NASA: Υπάρχει νερό στη Σελήνη «χωρίς καμία αμφιβολία». NASA’s SOFIA Discovers Water on Sunlit Surface of Moon

 

Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι στη Σελήνη υπάρχουν πολλές μικρές και μεγάλες και μόνιμες «παγίδες νερού», δηλαδή περιοχές όπου το νερό μπορεί να παγιδευτεί σταθερά, και οι οποίες καλύπτουν μια συνολική έκταση έως 40.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Using data gathered by the Faint Object infraRed CAmera for the SOFIA Telescope (FORCAST) onboard the NASA/DLR Stratospheric Observatory for Infrared Astronomy (SOFIA), astronomers have detected water molecules (H₂O) in sunny Clavius Crater, one of the largest craters visible from Earth, located in the Moon’s southern hemisphere. The SOFIA data reveal water in concentrations of 100-412 parts per million — roughly equivalent to 355 ml (12 ounce) of water — trapped in 1 m3 of soil spread across the lunar surface. This illustration highlights the Moon’s Clavius Crater with an illustration depicting water trapped in the lunar soil there, along with an image of NASA’s Stratospheric Observatory for Infrared Astronomy (SOFIA) that found sunlit lunar water. Credits: NASA/Daniel Rutter

Η Αμερικανική Διαστημική Υπηρεσία (NASA) και επιστήμονες στις ΗΠΑ ανίχνευσαν πέραν κάθε αμφιβολίας νερό στη φωτεινή (ορατή) πλευρά της Σελήνης. Οι επιστήμονες εκτιμούν επίσης ότι στη Σελήνη υπάρχουν πολλές μικρές και μεγάλες και μόνιμες «παγίδες νερού», δηλαδή περιοχές όπου το νερό μπορεί να παγιδευτεί σταθερά, και οι οποίες καλύπτουν μια συνολική έκταση έως 40.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Οι σχετικές ανακοινώσεις έγιναν σε δύο επιστημονικές δημοσιεύσεις στο περιοδικό αστρονομίας «Nature Astronomy» και σε σχετική συνέντευξη τύπου που διοργάνωσε η NASA.

Η ανακάλυψη αναμένεται να έχει σημαντικές θετικές επιπτώσεις για τις μελλοντικές αποστολές στο φεγγάρι. Η NASA έχει ως στόχο την επιστροφή των αστροναυτών της στη Σελήνη το 2024 στο πλαίσιο του προγράμματος «Άρτεμις», διαδόχου του ιστορικού προγράμματος «Απόλλων» των δεκαετιών 1960 και 1970.

Προηγούμενη έρευνα είχε ανιχνεύσει πιθανή παρουσία νερού στη σεληνιακή επιφάνεια, ιδίως πέριξ του νότιου πόλου. Όμως εκείνη η ανίχνευση είχε βασιστεί σε μια χημική «υπογραφή» στο φάσμα των τριών μικρομέτρων, η οποία δεν μπορούσε να διακρίνει με σιγουριά αν επρόκειτο για νερό (Η2Ο) ή για υδροξύλιο (ΟΗ) δεσμευμένο σε σεληνιακά ορυκτά.

Scientists using NASA’s telescope on an airplane, the Stratospheric Observatory for Infrared Astronomy, discovered water on a sunlit surface of the Moon for the first time. SOFIA is a modified Boeing 747SP aircraft that allows astronomers to study the solar system and beyond in ways that are not possible with ground-based telescopes. Molecular water, H2O, was found in Clavius Crater, one of the largest craters visible from Earth in the Moon’s southern hemisphere. This discovery indicates that water may be distributed across the lunar surface, and not limited to cold, shadowed places. Credits: NASA/Ames Research Center

Αυτή τη φορά, οι ερευνητές, με επικεφαλής τη δρα Κέισι Χόνιμπαλ του Ινστιτούτου Γεωφυσικής και Πλανητολογίας του Πανεπιστημίου της Χαβάης, που ανέλυσαν στοιχεία από το Στρατοσφαιρικό Παρατηρητήριο Υπέρυθρης Αστρονομίας (SOFIA), ένα αερομεταφερόμενο τηλεσκόπιο πάνω σε ένα τροποποιημένο αεροπλάνο Boeing 747 που παρατηρεί τη Σελήνη στο μήκος κύματος των έξι μικρομέτρων, ανίχνευσαν πλέον σαφώς την ισχυρή χημική «υπογραφή» του μορίου του νερού.

Βρήκαν ότι το νερό είναι παρόν στα νότια γεωγραφικά πλάτη της Σελήνης σε αναλογία περίπου 100 έως 400 μικρογραμμαρίων (μg g^1 H2O). Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι το νερό είναι πιθανώς αποθηκευμένο μέσα σε υάλους ή στα κενά ανάμεσα στους κόκκους της σεληνιακής επιφάνειας, που το προστατεύουν από το αφιλόξενο περιβάλλον του φεγγαριού και επιτρέπουν έτσι στο νερό να παραμένει στη σεληνιακή επιφάνεια.

Στη δεύτερη μελέτη, με επικεφαλής τον επίκουρο καθηγητή ατμοσφαιρικής και διαστημικής φυσικής Πολ Χέιν του Πανεπιστημίου του Κολοράντο, οι επιστήμονες αναφέρουν ότι στη Σελήνη υπάρχουν πολύ περισσότερες -από όσες υποπτεύονταν έως τώρα- κρυφές μόνιμες σκιασμένες περιοχές (λεγόμενες «ψυχρές παγίδες»), όπου το νερό μπορεί να παραμείνει μόνιμα. Εκτιμούν ότι υπάρχουν εκατοντάδες έως χιλιάδες περισσότερες μικροπαγίδες (διαμέτρου έως ενός εκατοστού) σε σχέση με τις μεγαλύτερες παγίδες νερού (διαμέτρου έως ενός χιλιομέτρου), οι οποίες μπορούν να εντοπισθούν και στους δύο πόλους.

Οι ερευνητές εκτιμούν, με βάση στοιχεία από το σκάφος LRO (Lunar Reconnaissance Orbiter) της NASA σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη, ότι περίπου 40.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα (από τα περίπου 38 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα που είναι συνολικά η σεληνιακή επιφάνεια) έχουν τη δυνατότητα να παγιδεύσουν νερό σε διάφορα μεγέθη και σχήματα, εκ των οποίων το 60% στο νότιο ημισφαίριο, σε γεωγραφικό πλάτος μεγαλύτερο των 80 μοιρών. Το 10% έως 20% της συνολικής έκτασης των μόνιμων παγίδων νερού εκτιμάται ότι είναι μικροσκοπικές.

«Αν φανταστεί κανείς ότι στέκεται στην επιφάνεια του φεγγαριού κοντά σε ένα από τους πόλους του, θα δει σκιές ολόγυρα. Πολλές από αυτές τις μικροσκοπικές σκιές μπορεί να είναι γεμάτες πάγο», δήλωσε ο Χέιν. «Αν έχουμε δίκιο, το νερό πρόκειται να είναι πιο εύκολα προσβάσιμο ως πόσιμο, ως πυραυλικό καύσιμο ή για οτιδήποτε άλλο η NASA χρειάζεται νερό», πρόσθεσε.

Σύμφωνα με τους Αμερικανούς ερευνητές, μερικές σεληνιακές «ψυχρές παγίδες» υπάρχουν σε ένα καθεστώς αιώνιου σκοταδιού, καθώς μπορεί να μην έχουν δει ούτε μία ακτίνα του Ήλιου εδώ και δισεκατομμύρια χρόνια.

Αυτά τα ευρήματα, σύμφωνα με τους επιστήμονες, δείχνουν ότι το νερό έχει παραχθεί ή καταλήξει στη Σελήνη μέσω διαφόρων διαδικασιών (π.χ. από κατά καιρούς πτώσεις μικρομετεωριτών ή μεγαλύτερων αστεροειδών και κομητών) και είναι πολύ πιθανό ότι έχει αποθηκευθεί σε μικρές και μεγάλες παγίδες και στις δύο πολικές περιοχές. Προς το παρόν πάντως, σύμφωνα με τους επιστήμονες, δεν μπορεί να αποδειχθεί ότι όντως αυτές οι «παγίδες» κρύβουν νερό, παρά μόνο αν πάει εκεί ένα ρομποτικό ρόβερ ή ένας αστροναύτης και σκάψει. Οι μελλοντικές αποστολές στη Σελήνη θα δώσουν την οριστική απάντηση.

Στη συνέντευξη της NASA την παρουσίαση των ευρημάτων έκαναν οι Νασίμ Ρανγκουάλα (επιστήμονας του παρατηρητηρίου SOFIA στο ερευνητικό κέντρο Ames της NASA), Πολ Χερτς (επικεφαλής του τμήματος αστροφυσικής της NASA), Τζέικομπ Μπλίτσερ (επικεφαλής επιστήμονας στη διεύθυνση ανθρώπινης εξερεύνησης και αποστολών επιχειρήσεων της NASA) και Κέισι Χόνιμπαλ (επικεφαλής ερευνήτρια της δεύτερης μελέτης για τις «ψυχρές παγίδες»).

Πηγές: https://www.nature.com/articles/s41550-020-01222-x - https://www.nature.com/articles/s41550-020-1198-9 - https://www.nasa.gov/press-release/nasa-s-sofia-discovers-water-on-sunlit-surface-of-moon/ - https://www.amna.gr/home/article/500102/NASA-Anichneuthike-sti-Selini-choris-amfibolia-nero-pagideumeno-

 

Νέα τεχνική ηλεκτρονικού μικροσκοπίου φέρνει επανάσταση στη μελέτη πρωτεϊνών και άλλων βιομορίων. Cryo–electron microscopy breaks the atomic resolution barrier at last

Η νέα τεχνική επέτρεψε τη χαρτογράφηση των ατόμων στην πρωτεΐνη αποφερριτίνη. Cryo–electron microscopy reveals the atomic details of apoferritin, a hollow, spherically shaped protein complex that stores iron. PAUL EMSLEY/MRC LABORATORY OF MOLECULAR BIOLOGY

Το πρώτο ηλεκτρονικό μικροσκόπιο που σπάει το φράγμα της ατομικής ανάλυσης φέρνει επανάσταση στην μελέτη των πρωτεϊνών και άλλων βιομορίων, υπόσχεται διεθνής ομάδα ερευνητών που παρουσιάζει το επίτευγμα στο Nature.

Κανένα συμβατικό μικροσκόπιο δεν μπορεί να διακρίνει άτομα, δεδομένου ότι η διάμετρός τους είναι πολύ μικρότερη από το μήκος κύματος του ορατού φωτός.

Μέχρι σήμερα, η κύρια τεχνική για την χαρτογράφηση μεμονωμένων ατόμων μέσα σε μόρια είναι η κρυσταλλογραφία ακτίνων Χ, η οποία αναπτύχθηκε τη δεκαετία του 1950 και μεταξύ άλλων επέτρεψε τον προσδιορισμό της δομής του DNA. Στη μέθοδο αυτή, μια δέσμη ακτίνων Χ διαπερνά το δείγμα και πέφτει σε μια οθόνη πίσω του, σχηματίζοντας ένα αποτύπωμα που επιτρέπει τον υπολογισμό της θέσης των ατόμων.

Το πρόβλημα είναι ότι η τεχνική της κρυσταλλογραφίας λειτουργεί μόνο για μόρια που μπορούν να σχηματίσουν κρυστάλλους. Επιπλέον, δεν μπορεί να εφαρμοστεί σε συνδυασμούς πρωτεϊνών ή σε πολύ μεγάλα μόρια.

The IRIG/IBS, in Grenoble, has state-of-the-art techniques in structural biology. The researchers present here the potential of cryo-microscopy, especially for biological samples. They will meet you at IBS to study your samples.

Στις περιπτώσεις αυτές, η μόνη διαθέσιμη λύση είναι η κρυο-ηλεκτρονική μικροσκοπία (cryo-EM), στην οποία το δείγμα καταψύχεται και βομβαρδίζεται από ηλεκτρόνια. Η εκτροπή των ηλεκτρονίων λόγω αλληλεπίδρασης με το δείγμα δίνει μια εικόνα της δομής του, σε χαμηλότερη όμως ανάλυση σε σχέση με την κρυσταλλογραφία.

Cryo-EM visualizes individual atoms in a protein for the first time. The cartoon shows a part of the apoferritin protein (yellow) with a tyrosine side chain highlighted in grey. Atoms are individually recognizable (red grid structures). © Holger Stark / Max Planck Institute for Biophysical Chemistry

Τουλάχιστον μέχρι σήμερα. Ερευνητές στη Γερμανία και τη Βρετανία αναφέρουν ότι αύξησαν την ανάλυση της τεχνικής στα 1,25 angstrom (0,125 νανόμετρα ή δισεκατομμυριοστά του μέτρου) ώστε να γίνουν ορατά ακόμα και μεμονωμένα άτομα. Η διάμετρος των ατόμων κυμαίνεται από 0,3 έως 3,0 angstrom.

Όπως εξηγεί ο δικτυακός τόπος του Science, η θεαματική αύξηση της ανάλυσης κατέστη εφικτή χάρη σε βελτιώσεις της δέσμης ηλεκτρονίων του μικροσκοπίου, των ανιχνευτών αλλά και του λογισμικού που χρησιμοποιείται για την απεικόνιση του στόχου.

Η εξέλιξη αναμένεται τώρα να επιταχύνει την αντικατάσταση της κρυσταλλογραφίας από την τεχνολογία cryo-EM στη δομική βιολογία. Προς το παρόν, η τεχνική είναι αποτελεσματική μόνο σε σχετικά άκαμπτες πρωτεΐνες. Ωστόσο οι ερευνητές εργάζονται για την εφαρμογή της σε λιγότερο άκαμπτες πρωτεΐνες αλλά και σε σύμπλοκα πρωτεϊνών που ήταν αδύνατο να χαρτογραφηθούν ολόκληρα μέχρι σήμερα. Οι δύο μελέτες για το τελευταίο επίτευγμα είναι διαθέσιμες εδώ και εδώ.

Πηγές: Ka Man Yip, Niels Fischer, Elham Paknia, Ashwin Chari, Holger Stark: Atomic-resolution protein structure determination by cryo-EM. Nature, October 21, 2020, http://doi.org/10.1038/s41586-020-2833-4 - https://www.mpibpc.mpg.de/17524749/pr_2023 - https://www.sciencemag.org/news/2020/10/cryo-electron-microscopy-breaks-atomic-resolution-barrier-last - https://www.in.gr/2020/10/22/tech/ilektroniko-mikroskopio-vlepei-gia-proti-fora-memonomena-atoma/

 

 

Βύρων Λεοντάρης, «Η Μαρία στο παράθυρο»

Lovis Corinth (1858–1925), Female Half-Nude by a Window (1908), oil on canvas, 100 × 75.5 cm, Private collection. Wikimedia Commons.

«Εγώ είμαι που είχα πει: θα σ’ αγαπώ για πάντα.

Μα όσο περνούν τα χρόνια το για πάντα

όλο και τρέμει πιο πολύ σαν αναφιλητό

κι η αγάπη είναι μια λέξη που αποφεύγουμε

όπως τα μάτια αυτών που γύρισαν από εξορία – και που

θα ξαναπάν […]

Από μια μοναξιά σ’ άλλη περνάμε – αυτό είναι όλο,

αφήνουμε τα χέρια που κρατούσαμε ως τώρα

(χωρίς να μάθουμε ποτέ μας πως μας είχαν χρόνια πριν

εγκαταλείψει)

ζητώντας άλλα χέρια που κι αυτά θα μας εγκαταλείψουν

– μα τι χέρια να ‘ναι αυτά;

Τουλάχιστον αυτή τη μοναξιά την είχες συνηθίσει,

ήξερες πια τους τοίχους, τις γωνιές, να μη σκοντάφτεις στο

σκοτάδι,

ήξερες να μην πέφτεις πάνω στις πληγές των άλλων

γνώριζες τα βήματα του «κανείς…»

και το συρτό αλύχτημα της επιθυμίας στα σωθικά σου.

Τουλάχιστον αυτή τη μοναξιά την ήξερες,

γιατί γυρεύεις άλλη; …

– Όχι, μη, μη μου μορφάζεις στο σκοτάδι σαν πληγή,

δεν είμαι εγώ που στήνω αυτό το δίλημμα,

εγώ παραμιλώ – άμμος μεθυσμένη από ήλιους και κύματα,

άμμος που πίστη δεν κρατάει, μα επιθυμία μονάχα…

Παραμιλώ γιατί φοβάμαι

το ξέγδαρμα της μέρας που περνάει και φεύγει

τη σκόνη στα γαρίφαλα των βάζων

τους στοιχειωμένους δρόμους, τ’ αυτοκίνητο

που σταματάει μπροστά στον κήπο

– να, σβήνει τώρα τα χρυσά λεπρά του μάτια,

άκου τον παφλασμό της πόρτας του (σα να πέφτει

και να πνίγεται ένα κορμί στην ίδια του σκιά).

Έρχονται φίλοι που άλλοτε αγωνίζονταν, και τώρα

σταδιοδρομούν,

γεμίζουνε τις κάμαρες προσέχοντας να μην αγγίξου

τα χθεσινά τους λόγια που έμειναν με βλέφαρα ανοιχτά

πάνω στους τοίχους,

πίνουν, καπνίζουν σαν ερείπια

μαθαίνοντας ο ένας στον άλλον πως γίνεται κανείς,

από άνθρωπος, σκιά – φοβάμαι,

είναι στιγμές που κιτρινίζουν τα πόδια μου

κι ας είμαι ακόμα νέα, νέα πολύ,

τριγυρισμένη από θροΐσματα αστεριών

και στίχους νοτισμένους απ’ το πρόσωπό σου…

Με τα βαριά πολυταξιδεμένα μου ριγμένα τώρα

απ’ τους ανέμους σ’ άλλα πρόσωπα,

πόσο θα σε κρατήσω ακόμα, πόσο,

φως κουρασμένο μέσα μου,

άσπιλη νοσταλγία – πόσο ακόμα; –

με τα μαλλιά ριγμένα τώρα σ’ άλλα πρόσωπα…»

Aksel Waldemar Johannessen (1880–1922), The Artist’s Daughter Aasa at the Window (1922), oil on canvas, 89 × 75 cm, Private collection. Wikimedia Commons.

Βύρων Λεοντάρης, «Ψυχοστασία», Ύψιλον/ βιβλία

 

Επιστήμονες κατέγραψαν το μικρότερο διάστημα χρόνου. Meet the zeptosecond, the shortest unit of time ever measured

Nicolas Poussin (1594–1665), A Dance to the Music of Time (c 1634-6), oil on canvas, 82.5 × 104 cm, The Wallace Collection, London. Wikimedia Commons. Επιστήμονες στη Γερμανία μέτρησαν την πιο σύντομη διάρκεια του χρόνου που έχει ποτέ μετρηθεί, σημειώνοντας έτσι ένα νέο παγκόσμιο ρεκόρ στη μέτρηση των μικρών χρονικών διαστημάτων. Πρόκειται για το χρόνο που χρειάζεται ένα σωματίδιο του φωτός (φωτόνιο) για να διασχίσει ένα μόριο υδρογόνου και ισούται με περίπου 247 zeptoseconds. Αυτό είναι το μικρότερο χρονικό διάστημα που έχει μετρηθεί μέχρι σήμερα πάνω στη Γη. Scientists have measured the shortest unit of time ever: the time it takes a light particle to cross a hydrogen molecule. That time, for the record, is 247 zeptoseconds. A zeptosecond is a trillionth of a billionth of a second, or a decimal point followed by 20 zeroes and a 1.

Την πιο σύντομη -μέχρι στιγμής- διάρκεια του χρόνου κατάφεραν να μετρήσουν επιστήμονες από τη Γερμανία, καταρρίπτοντας το παγκόσμιο ρεκόρ στη μέτρηση των μικρών χρονικών διαστημάτων.

Πρόκειται ειδικότερα, για τον χρόνο που χρειάζεται ένα σωματίδιο του φωτός (σ.σ. φωτόνιο) για να διασχίσει ένα μόριο υδρογόνου. Δηλαδή, περίπου 247 zeptoseconds. Αυτό πλέον, είναι και το μικρότερο χρονικό διάστημα, το οποίο έχει μετρηθεί μέχρι σήμερα στην παγκόσμια επιστημονική ιστορία.

The photon (yellow, coming from the left) produces electron waves out of the electron cloud (grey) of the hydrogen molecule (red: nucleus), which interfere with each other (interference pattern: violet-white). The interference pattern is slightly skewed to the right, allowing the calculation of how long the photon required to get from one atom to the next. Credit: Sven Grundmann, Goethe University Frankfurt

Ένα zeptosecond ισούται με το ένα τρισεκατομμυριοστό του ενός δισεκατομμυριοστού του ενός δευτερολέπτου ή αλλιώς 10^-21 δευτερόλεπτα ή πιο απλά, ο αριθμός 0 ακολουθούμενος μετά την υποδιαστολή από 20 μηδενικά και το 1.

Για πρώτη φορά, το 2016 οι επιστήμονες είχαν εισέλθει στην απειροελάχιστα μικρή χρονική επικράτεια των zeptoseconds, ενώ μερικά χρόνια νωρίτερα, το 1999, είχε δοθεί το βραβείο Νόμπελ για τη μέτρηση χρονικών διαστημάτων της τάξης των femtoseconds, δηλαδή εκατομμυριοστών του δισεκατομμυριοστού του δευτερολέπτου (10^-15 δευτερόλεπτα) με τη βοήθεια βραχέων παλμών λέιζερ.

Για να δημιουργηθούν και να διασπαστούν οι χημικοί δεσμοί ανάμεσα στα άτομα, χρειάζονται κάποια femtoseconds, αλλά για να ταξιδέψει το φως διαμέσου ενός μορίου υδρογόνου, ο χρόνος είναι πολύ μικρότερος, μόνο μερικά zeptoseconds.

Τώρα, για πρώτη φορά, οι επιστήμονες του Πανεπιστημίου Γκέτε στη Φρανκφούρτη και του επιταχυντή σωματιδίων DESY στο Αμβούργο, με επικεφαλής τον καθηγητή φυσικής Ράινχαρντ Ντέρνερ,μέτρησαν -με τη βοήθεια ακτίνων Χ και του υπερυψηλής ακριβείας μικροσκοπίου COLTRIMS- μια διαδικασία, η οποία είναι κατά αρκετές τάξεις μεγέθους πιο σύντομης διάρκειας σε σχέση με τα femtoseconds.

Πηγές: Zeptosecond Birth Time Delay in Molecular Photoionization, Science (2020). DOI: 10.1126/science.abb9318 - https://www.livescience.com/zeptosecond-shortest-time-unit-measured.html - https://www.naftemporiki.gr/story/1647720/247-zeptoseconds-to-pio-suntomo-xroniko-diastima-pou-exei-metrithei

 

 

Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ, «Η άρνηση της Ιφιγένειας»

Charles de La Fosse (1636–1716), The Sacrifice of Iphigenia (1680), oil on canvas, 224 x 212 cm, Château de Versailles, Versailles, France. Wikimedia Commons.

Αχνοφαίνονται τα πλεούμενα, Ιφιγένεια.

Λιβάνι στρώθηκαν τα σκαλοπάτια

προς τη θάλασσα.

Το βήμα σου, το φόρεμα και τα μαλλιά

απεσταλμένοι του ανέμου.

 

Έρχονταν μια μια δυο δυο οι νύχτες

στις ρώγες των δαχτύλων σου

και στην κορφή της πλάτης

αβασίλευτος πάντα ένας ήλιος.

 

Ανήμπορη να μετρήσεις τους αμπελώνες

Τα χωράφια και τους ελαιώνες σου

Χανόσουν σε καλοκαιριάτικο όνειρο.

 

Εκεί στο ξύλινο μπαλκόνι σου

Θέριευαν τα γεράνια

Μεγάλωναν τα σπιτικά πουλιά

Κι έπαιζες τα δειλινά με χαϊμαλιά

Και ιστορίες αγάπης.

 

Βασιλοκόρη

Ξέχναγες τα ωραία σάνταλά σου

Όταν ο λιονταρογέννητος ουρανός

Σε γυναικεία του στιγμή

Ακουμπούσε στα γόνατά σου.

 

Ιφιγένεια, κάθε καΐκι κι ένας άγριος Απρίλης

Κάθε γοργόνα πλώρης

Κι ένα γιορτερό ακρογιάλι.

 

Γέροντες σοφοί

Πριν απ᾽ την αρχή των δέντρων

Γέροντες πολύξεροι

Είχαν διηγηθεί

— πριν ακόμη γεννηθεί η Αφροδίτη

πίσω από τα σύννεφα —

την ιστορία της κοπέλας

που φιλική ήταν στους ανέμους.

Κι εσύ

— μάρμαρο το φως

δέσμια κρατά την κεφαλή σου —

μίλησες στη θάλασσα την Παναγιά

γλυκά σκυμμένη

στο γιο της το Σεπτέμβρη

για τους πολεμιστές

και τις κακές τους σκέψεις.

 

Δεν πιστεύουν οι πολεμιστές.

Ταύροι είναι

Με ήλιους ζωγραφιστούς στις πανοπλίες

Και τις κνήμες

Βαριά φυτεμένες στο χώμα.

Δεν πιστεύουν στους καρπούς της αναμονής

στις θάλασσες που επιστρέφουν

όλο και πιο πλούσιες —

αναγεννιούνται κι οι βυθοί.

 

Χρειάζεται ο καιρός του πουλαριού

Των ψηλών κάκτων

της νεροφίδας

και των αστεριών ως να ξαναφανούν.

Χρειάζεται η αιωνιότητα της εμπιστοσύνης.

Μιλάνε για τη μάχη

Τη θρέφουν μαζί με τ᾽ άλογα

Και τις αγριοπέρδικες.

Όλα είναι έτοιμα, λένε.

Τα αιχμηρά όπλα, τα ηνία,

Η γη ανασκαμμένη για τα σώματα

Ο θυμός, οι φωνές των γυναικών.

Κι ο άνεμος;

Φάνηκαν τα πρώτα δελφίνια, Ιφιγένεια.

Τα πουλιά και τα καράβια ακολουθούν.

Κλαρί λεμονανού άνθιζ᾽ η καλοσύνη

Στο περβόλι σου.

Κι όμως ο λαιμός σου προσφέρεται

Αόρατο μονοπάτι του κακού.

 

Θόρυβος στ᾽ ακρογιάλι.

Στις πλάκες του λιμανιού

Πατήματα αντρών, τρεξίματα

Μαντάτα, πρόσωπα.

Αρνήθηκε, είπαν.

 

Αρνήθηκε η Ιφιγένεια.

Για την αγάπη, έλεγε,

για τη γλυκιά καρδιά

για ειρηνικές πολίχνες

να φροντίσουμε τα καρποφόρα

τις βροχές να δεχτούμε στην ώρα τους

για τις βοσκές

για τους αγγέλους.

 

Αρνήθηκε.

 

Να μην φτάσουν οι πολεμιστές

Να ομορφύνουν τα κάστρα

Απ᾽ τον κισσό

Να τρανέψουν τα παιδιά.

Για τη χαρά, είπε

Κι ανέβηκε στους ουρανούς.

 

Έκπληκτοι οι στρατιωτικοί

Ανέβαλαν τον πόλεμο

Και την Ελένη βρήκαν ταπεινή

Να ετοιμάζει το δείπνο.

Louis Billotey (1883-1940), Iphigenia (1935), media and dimensions not known, Musée d’Art et d’Industrie de Roubaix, Roubaix, France. Wikimedia Commons.

Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ. 1963. Λύκοι και σύννεφα. Αθήνα: Ζάρβανος. Και στον συγκεντρωτικό τόμο: Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ. 1999. Ποιήματα (1963–1977). Αθήνα: Καστανιώτης.

 

 

Το «μυστικό» των χιονισμένων βουνών του Πλούτωνα. The Mountains of Pluto Are Snowcapped, But Not for the Same Reasons as on Earth

Αριστερά το όρος «Κθούλου» στον Πλούτωνα και δεξιά οι Άλπεις στην Γη. Δυο παρόμοια τοπία που δημιουργούνται με εντελώς διαφορετικές διαδικασίες. At left, the “Cthulhu” region near Pluto’s equator, at right the Alps on Earth. Two identical landscapes created by highly different processes. © NASA/Johns Hopkins University Applied Physics Laboratory/Southwest Research Institute © Thomas Pesquet/ESA

Το 2015 το διαστημόπλοιο New Horizons ανακάλυψε εντυπωσιακά χιονισμένα βουνά στον Πλούτωνα, τα οποία θυμίζουν πολύ βουνά στη Γη- ένα τοπίο που είχε ποτέ ξανά παρατηρηθεί αλλού στο ηλιακό μας σύστημα. Ωστόσο, στον πλανήτη μας οι ατμοσφαιρικές θερμοκρασίες μειώνονται όσο αυξάνεται το ύψος, ενώ στον Πλούτωνα αυξάνονται, λόγω της ηλιακής ακτινοβολίας- οπότε και τίθεται το ερώτημα: Από πού προερχόταν ο πάγος;

Στην Γη το χιόνι συμπυκνώνονται σε υψόμετρο επειδή μάζες αέρα διαστέλλονται αδιαβατικά κατά την διάρκεια της ανόδου τους στην ατμόσφαιρα και έτσι ψύχονται (με ρυθμό περίπου 1°C ανά 100 m). Στον Πλούτωνα ο πάγος μεθανίου σχηματίζεται στις κορυφές των βουνών όταν είναι αρκετά ψηλά διότι εκεί η ατμόσφαιρά του είναι πλούσια σε μεθάνιο ευνοώντας την συμπύκνωσή του. On Earth snow condenses at altitude because air dilates during ascending movements, and thus cools (at the rate of 1°C approximately every 100 m). On Pluto, methane ice forms on the peaks of mountains when they are high enough to reach upper atmospheric levels, which are hotter and rich in methane. © Tanguy Bertrand et al.

Διεθνής ομάδα της οποίας ηγήθηκαν επιστήμονες του CNRS (Γαλλία) πραγματοποίησαν σχετική έρευνα, και στο πλαίσιό της διαπίστωσαν πρώτα πως το «χιόνι» στα όρη του Πλούτωνα αποτελείται από παγωμένο μεθάνιο. Μετά, για να κατανοήσουν πώς θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένα τέτοιο τοπίο υπό τόσο διαφορετικές συνθήκες, χρησιμοποίησαν ένα κλιματικό μοντέλο για τον πλανήτη- νάνο, που αποκάλυψε ότι, λόγω της ιδιαίτερης δυναμικής της, η ατμόσφαιρα του Πλούτωνα είναι πλούσια σε αέριο μεθάνιο στα ύψη. Ως αποτέλεσμα, οι κορυφές των βουνών φτάνουν αυτή την «εμπλουτισμένη» ζώνη που υπάρχει αρκετό μεθάνιο για να συμπυκνώνεται, ενώ σε χαμηλότερα ύψη η περιεκτικότητα είναι πολύ μικρή.

Πηγές: https://www.cnrs.fr/en/mountains-pluto-are-snowcapped-not-same-reasons-earth - https://www.naftemporiki.gr/story/1646427/to-mustiko-ton-xionismenon-bounon-tou-ploutona

 

 

Θάνατος από «μακαρονοποίηση»: Οι τελευταίες στιγμές ενός άστρου που καταστρέφεται από μια μαύρη τρύπα. Death by Spaghettification: ESO Telescopes Record Last Moments of Star Devoured by a Black Hole

Μία σπάνια έκλυση φωτός, που εξέπεμψε ένα άστρο καθώς «καταβροχθιζόταν» από μια κολοσσιαία μαύρη τρύπα, εντοπίστηκε από επιστήμονες που χρησιμοποιούσαν τηλεσκόπια ανά τον κόσμο. This illustration depicts a star (in the foreground) experiencing spaghettification as it’s sucked in by a supermassive black hole (in the background) during a ‘tidal disruption event’. In a new study, done with the help of ESO’s Very Large Telescope and ESO’s New Technology Telescope, a team of astronomers found that when a black hole devours a star, it can launch a powerful blast of material outwards. Credit: ESO/M. Kornmesser

Το φαινόμενο αυτό είναι γνωστό ως «tidal disruption event» και είναι η πλησιέστερη έκλαμψη τέτοιου είδους που έχει καταγραφεί ποτέ. Προκαλείται όταν ένα άστρο περνά πολύ κοντά από μια μαύρη τρύπα και η τεράστια βαρυτική της έλξη το κομματιάζει σε λεπτές λωρίδες υλικού- μια διαδικασία που είναι γνωστή ως «spaghettification» (μετατροπή σε σπαγκέτι). Κατά τη διαδικασία αυτή μέρος του υλικού πέφτει στη μαύρη τρύπα, εκλύοντας μια φωτεινή έκλαμψη ενέργειας, την οποία οι αστρονόμοι μπορούν να εντοπίσουν.

Using telescopes from ESO and other organisations around the world, astronomers have spotted a rare blast of light from a star being ripped apart by a supermassive black hole. This video summarises the findings. Credit: ESO

Αυτά τα φαινόμενα είναι σπάνια και δεν μπορούν πάντοτε να μελετώνται εύκολα, επειδή παρεμβάλλονται σκόνη και συντρίμμια. Μια διεθνής ομάδα επιστημόνων, της οποίας ηγήθηκαν ερευνητές του University of Birmingham, ήταν σε θέση να μελετήσει το συμβάν αυτό με άνευ προηγουμένου λεπτομέρεια, επειδή εντοπίστηκε λίγο πριν την καταστροφή του άστρου.

This image shows the sky around the location of AT2019qiz, at the very centre of the frame. This picture was created from images in the Digitized Sky Survey 2. Credit: ESO/Digitized Sky Survey 2. Acknowledgement: Davide De Martin

Χρησιμοποιώντας το Very Large Telescope και το New Technology Telescope, το διεθνές δίκτυο τηλεσκοπίων του Las Cumbres Observatory και το Neil Gehrels Swift Observatory, οι επιστήμονες ήταν σε θέση να παρατηρήσουν την έκλαμψη, στην οποία δόθηκε το όνομα AT2019qiz, σε μια περίοδο έξι μηνών, καθώς γινόταν φωτεινότερη και μετά έχανε τη λαμπρότητά της. Τα αποτελέσματα της έρευνας δημοσιεύτηκαν στο Monthly Notices of the Royal Astronomical Society.

«Μπορέσαμε να διερευνήσουμε με λεπτομέρεια τι συμβαίνει όταν ένα άστρο “τρώγεται” από ένα τέτοιο θηρίο» είπε ο Ματ Νίκολ, ερευνητής της Royal Astronomical Society στο University of Birmingham- με τη Σαμάθα Όουτς, επίσης του ίδιου πανεπιστημίου, να σημειώνει πως όταν μια μαύρη τρύπα «καταπίνει» ένα άστρο, μπορεί να εκτοξεύσει με μεγάλη δύναμη υλικό προς τα έξω, το οποίο παρεμβάλλεται και εμποδίζει την καθαρή και ακριβή παρατήρηση. «Αυτό συμβαίνει επειδή η ενέργεια που απελευθερώνεται καθώς η μαύρη τρύπα “τρώει” αστρική ύλη διώχνει τα υπολείμματα του άστρου έξω».

Eστιάζοντας στην έκλαμψη AT2019qiz. This video sequence zooms in on the galaxy where the AT2019qiz tidal disruption event is taking place. This phenomenon, a blast of light from a star being ripped apart by a supermassive black hole, has been studied by ESO telescopes. Credit: ESO/Digitized Sky Survey 2/N. Risinger (skysurvey.org). Music: Astral Electronics

Στην περίπτωση του AT2019qiz, οι αστρονόμοι μπόρεσαν να αντιληφθούν το φαινόμενο αρκετά νωρίς ώστε να παρατηρήσουν τη διαδικασία στο σύνολό της, καθώς εντοπίστηκαν γρήγορα εκπομπές από αυτό, μετά την καταστροφή του άστρου. «Οι παρατηρήσεις έδειξαν πως το άστρο είχε περίπου την ίδια μάζα με τον ήλιο μας, και ότι έχασε περίπου τη μισή αυτής από τη μαύρη τρύπα- που έχει ένα εκατομμύριο φορές μεγαλύτερη μάζα» είπε ο Νίκολ.

Πηγές: An outflow powers the optical rise of the nearby, fast-evolving tidaldisruption event AT2019qiz - https://www.eso.org/public/news/eso2018/ - https://www.naftemporiki.gr/story/1645754/oi-teleutaies-stigmes-enos-astrou-pou-katastrefetai-apo-mia-mauri-trupa