Arts Universe and Philology

Arts Universe and Philology
The blog "Art, Universe, and Philology" is an online platform dedicated to the promotion and exploration of art, science, and philology. Its owner, Konstantinos Vakouftsis, shares his thoughts, analyses, and passion for culture, the universe, and literature with his readers.

Πέμπτη 26 Οκτωβρίου 2017

Η μέδουσα των πάγων. Rare Footage Captures Giant Jellyfish Living Under Arctic Ice

Εντοπίστηκε ένα είδος που ακμάζει στα παγωμένα νερά της Αρκτικής. Scientists spotted this huge jellyfish (Chrysaora melanaster) dragging a crustacean with one of its tentacles under the sea ice covering the Chukchi Sea off the north coast of Alaska. Credit: Andrew Juhl and Craig Aumack

Μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ανακάλυψη έκαναν ερευνητές του αμερικανικού Πανεπιστημίου Κολούμπια σε αποστολή εξερεύνησης θαλάσσιων περιοχών της Αρκτικής. Στην θάλασσα Chukchi που βρίσκεται ανάμεσα στην Αλάσκα και την Σιβηρία οι ερευνητές ανακάλυψαν ένα είδος μέδουσας που όχι απλά καταφέρνει να επιβιώνει μέσα στα παγωμένα νερά της θάλασσας αλλά φαίνεται ότι κυριολεκτικά ακμάζει σε αυτό το περιβάλλον.

Chrysaora melanaster jellyfish, also called northern sea nettle, may thrive during cold winters, when sea ice is thick and long lasting. The ice may shield the jellyfish from winter storms, and low temperatures reduce their metabolism enough for them to survive on relatively little food. Credit: Earth Institute, Columbia University

Πρόκειται για το είδος Chrysaora melanaster που όπως φαίνεται από τις πρώτες παρατηρήσεις η μέδουσα αυτή νιώθει άνετα και αυξάνει τους πληθυσμούς της την χειμερινή περίοδο όταν το πάχος των πάγων είναι μεγάλο. Σύμφωνα με τους ερευνητές οι μεγάλοι αδιαπέραστοι πάγοι προστατεύουν τις μέδουσες από τις χειμωνιάτικες καταιγίδες επιτρέποντας τους να αναπτυχθούν.

Credit: Earth Institute, Columbia University

Οι ερευνητές εκτιμούν ότι οι μέδουσες έχουν βρει τρόπο να μειώνουν τον μεταβολισμό τους σε σημείο τέτοιο ώστε να μπορούν να επιβιώνουν με την ελάχιστη δυνατή τροφή. Οι ειδικοί αναφέρουν ότι οι κλιματικές αλλαγές με την αύξηση των θερμοκρασιών και την συνεχή μείωση των θαλάσσιων πάγων είναι πιθανό να δημιουργήσει προβλήματα επιβίωσης στην μέδουσα αυτή.


Βρέθηκαν απολιθώματα των αρχαιότερων δέντρων στη Γη ηλικίας 374 εκατ. ετών. Fossils from the world's oldest trees reveal complex anatomy never seen before

Η μελέτη του κορμού έφερε στο φως ένα δίκτυο αγγείων (ξύλωμα) πολύ πιο περίπλοκο από ό,τι στα σημερινά φυτά. Intricate web of woody strands inside 374-million-year-old tree trunks point to most complicated trees to have ever grown on Earth. This is an illustrative transverse plane through the small trunk, showing the three naturally-fractured parts. Credit: Xu and Berry, 2017

Τα πρώτα δέντρα που αναπτύχθηκαν στον πλανήτη μας, φαίνεται πως ήσαν και τα πιο πολύπλοκα - περισσότερο από ό,τι είναι τα σημερινά δέντρα. Αυτό αποκαλύπτουν δύο απολιθώματα ενός δέντρου ηλικίας 374 εκατομμυρίων ετών, τα οποία βρέθηκαν σε μια απομονωμένη περιοχή στη βορειοδυτική Κίνα και διαθέτουν μια απρόσμενα πολύπλοκη ανατομία στο εσωτερικό τους.

Fossilized slices of a 374-million-year-old tree reveal a hollow core surrounded by numerous bundles of woody strands called xylem (the larger black spots), with soft tissue (in gray) between. The smaller black dots are roots. Credit: Dr. Chris Berry/Cardiff University

Η μελέτη του κορμού έφερε στο φως ένα δίκτυο αγγείων (ξύλωμα) πολύ πιο περίπλοκο από ό,τι στα σημερινά φυτά. Πώς και γιατί συνέβη αυτό, αποτελεί μυστήριο για τους επιστήμονες.

Το ξύλωμα μεταφέρει νερό και θρεπτικές ουσίες από τις ρίζες του φυτού προς τα κλαδιά και τα φύλλα του. Στα περισσότερα σημερινά δέντρα το ξύλωμα σχηματίζει ένα ενιαίο κεντρικό κύλινδρο στον οποίο προστίθενται νέοι δακτύλιοι κάθε χρόνο κάτω από τον φλοιό, ενώ σε μερικά άλλα δέντρα το ξύλωμα αποτελείται από ξυλώδη αγγεία που είναι ενσωματωμένα σε μαλακότερους σπογγώδεις ιστούς σε όλο τον κορμό. Όμως στα πρώτα δέντρα το ξύλωμα μοιάζει να ήταν ακόμη πιο πολύπλοκο.

An illustration of cladoxylopsid trees, in this case Calamophyton trees that lived in what is now Germany. Credit: Peter Geisen

Οι ερευνητές από την Κίνα, τη Βρετανία και τις ΗΠΑ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ (PNAS), ανακάλυψαν ότι το πανάρχαιο δέντρο ύψους οκτώ έως 12 μέτρων που έμοιαζε με φοίνικα (με την επιστημονική ονομασία Xinicaulis lignescens) διέθετε πολλά επιμέρους ξυλώματα στο εξωτερικό στρώμα του κορμού του, το οποίο είχε πάχος πέντε εκατοστών. Το εσωτερικό τμήμα του κορμού του, ο οποίος είχε συνολική διάμετρο περίπου 70 εκατοστών, ήταν τελείως κούφιο.

A simplified model of the ancient tree's vascular system. The black lines represent the xylem strands that carry water from the roots to the rest of the tree, the blue shows the supportive strands and the orange shows the roots. The supportive strands (blue) would tear and then heal as the tree grew. Credit: Xu and Berry, 2017

Τα κάθετα αγγεία του ξυλώματος ήσαν διατεταγμένα με πολύ οργανωμένο τρόπο και διασυνδεμένα οριζόντια μεταξύ τους, θυμίζοντας δίκτυο διασταυρούμενων σωληνώσεων ύδρευσης. Αντί όλο το δέντρο να προσθέτει ένα ακόμη δακτύλιο κάθε χρόνο που περνούσε (κάτι που σήμερα επιτρέπει τη δεντροχρονολόγηση), στα πρώτα δέντρα κάθε αγγείο του ξυλώματος ανέπτυσσε το δικό του ξεχωριστό δακτύλιο, σαν να υπήρχε ένα μεγάλο δίκτυο μίνι-δέντρων μέσα σε κάθε δέντρο.

Καθώς τα επιμέρους αγγεία μεγάλωναν και ο όγκος τους αυξανόταν, μαζί τους διευρυνόταν η διάμετρος όλου του δέντρου. Ταυτόχρονα, στο κάτω μέρος του δέντρου, ξυλώδη αγγεία προεξείχαν όλο και περισσότερο από τα πλάγια του κορμού, σχηματίζοντας μια επίπεδη βάση.
  
«Δεν υπάρχει άλλο γνωστό δέντρο στην ιστορία της Γης, που να έχει ποτέ κάνει κάτι τόσο απίστευτα περίπλοκο. Είναι τρελό ότι τα αρχαιότερα δέντρα είχαν και την πιο πολύπλοκη ανάπτυξη», δήλωσε ένας από τους ερευνητές, ο παλαιοντολόγος Κρις Μπέρι της Σχολής Γεωεπιστημών του βρετανικού Πανεπιστημίου του Κάρντιφ.

Τα δέντρα κυριαρχούσαν στη Γη κατά τη Δεβόνια περίοδο πριν από 419 έως 358 εκατομμύρια χρόνια. Σχημάτισαν τα πρώτα δάση και έπαιξαν ρόλο-κλειδί στην απορρόφηση του διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα, στην οποία επίσης πρόσθεσαν οξυγόνο. Επηρέασαν έτσι καθοριστικά το κλίμα του πλανήτη μας και δημιούργησαν ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη άλλων μορφών ζωής.

Πηγές: Hong-He Xu, Christopher M. Berry, William E. Stein, Yi Wang, Peng Tang, Qiang Fu. Unique growth strategy in the Earth’s first trees revealed in silicified fossil trunks from ChinaProceedings of the National Academy of Sciences, 2017; 201708241 DOI: 10.1073/pnas.1708241114 - ΑΠΕ - ΜΠΕ

Τετάρτη 25 Οκτωβρίου 2017

Γιώργος Ιωάννου, «Η σειρήνα»

Ο Λευκός Πύργος καμουφλαρισμένος στη διάρκεια του 2ου παγκόσμιου πολέμου.

Όταν έστησαν τη σειρήνα πάνω στο γειτονικό σπίτι, μούδιασε η καρδιά μας και σκοτείνιασε, θαρρείς, το φως στην αυλή. Μέρα και νύχτα αυτήν είχαμε στο μυαλό μας - αυτήν και τον πόλεμο. Ως κι οι καβγάδες σταμάτησαν για ένα διάστημα στη συγκατοικία κι αντίθετα φούντωσαν τα ψιθυρίσματα για την πολιτική και τους βομβαρδισμούς. Μα, όταν μια μέρα έκαναν δοκιμαστικό συναγερμό και ούρλιαξε, μαζί με τις άλλες, κι η σειρήνα μας, ψήλωσε πια ο νους μας απ' το φόβο αλλά κι απ' το κρυφό καμάρι.

Second Italo-Ethiopian War. Evidence of Italian use of mustard gas used against Ethiopian forces at Dolo. Blistered hands of a victim were caused by mustard gas. Jan. 1936. CSU Archives/Everett Collection

Απ' τον καιρό που η Ιταλία είχε βάλει πόδι στην Αρβανιτιά, είμασταν όλοι βέβαιοι πως οι Ιταλοί μια μέρα θα μας χτυπήσουν και πως την πόλη μας, οπωσδήποτε, θα τη βομβαρδίσουν. Εκείνο που φοβόμασταν απ' όλα πιο πολύ ήταν τα αέρια. Οι Ιταλοί είχαν ρίξει αέρια και στην Αβησσυνία. Μαζευόμασταν τα παιδιά και μιλούσαμε ξεφρενιασμένα για διάφορους τύπους αερίων που ακούγαμε. Εκτός από κείνα που σου φέρνουν ασφυξία, υπήρχαν κι εκείνα που σου καίνε το δέρμα. Μόλις πατήσεις έδαφος ποτισμένο με το αέριο αυτό, καίγονται τα ποδάρια σου. Εγώ είχα καταλήξει στο συμπέρασμα πως σε μια τέτοια περίπτωση θα πρέπει ν' αλλάζεις συνεχώς παπούτσια. Και είχα ένα μόνο ζευγάρι. γι' αυτό άλλωστε δεν έπαιζα μπάλα. Άλλοι μιλούσαν για κάτι μπόμπες πεντακοσίων κιλών, που τρυπούσαν, λέει, και το παχύτερο τσιμέντο, μα απ' αυτές δεν είχανε οι Ιταλοί παρά μονάχα οι Γερμανοί και οι Εγγλέζοι.

Τώρα, μου φαίνεται πως ήταν ωραίο το καλοκαίρι εκείνο του '39, μονολότι δεν πήγαμε στη Φλώρινα για την καθιερωμένη παραθέρισή μας. Τα πράγματα είχαν αρχίσει για καλά να σφίγγουν κι η μιζέρια ήταν παντού ολοφάνερη. Στις ταβέρνες τα γραμμόφωνα έπαιζαν ωστόσο το αλληγορικό εκείνο τραγουδάκι, που λίγο αργότερα το απαγόρεψαν οι αρχές:

Όταν ένα σύκο μένει,

μη ζυγώνεις, Πολυξένη, στη συκιά,

γιατί ο δράκος σε προσμένει

να σου κάνει μια δουλειά πολύ κακιά...

Μετά την απαγόρεψη, ο κόσμος είπε πως η γυναίκα του τότε δικτάτορα την έλεγαν Πολυξένη. Αυτό δεν ήταν σωστό, όπως αργότερα διαπίστωσα, σημασία όμως έχει πως σκέφτεται ο κοσμάκης σε τέτοιες περιπτώσεις. Τα ίδια περίπου άκουσα ότι έλεγαν, όταν ο Πάγκαλος - άλλος εκείνος - απαγόρεψε τις κοντές φούστες. Δήθεν η γυναίκα - του είχε στραβά ποδάρια. Τρέχα να βρεις άκρη...

Η στρατιωτική εκπαίδευση των σκαπανέων – μικρών μαθητών από την ΕΟΝ.

Στο μεταξύ, όλο το καλοκαίρι, στη Νεολαία μας κάμναν μαθήματα πρώτων βοηθειών και μεγάλες πορείες. Μας μάθαιναν επίσης ν' ανοίγουμε ορύγματα. Ήμουν πολύ ταχτικός στις απογευματινές αυτές συγκεντρώσεις, ύστερα από ένα βρομόξυλο που έφαγα απ' τον ίδιο το φαλαγγάρχη μας. Με πίεζε επίσης κι ο πατέρας μου, που φοβόταν για τη δουλειά του. Γυρνούσα σπίτι σκοτεινά πια. Όλη η γειτονιά καθισμένη στις εξώπορτες κουτσομπόλευε και συζητούσε σιγανά για τον πόλεμο. Είχαμε μια σαλκιμιά, ριχτή στα κάγκελα σαν κισσός, κι ήταν η πόρτα μας ωραία για ρομάντζα. Έτρωγα σταφύλι και ψωμί, ντομάτα ή καρπούζι, κι ανέβαινα στα μισοσκότεινα να κοιμηθώ. Γκαζόλαμπα δεν πολυανάβαμε το καλοκαίρι για οικονομία και για τα κουνούπια. Ήδη την ελονοσία την είχα αρπάξει.

Καθώς προσπαθούσα να κοιμηθώ, άκουγα στην πόρτα τις γριές με τις βαριές ανατολίτικες φωνές τους να λένε αναστενάζοντας πως ίσως να ήρθε ο καιρός που θα πλέψει στην Πόλη το μοσχάρι στο αίμα. Τότε άγγελος Κυρίου θα φωνάξει δυνατά: «Σταματείστε τη σφαγή! Ιδού άνθρωπος ωραίος - και ξανθός και ρωμαλέος». Και θα βάλει τον πρίγκιπα απ' το ξανθό γένος στο θρόνο το βυζαντινό.

Μ' αυτά και μ' αυτά μ' έπαιρνε ο ύπνος. Άλλωστε, σηκωνόμουν πολύ πρωί γιατί κάθε μέρα προτού φάω το πρωινό μου, διάβαζα υποχρεωτικά ολόκληρη την αγία επιστολή:

«....κατηραμένος και αφορισμένος και ασυγχώρητος ο λάρρυγας όπου καταλύει Τετάρτην και Παρασκευήν κρέας και οψάριον άνευ σωματικής ασθενείας. Στοχασθήτε ότι θέλω ανοίξει τους καταρράκτας του ουρανού να βρέξω νερό κοχλάτο εις τας δέκα Φεβρουαρίου και κανείς δεν θα ηξεύρει και εις τας οκτώ Απριλίου αίμα και πυρ να κατακαύσω τας αμπέλους σας και τα χωράφια και τα χόρτα και θέλω ρίψει θηρία πτερωτά και ανήμερα να σας καταφάγουν και να φωνάζετε ο εις τον άλλον: εβγήτε σεις οι αποθαμένοι να έμβρωμεν ημείς οι ζωντανοί διότι δεν ημπορούμε να υποφέρωμεν την οργήν του παντοκράτορος Θεού και τον θυμόν του.»

Απορώ πως δεν τρελάθηκα τότε.

Ένα δειλινό ήρθε η είδηση πως ο γερμανικός στρατός όρμησε εναντίον της Πολωνίας. Όλη η συγκατοικία βγήκε απ' τα δωμάτια στη μεγάλη σάλα. Ο πόλεμος, που τόσο δε θέλαμε να αρχίσει. Ένας τσαγκάρης, ανόητα αριστερός, πετούσε απ' τη χαρά του. «Η Γερμανία είναι δικιά μας», φώναζε. Πήγε στο δωμάτιό - του κι έβαλε δυνατά πια στο γραμμόφωνο το «Βόλγα, Βόλγα», που πάνω στο σκοπό του τραγουδιόταν ο ύμνος της τρίτης διεθνούς «Είμαστε όλοι αδέρφια, στα κρυφά στα φανερά...».

Το βραδάκι ανέβηκα στο Κουλέ - Καφέ κι άκουσα σ' ένα καφενείο την ελληνική εκπομπή του Βερολίνου. Ήταν η μόνη ξένη εκπομπή, που μπορούσε ν' ακούγεται δυνατά σε δημόσιους χώρους. Μου φαίνονταν όλα σκοτεινιασμένα. Κόσμος πολύς είχε μαζευτεί. Όπως σκαρφάλωναν για τα σπίτια τους κατάκοποι με τα ζεμπίλια στα χέρια, σταματούσαν κι άκουγαν φαρμακωμένοι. Η καημένη η Πολωνία σαρώνονταν απ' τους Γερμανούς.

Παιδιά σε συσσίτιο του Ιστιοπλοϊκού Ομίλου Θεσσαλονίκης κατά την περίοδο της Γερμανικής κατοχής. Μια από τις σημαντικότερες αιτίες θανάτου την περίοδο της Γερμανικής κατοχής, ήταν η πείνα και η εξάντληση. Σύμφωνα με τις καταγραφές θανάτων στο Ληξιαρχείο της Θεσσαλονίκης, την χειρότερη χρονιά, το 1942, σημειώθηκαν 1.785 θάνατοι από πείνα και εξάντληση (2.292 στην ευρύτερη περιοχή). Από αυτούς οι 895 ήταν μη Εβραίοι, οι 773 Εβραίοι και οι υπόλοιποι δεν δηλώθηκαν. Κατά φύλο, το 27,8% είναι γυναίκες και το 72,2% άντρες. Οι περισσότεροι θάνατοι ηλικιακά δηλώθηκαν σε νεογέννητα (περίπου 130) και σε ηλικίες από 45 μέχρι 70.

Στη Νεολαία άρχισαν να μας διδάσκουν πως να σπέρνουμε στις αυλές μας πατάτες, ντομάτες, καλαμπόκια και κάθε είδους ζαρζαβατικό. Επίσης πως να τρέφουμε κότες και κουνέλια. Οι αρχές προηγουμένως κυνηγούσαν τις κότες. έτσι άδικα των αδίκων είχαμε σφάξει και τη δικιά μας, που γεννούσε ωραία μεγάλα αυγά. Τώρα είχε αλλάξει η σχετική κοτοπολιτική. Απ' τα πάρκα είχαν ξεριζώσει τα λουλούδια κι είχαν σπείρει όλο λαχανικά. Μου άρεζαν πιο πολύ τα φυτά αυτά απ' τα λουλούδια. Στα μπακάλικα είχαν κάνει την εμφάνισή τους τρόφιμα με νέα ονόματα, όπως το σιτόρυζο, που δεν ήταν τίποτε άλλο από στάρι χοντραλεσμένο, μπλουγούρι δηλαδή, ενώ το πραγματικό ρύζι κι η ζάχαρη είχαν ανέβει σε ύψη αστρονομικά. Τότε διαδόθηκε πως στην Αθήνα ένας άξιος ηθοποιός βγήκε στη σκηνή και ρώτησε αναπάντεχα τον κόσμο:

-Να το πω; Να το πω;

-Να το πεις, του φώναξαν από κάτω, έτοιμοι να γελάσουν.

-Θα το πω κι ας το πιω, είπε εκείνος, εννοώντας το ρετσινόλαδο. Και συνέχισε:

Με - τάξι, Με - τάξι,

το ψωμί πήγε δεκάξι

και το λάδι θα πετάξει.

Χάλασε ο κόσμος στο χειροκρότημα. Φυσικά, οι πανταχού παρόντες αμέσως τον βούτηξαν. Κι ασφαλώς θα το ήπιε ο άνθρωπος το απαίσιο ρετσινόλαδο. "Ν' αγιάσει το στοματάκι του", κρυφολέγαμε εμείς, δημοκρατικοί ως το κόκαλο.

Στη σειρήνα είχαν βάλει πια βάρδιες, πολίτες της αεράμυνας, που σκύβαν από πάνω και πείραζαν τα κορίτσια στην αυλή. Ο κόσμος είχε αρχίσει να συνηθίζει την κατάσταση, απόδειξη πως έγιναν στην συγκατοικία μερικοί καβγάδες του καλού καιρού.

Μια καινούρια συγκάτοική μας, η επιλεγόμενη Χαρτού ή Μπαλαφούσκα - έριχνε τα χαρτιά κι ήταν πολύ χοντρή - άνοιξε πόλεμο σχεδόν μ' όλο το σπίτι. Στο τέλος, βγήκε στην αυλή με μια ταμπέλα τσίγκινη, που έγραφε, θαρρώ, «Πιλοποιείον», και χτυπώντας την σαν ντέφι την έδειχνε γύρω τριγύρω σ' όλο το κοινό για να δούνε πόσο σπουδαίος ήταν ο μακαρίτης ο άντρας της. Όμως η αυτοαποκαλούμενη «θεία του σπιτιού», η θεία δηλαδή του σπιτιού, η θεία δηλαδή του απουσιάζοντος σπιτονοικοκύρη, αμφισβήτησε τη γνησιότητα της ταμπέλας, οπότε έγινε πια χαλασμός Κυρίου. Τον επόμενο χρόνο και οι δυο αυτές γριές πέθαναν απ' την πείνα. Με τέτοια και με άλλα περνούσε ο καιρός, ενώ ο πόλεμος απλωνόταν στην Ευρώπη.

Στις τέσσερις του Αυγούστου έγινε στην κεντρική πλατεία η καθιερωμένη γιορτή, όπου και πήγαμε δια τον φόβον των ιουδαίων. Ηθοποιοί του βασιλικού θεάτρου με λιγωμένες φωνές και ξεκαρδιστικές χειρονομίες παρέστησαν διάφορα σκετς, για τη χώρα που σώζεται την τελευταία στιγμή απ' του λύκου το στόμα, για τον ελληνικό λαό που αρμενίζει πια σε πελάγη ευτυχίας και γαλήνης, και άλλα πασίγνωστα θέματα κάθε ολοκληρωτικής προπαγάνδας. Πάνω στα τείχη άναψε για τελευταία φορά η σχετική επιγραφή, καμωμένη με λαμπιόνια πολλά.

Φωτογραφία του ιταλικού υποβρυχίου Delfino που τορπίλισε το καταδρομικό «Έλλη» στην Τήνο στις 15 Αύγουστου 1940.

Όμως στη γιορτή της Μεγαλόχαρης βγήκαν ξαφνικά απ' τα παράθυρα του αντικρυνού σπιτιού, όπου υπήρχε ραδιόφωνο δώδεκα λυχνιών, και μας φώναξαν πως είπε το Λονδίνο ότι στο λιμάνι της Τήνου ένα υποβρύχιο βούλιαξε το καταδρομικό μας «Έλλη». Μουδιάσαμε. Ώστε ήρθε κιόλας ο πόλεμος; Την επομένη οι λογοκρινόμενες εφημερίδες είχαν πολλά και διάφορα για τον τορπιλισμό, τσιμουδιά όμως για την εθνικότητα του υποβρυχίου.

Μαύρα προαισθήματα μας κύκλωναν. Μια θεία μου ήρθε τρομαγμένη και μας είπε πως η κότα της λάλησε σαν πετεινός. Μια γνωστή μας πάλι έλεγε πως όλη τη νύχτα ούρλιαζε άγρια έξω από το σπίτι της κάποιο πράγμα, που σκυλί δεν ήταν. Πάντως ο μπακάλης κι ο φούρναρης έπαψαν ξαφνικά να μας δίνουν βερεσέ. Αυτό ήταν ένα γεγονός αναμφισβήτητο.

Εκείνες τις νύχτες έπεφταν άστρα πολλά. Η γιαγιά μου διηγήθηκε τότε πως είδε ένα άσχημο όνειρο. Το είχε ξαναδεί λίγες μέρες προτού οι Τούρκοι βάλουν σφαγή στο χωριό της. Ονειρεύτηκε τον ψηφιδωτό παντοκράτορα της εκκλησιάς της πατρίδας της να ξεκολλάει ξαφνικά απ' τον τρούλο και να πέφτει πάνω στο δάπεδο κι από πίσω του ν' ακολουθούν εκατομμύρια άστρα σαν σπίθες.

Το μέγεθος της καταστροφής του Ι.Ν. του Αγ. Δημητρίου μετά την πυρκαγιά του 1917. Πηγή: Δήμος Θεσσαλονίκης

Τα σημάδια πλήθαιναν συνεχώς. Καλόγεροι μιλούσαν τη νύχτα στις γωνιές των δρόμων. Εικόνες δάκρυζαν ή μετακινούνταν. Στις εκκλησιές γίνονταν δεήσεις κι αγρυπνίες. Έγινε μια και στον Άγιο Δημήτριο. Εμείς τα παιδιά πήγαμε περισσότερο για να παίξουμε και να φάμε στις γωνιές σπόρια, μα σιγά σιγά το δέος μας συνεπήρε. Ο Άγιος Δημήτριος ήταν καμένος τότε κι η αγρυπνία γίνονταν σχεδόν μες στα χαλάσματα. Σε μια στιγμή το πλήθος όλο είχε γονατίσει και ψιθύριζε, ενώ ο παπάς δέονταν με σπαραγμό υπέρ της ειρήνης του κόσμου. Εγώ, θυμάμαι, παρακαλούσα για δύο πράγματα: να μη γίνει πόλεμος και να γίνω καλά απ' την ελονοσία, που με τυραννούσε. Παρόλα αυτά σε λίγες μέρες έπαθα πλευρίτιδα, κι ώσπου να το καταλάβω βρέθηκα σε μια κλινική, όπου με τάραξαν στις παρακεντήσεις.

Ένα πρωί, μόλις είχα γίνει καλά, ακούσαμε στο δρόμο ζωηρές φωνές. Μια γειτονοπούλα με την εφημερίδα στα χέρια φώναζε δυνατά: «Η Ιταλία μας κήρυξε τον πόλεμο». Ήταν μια τόση δα ειδησούλα στην τελευταία σελίδα. Την έβλεπες και δεν μπορούσες να το πιστέψεις. Σε λίγο, όμως, άρχισαν αλλεπάλληλα παραρτήματα και το πιστέψαμε για καλά. Συνεργεία τοιχοκολλούσαν με μεγάλη βιασύνη τη διαταγή επιστρατεύσεως. Οι νέοι άντρες κατηφόριζαν παρέες παρέες για το πενήντα σύνταγμα να ντυθούνε. Ο πατέρας μου, που λόγω της δουλειάς του φαντάρος δεν πήγαινε, πήρε ένα μπουκάλι κονιάκ και μας πότιζε όλους με το ζόρι. Είχε ανοίξει τα παράθυρα και κερνούσε τους περαστικούς. Λόγια μεγάλα δεν ακούγονταν, είναι αλήθεια, όμως κανένας δεν έβαζε με το νου του πως μπορούσαν οι Ιταλοί να βρεθούν μια μέρα μπροστά μας.

Μετά το μεσημέρι άρχισαν να περνούν απ' την Αγίου Δημητρίου οι φάλαγγες των επιστρατευμένων. Μόλις ακούγαμε τραγούδια, τρέχαμε στη γωνιά για να χειροκροτήσουμε. Γυναίκες και παιδιά πέφταν μέσα στη γραμμή και τους φιλούσαν.

Όταν όμως πήρε να νυχτώνει μας έπιασε απελπισία. Τα φώτα του δήμου δεν άναψαν και στο σπίτι δεν μπορούσαμε ν' ανάψουμε φως, αν δεν βάζαμε στα παράθυρα κουβέρτες. Που να ξέραμε πως οι Ιταλοί δεν ήταν σε θέση να βομβαρδίσουνε τη νύχτα. Αργότερα θέλαμε μόνο συννεφιά ή σκοτάδι.

ΤΟ ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ (ΟΡΥΓΜΑ) ΤΩΝ ΣΑΡΑΝΤΑ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ.

Την τέταρτη ή πέμπτη μέρα έγινε ένας συναγερμός κατά τις έντεκα το πρωί. Κατεβήκαμε στο υπόγειο κι αμέσως μια συγκάτοικη - μας έδωσε να βάλουμε μπαμπάκι στ' αυτιά μας. Στον υγρό τοίχο, τον περπατημένο απ' τους γυμνοσάλιαγκες, απλωνόταν ένα φιδοπουκάμισο. Ήταν το τελευταίο φιδοπουκάμισο του ιερού φιδιού του σπιτιού. Ώσπου να πούμε «μην το πειράζεις», ένα παιδί το ξεκόλλησε. Ο συναγερμός έληξε χωρίς αποτέλεσμα.

Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΜΕΤΑ ΤΟ ΒΟΜΒΑΡΔΙΣΜΟ ΤΗΣ 9/2/1941.

Σε καμιά ώρα δεύτερος συναγερμός. Αυτή τη φορά τρέξαμε σ' ένα δίπατο σπίτι, που έλεγαν πως είναι πιο γερό. Ήταν στο υπόγειο κόσμος πολύς. Ξαφνικά ακούστηκε μια μακρινή έκρηξη κι ύστερα συνέχεια άλλες που ζύγωναν. Ακούγαμε ολοκάθαρα τα βαριά αεροπλάνα να έρχονται κατά - πάνω μας. Πρέπει να πετούσαν πολύ χαμηλά. Ο κόσμος γονατισμένος έλεγε προσευχές, γυναίκες τσίριζαν. Είδα τη σκιά ενός αεροπλάνου απ' το παραθυράκι. Ένα απαίσιο σφύριγμα ακούστηκε κι ύστερα μια έκρηξη πολύ κοντά μας. Το παν πήγε κι ήρθε. τζάμια έσπασαν, χώματα μπουκάρισαν απ' το δρόμο. Ύστερα έγινε γαλήνη. Θα ήταν η τελευταία μπόμπα - τους. Σε λίγο οι σειρήνες μακρινές σήμαναν λήξη. Η δικιά - μας όμως δεν ακούγονταν. Η μπόμπα είχε πέσει στην αυλή - μας κι είχε ρημάξει τα πάντα ένα γύρω.

Το βράδυ, σε ξένο κρεβάτι, αγκαλιά με παιδιά ξένα κυριεύτηκα ξαφνικά απ' το γλυκύτερο τράνταγμα που είχα νιώσει ποτέ μέχρι τότε. Ένα παχύρρευστο υγρό κολλούσε μες στα σκέλια - μου. Σειρήνες σήμαιναν τερπνά λήξη μέσα στο μισοϋπνι - μου. Είχα γίνει για καλά έφηβος πλέον.

Γιώργος Ιωάννου, «Η σειρήνα», Πεζογραφήματα: «Η Σαρκοφάγος», Αθήνα, εκδ. Ερμής, 1976, σσ. 118-125.

Τρίτη 24 Οκτωβρίου 2017

Οι εκρήξεις ηφαιστείων και η πτώση της δυναστείας των Πτολεμαίων. Massive Volcanic Eruptions Linked to Revolts in Ptolemaic Egypt

Έπαιξαν κεντρικό ρόλο, σύμφωνα με νέα μελέτη. A new study linking paleoclimatology—the reconstruction of past global climates—with historical analysis by researchers at Yale and other institutions shows a link between environmental stress and its impact on the economy, political stability, and war-fighting capacity of ancient Egypt. The team of researchers examined the hydroclimatic and societal impacts in Egypt of a sequence of tropical and high-latitude volcanic eruptions spanning the past 2,500 years, as known from modern ice-core records. The team focused on the Ptolemaic dynasty of ancient Egypt (305-30 B.C.E.)—a state formed in the aftermath of the campaigns of Alexander the Great, and famed for rulers such as Cleopatra—as well as material and cultural achievements including the great Library and Lighthouse of Alexandria. (© Department of Papyrology, Institute of Archaeology, University of Warsaw)

Μια σειρά από ηφαιστειακές εκρήξεις ανά τον κόσμο «φρέναραν» τις ζωτικές για τη γεωργία πλημμύρες του ποταμού Νείλου και αυτό είχε ως συνέπεια διαδοχικές κοινωνικές αναταραχές και τελικά την κατάρρευση της δυναστείας των Πτολεμαίων στην Αίγυπτο, η οποία είχε ιδρυθεί μετά το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Αυτό υποστηρίζουν Αμερικανοί και Ελβετοί επιστήμονες, σε μια νέα διεπιστημονική έρευνα, η οποία συσχετίζει παλαιοκλιματολογικά δεδομένα με την ανάλυση των ιστορικών γεγονότων για την Ελληνιστική περίοδο της Αιγύπτου.

Οι πλημμύρες του Νείλου κάθε καλοκαίρι ήταν ζωτικές για τη γεωργία και την ευημερία της Πτολεμαϊκής Αιγύπτου (305-30 π.Χ.), όπως άλλωστε είχε συμβεί και τα παλαιότερα χρόνια. Οι πλημμύρες προκαλούνταν από έντονες βροχές στα υψίπεδα της Αιθιοπίας και σε νοτιότερες περιοχές της Αφρικής. Υπάρχουν αρκετές ιστορικές αναφορές ότι η κατά καιρούς έλλειψη πλημμυρών οδηγούσε σε κοινωνικές αναταραχές από τους αγρότες, που απειλούσαν την εκάστοτε εξουσία. Όμως η κύρια αιτία που ο μήκους 6.825 χλμ. Νείλος δεν πλημμύριζε πάντα ήταν έως τώρα ασαφής.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον καθηγητή Τζόζεφ Μάνιγκ του πανεπιστημίου Γέιλ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Nature Communications», πιστεύουν ότι μια σειρά από ηφαιστειακές εκρήξεις, που επέφεραν μείωση των βροχών, μείωσαν σημαντικά την ικανότητα του Νείλου να πλημμυρίζει.

A timeline linking major volcanic eruptions (top) to the suppression of flooding on the Nile River (below). The text above is from the Edfu papyrus. Image credit: Joseph Manning / Department of Papyrology, Institute of Archaeology, University of Warsaw

Οι επιστήμονες συσχέτισαν στατιστικά μια σειρά από έως τώρα ανεξήγητα επεισόδια κοινωνικής αναταραχής με εκρήξεις ηφαιστείων (όπως αυτές του 247, του 244, του 168, του 164, του 161 και ιδίως η πολύ ισχυρή του 44 π.Χ.) και με τη συνακόλουθη μείωση των βροχοπτώσεων και των πλημμυρών.

Ο ιδρυτής της Δυναστείας, Πτολεμαίος Α' ο Σωτήρ, Λούβρο. Bust of Ptolemy I Soter, king of Egypt (305 BC–282 BC) and founder of the Ptolemaic dynasty.

Όπως εκτιμούν, τα ηφαίστεια –λειτουργώντας ως αιφνιδιαστικά περιβαλλοντικά «σοκ»– πιθανότατα έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στην εσωτερική αναταραχή και πολιτική αστάθεια, στην αποδιάρθρωση της αγροτικής οικονομίας, στην αναγκαστική διακοπή των πολεμικών συγκρούσεων με την αυτοκρατορία των Σελευκιδών και στην τελική κατάρρευση της Πτολεμαϊκής δυναστείας, με την αυτοκτονία της Κλεοπάτρας και την επικράτηση των Ρωμαίων μετά τη ναυμαχία στο Άκτιο το 31 π.Χ.

Οι ηφαιστειακές εκρήξεις εκτινάσσουν μεγάλες ποσότητες αερίων και σκόνης στην ατμόσφαιρα και στη στρατόσφαιρα, εμποδίζοντας την ηλιακή ακτινοβολία να φτάσει στη γη και αλλάζοντας έτσι το κλίμα και τις υδρολογικές συνθήκες σε διάφορα μέρη. Μεταξύ άλλων, η μείωση της θερμοκρασίας οδηγεί σε μειωμένη εξάτμιση των επιφανειακών υδάτων, άρα και σε μειωμένες βροχοπτώσεις, με τελικό αποτέλεσμα τη μείωση των πλημμυρών.

Τμήμα παπύρου των μέσων του 3ου αι. π.Χ., από την πόλη Edfu, στο οποίο περιγράφεται μια περίοδος λιμού στην Αίγυπτο που συνέβη όταν ο Νείλος δεν πλημμύρισε για αρκετά χρόνια. A Yale University-led study suggests that abrupt shifts in climate caused by massive volcanic eruptions helped to trigger poorly understood revolts — such as the great 20-year Theban revolt — and other political upheaval in Ptolemaic Egypt. This piece of papyrus from the mid-third century BC describes a period of famine in Egypt that occurred when the Nile River failed to flood for several years in a row. It was collected from the Egyptian city of Edfu. Image credit: Department of Papyrology, Institute of Archaeology, University of Warsaw

Οι ερευνητές δείχνουν για πρώτη φορά –ανατρέχοντας σε αρχαία κείμενα– ότι υπάρχει μια στενή χρονική συσχέτιση ανάμεσα σε σημαντικά πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά γεγονότα και στις μεγάλες ηφαιστειακές εκρήξεις του παρελθόντος, οι οποίες εξασθένησαν την ικανότητα των Πτολεμαίων να διοικούν και να διεξάγουν πολέμους.

Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι από την περίπτωση της αρχαίας Αιγύπτου πρέπει να εξαχθούν προειδοποιητικά συμπεράσματα για το τι θα μπορούσε να συμβεί στο μέλλον σε αρκετές χώρες εξαιτίας των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής.

Αν και δεν έχει υπάρξει μεγάλη ηφαιστειακή έκρηξη, που να επηρεάσει το παγκόσμιο κλίμα, μετά την έκρηξη του ηφαιστείου Πινατούμπο στις Φιλιππίνες το 1991, οι ερευνητές προειδοποιούν ότι «αργά ή γρήγορα θα βιώσουμε μια μεγάλη ηφαιστειακή έκρηξη, ίσως και μια σειρά από τέτοιες εκρήξεις, που θα επιδεινώσουν την ξηρασία σε ευαίσθητες περιοχές του κόσμου», σε συνδυασμό και με την κλιματική αλλαγή.

Πηγές: ΑΠΕ-ΜΠΕ (Παύλος Δρακόπουλος) - Joseph G. Manning et al, Volcanic suppression of Nile summer flooding triggers revolt and constrains interstate conflict in ancient Egypt, Nature Communications (2017). DOI: 10.1038/s41467-017-00957-y


Παρατάθηκε ξανά η αποστολή Dawn στη Δήμητρα. NASA gives Dawn mission second extension

Η NASA αποφάσισε για δεύτερη φορά την παραμονή του διαστημικού σκάφους στον νάνο πλανήτη. This artist concept shows NASA's Dawn spacecraft above dwarf planet Ceres, as seen in images from the mission. Credits: NASA/JPL-Caltech/UCLA/MPS/DLR/IDA

Η Αμερικανική Διαστημική Υπηρεσία (NASA) αποφάσισε να παρατείνει για δεύτερη φορά - σε σχέση με τον αρχικό προγραμματισμό της - την αποστολή του σκάφους Dawn (Αυγή) στο νάνο πλανήτη Δήμητρα, το μεγαλύτερο σώμα στη ζώνη των αστεροειδών μεταξύ Άρη-Δία.

Η διαστημοσυσκευή θα πάρει εντολές αλλαγής τροχιάς από το κέντρο ελέγχου στη Γη (το Εργαστήριο Αεριώθησης JPL στην Πασαντίνα της Καλιφόρνια) για να κατέβει χαμηλότερα από κάθε άλλη φορά, σε ύψος έως 200 χιλιομέτρων από την επιφάνεια της Δήμητρας, ενώ έως τώρα δεν είχε πλησιάσει χαμηλότερα από τα 385 χιλιόμετρα.

Όταν το σκάφος ξεμείνει από καύσιμα υδραζίνης, θα παραμείνει σε σταθερή τροχιά γύρω από τον μικρό πλανήτη, σαν τεχνητός δορυφόρος του. Για να προφυλαχθεί η Δήμητρα από μια πιθανή μόλυνση με γήινα μικρόβια, εάν το Dawn έπεφτε πάνω της, επελέγη η λύση μιας σταθερής τροχιάς στο διηνεκές, ακόμη κι όταν πια δεν θα μπορεί να επικοινωνήσει με τη Γη, κάτι που αναμένεται να συμβεί στο τέλος του 2018.

NASA's Dawn spacecraft determined the hydrogen content of the upper yard, or meter, of Ceres' surface. Blue indicates where hydrogen content is higher, near the poles, while red indicates lower content at lower latitudes. Credits: NASA/JPL-Caltech/UCLA/MPS/DLR/IDA/PSI

Προτεραιότητα για τους επιστήμονες, κατά τη δεύτερη παράταση της αποστολής, αποτελεί το να συλλέξουν στοιχεία μέσω του φασματόμετρου ακτίνων γάμμα και νετρονίων του σκάφους, ώστε να κατανοήσουν καλύτερα τη σύνθεση του ανώτερου στρώματος της Δήμητρας και της ποσότητας του πάγου που περιέχει.

Η κινούμενη εικόνα από το διαστημικό σκάφος της NASA Dawn, δείχνει έναν κρατήρα του πλανήτη-νάνου Δήμητρα (Ceres) του οποίου η μεγαλύτερη επιφάνεια βρίσκεται συνεχώς σε σκιά. Αυτοί οι κρατήρες ονομάζονται «ψυχρές παγίδες». Στα μέρη αυτά θα μπορούσε το παγωμένο νερό να διατηρηθεί για πολύ μεγάλα χρονικά διαστήματα. Credits: NASA/JPL-Caltech/UCLA/MPS/DLR/IDA

Ακόμη το Dawn θα τραβήξει με την κάμερά του εικόνες της γεωμορφολογίας της Δήμητρας και θα κάνει ορυκτολογικές μετρήσεις μέσω ενός άλλου φασματόμετρου που διαθέτει.

This movie is made of images taken by NASA's Dawn spacecraft, from a position exactly between the sun and Ceres’ surface. Credits: NASA/JPL-Caltech/UCLA/MPS/DLR/IDA

Χάρη στη νέα παράταση της αποστολής του, το Dawn θα βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τη Δήμητρα, όταν αυτή, τον Απρίλιο του 2018, θα φθάσει στο περιήλιό της, δηλαδή στο κοντινότερο σημείο της τροχιάς της από τον Ήλιο. Η στενή προσέγγιση στο καυτό άστρο μας θα οδηγήσει σε αυξημένη εξάτμιση νερού από τους πάγους της Δήμητρας, δημιουργώντας μια προσωρινή ατμόσφαιρα από υδρατμούς, την οποία θα μελετήσουν τα όργανα του Dawn.

Η «Αυγή» είναι η μόνη αποστολή που τέθηκε σε τροχιά γύρω από δύο σώματα: αρχικά επί 14 μήνες γύρω από τον γιγάντιο αστεροειδή Εστία μεταξύ 2011-2012 και στη συνέχεια, μετά τον Μάρτιο του 2015, γύρω από τη Δήμητρα.


Δευτέρα 23 Οκτωβρίου 2017

Η διδακτορική διατριβή του Stephen Hawking. Stephen Hawking's 1966 doctoral thesis made available for first time

Stephen Hawking hopes that giving free access to his early work will inspire others to think, learn and share research. Photograph: Matt Dunham/AP

Η διδακτορική διατριβή του Stephen Hawking με τίτλο «Ιδιότητες των διαστελλομένων συμπάντων», γραμμένη το 1966 όταν ήταν 24 ετών μεταπτυχιακός φοιτητής στο Cambridge, είναι πλέον διαθέσιμη στο διαδίκτυο.

Ο ίδιος ο Stephen Hawking ελπίζει πως η ελεύθερη πρόσβαση στην πρώιμη εργασία του θα εμπνεύσει τους άλλους, όχι μόνο να σκεφτούν και να μάθουν, αλλά και να μοιράζονται το έργο τους. «Με την ανοικτή πρόσβαση στην διδακτορική μου διατριβή ελπίζω να εμπνεύσω τους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο να κοιτάζουν ψηλά προς τα άστρα και όχι χαμηλά προς τα πόδια τους, να αναρωτηθούν για την θέση μας στο σύμπαν και να προσπαθήσουν να κατανοήσουν το σύμπαν. Ο καθένας στον κόσμο, πρέπει να έχει ελεύθερη, ανεμπόδιστη πρόσβαση, όχι μόνο στην έρευνά μου, αλλά και στην έρευνα όλων ερευνητών σε κάθε επιστημονικό πεδίο…».


Η διδακτορική διατριβή του Hawking εξετάζει τις συνέπειες της διαστολής του σύμπαντος και στα συμπεράσματά της περιλαμβάνεται το γεγονός ότι οι γαλαξίες δεν μπορούν να σχηματιστούν διαμέσου της αύξησης των αρχικά μικρών διαταραχών. Η διατριβή αυτή του άνοιξε τον δρόμο για να γίνει ένας από τους διασημότερους επιστήμονες στον κόσμο. Το Πανεπιστήμιο Κέιμπριτζ, χαρακτήρισε «ιστορική» τη διατριβή, ανακοίνωσε ότι αποτελεί ήδη το πιο δημοφιλές κείμενο, το οποίο έχει την μεγαλύτερη ζήτηση για κατέβασμα από το ηλεκτρονικό αποθετήριό του ανοικτής πρόσβασης Apollo. Ο Hawking δήλωσε ότι «κάθε γενιά στέκεται στους ώμους των προηγούμενων, ακριβώς όπως έκανα ως νεαρός φοιτητής στο Cambridge, εμπνεόμενος από τις εργασίες των Isaac Newton, James Clerk Maxwell και Albert Einstein. Ελπίζω να μην απογοητεύσω όσους τελικά διαβάσουν την διατριβή μου…».


Δεκαετίες μετά από την υποβολή της διατριβής του, ο Hawking έγραψε το βιβλίο «Το Χρονικό του Χρόνου» (1988) που έγινε ένα από τα πιο δημοφιλή στην ιστορία των επιστημονικών βιβλίων διεθνώς, πουλώντας περισσότερα από δέκα εκατομμύρια αντίτυπα σε πάνω από 40 γλώσσες …

Professor Hawking’s 1966 doctoral thesis ‘Properties of expanding universes’ is available in Apollo at https://doi.org/10.17863/CAM.11283 or in high resolution on Cambridge Digital Library at https://cudl.lib.cam.ac.uk/view/MS-PHD-05437/1/.

Πηγές: theguardian.com - physicsgg

Ο εγκέφαλος ικανοποιεί πρώτα τις δικές του ανάγκες και μετά των μυών. 'Selfish brain' wins out when competing with muscle power, study finds

Ενισχύεται η θεωρία του «εγωιστή» εγκεφάλου ο οποίος έχει εξελιχθεί ώστε να βάζει σε δεύτερη μοίρα τα περιφερειακά όργανα. New research on our internal trade-off when physical and mental performance are put in direct competition has found that cognition takes less of a hit, suggesting more energy is diverted to the brain than body muscle. Researchers say the findings support the 'selfish brain' theory of human evolution. Source: Pixabay/Public Domain

Αν κανείς πρέπει ταυτόχρονα να βάλει το μυαλό και τους μυς του να δουλέψουν σκληρά, σε ποιον από τους δύο τομείς, θα έχει τις μεγαλύτερες απώλειες; Στους μυς, απαντούν βρετανοί ερευνητές.

This is lead researcher Dr Danny Longman rowing with the Cambridge University Boat Club. This is an example of the type and standard of the sample population used in the study. Credit: Danny Longman

Σύμφωνα με στοιχεία που δημοσίευσαν στην επιστημονική επιθεώρηση Scientific Reports, ερευνητές του Πανεπιστημίου Κέιμπριτζ, με επικεφαλής τον δρα Ντάνι Λόνγκμαν, έκαναν ένα συγκριτικό πείραμα με 62 φοιτητές μέλη της ομάδας κωπηλασίας του πανεπιστημίου, οι οποίοι είχαν ηλικία 21 ετών, κατά μέσο όρο.

Οι συμμετέχοντες υποβλήθηκαν αρχικά σε δύο διαδοχικά τρίλεπτα τεστ: ένα νοητικό και ένα σωματικό σε μηχάνημα προσομοίωσης κωπηλασίας. Στη συνέχεια, οι φοιτητές έκαναν ταυτόχρονα τα δύο τεστ και τα αποτελέσματα συγκρίθηκαν με τις επιδόσεις τους στα ξεχωριστά τεστ που είχαν προηγηθεί.

Διαπιστώθηκε, όπως αναμενόταν, πως όταν μυαλό και μύες δούλευαν ταυτόχρονα, είχαν χειρότερες επιδόσεις και τα δύο από ό,τι όταν δούλευαν μόνο το ένα ή μόνο το άλλο. Όμως, το  αξιοσημείωτο ήταν ότι οι απώλειες του μυαλού ήταν συγκριτικά μικρότερες από τις μυϊκές (κατά μέσο όρο 9,7% έναντι 12,6%).

Η μέση μείωση στη μυϊκή απόδοση ήταν περίπου 30% μεγαλύτερη από τη μέση μείωση στη νοητική απόδοση, όταν μυαλό και μύες δούλευαν μαζί.

Οι... εγωιστικές ανάγκες

This split-brain model from The Athlete's Way illustrates a highly speculative hypothesis that the cerebellum may be the seat of implicit learning and the cerebrum might facilitate explicit learning. Source: Photo and illustration by Christopher Bergland (Circa 2005)

Ο εγκέφαλος καλύπτει τις ενεργειακές ανάγκες του, σχεδόν αποκλειστικά από τον μεταβολισμό της γλυκόζης. Όταν ο άνθρωπος είναι σωματικά δραστήριος, οι μύες διεκδικούν ένα μεγάλο τμήμα της γλυκόζης του σώματος για τον εαυτό τους. Αλλά, ο εγκέφαλος φροντίζει να ικανοποιήσει πρώτα τις δικές του ανάγκες.

Οι ερευνητές πιστεύουν ότι, μετά τη νέα μελέτη, ενισχύεται η θεωρία του «εγωιστή» εγκεφάλου, ο οποίος έχει εξελιχθεί έτσι ώστε να προηγείται η ικανοποίηση των δικών του ενεργειακών αναγκών, σε σχέση με τις ανάγκες των περιφερειακών οργάνων.

«Ένας καλά τροφοδοτούμενος εγκέφαλος πιθανότατα μάς έχει προσφέρει μεγαλύτερες πιθανότητες επιβίωσης από ό,τι οι καλά τροφοδοτούμενοι μύες, όταν ο άνθρωπος ανέκαθεν βρισκόταν αντιμέτωπος με περιβαλλοντικές προκλήσεις», εξηγεί ο δρ  Λόνγκμαν και προσθέτει ότι «σε εξελικτικό επίπεδο, αυτό σημαίνει ότι η ανάπτυξη του εγκεφάλου είχε ως συνέπεια μια μειωμένη επένδυση στους μυς, καθώς κι ένα μικρότερο πεπτικό σύστημα».

Πηγές: Daniel Longman, Jay T. Stock, Jonathan C. K. Wells. A trade-off between cognitive and physical performance, with relative preservation of brain functionScientific Reports, 2017; 7 (1) DOI: 10.1038/s41598-017-14186-2 - http://www.tovima.gr/science/medicine-biology/article/?aid=910089