Arts Universe and Philology

Arts Universe and Philology
The blog "Art, Universe, and Philology" is an online platform dedicated to the promotion and exploration of art, science, and philology. Its owner, Konstantinos Vakouftsis, shares his thoughts, analyses, and passion for culture, the universe, and literature with his readers.

Τετάρτη 7 Ιουνίου 2017

Το δίλημμα του Επίκουρου. The dilemma of Epicurus

Τα ερωτήματα … το σύμπαν διέπεται από ντετερμινιστικούς νόμους; Ποιος είναι ο ρόλος του χρόνου; – έχουν διατυπωθεί από τους προσωκρατικούς στην αυγή της δυτικής σκέψης. Μας ακολουθούν εδώ και δυόμισι χιλιάδες χρόνια…..

Ο Επίκουρος ήταν ο πρώτος που έθεσε τους όρους του διλήμματος στο οποίο η σύγχρονη φυσική έχει ασκήσει το βάρος της αυθεντίας της. Όντας διάδοχος του Δημόκριτου, ο Επίκουρος φανταζόταν ότι ο κόσμος αποτελείται από άτομα που κινούνται στο κενό. Θεωρούσε ότι τα άτομα πέφτουν όλα με την ίδια ταχύτητα ακολουθώντας παράλληλες τροχιές. Πως είναι δυνατόν, λοιπόν, να συγκρούονται; Πως μπορεί να εμφανιστεί κάτι νέο, ένας νέος συνδυασμός ατόμων; Για τον Επίκουρο, το πρόβλημα της επιστήμης, της κατανόησης της φύσης καθώς και εκείνο της μοίρας των ανθρώπων ήταν αδιαχώριστα. Τι μπορούσε να σημαίνει η ανθρώπινη ελευθερία στον ντετερμινιστικό κόσμο των ατόμων; Όπως έγραφε στον Μενοικέα: «Τη δε ειμαρμένη που προτείνουν μερικοί ως κυρίαρχο των πάντων, [ο σοφός] την κοροϊδεύει…, γιατί είναι προτιμότερο να ακολουθούμε το μύθο περί θεών παρά να υποτασσόμαστε στην ειμαρμένη των φυσικών φιλοσόφων. Γιατί ο μύθος περί θεών αφήνει να διαφαίνεται κάποια ελπίδα εξιλέωσης μέσω απόδοσης τιμών προς αυτούς, ενώ η ειμαρμένη, κατ’ ανάγκην, δεν αφήνει καμία ελπίδα εξιλέωσης»….

Οι «φυσικοί» για τους οποίους κάνει λόγο ο Επίκουρος είναι οι στωικοί φιλόσοφοι, όμως το παραπάνω κείμενο φαίνεται εκπληκτικά σύγχρονο! Επανειλημμένα οι μεγάλοι στοχαστές της δυτικής παράδοσης, όπως o Kant, o Whitehead ή ο Heidegger, υπερασπίστηκαν την ανθρώπινη ύπαρξη ενάντια σε μια αντικειμενική αναπαράσταση του κόσμου η οποία απειλούσε το νόημά της. Κανείς όμως δεν κατόρθωσε να προτείνει κάποια έννοια που να ικανοποιεί τα αντιτιθέμενα πάθη, που να συμφιλιώνει το ιδανικό της κατανόησης με το ιδανικό της ελευθερίας.

Lucretius, Titus Carus, «De rerum natura» (Για την φύση των πραγμάτων). Ρωμαίος ποιητής και φιλόσοφος, ο Τίτος Λουκρήτιος Κάρος (Titus Lucretius Carus) (98/94 – 55/53 π.Χ.) στο ογκώδες ποιητικό του έργο, «De rerum natura», αποδίδει επικούρειες απόψεις. Στην πραγματικότητα πρόκειται για το ελληνικό έργο του Επίκουρου, «Περί φύσεως» που έχει χαθεί και περιλαμβάνει απόψεις περί μεταφυσικής, της υλιστικής θεωρίας. Τα φυσικά φαινόμενα εξηγούνται ως πηγή ευστάθειας του κόσμου, ενώ απορρίπτονται δεισιδαιμονίες και λογής προσεγγίσεις των φυσικών νόμων βάσει υπερφυσικών δεδομένων ή εξωανθρώπινων δυνάμεων. Επιβεβλημένη θεωρείται η απαλλαγή του ανθρώπου από το φόβο του θανάτου που προβάλλεται ως κάτι φυσικό που δεν πρέπει να συνυφαίνεται με τον ακραίο συναισθηματισμό, την απόγνωση κ.λπ.

Ο Επίκουρος πρόσθεσε στη θεωρία του Δημόκριτου την «κίνησιν κατά παρέγκλισιν», προκειμένου μα τη χρησιμοποιήσει αργότερα για την ερμηνεία της ελεύθερης βούλησης. Ο Λουκρήτιος εξέφρασε την κίνηση κατά παρέγκλιση ως clinamen: «παρότι τα σώματα διαγράφουν ευθείες τροχιές όταν πέφτουν στο κενό λόγω του βάρους τους, σε απρόβλεπτο τόπο και χρόνο παρεγκλίνουν λίγο από την πορεία τους, ώστε να αλλάζει η κίνησή τους. Διότι εάν δεν περενέκλιναν, τότε όλα θα έπεφταν προς τα κάτω σαν τις στάλες της βροχής στο κενό˙καμία κρούση δεν θα λάβαινε χώρα …. έτσι, η φύση ποτέ δεν θα είχε δημιουργήσει οτιδήποτε». Δεν δόθηκε όμως ποτέ κάποιος μηχανισμός γι’ αυτή την παρέγκλιση. Ήταν αναπόφευκτο, λοιπόν, να θεωρηθεί στοιχείο αυθαίρετο, έξω από τη φύση(….)

Ο Σφαίρος του Παρμενίδη, τέλεια συμμετρικός, παντοτινός και αμετάβλητος, αντιπροσωπεύει τη μοναδική αλήθεια της ύπαρξης σε απόλυτο επίπεδο. Οτιδήποτε άλλο δεν υπάρχει αληθινά. The Being according to Parmenides: a sphere.

Έχουμε όμως ανάγκη την καινοτομία; Κάθε καινοτομία δεν είναι άραγε αυταπάτη; Και εδώ πάλι το πρόβλημα ανάγεται στις πηγές. Για τον Ηράκλειτο, όπως τον ερμήνευσε ο Popper, «η αλήθεια έγκειται στην κατανόηση του ουσιώδους γίγνεσθαι της φύσης, στο να παριστάται ως εγγενώς άπειρη, ως μια διαδικασία καθ’ εαυτήν». Αντίθετα, το περίφημο ποίημα του Παρμενίδη βεβαιώνει τη μοναδική πραγματικότητα του όντος, που είναι αγέννητο, άφθαρτο και τέλειο…. Για τον Πλάτωνα επίσης, όπως γνωρίζουμε από τον Σοφιστή, έχουμε ανάγκη και το είναι και το γίγνεσθαι˙ διότι, αν η αλήθεια είναι συνυφασμένη με το είναι σε μια σταθερή πραγματικότητα, δεν μπορούμε να συλλάβουμε ούτε τη ζωή ούτε τη σκέψη αν αφαιρέσουμε το γίγνεσθαι…..

Ήδη από την εμφάνισή του ο δυισμός του είναι και του γίγνεσθαι ταλανίζει τη δυτική σκέψη, σε τέτοιο βαθμό που ο Jean Wahl έφτασε να χαρακτηρίσει «ατυχή» την ιστορία της φιλοσοφίας, αμφιταλαντευόμενη συνεχώς μεταξύ ενός κόσμου αυτόματου και ενός σύμπαντος που διέπεται από τη θεία βούληση.

Η διατύπωση των «νόμων της φύσης» εισήγαγε ένα κρίσιμο στοιχείο σ’ αυτή την παμπάλαιη έριδα. Πράγματι, οι νόμοι τους οποίους εξαγγέλλει η φυσική δεν έχουν αντικείμενο την άρνηση του γίγνεσθαι εν ονόματι της αλήθειας του είναι. Ακριβώς το αντίθετο˙ αποσκοπούν στην περιγραφή της αλλαγής, των κινήσεων, που χαρακτηρίζονται από μια ταχύτητα μεταβαλλόμενη με την πάροδο του χρόνου. Κι όμως, η εξαγγελία τους αποτελεί θρίαμβο του είναι έναντι του γίγνεσθαι. Το κατεξοχήν παράδειγμα είναι ο νόμος του Νεύτωνα που συνδέει τη δύναμη με την επιτάχυνση: ο εν λόγω νόμος είναι ταυτόχρονα ντετερμινιστικός και αναστρέψιμος στο χρόνο. Αν γνωρίζουμε την κατάσταση ενός συστήματος σε μια οποιαδήποτε στιγμή, τότε μπορούμε να υπολογίσουμε όλες τις επόμενες καταστάσεις, καθώς και τις προηγούμενες. Δηλαδή, το παρελθόν και το μέλλον διαδραματίζουν τον ίδιο ρόλο, αφού ο νόμος είναι αναλλοίωτος ως προς την αναστροφή του χρόνου.

Pierre-Simon Laplace (1749–1827). Posthumous portrait by Jean-Baptiste Paulin Guérin, 1838. Ο Πιερ - Σιμόν Λαπλάς οραματίστηκε το 1814 τον Δαίμονα του Λαπλάς, έναν υποθετικό δαίμονα που, αν γνώριζε την ακριβή θέση του κάθε ατόμου στο σύμπαν, τότε θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τους νόμους του Νεύτωνα για να αποκαλύψει όλη την πορεία των κοσμικών γεγονότων, του παρελθόντος και του παρόντος: Αν θεωρηθεί για μια στιγμή ότι υπάρχει μια νοημοσύνη ικανή να κατανοήσει όλες τις δυνάμεις που κινητοποιούν τη φύση, καθώς και την αντίστοιχη κατάσταση των όντων που τη συνθέτουν, θα περιέκλειε στον ίδιο μαθηματικό τύπο τις κινήσεις των μεγαλύτερων ατόμων. Αφού γι αυτήν τίποτα δε θα ήταν αβέβαιο, το μέλλον, όπως ακριβώς και το παρελθόν, θα φάνταζε στα μάτια της ως παρόν.

Ο νόμος του Νεύτωνα, λοιπόν, δικαιολογεί άριστα τον περίφημο δαίμονα του Laplace, που είναι ικανός να παρατηρεί την παρούσα κατάσταση του σύμπαντος και να συναγάγει από αυτήν όλη τη μέλλουσα εξέλιξη.

Όπως όλοι γνωρίζουν, η νευτώνεια φυσική εκθρονίστηκε κατά τον 20ο αιώνα από την κβαντική μηχανική και τη σχετικότητα. Ωστόσο, επιβίωσαν τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά του νόμου του Νεύτωνα, ο ντετερμινισμός του και η χρονική συμμετρία του. Ασφαλώς η κβαντική μηχανική δεν περιγράφει πλέον τροχιές αλλά κυματοσυναρτήσεις, όμως η βασική εξίσωσή της, η εξίσωση του Schrödinger, είναι επίσης ντετερμινιστική και αναστρέψιμη στον χρόνο.

Συνεπώς, οι νόμοι της φύσης τους οποίους διατυπώνει η φυσική σχετίζονται με μια ιδανική γνώση που αντιστοιχεί στη βεβαιότητα. Εφόσον οι αρχικές συνθήκες είναι δεδομένες, τα πάντα προσδιορίζονται. Η φύση είναι ένα αυτόματο που μπορούμε να το ελέγχουμε, τουλάχιστον κατ’ αρχήν. Η καινοτομία, η επιλογή, η αυθόρμητη δράση δεν είναι παρά φαινόμενα που σχετίζονται μόνο με την ανθρώπινη οπτική γωνία(……)

………………………………………………….

«Χάμω σερνόταν η ανθρώπινη ζωή, να την κλαις βλέποντας τη μπρος στα μάτια, πλακωμένη κάτω από το βάρος μιας θρησκείας, που προβάλλοντας το κεφάλι από τις χώρες τ’ ουρανού απειλούσε τους θνητούς με την τρομερή της όψη. Οπότε πρώτος ένας Έλληνας, ένας άνθρωπος, τόλμησε να σηκώσει τα θνητά του μάτια κατεπάνω της και πρώτος να ορθωθεί εμπρός της. Αυτόν δεν τον κράτησαν θεών παραμύθια ούτε κεραυνοί ούτε ουρανός με τ’ απειλητικό μουρμουρητό του. Περίσσια του κέντρισαν της ψυχής το αψύ θάρρος και του άναψαν πιο πολύ τον πόθο να ξετινάζει πρώτος τις σφιχτές κλειδωνιές της φύσης. Η ζωντανή ορμή του νου θριάμβευσε. Διάβηκε πέρα τούς φλογισμένους φράχτες του κόσμου και τ’ αμέτρητ’ όλο το περπάτησε με το νου και τη σκέψη. Κείθε μας γύρισε νικητής, για να μας διδάξει τι μπορεί να γεννιέται και τι δεν μπορεί, τούς νόμους πού ορίζουν την κάθε ενέργεια σύμφωνα μ’ ατράνταχτους φραγμούς. Έτσι δαμασμένη ή θρησκεία πατιέται με τη σειρά της κάτω από τα πόδια κι εμάς η νίκη μας υψώνει στον ουρανό» (Λουκρήτιος, De rerum natura I, 62 – 79).

 …Σήμερα μπορούμε να αποδώσουμε μια ακριβή σημασία στην έννοια της παρέγκλισης του Επίκουρου που προτάθηκε πριν από δυόμισι χιλιάδες χρόνια! Κάποια μορφή της ήταν πράγματι απαραίτητη για μια συνεκτική περιγραφή. Αν ο κόσμος μας έπρεπε να κατανοηθεί βάσει του μοντέλου των ευσταθών δυναμικών συστημάτων, δεν θα είχε τίποτε κοινό με τον κόσμο που μας περιβάλλει: θα ήταν στατικός και προβλέψιμος, όμως δεν θα ήμασταν εδώ για να διατυπώσουμε τις προβλέψεις. Στον δικό μας κόσμο, ανακαλύπτουμε σε όλα τα επίπεδα διακυμάνσεις, διακλαδώσει, αστάθειες. Τα ευσταθή συστήματα που οδηγούν σε βεβαιότητες αντιστοιχούν σε εξιδανικεύσεις, σε προσεγγίσεις. 

Ο Ζυλ Ανρί Πουανκαρέ  ήταν ένας από τους κορυφαίους Γάλλους μαθηματικούς και θεωρητικούς φυσικούς, καθώς και φιλόσοφος της επιστήμης. Ο Πουανκαρέ γεννήθηκε στις 29 Απριλίου 1854 στην πόλη Νανσύ της Γαλλίας και πέθανε στις 17 Ιουλίου 1912 στο Παρίσι. Συχνά περιγράφεται ως πολυμαθής, και στον κόσμο των μαθηματικών είναι γνωστός ως ο «τελευταίος πανεπιστήμονας», καθώς διέπρεπε σε όλα τα επιστημονικά πεδία τα οποία υπήρχαν στη διάρκεια της ζωής του.

Η κατάσταση στην οποία καταλήγουμε είχε προβλεφθεί – για άλλη μια φορά – από τον Henri Poincaré. Σε μια συζήτηση για τον Πρώτο Νόμο της Θερμοδυναμικής (το νόμο διατήρησης ενέργειας), καταλήγει σ’ ένα συμπέρασμα που ισχύει επίσης για τον Δεύτερο Νόμο (το νόμο αύξησης εντροπίας): «Οι Νόμοι αυτοί [της θερμοδυναμικής] μπορούν να έχουν μόνο μια σημασία, ότι δηλαδή υπάρχει μια κοινή ιδιότητα σε όλες τις δυνατότητες. Στην ντετερμινιστική υπόθεση, όμως, υπάρχει μια δυνατότητα, και συνεπώς οι εν λόγω Νόμοι στερούνται νοήματος. Αντίθετα, στη μη ντετερμινιστική υπόθεση, οι Νόμοι αυτοί αποκτούν νόημα, ακόμη κι αν τους θεωρούσαμε με την απόλυτη έννοια: παρουσιάζονται ως ένα όριο που επιβάλλεται στην ελευθερία. Αυτά τα λόγια, όμως, με κάνουν να αντιληφθώ ότι παρεκκλίνω από το θέμα μου και ότι θα απομακρυνθώ από τον τομέα των μαθηματικών και της φυσικής».

Σήμερα δεν φοβόμαστε πλέον τη «μη ντετερμινιστική υπόθεση». Είναι η φυσιολογική συνέπεια της σύγχρονης θεωρίας της αστάθειας και του χάους. και προσδίδει μια θεμελιώδη φυσική σημασία στο βέλος του χρόνου, χωρίς το οποίο δεν μπορούμε να κατανοήσουμε τα δυο χαρακτηριστικά της φύσης: την ενότητα και την ποικιλομορφία της. Το βέλος του χρόνου, κοινό σε όλα τα μέρη του σύμπαντος, πιστοποιεί την ενότητα. Το δικό σας μέλλον είναι και δικό μου, το μέλλον του Ήλιου είναι ίδιο με οποιουδήποτε άλλου άστρου. Όσο για την ποικιλομορφία της φύσης, φανταστείτε το δωμάτιο στο οποίο βρίσκομαι αυτή τη στιγμή: ο αέρας, μείγμα αερίων, έχει φτάσει κατά μάλλον ή ήττον σε θερμική ισορροπία και βρίσκεται σε κατάσταση μοριακής αταξίας˙ υπάρχουν, όμως, αυτά τα υπέροχα άνθη τακτοποιημένα από τη σύζυγό μου, που είναι αντικείμενα μακράν της ισορροπίας, αντικείμενα με υψηλή οργάνωση, η οποία οφείλεται στις μη αναστρέψιμες διαδικασίες της μη ισορροπίας. Καμία διατύπωση των νόμων της φυσικής δεν θα κατορθώσει ποτέ να ικανοποιήσει την ανάγκη μας να κατανοήσουμε τη φύση, αν δεν λαμβάνει υπόψη της τον εποικοδομητικό ρόλο του χρόνου.

Ilya Progogine, «Το Τέλος της Βεβαιότητας, Χρόνος, Χάος και οι νόμοι της Φύσης», εκδόσεις κάτοπτρο, 1997.

Πηγή: physicsgg

Τρίτη 6 Ιουνίου 2017

Σε πολλούς ανθρώπους ο επερχόμενος θάνατος γεννά απρόσμενα θετικά συναισθήματα. Emotions expressed by the dying are unexpectedly positive

Nils Dardel, The Dying Dandy, 1918. Αν και ο φόβος του θανάτου αποτελεί θεμελιακό γνώρισμα του ανθρώπου, τελικά πολλοί άνθρωποι, όταν το τέλος της ζωής πλησιάζει, εκδηλώνουν αναπάντεχα θετικά συναισθήματα. Fear of death is a fundamental part of the human experience -- we dread the possibility of pain and suffering and we worry that we'll face the end alone. Although thinking about dying can cause considerable angst, new research suggests that the actual emotional experiences of the dying are both more positive and less negative than people expect.

Αυτό είναι το συμπέρασμα δύο νέων αμερικανικών μελετών, που δείχνουν ότι, αντίθετα με τη διαδεδομένη άποψη, η «πρόγευση» του θανάτου συχνά είναι πολύ πιο θετική από ό,τι περιμένουν οι περισσότεροι άνθρωποι να είναι.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον Κουρτ Γκρέι του Πανεπιστημίου της Β.Καρολίνα, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο αμερικανικό περιοδικό ψυχολογίας "Psychological Science", πραγματοποίησαν δύο έρευνες, που κατέληξαν σε παρεμφερές συμπέρασμα: ενώ στη φαντασία των ανθρώπων ο θάνατος φαντάζει τρομακτικός (πόνος, βάσανα, άγχος, μοναχική συνάντηση με το άγνωστο κ.α.), οι τελευταίες στιγμές μπορεί να είναι λιγότερο αρνητικές, αν όχι ακόμη και θετικές συναισθηματικά.

Η πρώτη μελέτη ανέλυσε -με τη βοήθεια ηλεκτρονικών υπολογιστών- το συναισθηματικό περιεχόμενο των ιστολογίων (μπλογκ) που έχουν δημιουργήσει καρκινοπαθείς τελικού σταδίου και άλλοι ασθενείς με ανίατες παθήσεις. Η σύγκριση με κείμενα υγιών ανθρώπων που κλήθηκαν να γράψουν πώς φαντάζονται πως θα νιώσουν όταν θα πεθαίνουν, αποκαλύπτει ότι οι αναρτήσεις όσων σύντομα θα πεθάνουν, είναι πιο θετικές συναισθηματικά από τις εκ των προτέρων φαντασιώσεις περί θανάτου. Μάλιστα, όσο πλησιάζει ο θάνατος, τόσο πιο θετικές γίνονται και τόσο αυξάνεται η συχνότητα λέξεων όπως «αγάπη» και «ευτυχία», αντί για «φόβος», «άγχος» κ.α.

Η δεύτερη μελέτη ανέλυσε τις τελευταίες λέξεις και ποιήματα μελλοθάνατων σε αμερικανικές φυλακές, οι οποίοι είχαν καταδικασθεί να εκτελεσθούν για σοβαρά εγκλήματα. Και σε αυτή την περίπτωση, το συναισθηματικό περιεχόμενο των γραπτών τους ήταν -κατά μέσο όρο- απρόσμενα θετικό και λιγότερο αρνητικό, σε σχέση με τα ποιήματα που έγραφαν άλλοι φυλακισμένοι που δεν ήσαν μελλοθάνατοι. Το μυαλό των μελλοθάνατων έλκεται ιδιαίτερα από έννοιες όπως η θρησκεία και η οικογένεια.

These findings suggest that our expectations may not match the reality of dying, which has important implications for how we treat people who are dying. Credit: © Studio Porto Sabbia / Fotolia

«Όταν φανταζόμαστε τα συναισθήματά μας, καθώς πλησιάζουμε το θάνατο, συνήθως κυριαρχεί η λύπη και ο τρόμος. Όμως, όπως φαίνεται, το να πεθαίνει κανείς είναι λιγότερο λυπηρό και τρομακτικό -ακόμη και πιο χαρούμενο- από ό,τι νομίζουμε. Οι τελευταίες αναρτήσεις των ανίατων αρρώστων και οι τελευταίες λέξεις των μελλοθάνατων φυλακισμένων είναι γεμάτες αγάπη, κοινωνική σύνδεση και νόημα» δήλωσε ο Γκρέι.

Βέβαια, θα μπορούσε να προσθέσει κανείς ότι αν κάποιος, στο κατώφλι του θανάτου, βρει το κουράγιο να γράφει ιστολόγια και ποιήματα, τότε όντως υπάρχουν αυξημένες πιθανότητες να βρίσκει κάποιο θετικό νόημα στο θάνατο. Αλλά πολύ περισσότεροι άνθρωποι μάλλον δεν έχουν αυτό το κουράγιο...

Αλλά πότε ακριβώς έρχεται ο θάνατος;

«Ο θνήσκων Γαλάτης». Μουσεία Καπιτωλίου, Ρώμη. Αντίγραφο ενός μέρους της ομάδας του Αττάλου Α΄. Περ. 220 π.Χ.The Dying Galatian is a Roman marble copy of a Hellenistic work of the late 3rd century BC. Capitoline Museums, Rome.

Παρόλο που στη ζωή, όπως λένε, δύο πράγματα είναι βέβαια, οι φόροι και ο θάνατος, υπάρχουν ακόμη αμφιβολίες για το ένα από τα δύο - και αυτό παραδόξως δεν είναι οι φόροι. Οι γιατροί και άλλοι επιστήμονες πασχίζουν ακόμη να βρουν έναν κοινό ορισμό του θανάτου και να τον εφαρμόζουν σε όλο τον κόσμο.

Το θέμα τέθηκε επί τάπητος ξανά στο ετήσιο συνέδριο Euroanaesthesia της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Αναισθησιολογίας στη Γενεύη (3-5 Ιουνίου). Οι περισσότεροι γιατροί παγκοσμίως -τουλάχιστον στον Δυτικό κόσμο- συμφωνούν πλέον ότι ο θάνατος είναι τελικά εγκεφαλικός θάνατος, μια έννοια που εισήχθη εδώ και τουλάχιστον 40 χρόνια.

Όμως παραμένουν αρκετές διαφωνίες γύρω από τον προσδιορισμό της ακριβούς στιγμής του θανάτου με βάση με μια σειρά από νευρολογικά κριτήρια. Έτσι, δεν υπάρχει ομοφωνία για το πότε ακριβώς επέρχεται ο θάνατος.

Ορισμένοι γιατροί επιμένουν ότι αρκεί να βεβαιωθεί ο θάνατος του εγκεφαλικού στελέχους, του αρχαιότερου και κατώτερου τμήματος του εγκεφάλου που ευθύνεται για τις ζωτικές αυτόνομες λειτουργίες όπως η αναπνοή, καθώς και για τη συνείδηση. Αν μέσα από τη σχετική ιατρική εξέταση διαπιστωθεί ο θάνατος του στελέχους του εγκεφάλου, τότε θεωρούν δεδομένο ότι επήλθε γενικά ο θάνατος.

Όμως ορισμένοι αντιτείνουν ότι πρέπει να επιβεβαιωθεί ο θάνατος ολόκληρου του εγκεφάλου και όχι μόνο του στελέχους. Μεταξύ άλλων, φέρνουν ως επιχείρημα ότι όχι σπάνια ο εγκέφαλος εμφανίζει ηλεκτρική δραστηριότητα για αρκετά λεπτά μετά τον θάνατο του εγκεφαλικού στελέχους.

Όπως δήλωσε στο συνέδριο ο καθηγητής αναισθησιολογίας και εντατικής θεραπείας Τζιουζέπε Κιτέριο της Ιατρικής και Χειρουργικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Μιλάνο, «με όλη τη σύγχρονη τεχνολογία που υπάρχει σήμερα, θα περίμενε κανείς ο προσδιορισμός του θανάτου να είναι εύκολο ζήτημα, αλλά δεν είναι».

Ο ίδιος υποστηρίζει σθεναρά ότι αν έχει πεθάνει το εγκεφαλικό στέλεχος, ο άνθρωπος είναι πεθαμένος, ακόμη κι αν άλλα τμήματα του εγκεφάλου του λειτουργούν για ένα διάστημα ακόμη. Συνεπώς δεν χρειάζονται πρόσθετες εξετάσεις όπως το ηλεκτρογκεφαλογράφημα, όπως απαιτεί π.χ. η χώρα του, η Ιταλία.

Πηγές: Amelia Goranson, Ryan S. Ritter, Adam Waytz, Michael I. Norton, Kurt Gray. Dying Is Unexpectedly PositivePsychological Science, 2017; 095679761770118 DOI: 10.1177/0956797617701186 - www.praktoreio-ygeias.gr

Γιγάντιος εξωπλανήτης είναι καυτός σαν τον Ήλιο. Astronomers discover hottest known giant planet

Πύρινη κόλαση σε απόσταση 650 ετών φωτός από τη Γη. Twice the size of Jupiter and 650 lights years away, planet found using Kilodegree Extremely Little Telescopes, made with off-the-shelf components. Artist conception of the Kelt-9 system. The heat bearing down on Kelt-9b is so intense that, soufflé-like, the planet puffs up to create a world nearly three times as massive as Jupiter but only half as dense. Illustration: Nasa/JPL-Caltech/R. Hurt (IPAC)

Οι αστρονόμοι ανακάλυψαν τον πιο καυτό γιγάντιο εξωπλανήτη που έχει βρεθεί μέχρι σήμερα. Οι θερμοκρασίες στην επιφάνειά του εκτιμάται ότι φθάνουν τους 4.327 βαθμούς Κελσίου, ξεπερνώντας τις αντίστοιχες πολλών άστρων, ενώ είναι μόνο 927 βαθμούς ψυχρότερος από τον Ήλιο μας. Το προηγούμενο ρεκόρ θερμοκρασίας εξωπλανήτη ήταν 3.027 βαθμοί Κελσίου.

Ο καυτός εξωπλανήτης, που βρίσκεται σε απόσταση 650 ετών φωτός από τη Γη στην κατεύθυνση του αστερισμού του Κύκνου, είναι ένας αέριος γίγαντας με σχεδόν τριπλάσια μάζα από τον Δία, αλλά με μόνο τη μισή πυκνότητα του τελευταίου. Ονομάζεται KELT-9b και περιφέρεται γύρω από το τεράστιο καυτό άστρο KELT-9, το οποίο είναι διπλάσιο σε μέγεθος από τον Ήλιο και έχει θερμοκρασίες κοντά στους 9.900 βαθμούς Κελσίου, δηλαδή σχεδόν διπλάσιες από τον Ήλιο.

(top) An animation showing the pole-to-pole orbital path of KELT-9b. Normally, planets orbit a star’s equator, which causes blips to occur in the red end and the blue end of the star’s color spectrum from the scientists’ point of view. (bottom) In this case, researchers saw a blip only in the middle of the color spectrum, shown in the spectral line. Studying this middle blip revealed the exoplanet’s unusual orbit. Credit: Marshall C. Johnson

Ο εξωπλανήτης είναι βαρυτικά «κλειδωμένος» με το άστρο του, πράγμα που σημαίνει ότι η μία πλευρά του φωτίζεται μόνιμα από αυτό, ενώ η άλλη παραμένει πάντα σκοτεινή (όπως συμβαίνει με τη Σελήνη σε σχέση με τη Γη). Η φωτεινή πλευρά του εξωπλανήτη «βομβαρδίζεται» ανηλεώς από τρομερά ισχυρή αστρική ακτινοβολία. Είναι τόσο υψηλή η θερμοκρασία του KELT-9b, που η υπεριώδης ακτινοβολία του μητρικού άστρου του θα αναγκάζει τα μόρια εξωπλανήτη να διασπώνται και θα έχει εξατμίσει την όποια ατμόσφαιρά του.

The planet was identified using the Kilodegree Extremely Little Telescope (KELT) at Winer Observatory in Arizona. The KELT telescope is one of two such instruments specially designed to detect planets orbiting bright stars.

Οι ερευνητές από διάφορες χώρες, με επικεφαλής τον καθηγητή αστρονομίας Σκοτ Γκάουντι του Πολιτειακού Πανεπιστημίου του Οχάιο, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Nature» και παράλληλη ανακοίνωση σε συνέδριο της Αμερικανικής Αστρονομικής Εταιρείας στο Όστιν του Τέξας, χρησιμοποίησαν για τις παρατηρήσεις τους το τηλεσκόπιο KELT-North στην Αριζόνα. Θα ακολουθήσουν και άλλες παρατηρήσεις με διαφορετικά τηλεσκόπια, μεταξύ των οποίων τα διαστημικά Spitzer και Hubble.

Παραμένει άγνωστο αν ο καυτός εξωπλανήτης διαθέτει στερεό πυρήνα, ένα ερωτηματικό που αφορά και τον Δία. Σε κάθε περίπτωση, με ή χωρίς στερεό πυρήνα, η τύχη του καυτού εξωπλανήτη μοιάζει μάλλον δυσοίωνη σε βάθος χρόνου, καθώς βρίσκεται τόσο κοντά στο άστρο του, που ολοκληρώνει μια πλήρη περιφορά γύρω από αυτό σε μόλις μιάμιση γήινη μέρα (η διάρκεια του έτους του). Έτσι, όταν το άστρο του αναπόφευκτα κάποια στιγμή -σε περίπου ένα δισεκατομμύριο χρόνια- «φουσκώσει» για να μετατραπεί σε ερυθρό γίγαντα, θα «καταπιεί» πάραυτα τον εξωπλανήτη.

Πηγές: endel, J. (2017), Meet KELT-9b, the hottest exoplanet ever discovered, Eos, 98, https://doi.org/10.1029/2017EO075413 - http://www.tovima.gr/science/article/?aid=883822





Δευτέρα 5 Ιουνίου 2017

Το χρώμα του Πιτ Τέρνερ. The color of Pete Turner

Ο Τurner σπούδασε φωτογραφία στο Rochester Institute of technology, συμμαθητής με τον Bruce Davidson. Kαι παρόλο που όπως λέει κρυφοκοίταγε τη δουλειά του, στο τέλος πήρε τελείως διαφορετική κατεύθυνση επηρεαζόμενος στα πρώτα του βήματα από ζωγράφους, κυρίως το σουρεαλιστή Ρενέ Μαγκρίτ. 

 
Παίζοντας με φίλτρα, διπλοεκθέσεις και διάφορα είδη φιλμ ο Turner εντυπωσιάζει και ξεκινώντας από φωτογράφος του στρατού αρχίζει και παίρνει δουλειές στα περιοδικά National Geographic, Life και Look.  

Ακόμα κι αν δεν αναγνωρίζετε το όνομα το πιθανότερο είναι ότι κάποια φωτογραφία του θα έχετε δει σε περιοδικό ή διαφήμιση. Έχοντας ταξιδέψει όλο τον κόσμο φωτογραφίζοντας, ο Turner είναι γεμάτος ιστορίες τις οποίες μοιράζει απλόχερα. Πολύ ενδιαφέρον αυτό το άρθρο που περιγράφει με λεπτομέρεια πώς δημιούργησε κάποιες από τις πιο διάσημες φωτογραφίες του καθώς και την ευρύτερη τεχνική της δουλειάς του.

Ο Turner είναι βασικά για την έγχρωμη εμπορική φωτογραφία περίπου το ίδιο που είναι οι Ramones για το punk rock: κάπου εκεί ξεκίνησαν όλα. Και φυσικά αντιγράφονται ξεδιάντροπα μέχρι και σήμερα.

Τα έργα του αποτελούν μόνιμα εκθέματα σε πολλά μουσεία όπως το MEP στο Παρίσι, το Μητροπολιτικό Μουσείο Φωτογραφίας του Τόκυο, το ICS στη Νέα Υόρκη καθώς και από το 2007 μόνιμη έκθεση στο George Eastman House της Kodak. Δείγμα του πόσο δημοφιλής είναι το δημοψήφισμα του περιοδικού Photo District News που τον ανέδειξε στους 20 πιο σημαντικούς φωτογράφους του αιώνα. 

Επίσης έχει εκδώσει διάφορα βιβλία όπως το African Journey και το Color of Jazz, μια συλλογή από εξώφυλλα δίσκων Jazz με φωτογραφίες του Turner από το 1959 έως το 1982.














































































Σήμερα εξακολουθεί να κάνει εμπορικές δουλειές αν και δεν το επιδιώκει πια. Όπως λέει ο ίδιος «ξεκίνησα φωτογραφία για ταξιδεύω, τώρα έχω την πολυτέλεια να επιλέγω εγώ πού θα πάω και τι θα φωτογραφίσω. Κάθε φορά όμως που σηκώνω την κάμερα είναι το ίδιο δύσκολο με την πρώτη φορά. Ειδικά όταν επισκέπτομαι ένα μέρος για δεύτερη φορά ξέρω ότι τώρα πρέπει να μπω πιο βαθιά και να ξεπεράσω την επιφάνεια, κι αυτό είναι δύσκολο».

Πηγή: DPGR