγερθεί η τεχνητή νοημοσύνη ενάντια στους ανθρώπους, αλλά να υπακούει πάντα τους ανθρώπους αφέντες της, κάνοντάς τους πολύ πιο δυνατούς.

Ήδη, όπως λέει ο Χαράρι, στον κόσμο της υψηλής τεχνολογίας δεν υπάρχει -παρά τα φαινόμενα- τίποτε ιδιαίτερα δημοκρατικό. Η παρακολούθηση συμβαδίζει με την ελευθερία, η χειραγώγηση και ο καμουφλαρισμένος έλεγχος με τις νέες μορφές συμμετοχικότητας.

Αν και ισραηλινός, ο Χαράρι επισημαίνει ότι το Ισραήλ αποτελεί χώρα ηγέτη στο πεδίο της ψηφιακής παρακολούθησης και έχει δημιουργήσει στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη το πρωτότυπο ενός καθεστώτος καθολικής παρακολούθησης. Οποτεδήποτε οι Παλαιστίνιοι κάνουν ένα τηλεφώνημα ή μια ανάρτηση στο Facebook, κάποιο ισραηλινό μικρόφωνο, κάμερα, drone ή κατασκοπευτικό λογισμικό τούς παρακολουθεί και μετά ένας αλγόριθμος αναλύει τα στοιχεία, βοηθώντας τις ισραηλινές αρχές να εντοπίζουν έγκαιρα -και να ‘εξουδετερώνουν’ (βλ. σκοτώνουν)- όποιον θεωρούν μεγαλύτερη απειλή.

Ουκ ολίγες χώρες στον κόσμο, μεταξύ των οποίων αρκετές δημοκρατίες, βαδίζουν στον ίδιο δρόμο της εκτεταμένης ψηφιακής-ηλεκτρονικής παρακολούθησης των πάντων. Όπως λέει ο Χαράρι, αυτό που σήμερα βιώνουν οι Παλαιστίνιοι, μπορεί να συνιστά απλώς μια πρόγευση αυτού που τελικά θα βιώσουν δισεκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον πλανήτη.

Η σύγκρουση ανάμεσα στη δημοκρατία και στη δικτατορία στην πραγματικότητα δεν είναι μια σύγκρουση ανάμεσα σε δύο διαφορετικά ηθικά συστήματα αλλά δύο διαφορετικά συστήματα επεξεργασίας δεδομένων. Η δημοκρατία κατανέμει ευρύτερα τις πληροφορίες και την επεξεργασία τους, άρα τις αποφάσεις και τις εξουσίες, ενώ η διδακτορία τις συγκεντρώνει σε λίγα χέρια. Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί κάλλιστα να γείρει τη ζυγαριά προς τη δεύτερη, παρόλο που επιφανειακά θα παραμείνει η δημοκρατική πρόσοψη των ελεύθερων εκλογών ή των ελεύθερων καταναλωτικών και άλλων επιλογών (σε όσες χώρες υπάρχουν ήδη αυτές οι ελευθερίες…).

Στον 20ό αιώνα η τεχνολογία είχε λιγότερες δυνατότητες, πράγμα που ευνοούσε τη δημοκρατία. Κανείς και κανένα μηχάνημα δεν είχε την ικανότητα να επεξεργασθεί όλες τις διαθέσιμες πληροφορίες γρήγορα και σωστά. Γι’ αυτό, άλλωστε, η Σοβιετική Ένωση με τον κεντρικό προγραμματισμό της υστερούσε οικονομικά και έπαιρνε χειρότερες αποφάσεις σε σχέση με τη Δύση που βασιζόταν στην αποκεντρωμένη ελεύθερη οικονομία.

Έξυπνη τεχνολογία για δικτατορίες

Meltdown: we face calamities that will reshape the planet. MIKE CATHRO

Όμως στον 21ο αιώνα η τεχνητή νοημοσύνη με τις πολύ μεγαλύτερες δυνατότητες αρχίζει να γέρνει το εκκρεμές προς την πλευρά της δικτατορίας. Ένα κράτος μπορεί πλέον πιο εύκολα να είναι μοντέρνο, παραγωγικό και αυταρχικό, καθώς τεράστιοι όγκοι δεδομένων είναι δυνατό να υποστούν επεξεργασία κεντρικά. Όσα περισσότερα στοιχεία έχει ένας αλγόριθμος στη διάθεσή του, τόσο καλύτερα δουλεύει. Έτσι, τα συγκεντρωτικά συστήματα ίσως αποδειχθούν τελικά πιο αποδοτικά από τα αποκεντρωμένα.

Μια αυταρχική κυβέρνηση π.χ. που θα διατάξει τους πολίτες της να δώσουν δείγματα DNA και άλλα προσωπικά ιατρικά δεδομένα σε μια κεντρική βάση δεδομένων, θα έχει τεράστιο πλεονέκτημα έναντι άλλων χωρών που διαφυλάσσουν τα προσωπικά δεδομένα των πολιτών τους.

Παράλληλα, χάρη στη νέα τεχνολογία θα ενταθούν οι προσπάθειες να επηρεασθούν τα συναισθήματα και οι προτιμήσεις των ψηφοφόρων. Έτσι, η δημοκρατία θα μεταλλαχθεί σε ένα «κουκλοθέατρο», όπου κάποιες ελίτ αφανώς θα έχουν την τεχνολογική δυνατότητα να χειραγωγούν τους πολίτες-ψηφοφόρους, π.χ. χάρη σε εντεταλμένες ορδές από ρομπότ λογισμικού (bots), που θα περιφέρονται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να «πουλήσουν» μια ιδεολογία, έναν πολιτικό ή μία ψευδή είδηση. Ήδη έχουμε πάρει μια πρόγευση περί αυτού.

Stan Grant talks to historian Yuval Noah Harari about his new book ’21 Lessons for the 21st Century’.

Ασφαλώς ορισμένες νέες τεχνολογίες, όπως το blockchain (η βάση των κρυπτονομισμάτων), ευνοούν την αποκέντρωση των πληροφοριών, των διαδικασιών και των εξουσιών, αλλά είναι αβέβαιο κατά πόσο όντως θα αντισταθμίσουν τη συγκεντρωτική τάση της τεχνολογίας. Ο Χαράρι θυμίζει ότι και το Ίντερνετ αρχικά είχε εξυμνηθεί ως ελευθεριακή πανάκεια, αλλά σήμερα περισσότερο στηρίζει την συγκεντρωτική εξουσία, παρά απελευθερώνει τους ανθρώπους.

Ακόμη κι αν κάποιες κοινωνίες παραμείνουν επιφανειακά δημοκρατικές, οι ολοένα αποτελεσματικότεροι αλγόριθμοι που θα «τρυπώσουν» παντού, θα μεταφέρουν ολοένα περισσότερη εξουσία από τους μεμονωμένους ανθρώπους στις δικτυωμένες έξυπνες μηχανές, ιδίως όταν επεκταθεί το Διαδίκτυο των Πραγμάτων.

Μάλιστα, πιθανότατα οι περισσότεροι άνθρωποι πρόθυμα θα παραδώσουν στους αλγόριθμους ολοένα μεγαλύτερη εξουσία πάνω στις ζωές τους, όταν πια έχουν πεισθεί από προσωπική εμπειρία ότι μπορούν να εμπιστευθούν την τεχνητή νοημοσύνη περισσότερο από την ανθρώπινη. Αν π.χ. τα αυτόνομα οχήματα στους δρόμους κάνουν λιγότερα ατυχήματα από τους ανθρώπους οδηγούς ή αν οι υπολογιστές κάνουν ταχύτερες και ακριβέστερες ιατρικές διαγνώσεις.

Ήδη χρειάσθηκαν μόνο δύο δεκαετίες, θυμίζει ο Χαράρι, ώστε δισεκατομμύρια άνθρωποι να εμπιστεύονται τον αλγόριθμο αναζήτησης της Google για να βρίσκουν αξιόπιστες πληροφορίες ή για να τους καθοδηγεί τυφλά σε μια πόλη προκειμένου να φθάσουν στον προορισμό τους.

Το κεντρικό δόγμα της δημοκρατίας και του καπιταλισμού της ελεύθερης αγοράς είναι ότι στο επίκεντρο βρίσκεται το αυτόνομο άτομο με τις ελεύθερες επιλογές του που παίρνει αποφάσεις. Αλλά η τεχνητή νοημοσύνη έρχεται να υποσκάψει αυτό ακριβώς το δόγμα, διεκδικώντας αυτή το δικαίωμα να παίρνει για λογαριασμό των ανθρώπων καλύτερες αποφάσεις για την υγεία τους, τη μόρφωσή τους, την ασφάλειά τους, την εργασία τους, ακόμη και για την ανεύρεση συντρόφου. Κάπως έτσι, προειδοποιεί ο Χαράρι, ίσως φθάσει μια στιγμή που οι ελεύθερες εκλογές και οι ελεύθερες αγορές θα χάσουν πια το νόημά τους…

Τι μπορεί να γίνει; Μεταξύ άλλων, προτείνει να δοθεί προτεραιότητα στην κατανόηση του τρόπου που λειτουργεί ο ανθρώπινος νους και η συνείδηση, ώστε να καλλιεργηθεί η σοφία και η συμπόνια, ενώ παράλληλα να δοθεί σκληρή πολιτική μάχη για να τεθεί υπό κοινωνικό έλεγχο η κατοχή και κυκλοφορία των δεδομένων.

Πηγές: https://www.theguardian.com/books/2018/aug/15/21-lessons-for-the-21st-century-by-yuval-noah-harari-review - http://www.amna.gr/home/article/292576/Gioubal-Noe-Charari-I-techniti-noimosuni-mporei-na-uposkapsei-ti-dimokratia

Ιπτάμενο ρομπότ μιμείται τον τρόπο που πετούν τα έντομα. Novel flying robot mimics rapid insect flight

Οι μανούβρες που έκανε το ρομπότ στις δοκιμές του παρέπεμπαν σε αυτές που έχουν παρατηρηθεί σε φρουτόμυγες, και το ρομπότ μάλιστα ήταν σε θέση να δείξει και το πώς τα έντομα πραγματοποιούν κάποιους ιδιαίτερα δύσκολους ελιγμούς. A novel insect-inspired flying robot, developed by TU Delft researchers from the Micro Air Vehicle Laboratory (MAVLab), has been presented in Science (14 September 2018). Experiments with this first autonomous, free-flying and agile flapping-wing robot – carried out in collaboration with Wageningen University & Research – improved our understanding of how fruit flies control aggressive escape manoeuvres. Apart from its further potential in insect flight research, the robot’s exceptional flight qualities open up new drone applications. DelFly Nimble in stationary (hovering) flight. Credit: Henri Werij, TU Delft

Εμπνευσμένο από κάποια ήδη εντόμων είναι ένα ιπτάμενο ρομπότ που ανέπτυξαν ερευνητές του Micro Air Vehicle Laboratory του TU Delft στην Ολλανδία.

DelFly Nimble in forward flight. Credit: Matej Karasek, TU Delft (CC BY-SA 4.0)

Σύμφωνα με τους δημιουργούς του, πειράματα με το πρώτο αυτόνομο, ελεύθερης πτήσης και ταχέος χτυπήματος των φτερών ρομπότ -που πραγματοποιήθηκαν σε συνεργασία με το Wageningen University & Research- έχουν βελτιώσει κατά πολύ το επίπεδο της γνώσης σχετικά με το πώς οι φρουτόμυγες μπορούν να πραγματοποιούν ιδιαίτερα απότομους και «επιθετικούς» ελιγμούς αποφυγής, ανοίγοντας τον δρόμο για νέες εφαρμογές ρομποτικών, μη επανδρωμένων αεροσκαφών.

Αρκετά ιπτάμενα πλάσματα μπορούν να χρησιμοποιούν το χτύπημα των φτερών τους τόσο για να αποκτούν την απαιτούμενη ισχύ για πτήση, όσο και για να ελέγχουν την πτήση τους. Με αυτό τον τρόπο μικρά έντομα μπορούν να πετούν κοντά σε λουλούδια, αιωρούμενα, αλλά ταυτόχρονα να απομακρύνονται γρήγορα για να διαφύγουν πιθανούς κινδύνους.

DelFly Nimble (left) performs rapid turns that closely resemble those of fruit flies when we try to swat them (right). Credit: TU Delft (CC BY-SA 4.0)

Η ιδιότητα αυτή ανέκαθεν παρουσίαζε έντονο ενδιαφέρον για επιστήμονες, αλλά και μηχανικούς ρομποτικής. Σε αυτό το πλαίσιο, οι ερευνητές του TU Delft ανέπτυξαν ένα τέτοιο ιπτάμενο ρομπότ, το οποίο συνδυάζει υψηλές επιδόσεις, αλλά και απλό και εύκολο στην παραγωγή σχέδιο. Τα φτερά του χτυπούν 17 φορές ανά δευτερόλεπτο, και μπορούν τόσο να το ανυψώνουν στον αέρα, όσο και να καθοδηγούν την πτήση του, μέσω μικρών αλλαγών στην κίνηση των φτερών. Εμπνευσμένοι από τις φρουτόμυγες, οι μηχανισμοί ελέγχου του ρομπότ έχουν αποδειχτεί ιδιαιτέρως αποτελεσματικοί, επιτρέποντας τόσο δυνατότητες αιώρησης όσο και υψηλές επιδόσεις ως προς την ευελιξία και την ταχύτητα.

«Το ρομπότ έχει κορυφαία ταχύτητα 25 χλμ/ ώρα και μπορεί να πραγματοποιεί και επιθετικούς ελιγμούς, όπως περιστροφές 360 μοιρών» λέει ο Ματέι Κάρασεκ, πρώτος συντάκτης της μελέτης και βασικός σχεδιαστής του ρομπότ. «Επιπλέον, το ανοίγματος φτερών 33 εκατοστών και 29 γραμμαρίων ρομπότ έχει, για το μέγεθός του, έξοχη αποδοτικότητα από άποψης ενέργειας, καθώς μπορεί να αιωρείται 5 λεπτά, ή να πετάξει ένα χλμ με πλήρως φορτισμένη μπαταρία».

The DelFly Nimble is a novel flapping wing robot with exceptional flight characteristics, developed at TU Delft. Thanks to its nimble flight capabilities it is even able to mimic rapid maneuvers as performed by insects. Together with the Experimental Zoology Group at Wageningen UR, we studied these maneuvers in a systematic way, giving new insights into insect flight.

Οι μανούβρες που έκανε το ρομπότ στις δοκιμές του παρέπεμπαν σε αυτές που έχουν παρατηρηθεί σε φρουτόμυγες, και το ρομπότ μάλιστα ήταν σε θέση να δείξει και το πώς τα έντομα πραγματοποιούν κάποιους ιδιαίτερα δύσκολους ελιγμούς. Όσον αφορά στις πρακτικές εφαρμογές, είναι εμφανώς πάρα πολλές, καθώς τα ρομπότ αυτού του τύπου είναι ελαφρά, ασφαλή για τους ανθρώπους και πιο αποδοτικά σε σχέση με τα «παραδοσιακά» σχέδια drones, ειδικά σε μικρότερες κλίμακες.

Πηγές: https://www.tudelft.nl/index.php?id=42977&L=1 - http://science.sciencemag.org/content/361/6407/1089 - https://www.naftemporiki.gr/story/1391702/iptameno-rompot-mimeitai-ton-tropo-pou-petoun-ta-entoma

Τα νήπια προτιμούν τους νικητές. Toddlers prefer those who win but not when they win by force

Otto Dix, Nelly avec ses jouets, 1925. Μόνο όταν δεν χρησιμοποιούν αθέμιτα μέσα για να φθάσουν στον στόχο τους, σύμφωνα με μελέτη σε παιδάκια 21-31 μηνών. By the age of 18 months, toddlers prefer individuals others yield to, researchers say. The study suggests this preference may be rooted deep in human nature and may have evolved because being close to those in power provides people with better access to resources, territory and mates.

Μόλις που έχουν μάθει να περπατάνε και να μιλάνε. Μόλις που έχουν αρχίσει να αναπτύσσουν κοινωνικές σχέσεις με άλλα συνομήλικά τους παιδιά. Και όμως, αυτά τα μικροσκοπικά νήπια «ζυγίζουν» στοιχεία του κοινωνικού στάτους των ανθρώπων γύρω τους προκειμένου να αποφασίσουν ποια άτομα προτιμούν να συναναστρέφονται και ποια όχι. Αυτό ανακάλυψαν ερευνητές του Πανεπιστημίου του Άαρχους στη Δανία και του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Ιρβάιν μέσα από μελέτη τους σε νήπια ηλικίας 21-31 μηνών.

Κατανόηση της υπεροχής από τους εννέα μήνες ζωής

Previous research has shown that babies in the first year of life understand that certain individuals tend to win in social conflicts — such as individuals that are physically larger, or that come from larger social groups. Rick Lowe/Getty Images

Προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει ότι ακόμα και μωρά ηλικίας εννέα μηνών μπορούν να κατανοήσουν ποιος θα νικήσει σε μια… μάχη μεταξύ «Δαβίδ και Γολιάθ». Όταν στο πλαίσιο μελέτης τα μωρά έβλεπαν δύο άτομα τα οποία έκλειναν το ένα τον δρόμο του άλλου, αυτόματα κατέληγαν στο συμπέρασμα ότι το πιο μεγαλόσωμο άτομο θα νικήσει το πιο μικρόσωμο. Η μελέτη είχε διεξαχθεί από τη Λότε Τόμσεν, καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Όσλο και αναπληρώτρια καθηγήτρια στη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Άαρχους, και τους συνεργάτες της.

Τώρα οι ερευνητές πήγαν ένα βήμα πιο πέρα, αποδεικνύοντας ότι τα νήπια προτιμούν και τα ίδια να έχουν σχέσεις με τους νικητές και όχι με τους ηττημένους, όπως ανέφεραν σε δημοσίευσή τους στην επιθεώρηση «Nature Human Behavior». «Ο τρόπος που κάποιος συμπεριφέρεται όταν υπάρχει μια «σύγκρουση συμφερόντων» αποκαλύπτει πολλά σχετικά με το κοινωνικό στάτους του» ανέφερε η Άσλεϊ Τόμας από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Ιρβάιν, η οποία ήταν και η κύρια συγγραφέας της νέας μελέτης, και προσέθεσε: «Σε όλα τα κοινωνικά είδη ζώων, εκείνα που έχουν χαμηλότερο κοινωνικό στάτους υποτάσσονται σε εκείνα που βρίσκονται πιο ψηλά στην ιεραρχία. Θελήσαμε λοιπόν να εξερευνήσουμε αν τα μικρά παιδιά κρίνουν με διαφορετικό τρόπο τα άτομα με υψηλό και τα άτομα με χαμηλό στάτους».

Το πείραμα της… μαριονέτας

Στο πλαίσιο αυτής της «εξερεύνησης» οι επιστήμονες έβαλαν δύο μαριονέτες να προσπαθούν να διασχίσουν μια σκηνή προχωρώντας σε αντίθετες κατευθύνσεις. Όταν οι μαριονέτες συναντιούνταν στο κέντρο της σκηνής, έκλειναν η μία τον δρόμο της άλλης. Τότε η μία από τις δύο μαριονέτες υποχωρούσε, έκανε στο πλάι, και άφηνε την άλλη μαριονέτα να συνεχίσει τον δρόμο της και να διασχίσει τη σκηνή. Όλο αυτό το «δρώμενο» το παρακολουθούσαν τα νήπια. Όπως φάνηκε μετά το τέλος του, 20 από τους 23 μικρούς εθελοντές προτίμησαν τη μαριονέτα που είχε «νικήσει», εκείνη που είχε «υψηλότερο στάτους».

Σε ένα δεύτερο μέρος της μελέτης οι ερευνητές θέλησαν να δουν αν τα νήπια θα συνέχιζαν να προτιμούν τη νικήτρια μαριονέτα ακόμα και αν νικούσε μέσω της βίας. Έβαλαν λοιπόν μια άλλη ομάδα νηπίων να παρακολουθήσει ένα αντίστοιχο «σόου» με τις δύο μαριονέτες, μόνο που αυτή τη φορά η μία μαριονέτα προκειμένου να νικήσει έσπρωχνε βίαια την άλλη μαριονέτα. Σε αυτή την περίπτωση λοιπόν, όπως προέκυψε, 18 από το σύνολο των 22 νηπίων που συμμετείχαν απέφυγαν τη νικήτρια μαριονέτα και προσέγγισαν το «θύμα».

Προτίμηση στο υψηλό στάτους αλλά υπό προϋποθέσεις

Now researchers are taking it one step further by demonstrating how toddlers also themselves prefer to affiliate with the winners of these conflicts and avoid those who they have seen yield to others. NeuroscienceNews.com image is in the public domain.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, αποδεικνύεται ότι και τα μικρά παιδιά, όπως και τα υπόλοιπα κοινωνικά ζώα, προτιμούν όσους έχουν υψηλό στάτους, μόνο όμως όταν το στάτους αυτό αναγνωρίζεται από τον περίγυρο και δεν προκύπτει από χρήση αθέμιτων μέσων. Σε αυτό το σημείο πάντως τα παιδιά διαφέρουν από τους στενότερους συγγενείς μας μεταξύ των πρωτευόντων ειδών, τους μπονόμπο, που συνεχίζουν να προτιμούν τους νικητές, ακόμα και αν εκείνοι χρησιμοποιούν δύναμη και βία για να φθάσουν στον στόχο τους.

Σύμφωνα με την καθηγήτρια Τόμσεν, τα ευρήματα αυτά μαρτυρούν ότι «οι βασικοί κανόνες που διέπουν τις κοινωνικές σχέσεις πιθανώς είναι έμφυτοι στους ανθρώπους. Και αυτό διότι η ανθρώπινη φύση αναπτύχθηκε μέσα από χιλιάδες χρόνια συμβίωσης ανθρώπων σε πολιτισμικές κοινότητες».

Πηγές: https://www.nature.com/articles/s41562-018-0415-3 - https://neurosciencenews.com/toddler-winners-9828/ - http://www.tovima.gr/2018/09/15/science/ta-nipia-protimoun-lftous-nikites/

Η μπίρα ίσως παρήχθη πριν από το ψωμί. An ancient thirst for beer may have inspired agriculture

Σύμφωνα με νέα ευρήματα οι Νατούφιοι, κυνηγοί-συλλέκτες της ανατολικής Μεσογείου, είχαν πολύ πρόωρα παράγει μπίρα. Stanford researchers have found the oldest archaeological evidence of beer brewing, a discovery that supports the hypothesis that in some regions, beer may have been an underlying motivation to cultivate cereals. Evidence suggests that stone mortars from Raqefet Cave, Israel, were used in brewing cereal-based beer millennia before the establishment of sedentary villages and cereal agriculture. This is the site location and artifacts analyzed. (A) The location of Raqefet Cave and three additional Natufian sites in Mt. Carmel; (B) field photos of the studied boulder mortars (BM1,2) and the location of BM3 on the cave floor (scale bar and arrow: 20 cm); (C) a functional reconstruction of the mortars: a boulder mortar used to store plants in a basket with a stone slab on top, and a bedrock mortar used for pounding and cooking plants and brewing beer. Credit: Credits to Elsevier, Journal of Archaeological Science: Reports. Credits for photos: Dror Maayan. Graphic design: Anat Regev-Gisis

Η καλλιέργεια δημητριακών θεωρείται ότι αποτέλεσε το «εναρκτήριο λάκτισμα» για την εμφάνιση της γεωργίας, αλλά νέα στοιχεία από τη Μέση Ανατολή ενισχύουν την πιθανότητα η παραγωγή μπίρας να προηγήθηκε της δημιουργίας ψωμιού.

Ερευνητές από τις ΗΠΑ, με επικεφαλής την κινεζικής καταγωγής καθηγήτρια αρχαιολογίας Λι Λίου του Πανεπιστημίου Στάνφορντ της Καλιφόρνια, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο επιστημονικό έντυπο Journal of Archaeological Science, ανακάλυψαν στο Ισραήλ ίχνη της αρχαιότερης στον κόσμο παραγωγής μπίρας, προ περίπου 13.000 ετών.

Η ανακάλυψη έγινε στο σπήλαιο Ρακεφέτ, κοντά στη σημερινή Χάϊφα, όπου έχει βρεθεί ένα νεκροταφείο του πολιτισμού των Νατούφιων. Εκεί, μεταξύ άλλων, βρέθηκαν λίθινα γουδιά, πάνω στα οποία υπήρχαν υπολείμματα φυτόλιθων, που -όπως έδειξε η χημική ανάλυση- προέρχονταν από την παραγωγή μπίρας.

Εδώ και τουλάχιστον 60 χρόνια, ορισμένοι επιστήμονες έχουν διατυπώσει τη θεωρία ότι σε μερικές περιοχές του κόσμου η μπίρα υπήρξε το βασικό κίνητρο για να ξεκινήσει η καλλιέργεια δημητριακών και δεν συνέβη το αντίθετο, όπως συνήθως πιστεύεται, δηλαδή πρώτα να καλλιεργήθηκαν τα δημητριακά και μετά, κάποια στιγμή, φτιάχτηκε και η μπίρα από αυτά.

Under a microscope, Professor Li Liu finds and records starch grains. (Image credit: L.A. Cicero)

Τα νέα στοιχεία δείχνουν ότι οι Νατούφιοι, κυνηγοί-συλλέκτες της ανατολικής Μεσογείου, είχαν πολύ πρόωρα παράγει μπίρα. Όπως είπε η Λίου, «πρόκειται για την αρχαιότερη στον κόσμο γνωστή δημιουργία αλκοολούχου ποτού από τον άνθρωπο». Οι ερευνητές πιστεύουν ότι οι Νατούφιοι έφτιαχναν αρχικά τη μπίρα για να συνοδεύσουν τα τελετουργικά με τα οποία τιμούσαν τους νεκρούς τους.

«Η ανακάλυψή μας δείχνει ότι η παραγωγή αλκοόλ δεν ήταν κατ’ ανάγκη αποτέλεσμα της παραγωγής γεωργικού πλεονάσματος, αλλά αναπτύχθηκε πριν τη γεωργία για τελετουργικούς σκοπούς και για πνευματικές ανάγκες, τουλάχιστον σε ένα βαθμό», ανέφερε η Λίου. Τα αρχαιότερα ίχνη παραγωγής ψωμιού που έχουν βρεθεί μέχρι σήμερα, σε μια άλλη περιοχή του Νατούφιου πολιτισμού στην ανατολική Ιορδανία, χρονολογούνται προ 11.600 έως 14.600 ετών. Η παραγωγή νατούφιας μπίρας χρονολογείται πριν από 11.700 έως 13.700 χρόνια.

Η αρχαία μπίρα ασφαλώς απέχει πολύ από τη σημερινή. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, θα ήταν ένα μίγμα που θα θύμιζε μάλλον χυλό πόριτζ ή κουάκερ. Πιθανώς οι Νατούφιοι χρησιμοποιούσαν μια τεχνική τριών σταδίων: πρώτα μετέτρεπαν το άμυλο από σιτάρι ή κριθάρι σε βύνη, πράγμα που γινόταν παίρνοντας σπόρους των δημητριακών, τους οποίους μούσκευαν στο νερό και μετά τους ξέραιναν και τους αποθήκευαν. Στη συνέχεια, η βύνη πολτοποιείτο και θερμαινόταν και, τελικά, αφηνόταν να υποστεί ζύμωση με τη βοήθεια μυκήτων του αέρα.

Πηγές: Fermented beverage and food storage in 13,000 y-old stone mortars at Raqefet Cave, Israel: Investigating Natufian ritual feasting. Journal of Archaeological Science: Reports, 2018; 21: 783 DOI: 10.1016/j.jasrep.2018.08.008 - https://news.stanford.edu/press-releases/2018/09/12/crafting-beer-lereal-cultivation/ - http://www.in.gr/2018/09/13/tech/mpira-isos-parixthi-prin-apo-psomi/

Bακτήρια του εντέρου παράγουν ηλεκτρικό ρεύμα. Hundreds of electricity-generating bacteria found

Το μυστικό των βακτηρίων του εντέρου: Παράγουν και ηλεκτρικό ρεύμα. Listeria bacteria transport electrons through their cell wall into the environment as tiny currents, assisted by ubiquitous flavin molecules (yellow dots). Credit: Amy Cao. Copyright UC Berkeley

Οι επιστήμονες έχουν βρει, μέχρι σήμερα, πολλά βακτήρια που παράγουν ηλεκτρισμό σε διάφορα εξωτικά περιβάλλοντα, όπως σε ορυχεία ή σε βυθούς λιμνών. Τώρα, για πρώτη φορά, ανακάλυψαν αυτό που βρισκόταν κάτω από τη μύτη τους (και τη δική μας): εκατοντάδες είδη βακτηρίων μέσα στο ανθρώπινο έντερο επίσης παράγουν ηλεκτρικό ρεύμα.

Ορισμένα από αυτά τα ηλεκτροπαραγωγά βακτήρια μέσα στο σώμα είναι παθογόνα, όπως αυτά που προκαλούν τροφική δηλητηρίαση από λιστέρια και αποβολές, όσα ευθύνονται για γάγγραινα, ορισμένοι εντερόκοκκοι και στρεπτόκοκκοι κ.α. Άλλα βακτήρια είναι προβιοτικά («καλά») και μερικά, όπως οι λακτοβάκιλλοι, βοηθούν τις ζυμώσεις π.χ. του γιαουρτιού και του τυριού.

Οι ερευνητές του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια-Μπέρκλεϊ, με επικεφαλής τον καθηγητή μοριακής και κυτταρικής βιολογίας Νταν Πορτνόι, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Nature», δήλωσαν ότι η ανακάλυψη αποτελεί καλό νέο για όσους επιστήμονες προσπαθούν να αναπτύξουν ζωντανές μπαταρίες από μικρόβια. Τέτοιες καινοτόμες τεχνολογίες «πράσινης» βιοενέργειας μπορεί στο μέλλον π.χ. να παράγουν ηλεκτρισμό από βακτήρια μέσα σε μονάδες διαχείρισης αποβλήτων.

«Μας είχε διαφύγει έως τώρα ότι είναι ηλεκτρογόνα τόσα πολλά βακτήρια που αλληλεπιδρούν με τους ανθρώπους, είτε ως παθογόνα, είτε ως προβιοτικά είτε εμπλεκόμενα στη ζύμωση ανθρώπινων προϊόντων. Η ανακάλυψη αυτή θα μας βοηθήσει να μάθουμε πολλά πράγματα για το πώς αυτά τα βακτήρια μας μολύνουν ή μας βοηθούν να έχουμε υγιές έντερο», δήλωσε ο Πορτνόι.

Τα βακτήρια γεννούν ηλεκτρισμό για τον ίδιο λόγο που οι άνθρωποι αναπνέουν οξυγόνο: για να απομακρύνουν τα ηλεκτρόνια που παράγονται κατά τον μεταβολισμό και για να υποστηρίξουν την παραγωγή ενέργειας στον οργανισμό τους.

Ενώ τα ζώα και τα φυτά μεταφέρουν τα ηλεκτρόνιά τους στο οξυγόνο μέσα στα μιτοχόνδρια των κυττάρων τους, τα βακτήρια, που ζουν σε περιβάλλον χωρίς οξυγόνο όπως το ανθρώπινο έντερο, χρησιμοποιούν ένα τελείως διαφορετικό μηχανισμό μεταφοράς των ηλεκτρονίων.

A microbial battery made with newly discovered electrogenic bacteria. Electrodes (CE, WE) are placed in jars full of bacteria, producing up to half a millivolt of electricity. Ajo-Franklin photo.

Σε γεωλογικά περιβάλλοντα εκτός κυττάρων τα βακτήρια «αναπνέουν» π.χ. σίδηρο ή μαγγάνιο, δηλαδή μεταφέρουν τα ηλεκτρόνιά τους (τον ηλεκτρισμό τους) σε ένα μέταλλο μέσω των κατάλληλων γεωχημικών αντιδράσεων. Γι’ αυτό, άλλωστε, μερικοί επιστήμονες συνδέουν ένα ηλεκτρόδιο σε αυτά τα βακτήρια και με αυτό τον τρόπο μπορούν να δημιουργήσουν μια ζωντανή μπαταρία που γεννά ρεύμα.

Το ρεύμα που γεννιέται από τους μικροοργανισμούς μέσα στο σώμα, φθάνει τα 500 μικροαμπέρ. Τα βακτήρια μέσα στο έντερο παράγουν, σύμφωνα με τους ερευνητές, περίπου τόσο ηλεκτρισμό όσο και τα γνωστά ηλεκτρογόνα βακτήρια που βρίσκονται στα πετρώματα (περίπου 100.000 ηλεκτρόνια ανά δευτερόλεπτο).

Πηγές: A flavin-based extracellular electron transfer mechanism in diverse Gram-positive bacteria, Nature (2018). DOI: 10.1038/s41586-018-0498-z - http://news.berkeley.edu/2018/09/12/gut-bacterias-shocking-secret-they-produce-electricity/ - http://www.kathimerini.gr/984508/article/epikairothta/episthmh/to-mystiko-twn-vakthriwn-toy-enteroy-paragoyn-kai-hlektriko-reyma