Arts Universe and Philology

Arts Universe and Philology
The blog "Art, Universe, and Philology" is an online platform dedicated to the promotion and exploration of art, science, and philology. Its owner, Konstantinos Vakouftsis, shares his thoughts, analyses, and passion for culture, the universe, and literature with his readers.

Τετάρτη 16 Ιανουαρίου 2013

«Μπάρμπι» του 4ου αιώνα π.Χ., "Barbie" in the fourth century BC

Μια πήλινη πλαγγόνα (κούκλα) με πανύψηλα πόδια, λεπτό κορμό και επιμελημένο χτένισμα αποτελούσε κατά πάσα πιθανότητα το αγαπημένο παιχνίδι ενός κοριτσιού στην αρχαία Μακεδονία του 4ου αιώνα π.Χ. Αυτή η μακρινή πρόγονος της «Μπάρμπι», μαζί με άλλα αρχαία παιχνίδια, φυλάσσεται στη συλλογή του νέου Αρχαιολογικού Μουσείου της Πέλλας, ανάμεσα στους υπόλοιπους θησαυρούς του.

Κούκλα από πηλό που έγινε περίπου το 700 π.Χ. και βρέθηκε στη Θήβα.

Η κούκλα είναι από τα πλέον διαχρονικά και πιο διαδεδομένα σε όλους τους πολιτισμούς παιχνίδια. Η αρχαία Ελλάδα είχε λαμπρή παράδοση στις κούκλες, την παρουσία των οποίων ανιχνεύουμε αδιάκοπα σε όλες τις ιστορικές περιόδους, όπου έκαναν την εμφάνισή τους διάφορα είδη από κούκλες με ποικίλες ονομασίες: είδωλα, πλαγγόνες, νύμφες, κόρες, κοροκόσμια ή κορύλλια, δάγυνα, γλυνές και νευρόσπαστα.

Καθιστή πλαγγόνα, κατασκευασμένη με μήτρα από ερυθρό πηλό. Ίχνη λευκού επιχρίσματος. Σχηματική απόδοση των μυών της κοιλιάς.

Ήταν κατασκευασμένες από κερί, ξύλο, ελεφαντόδοντο και, στην πλειονότητά τους, πηλό. Παρίσταναν κυρίως γυναικείες μορφές με κόμμωση και γραπτή δήλωση ενδυμάτων, αν και μερικές φορές στολίζονταν και με ρούχα από ύφασμα. Οι τεχνίτες αυτών των αντικειμένων ονομάζονταν κοροπλάσται.

Πήλινες Κορινθιακές πλαγγόνες, 5ος αι. π.Χ. Λονδίνο, Βρετανικό Μουσείο

Η εμφάνισή της χάνεται στα βάθη του χρόνου. Αρχικά ενείχε θέση θρησκευτικού ειδώλου, αλλά με το πέρασμα των χιλιετιών εξελίχθηκε σε παιδικό (κοριτσίστικο) παιχνίδι. Νευρόσπαστα αποκαλούσαν τις αρθρωτές κούκλες (τις έλεγαν επίσης και νευρόσπαστα αγάλματα) οι οποίες έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για δύο λόγους: επειδή αυτή η μορφή κούκλας καθόρισε την εξέλιξή της από είδωλο (ειδώλιο) σε παιδικό παιχνίδι αλλά και επειδή ήταν ο πρόδρομος της μηχανικής ή αυτόματης κούκλας, που η παρουσία της ήταν ήδη γνωστή τόσο από την μυθολογία όσο και από την επιστήμη.

Eκτός από τη διασκέδαση, οι κούκλες εισήγαγαν το νεαρό γυναικείο πληθυσμό στον κατά προορισμό ρόλο τους: να είναι καλές σύζυγοι, νοικοκυρές και μητέρες υγιών παιδιών. Τα κορίτσια αφιέρωναν τις πλαγγόνες, μαζί με άλλα παιχνίδια τους και βόστρυχο από τα μαλλιά τους, στην Άρτεμη, προστάτιδα σε κάθε μεταβατική φάση στη ζωή του ανθρώπου και της σύλληψης παιδιών στα ανδρόγυνα, και την Αφροδίτη, θεά του έρωτα και της γονιμότητας, τις παραμονές του γάμου τους. Ήταν αναμενόμενη πρακτική, δεδομένου ότι, με εξαίρεση τη σπαρτιατική ιδιορρυθμία, οι γυναίκες παντρεύονταν σε μικρή ηλικία, από τα 12-14 χρόνια. Σε επιτύμβιες στήλες πρόωρα πεθαμένων κοριτσιών απεικονίζονται, μάλλον στο γυναικωνίτη, όπου τους περιόριζε η ανδροκρατούμενη κοινωνία της εποχής, οι νεκρές με τη μητέρα τους ή τη θεραπαινίδα τους να κρατούν τέτοια κούκλα.

Terracotta figurine with articulated arms and legs, early 5th century B.C. Greek, Corinthian.

This figurine belongs to a group that appeared in mainland Greece in the late sixth century B.C. It represents a girl wearing a short chiton, commonly called a chitoniskos; on her head is a kalathos, a boxlike headdress; her hair falls to the shoulders. This particular statuette stands out because of the well-preserved painted decoration. The hair, eyes, and eyebrows are painted black; the short chiton is elaborately decorated with red bands filled with short dashes, chevrons, and zigzags.

The figurine is mold-made—only the front is sculpted; the back is simply left flat. The articulated arms and legs are handmade and may originally have been attached to the body with metal pins. With its movable legs, this figurine obviously cannot stand or sit, it can only lay flat on its back. What, then, was the reason for jointed limbs? The answer is revealed by a hole on top of the head—this figurine was intended to be suspended, thus the articulated limbs could move freely.

This type of figurine is commonly referred to as a "doll,'' a term that implies its function was merely to amuse children. Recent scholarship, however, has questioned this rather simplistic interpretation. These figurines are too fragile to have been play things. Moreover, they are frequently found in sanctuaries where they were brought as votive gifts to the gods. The fact that they were deposited in the graves of both children and adults also strengthens the argument that they were not toys.

Occasionally these figurines are represented with crotala (castanets) in their hands, an attribute that identifies them as dancers. The kalathos, a headdress that they usually wear, helps to identify them as ritual dancers. It is well known that song and dance were common features of Greek worship. In fact, several ancient authors refer to a specific dance, called kalathiskos, that was performed by young girls wearing short chitons and kalathoi.

Bone figurine with articulated arms and legs, 3rd century B.C. Greek; Said to be from Tarentum.

The popularity and significance of the kalathiskos dance is evident in this small articulated figurine made of bone. It represents a young girl with a small kalathos on her head; she wears a short pleated skirt and seems to be nude to the waist. We encounter this type of dress in a number of terracotta figurines beginning in the late fourth century B.C.

The arms and legs of the figurine are separately attached. However, the legs do not move easily, since they are fitted into holes beneath the skirt and are held in place by a wire. There is a hole on top of the head for suspension. Thus, when this figurine was shaken or hung, the arms would swing freely, whereas the legs would just slightly jiggle.

This small figurine is of rather crude workmanship. Facial features are merely indicated by incised lines. The arms seem a bit too long; this is probably due to the fact that the girl is represented holding crotala (castanets) that are not at all differentiated.

Apparently, some bone figurines were painted just like the terracotta statuettes: there are traces of pink paint on the grooves of the skirt and traces of red on the lips.

Very small and extremely fragile, this figurine certainly could not have been a toy, but rather an amulet or charm of some sort. It comes from a tomb at Tarentum that is dated to the third century B.C. by the other objects found with it. This particular figurine is very important because it seems to be the oldest preserved example of a Greek articulated figurine made of bone.













Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου