Πρώιμα απολιθώματα Homo sapiens βρέθηκαν στη Βουλγαρία. The oldest Upper Paleolithic Homo sapiens in Europe

Ένα δόντι και τέσσερα άλλα οστά από προγόνους του σύγχρονου ανθρώπου (Homo sapiens), τα οποία χρονολογήθηκαν προ 43.000 έως 47.000 ετών, ανακάλυψαν οι επιστήμονες στο σπήλαιο Μπάχο Κίρο της Βουλγαρίας. An international research team reports new Homo sapiens fossils from the site of Bacho Kiro Cave in Bulgaria. These fossils are directly dated to approximately 45,000 years ago and in direct association with stone tools, the remains of hunted animals, bone tools, and personal ornaments. The new discoveries document the earliest known Upper Paleolithic Homo sapiens and push back in time the start of this major cultural transition in Europe. Their stone tools unearthed at the site link Bacho Kiro Cave to finds across Eurasia as far east as Mongolia. Stone artifacts from the Initial Upper Paleolithic at Bacho Kiro Cave: (1-3, 5-7) pointed blades and fragments from Layer I; (4) sandstone bead with morphology similar to bone beads; (8) the longest complete blade. Image credit: Tsenka Tsanova / CC-BY-SA 2.0.

One of the excavation directors, Tsenka Tsanova of the Department of Human Evolution at the Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology (Leipzig, German), taking sediment samples for DNA analysis. © Nikolay Zahariev, License: CC-BY-SA 2.0

Οι ερευνητές από τη Γερμανία, τη Βουλγαρία, τις ΗΠΑ και άλλες χώρες, με επικεφαλής επιστήμονες του Ινστιτούτου Εξελικτικής Ανθρωπολογίας Μαξ Πλανκ της Λειψίας, οι οποίοι έκαναν δύο σχετικές δημοσιεύσεις στα περιοδικά «Nature» και «Nature Ecology & Evolution», απέσπασαν DNA από τα αρχαία απομεινάρια και υπολόγισαν την ηλικία τους σε 42.616 έως 44.830 χρόνια. Η ραδιοχρονολόγηση των απολιθωμάτων οδήγησε στην εκτίμηση ότι είναι ηλικίας 43.650 έως 46.940 ετών.

Personal ornaments and bone tools from Bacho Kiro Cave (left) and from Grotte du Renne (France, right). The Bacho Kiro Cave artifacts are attributed to Homo sapiens and date to approximately 45,000 years ago. The Grotte du Renne artifacts are attributed to Neandertals and are not quite as old. Image credit: Rosen Spasov & Geoff Smith / CC-BY-SA 2.0.

Οι ανασκαφές έφεραν επίσης στο φως διάφορα λίθινα εργαλεία (μερικά κοφτερά σαν λεπίδες), κρεμαστά και άλλα διακοσμητικά αντικείμενα από δόντια αρκούδας και οστά άλλων ζώων, τα οποία μοιάζουν με εκείνα που έχουν βρεθεί σε μέρη όπου διαβιούσαν Νεάντερταλ. Παλαιότερα, τέτοια ευρήματα είχαν θεωρηθεί μόνο έργο Νεάντερταλ, ενώ τώρα θεωρούνται και δημιούργημα του Homo sapiens. Οι ερευνητές συμπέραναν ότι οι –προερχόμενοι από την Αφρική– πρόγονοι του σύγχρονου ανθρώπου επεκτάθηκαν στη Βαλκανική πριν από 45.000 χρόνια, συναντήθηκαν με τους αυτόχθονες Νεάντερταλ και αλληλοεπηρεάστηκαν πολιτισμικά, προτού τελικά τους αντικαταστήσουν με ή χωρίς βία, μια διαδικασία που εκτιμάται ότι έλαβε χώρα πριν από 39.000 έως 50.000 χρόνια.

Excavations in Initial Upper Paleolithic Layer I at Bacho Kiro Cave (Bulgaria). Four Homo sapiens bones were recovered from this layer along with a rich stone tool assemblage, animal bones, bone tools, and pendants. © Tsenka Tsanova, License: CC-BY-SA 2.0

Οι αρχικές ανασκαφές στο συγκεκριμένο βουλγαρικό σπήλαιο είχαν γίνει στη δεκαετία του 1970. Η ιδιαιτερότητα της νέας ανακάλυψης είναι ότι οι ερευνητές την προβάλλουν ως «την αρχαιότερη ένδειξη Homo sapiens της Ανώτερης Παλαιολιθικής περιόδου στην Ευρώπη». Σύμφωνα με σχετική ανάλυση στο «Nature» του Γουίλιαμ Μπανκς του γαλλικού Πανεπιστημίου του Μπορντό και του αμερικανικού Πανεπιστημίου του Κάνσας, τα ευρήματα «παρέχουν βάσιμες ενδείξεις ότι οι σύγχρονοι άνθρωποι ήταν παρόντες στη νοτιοανατολική Ευρώπη πριν από 46.000 χρόνια».

Υπενθυμίζεται όμως ότι τον Ιούλιο του 2019 Έλληνες και ξένοι επιστήμονες ανακοίνωσαν ότι στη Μάνη βρέθηκε κρανίο του αρχαιότερου Homo sapiens στην Ευρώπη, το οποίο χρονολογήθηκε πριν από τουλάχιστον 210.000 χρόνια. Ένα δεύτερο κρανίο που βρέθηκε στην ίδια τοποθεσία της Πελοποννήσου και εκτιμάται ότι είναι τουλάχιστον 170.000 ετών, διαθέτει χαρακτηριστικά Νεάντερταλ. Τα δύο απολιθωμένα κρανία είχαν ανακαλυφθεί στο σπήλαιο Απήδημα, δυτικά της Αερόπολης, στα τέλη της δεκαετίας του 1970, όμως δεν είχαν μελετηθεί σε βάθος και είχαν παραμείνει σχετικά άγνωστα.

Οι ερευνητές από τη Γερμανία, την Ελλάδα και τη Βρετανία, με επικεφαλής τη διακεκριμένη Ελληνίδα παλαιοανθρωπολόγο Κατερίνα Χαρβάτη του Κέντρου Σένκενμπεργκ για την Ανθρώπινη Εξέλιξη και το Παλαιοπεριβάλλον του γερμανικού Πανεπιστημίου Έμπερχαρντ Καρλς του Τίμπινγκεν, είχαν κάνει πέρυσι τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Nature», μελετώντας για πρώτη φορά με σύγχρονες μεθόδους τα δύο κρανία, γνωστά ως «Απήδημα 1» και «Απήδημα 2».

Όπως είχε τότε δηλώσει η κα Χαρβάτη, «τα αποτελέσματα της έρευνάς μας δείχνουν τη σημαντικότητα του ελλαδικού χώρου για την ανθρώπινη εξέλιξη. Έχουμε τον αρχαιότερο σύγχρονο άνθρωπο εκτός Αφρικής, που μεταφέρει την άφιξη του Homo sapiens στην Ευρώπη περισσότερο από 150 χιλιάδες χρόνια νωρίτερα απ’ ό,τι νομίζαμε μέχρι τώρα».

Η ανακάλυψη του κρανίου «Απήδημα 1» και η εκτίμηση ότι ανήκει στον Homo sapiens ενίσχυσε την άποψη ότι οι πρόγονοι των σημερινών ανθρώπων εξαπλώθηκαν από την Αφρική προς την Ευρώπη και την Ασία πολύ νωρίτερα απ’ ό,τι συνήθως πιστεύεται και από ό,τι δείχνει η ανακάλυψη στο βουλγαρικό σπήλαιο.

Πηγές: https://www.nature.com/articles/s41559-020-1136-3 - https://www.nature.com/articles/s41586-020-2259-z - https://www.mpg.de/14778668/0505-evan-019609-the-oldest-upper-paleolithic-homo-sapiens-in-europe - https://www.kathimerini.gr/1077706/article/epikairothta/episthmh/prwima-apoli8wmata-homo-sapiens-vre8hkan-se-sphlaio-sth-voylgaria

Τίτος Πατρίκιος, «Προσπάθειες διαλόγου»

Henri Matisse, The conversation, (1909), oil on canvas, 177x217 cm, St Petersbourg, museum of the Hermitage. Wikimedia Commons.

Κι άκουσα τότε μια φωνή

«θέλω επιτέλους να μιλήσουμε

χωρίς προσχήματα και συγκαλήψεις

να μιλήσουμε ανοιχτά

για σένα, για μένα, για όλους».

«Κι εγώ το θέλω από καιρό, είπα

όμως δεν γίνεται με τόση φασαρία

την αναστάτωση με όσους μπαινοβγαίνουν

φίλους, γνωστούς, επίμονους αγνώστους

με τα τηλέφωνα να χτυπάνε συνεχώς

τα παραφορτωμένα έπιπλα, τ΄ακόμα αδιάβαστα βιβλία

τα πιάτα με υπόλοιπα φαγητών

τα ξεραμένα φύλλα που φέρνει μέσα ο άνεμος

τα άσκημα πουλιά που παριστάνουνε τα περιστέρια..»

Και βάλθηκα ν΄αδειάζω για τα καλά το σπίτι

Να βγάζω έξω καρέκλες, πολυθρόνες, καναπέδες

βιβλιοθήκες, γραφεία, χαρτόκουτα γεμάτα κάθε λογής γραφτά

άλμπουμ με φωτογραφίες, τηλεοράσεις κι όλα τα ηλεκτρονικά

κρεβάτια, στρώματα, ντουλάπες με ρούχα καινούργια και παλιά.

Έκλεισα τα παράθυρα να μην μπαίνει ο θόρυβος

απ΄τ΄αυτοκίνητα, τις μηχανές, τις σειρήνες

της  αστυνομίας, των ασθενοφόρων, της πυροσβεστικής

κλείδωσα την πόρτα, απαγόρευσα την είσοδο σε όλους

έβαλα εμπόδια ακόμα και για τις εποχές

αφού με περισπούσε η χαμηλή μουσική της εναλλαγής

άνοιξης και καλοκαιριού, φθινόπωρου και χειμώνα

έμεινε ο χώρος άδειος, ξαφνικά τεράστιος

όμως αδιαπέραστος στις ξένες παρεμβάσεις.

«Τώρα μπορούμε ελεύθερα να μιλήσουμε

Χωρίς κανείς να μας διακόπτει

Χωρίς τίποτα να μας ενοχλεί».

«Είσαι με τα καλά σου;», ξέσπασε η φωνή.

«Σ΄αυτό τον έρημο, νεκρωμένο χώρο

τα λόγια μας θα χτυπούν στους τοίχους

και θα γυρνάνε πίσω

κανείς μας δεν θ΄ακούει τον άλλο

μόνο τα όσα λέμε εμείς θ΄ακούμε

πιστεύοντας πώς είναι αυτά που λέει ο άλλος.

Όταν αδειάζει ο χώρος αδειάζουμε κι εμείς

μένουμε άδεια τσόφλια, επιπλέουμε στο τίποτα

αναμασώντας τα ίδια μας τα λόγια.

«Αμέσως φέρτα όλα πίσω»,

είπε η φωνή σαν να ΄δινε μια προσταγή.

Δεν μπόρεσα να προβάλω αντιρρήσεις

κι άρχισα να φέρνω μέσα ένα – ένα

τα σωριασμένα στο δρόμο πράγματα

αφήνοντας όμως και κάποια έξω.

Όσο για την πόρτα θα την ξανακλείδωνα αργότερα

Προς το παρόν την άφησα ν΄ ανοίγει μ΄ ευκολία

Eva Bonnier (1857–1909), View from the Studio Door (1885), oil on canvas, 79 x 64 cm, Bonniers porträttsamling, Nedre Manilla, Stockholm, Sweden. Wikimedia Commons.

Το διαστημόπλοιο Hayabusa2 αποκαλύπτει περισσότερα μυστικά του αστεροειδούς Ryugu. Hayabusa2 reveals more secrets from Ryugu

Τα ευρήματα θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην καλύτερη κατανόηση της ιστορίας του Ryugu και άλλων αστεροειδών, καθώς και του ηλιακού συστήματος εν γένει. JAXA’s Hayabusa-2 spacecraft recently traveled to the near-Earth asteroid (162173) Ryugu to collect samples and return them to Earth for lab analysis. Close-up images and video taken during the sampling process allowed an international team of researchers to investigate the asteroid’s surface colors and morphology. The Surface of Ryugu. False color map of the surface of Ryugu with craters marked by circles © 2020 Morota et al.

Τον Φεβρουάριο και τον Ιούλιο του 2019, το διαστημόπλοιο Hayabusa2 άγγιξε την επιφάνεια του αστεροειδούς Ryugu, και οι μετρήσεις που έκανε με διάφορα όργανα έδωσαν στους επιστήμονες πολύτιμα στοιχεία για τις φυσικές και χημικές ιδιότητες του αστεροειδούς, πλάτους ενός χιλιομέτρου. Τα ευρήματα αυτά θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην καλύτερη κατανόηση της ιστορίας του Ryugu και άλλων αστεροειδών, καθώς και του ηλιακού συστήματος εν γένει.

Όταν το ηλιακό μας σύστημα σχηματίστηκε περίπου 5 δισ. χρόνια πριν, το μεγαλύτερο μέρος του υλικού από το οποίο σχηματίστηκε έγινε ο ήλιος, και ένα μέρος του έγινε οι πλανήτες και τα στερεά σώματα, μεταξύ των οποίων οι αστεροειδείς. Οι πλανήτες έχουν αλλάξει πολύ έκτοτε, λόγω γεωλογικών διαδικασιών, χημικών αλλαγών κ.α. Ωστόσο οι αστεροειδείς έχουν παραμείνει σε γενικές γραμμές οι ίδιοι, καθώς είναι πολύ μικροί για να βιώσουν τέτοια πράγματα, και ως εκ τούτου είναι εξαιρετικά χρήσιμοι για τους ερευνητές, που διερευνούν το πρώιμο ηλιακό σύστημα και την προέλευσή μας.

H ιστορία του Ryugu. Ένα διάγραμμα που δείχνει την εξέλιξη της επιφάνειας του αστεροειδούς. History of Ryugu. A diagram to show how researchers believe the surface of Ryugu evolved over time © 2020 Morota et al.

«Πιστεύω πως η γνώση των εξελικτικών διαδικασιών των αστεροειδών και των πλανητών είναι απαραίτητη για να κατανοήσουμε την προέλευση της Γης και της ίδιας της ζωής» είπε ο Τομοκάτσου Μορότα, αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Γεωεπιστημών και Πλανητικών Επιστημών στο University of Tokyo. «Ο αστεροειδής Ryugu παρουσιάζει μια εκπληκτική ευκαιρία να μάθουμε περισσότερα για αυτό καθώς είναι σχετικά κοντά, οπότε το Hayabusa2 θα μπορούσε να κάνει ένα ταξίδι επιστροφής σχετικά εύκολα».

This image of the asteroid Ryugu was captured by the Optical Navigation Camera – Telescopic (ONC-T) on JAXA’s Hayabusa-2 spacecraft on June 26, 2018, from a distance of 13.7 miles (22 km). Image credit: JAXA / University of Tokyo / Kochi University / Rikkyo University / Nagoya University / Chiba Institute of Technology / Meiji University / Aizu University / AIST.

Το διαστημόπλοιο εκτοξεύτηκε τον Δεκέμβριο του 2014 και έφτασε στον Ryugu τον Ιούνιο του 2018. Αυτή τη στιγμή επιστρέφει, και αναμένεται να επιστρέψει το φορτίο του τον Δεκέμβριο του 2020. Το φορτίο αυτό περιλαμβάνει μικρά δείγματα υλικού από την επιφάνεια, που το σκάφος συνέλεξε κατά τις δύο προσεδαφίσεις. Οι επιστήμονες αναμένουν να μάθουν πολλά από την απευθείας μελέτη του υλικού, ωστόσο το Hayabusa2 έχει ήδη βοηθήσει να απαντηθούν κάποια ερωτήματα για τη φυσική και χημική σύνθεση του αστεροειδούς.

Touchdown site before, during, and after the touchdown operation: (A) boulder and crater map around the touchdown site L08-E1; the light blue arrows indicate the location of the target marker (TM) and the touchdown point of the sampler horn (TD); the light blue circle indicates the L08-E1 area; the white dashed circles indicate craters; boulder heights (H) were estimated from their shadow lengths; those with H > 1.8 m are outlined in red and those with H > 0.65 m are outlined in pink; the boulder nicknamed Turtle Rock is indicated by the yellow arrow; the white box indicates the region shown in later panels; (B and C) p-b ratio images calculated from b- and p-band images obtained during the touchdown rehearsal operation, from two different altitudes; the dashed boxes in (B) indicate regions shown in the other panels; (D) an image obtained during the spacecraft’s descent before the touchdown; the dark, ragged Turtle Rock and an example of bright boulders (BB) with smooth surfaces are outlined in yellow and cyan dashed lines, respectively; the white dashed box indicates the area shown in (E); (E) close-up of the image in (D), with yellow arrows indicating fresh bright spots at corners and a possible broken plane of a boulder; (F and G) images obtained 7 and 47 s after the touchdown, showing debris lifted from the surface; (H) ul-band image obtained at 76-m altitude after the touchdown; Turtle Rock was lifted clear of the surface by the exhaust from Hayabusa2’s RCS thrusters, indicated by the yellow arrows in (F) to (H). Image credit: Morota et al, doi: 10.1126/science.aaz6306.

Όπως είπε ο Μορότα, ανακαλύφθηκαν κόκκοι σκουροκόκκινων ορυκτών, που είχαν παραχθεί από τη θέρμανση του ήλιου, υποδεικνύοντας πως σε κάποια φάση ο Ryugu πρέπει να πέρασε κοντά από τον ήλιο.

«Από προηγούμενες μελέτες ξέρουμε πως ο Ryugu είναι πλούσιος σε άνθρακα και περιέχει ορυκτά με νερό και οργανικά μόρια. Θέλαμε να μάθουμε πώς η θέρμανση από τον ήλιο άλλαξε χημικά αυτά τα μόρια» πρόσθεσε ο Μορότα. «Οι θεωρίες μας για τη θέρμανση από τον ήλιο θα μπορούσε να αλλάξει αυτά που γνωρίζουμε για τις τροχιακές δυναμικές των αστεροειδών στο ηλιακό σύστημα. Αυτό με τη σειρά ρου αλλάζει τις γνώσεις μας για την ευρύτερη ιστορία του ηλιακού συστήματος, περιλαμβανομένων παραγόντων που μπορεί να έχουν επηρεάσει και την αρχέγονη Γη».

Πηγές: T. Morota, et al., "Sample collection from asteroid 162173 Ryugu by Hayabusa2: Implications for surface evolution," Science Vol. 368, Issue 6491: May 8, 2020, doi:10.1126/science.aaz6306.
Link (Publication) - https://www.u-tokyo.ac.jp/focus/en/press/z0508_00111.html - https://www.naftemporiki.gr/story/1598425/to-diastimoploio-hayabusa2-apokaluptei-perissotera-mustika-tou-asteroeidous-ryugu

Κωνσταντίνος Π. Καβάφης, «Σοφοί δε προσιόντων». Constantine P. Cavafy. “But The Wise Perceive Things About To Happen”

Ferdinand Hodler (1853–1918), The Reader (c 1885), oil on canvas, 31 × 38 cm, Museo Thyssen-Bornemisza, Madrid, Spain. Wikimedia Commons.

Θεοί μεν γαρ μελλόντων, άνθρωποι δε γιγνομένων,

σοφοί δε προσιόντων αισθάνονται.

Φιλόστρατος, Τα ες τον Τυανέα Aπολλώνιον, VΙΙΙ, 7

Οι άνθρωποι γνωρίζουν τα γινόμενα.

Τα μέλλοντα γνωρίζουν οι θεοί,

πλήρεις και μόνοι κάτοχοι πάντων των φώτων.

Εκ των μελλόντων οι σοφοί τα προσερχόμενα

αντιλαμβάνονται. Η ακοή

αυτών κάποτε εν ώραις σοβαρών σπουδών

ταράττεται. Η μυστική βοή

τούς έρχεται των πλησιαζόντων γεγονότων.

Και την προσέχουν ευλαβείς. Ενώ εις την οδόν

έξω, ουδέν ακούουν οι λαοί.

Renato Guttuso, Neighbourhood Rally, 1975. Acrylic and collage on paper, 210 x 200 cm. Photograph: Courtesy Galleria d’Arte Maggiore, Bologna.

Επιμέλεια Γ. Π. Σαββίδη. Τα Ποιήματα, Τ. Α’ 1897 - 1918, Ίκαρος 1963

BUT THE WISE PERCEIVE THINGS ABOUT TO HAPPEN

Joaquín Sorolla y Bastida (1863–1923), Research (Una investigación o El Dr. Simarro en el Laboratorio) (1897), oil, 122 x 151 cm, Museo Sorolla, Madrid, Spain. Wikimedia Commons.

“For the gods perceive future things,

ordinary people things in the present, but

the wise perceive things about to happen.”

Philostratos, Life of Apollonios of Tyana, viii, 7.

Ordinary people know what’s happening now,

the gods know future things

because they alone are totally enlightened.

Of what’s to come the wise perceive

things about to happen.

Sometimes during moments of intense study

their hearing’s troubled: the hidden sound

of things approaching reaches them,

and they listen reverently, while in the street outside

the people hear nothing whatsoever.

Émile Friant (1863–1932), Political Discussion (1889), oil, dimensions and location not known. Wikimedia Commons.

Reprinted from C.P. CAVAFY: Collected Poems Revised Edition, translated by Edmund Keeley and Philip Sherrard, edited by George Savidis. Translation copyright © 1975, 1992 by Edmund Keeley and Philip Sherrard. Princeton University Press. 

Ανακαλύφθηκε η κοντινότερη στη Γη μαύρη τρύπα. Astronomers Find Closest Black Hole

Ευρωπαίοι αστρονόμοι ανακάλυψαν την κοντινότερη στη Γη μαύρη τρύπα που έχει βρεθεί ποτέ. Απέχει μόλις 1.000 έτη φωτός από τον πλανήτη μας και έχει ως συνοδούς δύο άστρα ορατά ακόμη και με γυμνό μάτι, μαζί με τα οποία δημιουργεί ένα τριπλό σύστημα. This artist’s impression shows the orbits of the objects in the HR 6819 triple system. This system is made up of an inner binary with one star (orbit in blue) and a newly discovered black hole (orbit in red), as well as a third object, another star, in a wider orbit (also in blue). The team originally believed there were only two objects, the two stars, in the system. However, as they analysed their observations, they were stunned when they revealed a third, previously undiscovered body in HR 6819: a black hole, the closest ever found to Earth. The black hole is invisible, but it makes its presence known by its gravitational pull, which forces the luminous inner star into an orbit. The objects in this inner pair have roughly the same mass and circular orbits. The observations, with the FEROS spectrograph on the 2.2-metre telescope at ESO’s La Silla, showed that the inner visible star orbits the black hole every 40 days, while the second star is at a large distance from this inner pair. Credit: ESO/L. Calçada

Προφανώς η ίδια η μαύρη τρύπα είναι αόρατη, αφού ούτε το φως δεν μπορεί να «δραπετεύσει» από αυτήν, όμως γίνεται αντιληπτή έμμεσα μέσω των βαρυτικών επιδράσεων της στα άστρα πέριξ αυτής.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον Τόμας Ριβίνιους του Ευρωπαϊκού Νοτίου Αστεροσκοπείου (ESO) στη Χιλή, έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό αστρονομίας και αστροφυσικής «Astronomy & Astrophysics». Όπως δήλωσε ο ερευνητής Πετρ Χαντράβα της Ακαδημίας Επιστημών της Τσεχίας, «εκπλαγήκαμε τελείως, όταν συνειδητοποιήσαμε ότι αυτό είναι το πρώτο αστρικό σύστημα με μια μαύρη τρύπα που μπορεί να δει κανείς ακόμη και με γυμνά μάτια».

Αυτός ο χάρτης δείχνει την θέση στον αστερισμό του Τηλεσκοπίου, του τριπλού συστήματος HR 6819 που περιλαμβάνει και την πλησιέστερη στην Γη μαύρη τρύπα. Ενώ η μαύρη τρύπα είναι αόρατη, τα δυο άστρα του HR 6819 φαίνονται στον νυχτερινό ουρανό του νοτίου ημισφαιρίου με γυμνό μάτι. This chart shows the location of the HR 6819 triple system, which includes the closest black hole to Earth, in the constellation of Telescopium. This map shows most of the stars visible to the unaided eye under good conditions and the system itself is marked with a red circle. While the black hole is invisible, the two stars in HR 6819 can be viewed from the southern hemisphere on a dark, clear night without binoculars or a telescope. Credit: ESO, IAU and Sky & Telescope

Η μαύρη τρύπα βρίσκεται στον αστερισμό του Τηλεσκοπίου του ουρανού του νοτίου ημισφαιρίου, ενώ το διπλό αστρικό σύστημα είναι το HR 6819. Το ένα από τα δύο άστρα ολοκληρώνει κάθε 40 μέρες μια τροχιά γύρω από την αόρατη μαύρη τρύπα, ενώ το δεύτερο άστρο βρίσκεται σε μεγαλύτερη απόσταση από το ζευγάρι του πρώτου άστρου και της μαύρης τρύπας.

Η συγκεκριμένη μαύρη τρύπα είναι μια από τις πρώτες που έχουν βρεθεί να μην αλληλεπιδρούν βίαια με το περιβάλλον τους, συνεπώς φαίνεται πραγματικά μαύρη. «Ένα αόρατο αντικείμενο με μάζα τουλάχιστον τέσσερις φορές μεγαλύτερη από τον Ήλιο μπορεί να είναι μόνο μια μαύρη τρύπα», δήλωσε ο Ριβίνιους.

Οι αστρονόμοι έχουν ανακαλύψει μέχρι σήμερα μόνο δύο δεκάδες μαύρες τρύπες στο γαλαξία μας και σχεδόν όλες αλληλεπιδρούν έντονα με το γύρω χώρο, κάνοντας αισθητή την παρουσίας τους μέσω της απελευθέρωσης ισχυρών ακτίνων-Χ. Όμως εκτιμάται ότι στη διάρκεια της ζωής του γαλαξία μας πολύ περισσότερα άστρα έχουν καταρρεύσει βαρυτικά δημιουργώντας μαύρες τρύπες.

A team of astronomers from the European Southern Observatory (ESO) and other institutes has discovered a black hole lying just 1000 light-years from Earth. The black hole is closer to our Solar System than any other found to date and forms part of a triple system that can be seen with the naked eye. The team found evidence for the invisible object by tracking its two companion stars using the MPG/ESO 2.2-metre telescope at ESO’s La Silla Observatory in Chile. Credit: ESO

Ο εντοπισμός μιας τέτοιας «σιωπηλής» και μάλιστα κοντινής μαύρης τρύπας αποτελεί ένδειξη, σύμφωνα με τον Ριβίνιους, ότι «πρέπει να υπάρχουν εκατοντάδες εκατομμύρια μαύρες τρύπες εκεί έξω, εμείς όμως ξέρουμε μόνο πολύ λίγες. Ξέροντας τι να ψάξουμε, θα μας διευκολύνει να τις βρούμε».

Ήδη υπάρχουν υποψίες ότι ένα άλλο κάπως πιο μακρινό σύστημα, το LB-1, μπορεί επίσης να αποτελεί τριπλό σύστημα δύο άστρων και μιας μαύρης τρύπας.

Πηγές: https://www.aanda.org/articles/aa/full_html/2020/05/aa38020-20/aa38020-20.html - https://www.eso.org/public/news/eso2007/ - https://www.kathimerini.gr/1076977/article/epikairothta/episthmh/anakalyf8hke-h-kontinoterh-sth-gh-mayrh-trypa

Αρχαίος ποταμός κυλούσε στον Άρη επί 100.000 χρόνια. Ancient river systems on Mars seen in unparalleled detail

Ήταν γνωστό από εικόνες της επιφάνειας του Άρη ότι στον γειτονικό πλανήτη κάποτε υπήρχαν άφθονα τρεχούμενα νερά, αλλά τώρα Ευρωπαίοι επιστήμονες ανακοίνωσαν πως βρήκαν πιο χειροπιαστές ενδείξεις για ένα μεγάλο ποταμό που κυλούσε επί τουλάχιστον 100.000 χρόνια πριν 3,7 δισεκατομμύρια χρόνια. It was already known that there must have been water on Mars, but now the first evidence of rivers in long-term action preserved in exposed cliff-faces has been found. “Rivers that continuously shifted their gullies, creating sandbanks, similar to the Rhine or the rivers that you can find in Northern Italy.” Using high-resolution orbital imagery of the Martian surface, an international team of scientists discovered the stratigraphic product of multiple extensive fluvial-channel belts in an exposed vertical section at Izola Mensa in the northwestern rim of the Hellas Basin. Channel-forms preserved in sedimentary strata in the Hellas Basin on Mars. These well-exposed channels are archived evidence of long-lived rivers active on the Martian surface over 3.7 billion yrs ago. Credit: NASA JPL-Caltech UoA Matt Balme & William McMahon

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον γεωλόγο Φραντσέσκο Σαλέζε της Σχολής Γεωεπιστημών του ολλανδικού Πανεπιστημίου της Ουτρέχτης, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Nature Communications», ανέλυσαν δορυφορικές εικόνες από την κάμερα υψηλής ανάλυσης (25 εκατοστά ανά πίξελ) του σκάφους Mars Reconnaissance Orbiter (MRO) της Αμερικανικής Διαστημικής Υπηρεσίας (NASA), το οποίο βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τον «κόκκινο» πλανήτη.

3D model of the Martian valley (Izola Mensa in the northwestern rim of the Hellas Basin) where first evidence of rivers in long-term action has been found. Credit: UUGeosciences

Οι εικόνες επέτρεψαν στους επιστήμονες να «διαβάσουν» τα υποκείμενα πετρώματα και να κάνουν τρισδιάστατες αναπαραστάσεις τους, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι μια βαθιά χαράδρα στη βορειοανατολική άκρη της μεγάλης λεκάνης Hellas (Ελλάς) σχηματίστηκε βαθμιαία από τη ροή ενός αρχαίου ποταμού. Καθώς ο ποταμός κυλούσε, εναπόθετε ιζήματα σε διαδοχικά στρώματα.

Το φαράγγι που δημιουργήθηκε, έχει ύψος περίπου 200 μέτρων και πλάτος ενάμισι χιλιομέτρου, ενώ τα πετρώματά του εκτιμάται ότι έχουν ηλικία 3,7 δισεκατομμυρίων ετών, σύμφωνα με το «New Scientist» και την «Independent». Το νερό εκτιμάται ότι κυλούσε καθ’ όλο το έτος, συνεπώς ο Άρης πρέπει να είχε ένα υδρολογικό κύκλο όπως η Γη, τροφοδοτούμενο από συνεχείς βροχές.

It was already known that there must have been water on Mars, but now the first evidence of rivers in long-term action preserved in exposed cliff-faces has been found. Using high-resolution orbital imagery of the Martian surface, an international team of scientists discovered the stratigraphic product of multiple extensive fluvial-channel belts in an exposed vertical section at Izola Mensa in the northwestern rim of the Hellas Basin. Credit: UUGeosciences

Η λεκάνη Ελλάς στο νότιο ημισφαίριο του Άρη πιστεύεται ότι κάποτε φιλοξενούσε μια μεγάλη λίμνη και ένα δίκτυο από ποτάμια, δέλτα ποταμών και μικρότερα κανάλια. Το ρομποτικό ρόβερ Perseverance της NASA που θα εκτοξευθεί φέτος το καλοκαίρι για τον Άρη, θα μελετήσει παρόμοιες εναποθέσεις αρχαίων ιζημάτων σε άλλες περιοχές του πλανήτη.

Πηγές: Francesco Salese et al. Sustained fluvial deposition recorded in Mars' Noachian stratigraphic record, Nature Communications (2020). DOI: 10.1038/s41467-020-15622-0 - https://www.uu.nl/en/news/reading-the-rocks-to-find-ancient-water-on-mars -  https://www.amna.gr/home/article/455232/Endeixeis-oti-archaios-potamos-kulouse-ston-Ari–epi-100000-chronia

Ο «βασιλιάς» του Kepler-88. Newly Discovered Exoplanet Dethrones Former King Of Kepler-88 Planetary System

Ανακάλυψη γιγαντιαίου εξωπλανήτη, με μάζα τριπλάσια αυτής του Δία. A team of astronomers led by the University of Hawaii Institute for Astronomy (UH IfA) has discovered a planet three times the mass of Jupiter in a distant planetary system. An artist's illustration of the Kepler-88 planetary system. Credit: W. M. KECK OBSERVATORY/ADAM MAKARENKO

To ηλιακό μας σύστημα έχει έναν «βασιλιά»: Ο Δίας, που έχει πάρει το όνομά του από τον βασιλιά των θεών του Ολύμπου, ασκεί «εξουσία» στους άλλους πλανήτες μέσω της βαρυτικής του επίδρασης. Με μάζα διπλάσια αυτής του Κρόνου και 300πλάσια αυτή της Γης, ακόμα και οι μικρότερες κινήσεις του γίνονται αισθητές από όλους τους άλλους πλανήτες. Ο Δίας θεωρείται πως ευθύνεται για το μικρό μέγεθος του Άρη, την παρουσία της ζώνης αστεροειδών και τον «καταιγισμό» των κομητών που έφεραν το νερό στην πρώιμη Γη.

Ωστόσο, το πλανητικό μας σύστημα δεν είναι το μόνο που έχει τέτοιους βαρυτικούς «θεούς»- και αστρονόμοι του Ινστιτούτου Αστρονομίας του University of Hawai’i (UH IfA) ανακάλυψαν έναν πλανήτη με μάζα τριπλάσια αυτής του Δία, σε ένα μακρινό πλανητικό σύστημα.

Kepler-88 d has three times the mass of Kepler-88 c, making the newly found planet the most massive one known in this system. Credit: W. M. Keck Observatory/Adam Makarenko

Η ανακάλυψη αυτή βασίζεται σε δεδομένα έξι ετών από το W.M. Keck Observatory. Χρησιμοποιώντας το High-Resolution Echelle Spectrometer (HIRES) στο δέκα μέτρων τηλεσκόπιο Keck I, η ομάδα επιβεβαίωσε ότι ο πλανήτης Kepler-88 d, πραγματοποιεί μια περιστροφή γύρω από το άστρο του κάθε τέσσερα χρόνια, και η τροχιά του δεν είναι κυκλική, μα ελλειπτική. Με μάζα τριπλάσια αυτής του Δία, ο Kepler-88 d είναι ο μεγαλύτερος πλανήτης στο σύστημα εκείνο.

Το εν λόγω σύστημα ήταν ήδη «διάσημο» μεταξύ των αστρονόμων για δύο πλανήτες που περιστρέφονται πολύ πιο κοντά στο άστρο, τους Kepler-88 b και c. Οι πλανήτες αυτοί έχουν μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα δυναμική (mean motion resonance): ο b, με μέγεθος μικρότερο αυτού του Ποσειδώνα, κάνει μια περιστροφή σε μόλις 11 ημέρες, ακριβώς το ήμισυ της τροχιακής περιόδου του c, ενός πλανήτη με το μέγεθος του Δία. Ο c είναι επίσης είκοσι φορές μεγαλύτερος του b, οπότε επηρεάζει τον εσώτερο πλανήτη.

Οι αλληλεπιδράσεις αυτές παρατηρήθηκαν από το τηλεσκόπιο Kepler- και ο νέος πλανήτης βοηθά στην καλύτερη κατανόηση του συστήματος. «Με τρεις φορές τη μάζα του Δία, ο Kepler-88 d ήταν μάλλον ακόμα πιο επιδραστικός στην ιστορία του συστήματος από τον αποκαλούμενο “βασιλιά”, Kepler-88 c, που έχει μάζα ίση με “μόλις” αυτή του Δία» είπε η Λόρεν Βάις, lead author της ομάδας που έκανε την ανακάλυψη. «Οπότε ίσως ο Kepler-88 d να είναι ο νέος απόλυτος μονάρχης αυτής της πλανητικής αυτοκρατορίας».

Πηγές: Lauren M. Weiss et al, The Discovery of the Long-Period, Eccentric Planet Kepler-88 d and System Characterization with Radial Velocities and Photodynamical Analysis, The Astronomical Journal (2020). DOI: 10.3847/1538-3881/ab88ca - http://www.keckobservatory.org/kepler-88 - https://www.naftemporiki.gr/story/1594656/o-basilias-tou-kepler-88-anakalupsi-gigantiaiou-eksoplaniti-me-maza-triplasia-autis-tou-dia