Η μουσική είναι εξάρτηση και τώρα γνωρίζουμε το γιατί. Neuroscientists Uncover Why the Brain Enjoys Music

Επιστήμονες με δημοσίευση τους στην επιθεώρηση «JNeurosci» υποστηρίζουν ότι εντόπισαν τον μηχανισμό που προκαλεί τα συναισθήματα ευχαρίστησης στον άνθρωπο όταν ακούει μουσική και είναι ο ίδιος με αυτόν που συνδέεται με εξαρτήσεις όπως αυτές στο αλκοόλ, στην κοκαΐνη και στο πρόχειρο φαγητό (φαγητό των fast food κλπ. Interaction between auditory and reward brain circuits underpins musical pleasure. Communication between the brain’s auditory and reward circuits is the reason why humans find music rewarding, according to new research published in JNeurosci. Julius Schmid (1854-1935), Schubertiade (1897), further details not known. Wikimedia Commons.

Ο άνθρωπος απολαμβάνει την μουσική αλλά το γεγονός ότι δεν υπάρχει κάποιο βιολογικό όφελος που να προκύπτει από αυτή την λειτουργία προκαλεί διαχρονικά πεδίο επιστημονικής έρευνας χωρίς μέχρι σήμερα να έχουν υπάρξει ικανοποιητικές απαντήσεις.

Επιστήμονες του Πανεπιστημίου McGill στον Καναδά προσπαθούν να ρίξουν φως σε αυτή την μυστηριώδη σχέση ανθρώπου και μουσικής εδώ και περίπου μια δεκαετίες. Με δημοσίευση τους στην επιθεώρηση «JNeurosci» υποστηρίζουν ότι εντόπισαν τον μηχανισμό που προκαλεί τα συναισθήματα ευχαρίστησης στον άνθρωπο όταν ακούει μουσική και είναι ο ίδιος με αυτόν που συνδέεται με εξαρτήσεις όπως αυτές στο αλκοόλ, στην κοκαΐνη και στο πρόχειρο φαγητό (φαγητό των fast food κλπ.).

Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν την μέθοδο της διακρανιακής μαγνητικής διέγερσης για να διαπιστώσουν τι συμβαίνει στον εγκέφαλο των ανθρώπων όταν ακούνε μουσική. Στην μελέτη πήραν μέρος άτομα 20-25 ετών στους οποίους οι ερευνητές επέλεξαν να τους βάλουν να ακούν μουσική ποπ καταγράφοντας παράλληλα την εγκεφαλική τους δραστηριότητα. Οι συμμετέχοντες άκουγαν κατά την διάρκεια της μελέτης τόσο τραγούδια που είχαν επιλέξει οι ίδιοι αλλά και τραγούδια που είχαν επιλέξει οι ερευνητές.

Greater induced pleasure differences was associated with increased synchronized activity between auditory and reward regions. Credit: Mas-Herrero et al., JNeurosci 2021

Διαπιστώθηκε πώς όταν ξεκινούσε η μουσική στον εγκέφαλο των συμμετεχόντων ενεργοποιούνταν αμέσως ο επικλινής πυρήνας. Πρόκειται για μια λειτουργική μονάδα του εγκεφάλου που βρίσκεται στα αποκαλούμενα κέντρα επιβράβευσης και παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη εθιστικών συμπεριφορών.

Ο επικλινής πυρήνας κατέχει επίσης κεντρικό ρόλο στην παρουσία και δράση της ντοπαμίνης. Πρόκειται για την ορμόνη που ρυθμίζει την διάθεση και τα συναισθήματα έχοντας αποκτήσει μαζί με την σεροτονίνη τον χαρακτηρισμό «ορμόνες της χαράς». Όσο περισσότερο απολάμβανε κάποιος από τους συμμετέχοντες την μουσική που άκουγε τόσο μεγαλύτερη ήταν η διέγερση στον επικλινή πυρήνα. Όταν η μουσική σταματούσε αυτόματα εξασθενούσε και η διέγερση σε αυτή την περιοχή.

It is thought the research may provide new insights into the lifestyles of music legends such as David Bowie.

Τα ευρήματα της έρευνας προσφέρουν εκτός των άλλων και μια εξήγηση στο γιατί οι άνθρωποι με πολύ στενή σχέση με την μουσική και ειδικότερα οι καλλιτέχνες εμφανίζουν συχνά διαφόρων ειδών εθιστικές τάσεις. «Η μουσική λειτουργεί ως μια πολύ ισχυρή δύναμη που μας κινητοποιεί στην καθημερινότητα μας και κάνει να καταναλώνουμε πολύ χρόνο αλλά και χρήμα για αυτή είτε περιμένοντας για ώρες σε μια ουρά ακόμη και μέσα σε κακοκαιρία για να πάρουμε ένα εισιτήριο μιας συναυλίας είτε επενδύοντας χρόνια εκμάθησης ενός μουσικού οργάνου» αναφέρει ο Ερνστ Μας Χερέρο, μέλος της ερευνητικής ομάδας.

Όπως και να έχει το πράγμα πάντως σε αντίθεση με τις άλλες εξαρτήσεις η μουσική κάνει καλό στον άνθρωπο με διαφόρους τρόπους και είναι δύσκολο να αντιμετωπίσει κάποιος προβλήματα «υπερβολικής δόσης μουσικής».

Πηγές: “Unraveling the Temporal Dynamics of Reward Signals in Music-Induced Pleasure with TMS” 29 March 2021, Journal of Neuroscience. DOI: 10.1523/JNEUROSCI.0727-20.2020 - https://scitechdaily.com/neuroscientists-uncover-why-the-brain-enjoys-music/ - https://www.naftemporiki.gr/story/1708415/i-mousiki-einai-eksartisi-kai-tora-gnorizoume-to-giati

 

 

Γαλαξιακό Διαδίκτυο και βαρυτικοί φακοί. Gravitational Lenses Could Allow a Galaxy-Wide Internet

Το Γαλαξιακό Διαδίκτυο μπορεί να δημιουργηθεί (έστω … από εξωγήινους πολιτισμούς) εφόσον τα άστρα αξιοποιηθούν ως βαρυτικοί φακοί, υποστηρίζει ο Claudio Maccone, στην δημοσίευσή του με τίτλο «Galactic internet made possible by star gravitational lensing». Some kind of galactic Internet is possible taking advantage of the gravitational lensing effect that stars can provide with a properly focused radio signal. The project could be an impressive advance for space expeditions. What phase is it in and how is it possible. Maccone in his recent paper showed that galactic internet could be made possible by star gravitational lensing and it may already existed.

Όμως, τι είναι ένας βαρυτικός φακός; Εμείς γνωρίζουμε τους συγκλίνοντες και αποκλίνοντες φακούς της οπτικής. Για παράδειγμα αν μια παράλληλη μονοχρωματική δέσμη συναντήσει τον συγκλίνοντα φακό όπως φαίνεται στο παραπάνω σχήμα, τότε οι διαθλώμενες ακτίνες διέρχονται από ένα σημείο F το οποίο ονομάζεται κύρια εστία του φακού. Η απόσταση f ονομάζεται εστιακή απόσταση.

This graphic shows a reconstruction (at lower left) of the brightest galaxy whose image has been distorted by the gravity of a distant galaxy cluster. The small rectangle in the center shows the location of the background galaxy on the sky if the intervening galaxy cluster were not there. The rounded outlines show distinct, distorted images of the background galaxy resulting from lensing by the mass in the cluster. The image at lower left is a reconstruction of what the lensed galaxy would look like in the absence of the cluster, based on a model of the cluster's mass distribution derived from studying the distorted galaxy images. Illustration Credit: NASA, ESA, and Z. Levay (STScI) Science Credit: NASA, ESA, J. Rigby (NASA Goddard Space Flight Center), K. Sharon (Kavli Institute for Cosmological Physics, University of Chicago), and M. Gladders and E. Wuyts (University of Chicago)

Ως βαρυτικός φακός θεωρείται κάθε κατανομή ύλης (όπως ένα άστρο, ένας γαλαξίας ή σμήνος γαλαξιών) που βρίσκεται ανάμεσα σε μία μακρινή πηγή φωτός (ηλεκτρομαγνητικό κύμα) και έναν παρατηρητή, η οποία καμπυλώνει την διαδρομή του φωτός από την πηγή μέχρι τον παρατηρητή. Το φαινόμενο χαρακτηρίζεται ως βαρυτική εστίαση και αποτελεί μία από τις προβλέψεις της Γενικής Θεωρίας της σχετικότητας. Το φαινόμενο αυτό αποτέλεσε την πρώτη πειραματική επαλήθευση της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας από τον Arthur Eddington.

Αντίθετα με έναν συνηθισμένο φακό, ένας βαρυτικός φακός εκτρέπει (πολύ) περισσότερο το φως που περνά πιο κοντά από το κέντρο του και (πολύ) λιγότερο το φως που περνά πιο μακριά από αυτό. Κατά συνέπεια δεν έχει μοναδικό σημείο ως εστία, αλλά μία γραμμή (εστιακή γραμμή). Ο όρος «φακός» για τη βαρυτική κάμψη των φωτεινών ακτίνων χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον O.J. Lodge, ο οποίος σχολίασε ότι «δεν είναι σωστό να λέμε ότι το ηλιακό βαρυτικό πεδίο δρα ως φακός, διότι δεν έχει εστιακή απόσταση». Σύμφωνα με τον Claudio Maccone αν στείλουμε ένα κατάλληλα εξοπλισμένο διαστημικό σκάφος κατά μήκος οποιασδήποτε ακτινικής κατεύθυνσης μακριά από τον Ήλιο έως την ελάχιστη απόσταση των 550 AU και πέραν, η μάζα του Ήλιου θα λειτουργήσει ως ένας τεράστιος μεγεθυντικός φακός ραδιοκυμάτων, επιτρέποντάς μας να «δούμε» στην άλλη πλευρά του Ήλιου, ακόμη και σε πολύ μεγάλες αποστάσεις.

Ο Ήλιος ως βαρυτικός φακός με ελάχιστη εστιακή απόσταση 550 AU (=3,17 ημέρες φωτός=13,75 φορές πέρα από την τροχιά του Πλούτωνα) και την θέση του διαστημικού σκάφους πέρα από το ελάχιστο εστιακό μήκος. Geometry of the Sun gravitational lens with the minimal focal length of 550 AU (= 3.17 light days = 13.75 times beyond Pluto’s orbit) and the FOCAL spacecraft position beyond the minimal focal length. Credit: Claudio Maccone

Στην μελλοντολογική του εργασία ο Claudio Maccone εξετάζει επίσης την ραδιοφωνική γέφυρα μεταξύ του Ήλιου και κάθε άλλου άστρου, που αποτελούν σύστημα δυο βαρυτικών φακών. Η λειτουργία της ευθυγράμμισης μιας τέτοιας ραδιογέφυρας είναι πολύ δύσκολη, αλλά η εξοικονόμηση ενέργειας είναι τεράστια, λόγω των τεράστιων συνεισφορών των φακών των δύο άστρων στο συνολικό κέρδος της κεραίας του συστήματος.

Channel Capacities for all five information channels made up by the radio bridges between the Sun and another star. The second and third column give the Channel Capacity for bandwidth equal to 1 Hz (typical SETI case) and 1 kHz (sometimes used in SETI also), respectively. © Maccone

Μελετά επίσης την χωρητικότητα πληροφοριών του καναλιού για καθεμία από αυτές τις ραδιογέφυρες, θέτοντας έτσι έναν φυσικό περιορισμό στο μέγεθος της μεταφοράς πληροφοριών που θα είναι δυνατή στην περίπτωση που χρησιμοποιούνται άστρα ως βαρυτικοί φακοί. 

A classic spiral, the Whirlpool Galaxy (M51) is 30 million light years distant and 60 thousand light years across. What sort of communications network might link civilizations here? Credit: N. Scoville (Caltech), T. Rector (U. Alaska, NOAO) et al., Hubble Heritage Team, NASA.

Βέβαια, ακόμα κι αν ξεπεραστούν όλα τα προβλήματα που εμφανίζονται στην υλοποίηση ενός τέτοιου γιγαντιαίου εγχειρήματος, θα πρέπει να ξεχάσουμε την γνωστή μας άμεση επικοινωνία με σύντομα μηνύματα. Μπορεί τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα να κινούνται με την μέγιστη ταχύτητα στο σύμπαν, την ταχύτητα του φωτός, όμως οι αποστάσεις στον γαλαξία μας είναι τεράστιες (το κοντινότερο άστρο στον Ήλιο μας, ο Εγγύς του Κενταύρου, απέχει 4,2 έτη φωτός). Γι' αυτό τα μηνύματα πρέπει να είναι μεγάλα και με εξειδικευμένο περιεχόμενο (διαβάστε σχετικά ΕΔΩ: Finding the Galactic Internet).

Πηγές: Claudio Maccone, “Galactic internet made possible by star gravitational lensing”, ArXiv, pp. 1-6, 2021. https://arxiv.org/abs/2103.11483 - https://www.universetoday.com/150671/gravitational-lenses-could-allow-a-galaxy-wide-internet/ - https://theuncoverreality.in/2021/03/23/does-galactic-internet-exists-when-humans-could-be-able-to-build-theirs-astronomy/ - https://physicsgg.me/2021/03/29

 

 

 

O Δαίδαλος θα αναζητήσει καταφύγια ανθρώπων στην Σελήνη. ESA Funds Research into Lunar Cave Explorer

Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ESA) θέλει να εξερευνήσει τα σπήλαια που υπάρχουν στην Σελήνη και θα χρησιμοποιήσει εξελιγμένα ρομπότ ειδικά σχεδιασμένα για αυτό τον σκοπό. Το πρόγραμμα αυτό ονομάστηκε «Descent And Exploration in Deep Autonomy of Lunar Underground Structures, DAEDALUS» για να τιμήσει όπως είναι ευνόητο τον μεγάλο αρχαίο Έλληνα εφευρέτη. What might look like a dangling hamster ball is actually a robotic sphere to explore the depths of lunar caves. Designed by a team coordinated by Germany’s Julius-Maximilians-Universität of Würzburg (JMU), the Descent And Exploration in Deep Autonomy of Lunar Underground Structures, DAEDALUS, robot is being evaluated by ESA’s Concurrent Design Facility, as part of a larger study of lunar cave mission concepts. Credit: Julius-Maximilians-University

Τα σπήλαια αποτέλεσαν τα πρώτα καταλύματα που χρησιμοποίησαν οι άνθρωποι για να προστατευτούν από τα στοιχεία της φύσης αλλά και τα επικίνδυνα ζώα. Το ίδιο μπορεί να συμβεί και στην Σελήνη.

Three images of the Marius Hills pit on the Moon, imaged by NASA’s Lunar Reconnaissance Orbiter. This pit is about 34 metres deep and 65 by 90 metres wide. Marius Hills and other pits may be ‘skylights’ into extensive lava tubes. Credit: NASA/GSFC/Arizona State University

Πρόσφατα έγινε γνωστό ότι ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ESA) θέλει να εξερευνήσει τα σπήλαια που υπάρχουν στην Σελήνη και θα χρησιμοποιήσει εξελιγμένα ρομπότ ειδικά σχεδιασμένα για αυτό τον σκοπό. Το πρόγραμμα αυτό ονομάστηκε «Descent And Exploration in Deep Autonomy of Lunar Underground Structures, DAEDALUS» για να τιμήσει όπως είναι ευνόητο τον μεγάλο αρχαίο Έλληνα εφευρέτη.

A prototype developed by the University of Würzburg of the Daedalus probe that would be lowered into a lunar cave using a tether. Credit: University of Würzburg

Το πρώτο από αυτά τα ρομπότ βρίσκεται στο τελικό στάδιο κατασκευής του και σε αυτή ο ΕΟΔ συνεργάζεται με ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου Ιούλιος Μαξιμιλιανός του Βύρτσμπουργκ. Ο ΕΟΔ έδωσε στην δημοσιότητα μια φωτογραφία και κάποιες λεπτομέρειες του πρώτου ρομπότ ενώ όπως έγινε γνωστό θα ακολουθήσει η κατασκευή άλλων δύο.

Entering a lunar lava tube. The Moon’s surface is covered by millions of craters, but it also hosts hundreds of very steep-walled holes known as pits. Like doorways to the underworld, photos of some pits clearly show a cavern beneath the Moon’s surface, suggesting that they are ‘skylights’ into extensive lava tubes that can be as wide as New York’s Central Park, and could extend for hundreds of kilometers. These tubes are thought to have formed during lava flows billions of years ago, when the Moon was still geologically active. Credit: Conor Marsh, University of Manchester

Η ηφαιστειακή δραστηριότητα ανάμεσα στα άλλα δημιουργεί στο υπέδαφος τούνελ τα οποία το πέρασμα της λάβας σμιλεύονται με τρόπο τέτοιο ώστε να μετατρέπονται στην ουσία σε υπόγεια σπήλαια. Τέτοιου είδους σπήλαια υπάρχουν στην Γη αλλά θεωρείται βέβαιο ότι υπάρχουν στην Σελήνη και τον Άρη.

Artist’s impression of the European Large Logistics Lander (EL3) unloading cargo. This cargo could include a mission to explore lunar caves. Credit: ESA/ATG-Medialab

Προς το παρόν έχει εντοπιστεί η ύπαρξη ενός τέτοιου τούνελ στον φυσικό μας δορυφόρο. Θεωρητικώς αυτοί οι γεωλογικοί σχηματισμοί στην Σελήνη και τον Άρη θα μπορούσαν να προστατεύσουν τους ανθρώπους από τις ακραίες εξωτερικές συνθήκες που επικρατούν εκεί αλλά και την βλαβερή κοσμική ακτινοβολία. Πρέπει λοιπόν να ξέρουμε αν αυτά τα σπήλαια καλύπτουν όλες τις προϋποθέσεις για να μπορέσει να ζήσει εκεί ο άνθρωπος μέχρι τουλάχιστον να δημιουργηθούν στην επιφάνεια του φεγγαριού αλλά και του Κόκκινου Πλανήτη ασφαλείς κατοικίες.

In a first step towards uncovering the Moon’s subterranean secrets, in 2019 ESA asked for your ideas to detect, map, and explore lunar caves. Five ideas were selected to be studied in more detail, each addressing different phases of a potential mission. This mission concept investigated exploring and characterizing the entrance and initial part of lunar lava tubes using a compact, tightly integrated spherical robotic device, with a complementary payload set and autonomous capabilities. It specifically addressed the identification and characterization of potential resources for future ESA exploration missions, the local environment of the subsurface and its geological and compositional structure. The sphere would house laser scanners, cameras and supporting equipment, and would be lowered into the skylight to explore the entrance, associated caverns and pipes. Lidar systems will produce 3D models of the environment; this will be the primary exploration toolset within the sphere. Credits: University of Würzburg

Το πρώτο ρομπότ που θα εξερευνήσει τα σπήλαια της Σελήνης έχει σφαιρικό σχήμα και διάμετρο 46 εκατ. όσο περίπου δύο μπάλες ποδοσφαίρου. Το ρομπότ θα διαθέτει στερεοσκοπική κάμερα, σύστημα σάρωσης με λέιζερ παρόμοιο με αυτό που χρησιμοποιούν τα αυτόνομα αυτοκίνητα (lidar) κα γενικότερα συστήματα και τεχνολογία με την οποία θα κάνει τρισδιάστατη χαρτογράφηση στα σπήλαια στα οποία θα εισέρχεται.

An overview of the University of Oviedo’s idea, where a charging head (CH) attached to the end of a crane can communicate with the underground rovers – cave elements (CEs) – using WiFi. Credit: University of Oviedo

Το ρομπότ θα ρίχνει μέσα στο σπήλαιο ένας γερανός και είναι δεμένο με ένα καλώδιο το οποίο θα διαθέτει συστήματα ασύρματης επικοινωνίας (Wi-Fi) ώστε το ρομπότ να μεταδίδει τα δεδομένα που συλλέγει.

Πηγές: https://www.esa.int/ESA_Multimedia/Images/2021/03/Lunar_cave_explorer - https://www.informatik.uniwuerzburg.de/space/mitarbeiter/nuechter/projects/daedalus/ - https://www.esa.int/Enabling_Support/Preparing_for_the_Future/Discovery_and_Preparation/ESA_plans_mission_to_explore_lunar_caves - https://www.naftemporiki.gr/story/1707746/o-daidalos-tha-anazitisei-katafugia-anthropon-stin-selini

 

 

 

H Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να «γράψει» ένα μεγάλο μυθιστόρημα; Kazuo Ishiguro and Venki Ramakrishnan: imagining a new humanity

Μπορεί να γραφτεί ένα καλό, ένα υπέροχο μυθιστόρημα αξιοποιώντας τις δυνατότητες που μας δίνει η Τεχνητή Νοημοσύνη; Σε αυτό το ερώτημα κλήθηκαν να δώσουν, μεταξύ άλλων, απάντηση δύο Νομπελίστες. Ο 69χρονος Ινδικής καταγωγής βρετανο-αμερικανός βιολόγος  Venkatraman «Venki» Ramakrishnan που κέρδισε το 2009 το Νόμπελ στη Χημεία και ο 67χρονος γεννημένος στο Ναγκασάκι της Ιαπωνίας Βρετανός συγγραφέας Kazuo Ishiguro που κέρδισε το 2017 το Νόμπελ στη Λογοτεχνία έστω και από διαφορετικές εκκινήσεις συμφώνησαν ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν είναι αρκετά επαρκής για να «παράγει» τώρα ή στο εγγύς μέλλον ένα μεγάλο μυθιστόρημα. Two Nobel laureates on the ethics of AI and gene-editing, the battle over truth and the age-old rift between the ‘two cultures’.

Η απάντηση τους δόθηκε στο ένθετο Life & Arts της εβδομαδιαίας έκδοσης των Finacial Times, FT Weeked (Kazuo Ishiguro and Venki Ramakrishnan: imagining a new humanity).

Facial recognition software in use at the headquarters of the artificial intelligence company Megvii, in Beijing, May 2018 © New York Times/Redux/eyevine

A staff member feeds cloned monkeys with circadian rhythm disorders at the Institute of Neuroscience of Chinese Academy of Sciences in Shanghai, January 2019 © Xinhua News Agency/eyevine

Οι δύο Νομπελίστες έφεραν μέσα από τη συζήτηση τους σε πρώτο πλάνο όλες τις αλήθειες (από την πλευρά της Επιστήμης) που συνθέτουν τη νέα φάση της ανθρωπότητας και κυρίως, το αίτημα της ανάδειξης ενός νέου Ανθρωπισμού που θα έρθει να αντιμετωπίσει όλα εκείνα τα ηθικά ζητήματα που ξεπηδούν από την ραγδαία ανάπτυξη της Artificial Intelligent –Τεχνητή Νοημοσύνη και της Gene Editing (μια ομάδα τεχνολογιών που δίνουν στους επιστήμονες τη δυνατότητα να αλλάξουν το DNA ενός οργανισμού).

Mariano de la Roca y Delgado (1825–1872), Miguel de Cervantes imagining El Quixote (1858), oil on canvas, 171 x 210 cm, Museo Nacional del Prado, Madrid, Spain. Wikimedia Commons.

Αλλά, ας επανέλθουμε στα …μυστικά ενός καλού μυθιστορήματος. Ο Venki Ramakrishnan πιστεύει ότι ένα καλό μυθιστόρημα θέτει ερωτήσεις και αυτό είναι κάτι που δεν μπορεί να κάνει η Τεχνητή Νοημοσύνη.

«Η Τεχνητή Νοημοσύνη, αυτή τη στιγμή, ίσως δεν καταλαβαίνει την ανθρώπινη ενσυναίσθηση για να γράψει ένα μυθιστόρημα που θα σε έκανε να γελάσεις και να κλαις».

A technician runs diagnostics on a humanoid robot at the World AI Conference in Shanghai, July 2020 © Bloomberg

Αλλά, πέραν της συγγραφής ή ακόμη καλύτερα, της παραγωγής ενός καλού μυθιστορήματος η ανθρωπότητα έχει μπροστά της και υπέρτερες προκλήσεις λόγω της ραγδαίας ανάπτυξης της Τεχνητής Νοημοσύνης. Η τελευταία ολοένα και περισσότερο παίζει ρόλο στις πολιτικές καμπάνιες μέσα από την ανίχνευση πολιτικών συμπεριφορών και  το ερώτημα είναι αν μπορεί να κάνει και το επόμενο βήμα δηλαδή του επηρεασμού της ψήφου. Ένα μεγάλο ερωτηματικό με πολλές δύσκολες απαντήσεις. Το μόνο σίγουρο πάντως είναι η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν έχει τη δύναμη να είναι η παραγωγός μιας νέας, μεγάλης Ιδέας που θα υπερβεί τις ιδεολογίες των προηγούμενων αιώνων!

Πηγές: https://www.ft.com/content/eca7988d-2961-4b27-9368-ff58c966e969 - https://www.in.gr/2021/03/29/b-science/dyo-nompelistes-texniti-noimosyni-kai-megalo-mythistorima/

 

 

O Εγκέλαδος έχει ωκεάνια ρεύματα που μπορεί να στηρίζουν την ζωή. Ocean currents predicted on Enceladus

Ερευνητές στις ΗΠΑ υποστηρίζουν ότι στον υπόγειο ωκεανό του Εγκέλαδου, τον παγωμένο δορυφόρο του Κρόνου, σχηματίζονται ρεύματα παρόμοια με αυτά των ωκεάνιων ρευμάτων στην Γη η παρουσία των οποίων δημιουργεί δυνητικά προϋποθέσεις φιλικές για την παρουσία της ζωής. Buried beneath 20 kilometers of ice, the subsurface ocean of Enceladus—one of Saturn's moons—appears to be churning with currents akin to those on Earth. Encased in an icy shell, the ocean on Enceladus appears to be churning. Credit: California Institute of Technology

Ο Εγκέλαδος αποτελεί τον έκτο σε μέγεθος δορυφόρο του Κρόνου. Πρόκειται για μια παγωμένη «μπάλα» με διάμετρο 500 χλμ. που δεν προκαλούσε κανένα ενδιαφέρον στους επιστήμονες. Όλα άλλαξαν όταν το 2014 το διαστημικό σκάφος Cassini που εξερευνούσε το σύστημα του άρχοντα των δαχτυλιδιών του ηλιακού μας συστήματος περνώντας πάνω από τον Εγκέλαδο συνέλλεξε και μετέδωσε στην Γη δεδομένα τα οποία προκάλεσαν συναγερμό όχι μόνο στα μέλη της αποστολής αλλά στην επιστημονική κοινότητα σε όλο τον κόσμο. Τα στοιχεία υπεδείκνυαν την ύπαρξη ενός υπόγειου ωκεανού γεγονός που τελικά επιβεβαιώθηκε με επόμενες παρατηρήσεις του Cassini.

Οι επιστήμονες έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ο ωκεανός αυτός καλύπτει όλη την έκταση του δορυφόρου και έχει βάθος τουλάχιστον 30 χλμ. Οι περιοχές κοντά στην επιφάνεια του έχουν εξαιρετικά χαμηλή θερμοκρασία λόγω της κοντινής τους απόστασης με τους πάγους του δορυφόρου. Όσο όμως πλησιάζουμε προς το πυρήνα του δορυφόρου οι θερμοκρασίες αυξάνονται. Σειρά μελετών έχουν δείξει ότι ο ωκεανός αυτός διαθέτει μια σειρά από χαρακτηριστικά και προϋποθέσεις για την παρουσία της ζωής σε αυτόν έστω και σε μικροβιακό επίπεδο.

Over time, cool ocean water seeps into the moon's porous core. Pockets of water reaching deep into the interior are warmed by contact with rock in the tidally heated interior and subsequently rise owing to the positive buoyancy, leading to further interaction with the rocks. The heat deposited at the boundary between the seafloor and ocean powers hydrothermal vents. Heat and rocky particles are transported through the ocean, triggering localised melting in the icy shell above. This leads to the formation of fissures, from which jets of water vapour and the rocky particles from the seafloor are ejected into space. In the graphic, the interior 'slice' is an excerpt from a new model that simulated this process. The orange glow represents the parts of the core where temperatures reach at least 90°C. Tidal heating owing to the friction arising between particles in the porous core provides a key source of energy, but is not illustrated in this graphic. The tidal heating results primarily from the gravitational pull from Saturn. Credit: Surface: NASA/JPL-Caltech/Space Science Institute; interior: LPG-CNRS/U. Nantes/U. Angers. Graphic composition: ESA

Ερευνητές του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Καλιφόρνια, το πανεπιστήμιο που είναι πιο γνωστό ως Caltech, με μελέτη τους που δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Nature Geoscience» υποστηρίζουν ότι στον ωκεανού του Εγκέλαδου σχηματίζονται ρεύματα παρόμοια με αυτά των ωκεανών στην Γη. Σύμφωνα με τους ερευνητές αν μελετηθεί η κατανομή των πάγων στον Εγκέλαδο, οι περιοχές που οι πάγοι είναι πιο λεπτοί και εκείνες που τα στρώματα έχουν μεγάλο πάχος, μπορεί να χαρτογραφηθεί η κίνηση των ωκεάνιων ρευμάτων.

Από την χαρτογράφηση αυτή θα αποκαλυφθούν σύμφωνα με τους ερευνητές οι περιοχές στις οποίες η κίνηση των ρευμάτων μεταφέρει σε αυτές θερμότητα αλλά και θρεπτικά συστατικά. Αυτές οι περιοχές θα είναι και αυτές με τις μεγαλύτερες πιθανότητες να έχουν αναπτυχθεί ή να διαβιώνουν εκεί κάποιες μορφές ζωής. Έτσι οι επιστήμονες που θα ασχοληθούν με την οργάνωση αποστολών εξερεύνησης στον Εγκέλαδο τα επόμενα χρόνια θα έχουν με αυτό τον τρόπο έναν καλό… μπούσουλα για το που να στοχεύσουν.

Εκτός από τον Εγκέλαδο υπόγειο ωκεανό έχει διαπιστωθεί ότι διαθέτει και η Ευρώπη, ένας επίσης παγωμένος δορυφόρος του Δία ενώ η παρουσία υπόγειου ωκεανού έχει υποδειχθεί στον Πλούτωνα αλλά και σε ορισμένα ακόμη διαστημικά σώματα του ηλιακού μας συστήματος. Έχουν μάλιστα εκπονηθεί σχέδια εξερεύνησης τους με την αποστολή διαστημικών σκαφών που θα προσεδαφιστούν στην παγωμένη επιφάνεια, θα τρυπήσουν τους πάγους και θα ρίξουν στον ωκεανό ρομποτικά υποβρύχια για να τους εξερευνήσουν.

Με δεδομένο όμως ότι οι ωκεανοί αυτοί βρίσκονται σε βάθη δεκάδων ή και εκατοντάδων χλμ. κάτω από την παγωμένη επιφάνεια αυτών των διαστημικών σωμάτων το εγχείρημα μοιάζει με τα σημερινά δεδομένα και τεχνικά μέσα που διαθέτουμε από εξαιρετικά δύσκολο στα όρια του αδύνατου αν και ο ανθρώπινος πολιτισμός έχει δείξει ότι καταφέρνει να εφευρίσκει λύσεις για να ξεπερνά κάθε είδους εμπόδιο.

Πηγές:  A pole-to-equator ocean overturning circulation on Enceladus, Nature Geoscience (2021). DOI: 10.1038/s41561-021-00706-3 - https://www.caltech.edu/about/news/ocean-currents-predicted-on-enceladus - https://www.naftemporiki.gr/story/1707263/o-egkelados-exei-okeania-reumata-pou-mporei-na-stirizoun-tin-zoi

 

 

Συσκευή υπερήχων «διαβάζει τις προθέσεις μας στον εγκέφαλο». Reading Minds With Ultrasound

Ένα νέο σύστημα που «διαβάζει τη σκέψη» χωρίς να απαιτεί την εμφύτευση ηλεκτροδίων στον εγκέφαλο δοκιμάστηκε με επιτυχία σε πιθήκους, ένα επίτευγμα που ίσως μια μέρα επιτρέψει σε παράλυτους ασθενείς να ελέγχουν με τη σκέψη υπολογιστές ή ρομποτικούς βραχίονες. Focused ultrasound allowed researchers to record and monitor brain activity in a non-invasive way. The technology allowed the researchers to predict movement. Credit: Caltech

Την τελευταία δεκαετία έχει παρουσιαστεί μια πληθώρα συστημάτων «διεπαφής εγκεφάλου-υπολογιστή» που διαβάζουν τη σκέψη, όλα όμως παρουσιάζουν σημαντικά μειονεκτήματα και ακόμα δεν χρησιμοποιούνται ευρέως στην κλινική πράξη.

Μια από τις προσεγγίσεις που εφαρμόζονται αξιοποιεί δεδομένα από ηλεκτροεγκεφαλογράφους, μια αναίμακτη τεχνική η οποία όμως προσφέρει μειωμένη ανάλυση και δεν μπορεί να καταγράψει την ενεργοποίηση μεμονωμένων νευρώνων.

Μια άλλη προσέγγιση αφορά τη χειρουργική εμφύτευση ηλεκτροδίων που παρακολουθούν τη δραστηριότητα ακόμα και μεμονωμένων νευρώνων. Το πρόβλημα σε αυτή την περίπτωση είναι ότι για την εμφύτευση των ηλεκτροδίων απαιτείται η αφαίρεση τμήματος του κρανίου και το κόψιμο της σκληρής μήνιγγας, του βασικού προστατευτικού περιβλήματος του εγκεφάλου.

Τη λύση υπόσχονται τώρα να δώσει το «λειτουργικό υπερηχογράφημα», μια παραλλαγή των υπερηχογράφων που χρησιμοποιούν οι γυναικολόγοι για να απεικονίσουν το αναπτυσσόμενο έμβρυο. Μια συσκευή που ονομάζεται μορφομετατροπέας εκπέμπει παλμούς εστιασμένων υπερήχων, οι οποίοι ανακλώνται και αποκαλύπτουν τα όρια ανάμεσα σε διαφορετικούς ιστούς.

Στη νέα μελέτη, διεθνής ομάδα ερευνητών χρησιμοποίησε έναν μορφομετατροπέα που εκπέμπει μια πλατιά δέσμη υπερήχων για να παρακολουθεί τη ροή του αίματος στον οπίσθιο βρεγματικό φλοιό, μια περιοχή του εγκεφάλου που εμπλέκεται στον προγραμματισμό κινήσεων. Όσο πιο έντονη η ροή του αίματος σε μια περιοχή, τόσο πιο έντονη η δραστηριότητα των νευρώνων σε αυτή την περιοχή.

Η μέθοδος δεν είναι εντελώς αναίμακτη, αφού απαιτεί την αφαίρεση ενός μικρού τμήματος του κρανίου. Δεν απαιτεί τομές στη σκληρή μήνιγγα ή εμφύτευση ηλεκτροδίων βαθιά στον εγκέφαλο.

Τομογραφία των εγκεφαλικών αγγείων των πειραματόζωων σε απεικόνιση του λειτουργικού υπερηχογράφου. Details of the vasculature in the non-human primate brain, imaged using functional ultrasound. Credit: S. Norman

Η νέα τεχνική δοκιμάστηκε σε δύο μακάκους ρέζους, οι οποίοι είχαν εκπαιδευτεί να στρέφουν το βλέμμα ή τα άνω άκρα τους προς τα δεξιά ή προς τα αριστερά όταν έβλεπαν μια κουκίδα στην οθόνη.

Σε πρώτη φάση, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν τη συσκευή υπερήχων για να διαβάσουν την εγκεφαλική δραστηριότητα που συνόδευε κάθε κίνηση των πειραματόζωων. Τα δεδομένα τροφοδοτήθηκαν σε έναν αλγόριθμο μηχανικής μάθησης που σταδιακά έμαθε την αντιστοίχιση ανάμεσα στα μοτίβα της εγκεφαλικής δραστηριότητας και τις φυσικές κινήσεις.

Στην επόμενη φάση, οι ερευνητές ζήτησαν από τον αλγόριθμο να μαντέψει ποια κίνηση θα εκτελούσε κάθε πειραματόζωο στη διάρκεια του τεστ.

Ο αλγόριθμος μπορούσε να προβλέψει την κατεύθυνση της κίνησης με αξιοπιστία 78% στις κινήσεις των ματιών και 89% στις κινήσεις των χεριών, αναφέρουν οι ερευνητές στην έγκριτη επιθεώρηση Neuron.

Μάλιστα η συσκευή υπερήχων διαπιστώθηκε ότι μπορεί να καταγράφει τη δραστηριότητα μιας περιοχής του εγκεφάλου με διάμετρο μόλις 100 μικρόμετρα, περίπου 10 φορές το πλάτος ενός μεμονωμένου νευρώνα. Αυτό σημαίνει ότι η τεχνική προσφέρει υψηλότερη ανάλυση από τη λειτουργική μαγνητική τομογραφία, μια απεικονιστική εξέταση που παρακολουθεί την εγκεφαλική δραστηριότητα σε πραγματικό χρόνο, λένε οι ερευνητές.

Ακόμα κι έτσι όμως ο υπερηχογράφος δεν πετυχαίνει την ανάλυση που προσφέρουν τα εμφυτευμένα ηλεκτρόδια, παραδέχεται η ερευνητική ομάδα.

Το γεγονός όμως ότι η τεχνική δεν απαιτεί τόσο εκτεταμένη χειρουργική επέμβαση δημιουργεί τώρα ελπίδες για τους παράλυτους ασθενείς, πολλοί από τους οποίους δεν ενθουσιάζονται με την ιδέα της εμφύτευσης καλωδίων στον εγκέφαλο.

Επόμενο βήμα των ερευνητών θα είναι να συνδέσουν το σύστημα με έναν ρομποτικό βραχίονα για να διαπιστώσουν αν μπορούν να μετατρέψουν τις σκέψεις των πιθήκων σε κινήσεις.

Πηγές: “Single-trial decoding of movement intentions using functional ultrasound neuroimaging” by Sumner L. Norman, David Maresca, Vassilios N. Christopoulos, Whitney S. Griggs, Charlie Demene, Mickael Tanter, Mikhail G. Shapiro and Richard A. Andersen, 22 March 2021, Neuron. DOI: 10.1016/j.neuron.2021.03.003 - https://www.caltech.edu/about/news/reading-minds-with-ultrasound-a-less-invasive-technique-to-decode-the-brains-intentions - https://www.in.gr/2021/03/23/b-science/episthmes/syskeyi-yperixon-diavazei-tis-protheseis-mas-ston-egkefalo/

 

 

«Σεισμός» στην επιστήμη: Νέα ανακάλυψη αμφισβητεί το Καθιερωμένο Πρότυπο και φέρνει αλλαγές στη Φυσική. New result from the LHCb experiment challenges leading theory in physics

Φαίνεται πιθανή η παραβίαση της διατήρησης λεπτονικής γεύσης – που σημαίνει την ύπαρξη νέας δύναμης (και νέων σωματιδίων) στη φύση. Η σπάνια διάσπαση ενός μεσονίου Β+ προς ηλεκτρόνιο και ποζιτρόνιο στον LHCb. The LHCb results strengthen hints of a violation of lepton flavour universality. Very rare decay of a beauty meson involving an electron and positron observed at LHCb (Image: CERN)

Επιστήμονες ανακάλυψαν ένα πιθανό «ελάττωμα» σε μια θεωρία που εξηγεί πώς συμπεριφέρονται τα δομικά στοιχεία του σύμπαντος.

Το Καθιερωμένο Πρότυπο (Standard Model) είναι η καλύτερη θεωρία που έχουμε αυτή τη στιγμή για να εξηγήσουμε τον τρόπο που λειτουργεί ο κόσμος γύρω μας- ωστόσο ήταν γνωστό εδώ και καιρό πως δεν πρόκειται παρά για ένα «σκαλοπάτι» προς μια πιο ολοκληρωμένη κατανόηση του σύμπαντος. Ενδείξεις απρόσμενων συμπεριφορών από ένα υποατομικό σωματίδιο, το αποκαλούμενο «beauty quark», θα μπορούσαν να φέρουν στο φως «ρωγμές» στα «θεμέλια» αυτής της θεωρίας, αλλάζοντας το πρόσωπο της Φυσικής όπως τη γνωρίζουμε.

The Large Hadron Collider beauty (LHCb) experiment at CERN has announced new results which, if confirmed, challenges the Standard Model of particle physics. The LHCb experiment is one of the four large experiments at the Large Hadron Collider at CERN, situated underground on the Franco-Swiss border near Geneva. Credit: CERN

Όπως αναφέρει το BBC, τα ευρήματα προέκυψαν από δεδομένα που συνέλεξαν ερευνητές οι οποίοι εργάζονταν στο LHC (Large Hadron Collider) του CERN- όπου συγκρούονται ακτίνες σωματιδίων πρωτονίων για να ελεγχθούν τα όρια της Φυσικής όπως την αντιλαμβανόμαστε σήμερα.

Η «μυστηριώδης» συμπεριφορά του «beauty quark» ίσως να είναι το αποτέλεσμα ενός άγνωστου μέχρι σήμερα υποατομικού σωματιδίου, που ασκεί δύναμη- ωστόσο οι φυσικοί τονίζουν ότι απαιτούνται περισσότερα δεδομένα για να επιβεβαιωθούν τα αποτελέσματα.

It’s too early to say if this genuinely is a deviation from the Standard Model but the potential implications are such that these results are the most exciting thing I’ve done in 20 years in the field. - Dr Mitesh Patel

Ο Μίτες Πατέλ, του Imperial College London, είπε στο BBC News πως «είναι πολύ νωρίς για να πούμε εάν πρόκειται όντως για απόκλιση από το Καθιερωμένο Πρότυπο, μα οι πιθανές επιπτώσεις είναι τέτοιες που αυτά τα αποτελέσματα είναι ό,τι πιο συναρπαστικό έχω δει 20 χρόνια στον χώρο».

Ο κόσμος μας έχει δομικά στοιχεία που είναι ακόμα μικρότερα από το άτομο, και κάποια από αυτά τα υποατομικά σωματίδια αποτελούνται από ακόμα μικρότερα τμήματα, ενώ άλλα δεν μπορούν να διασπαστούν σε τίποτα άλλο μικρότερο- αυτά είναι γνωστά ως θεμελιώδη σωματίδια.

Το Καθιερωμένο Πρότυπο περιγράφει όλα τα γνωστά θεμελιώδη σωματίδια από τα οποία αποτελείται το σύμπαν, καθώς και τις δυνάμεις με τις οποίες αλληλεπιδρούν. Ωστόσο δεν μπορεί να εξηγήσει κάποια από τα μεγαλύτερα μυστήρια της σύγχρονης Φυσικής, όπως τη σκοτεινή ύλη ή τη φύση της βαρύτητας. Ως εκ τούτου, οι φυσικοί ξέρουν πως κάποια στιγμή πρέπει να αντικατασταθεί από ένα πιο προηγμένο μοντέλο.

Physicists have uncovered a potential flaw in a theory that explains how the building blocks of the Universe behave. Credit: CERN

Το LHC κατασκευάστηκε για έρευνες πέρα από το Καθιερωμένο Πρότυπο- οπότε αν οι ανακαλύψεις αυτές επιβεβαιωθούν, θα πρόκειται για μια μεγάλη ανακάλυψη.

Το LHC παράγει υποατομικά σωματίδια που είναι γνωστά ως «beauty quarks». Συνήθως δεν βρίσκονται στη φύση, μα παράγονται στο LHC. Τα υποατομικά σωματίδια υφίστανται μια διαδικασία αποσύνθεσης, όπου ένα σωματίδιο μεταμορφώνεται σε άλλα, μικρότερης μάζας.

Το υποθετικό σωματίδιο λεπτοκουάρκ (LQ) εμφανίζεται στην περίπτωση παραβίασης της λεπτονικής γεύσης (δεξιά).

Σύμφωνα με το Καθιερωμένο Πρότυπο, τα beauty quarks θα έπρεπε να αποσυντίθενται σε ίσους αριθμούς ηλεκτρονίων και μιόνια. Αντ'αυτού, η διαδικασία αποδίδει περισσότερα ηλεκτρόνια από ό,τι μιόνια. Μία πιθανή εξήγηση είναι πως ένα σωματίδιο που δεν έχει ανακαλυφθεί ακόμα, γνωστό ως leptoquark, εμπλέκεται στη διαδικασία και κάνει ευκολότερη την παραγωγή ηλεκτρονίων.

Βρέθηκε η 5η δύναμη στο πείραμα LHCb; Is there a Fifth Force? News from the Large Hadron Collider with James Beacham & Phil Ilten. Interesting new result from the LHCb Experiment collaboration was just announced, hinting at physics beyond the standard model. Credit: Dr Brian Keating

Όπως είπε η Πόλα Αλβαρέζ Καρτέλε, του University of Cambridge, μία εκ των ερευνητών πίσω από την ανακάλυψη αυτή, «το νέο αυτό αποτέλεσμα παρέχει πολύ δελεαστικές ενδείξεις παρουσίας ενός νέου θεμελιώδους σωματιδίου ή δύναμης που αλληλεπιδρά διαφορετικά με αυτά τα...σωματίδια».

«Όσο περισσότερα δεδομένα έχουμε, τόσο ισχυρότερο γίνεται αυτό το αποτέλεσμα. Η μέτρηση αυτή είναι η πιο σημαντική σε μια σειρά αποτελεσμάτων από το LHCb στην τελευταία δεκαετία, που όλα δείχνουν να ευθυγραμμίζονται- και θα μπορούσαν όλα να υποδεικνύουν μια κοινή εξήγηση. Τα αποτελέσματα δεν έχουν αλλάξει, μα οι αβεβαιότητες έχουν μειωθεί, αυξάνοντας τις δυνατότητές μας να δούμε πιθανές διαφορές με το Καθιερωμένο Πρότυπο».

Πηγές: LHCb paper:  https://arxiv.org/abs/2103.11769 - https://home.cern/news/news/physics/intriguing-new-result-lhcb-experiment-cern - https://www.imperial.ac.uk/news/218134/new-result-from-lhcb-experiment-challenges/ - https://www.bbc.com/news/science-environment-56491033 - https://www.naftemporiki.gr/story/1705987/seismos-stin-epistimi-nea-anakalupsi-amfisbitei-to-kathieromeno-protupo-kai-fernei-allages-sti-fusiki - https://physicsgg.me/2021/03/24/

 

Μαρία Ευθυμίου, «Δέκα πράγματα που πρέπει να γνωρίζουμε για την ελληνική επανάσταση»

Θεόφιλος Χατζημιχαήλ, Ο Μάρκος Μπότσαρης στη μάχη του Κεφαλόβρυσου Καρπενησίου («O φόνος του Τσελατήμ (sic) πασά υπό του Μάρκου Βότσαρη (sic)…»). Φυσικές χρωστικές σε καμβά, 70 cm x 89 cm, χωρίς χρονολογία (Πριν το 1934). Theophilos Hatzimihail, Markos Botsaris in the battle of Karpenissi ("The killing of Celatim (sic) Paşa by Markos Votsaris (sic)…"). Natural pigments on canvas, 70 cm x 89 cm, no date (Before 1934).

1. Οι Έλληνες δεν ήταν οι πρώτοι που επαναστάτησαν ενάντια στους Οθωμανούς

Μέλη των Σερβικών Ελεύθερων Σωμάτων, 1798. Serbian, Wurmser, Odonel and Mahony Free Corps in 1798. Rudolf Otto von Ottenfeld.

Η Ελληνική Επανάσταση, που ξεκίνησε το 1821 και τελείωσε το 1830 με την αναγνώριση εθνικού ανεξάρτητου κράτους με το όνομα Ελλάς, είναι η δεύτερη στα Βαλκάνια. Την πρώτη την έκαναν οι Σέρβοι το 1804. Είχαν αρχηγό τους τον Γεώργιο Πέτροβιτς Καραγκεόργεβιτς, τον Καραγιώργη της Σερβίας, τον οποίον τιμούμε με δρόμο στην πρωτεύουσά μας επειδή υπήρξε σημαντική προσωπικότητα που έπαιξε ρόλο και στα ελληνικά πράγματα. Η σερβική επανάσταση ήταν μακρόσυρτη, ολοκληρώθηκε το 1830, αλλά με αυτονομία. Δηλαδή προέκυψε ένα αυτόνομο κράτος και όχι ανεξάρτητο, όπως αργότερα το ελληνικό.

Το 1804 ξεσπά η Σερβική επανάσταση, η οποία ξεκίνησε ως εξέγερση εναντίον των αυθαιρεσιών των γενιτσάρων. Στο στάδιο αυτό οι Σέρβοι έχουν στο πλευρό τους την Οθωμανική Αυτοκρατορία, σύντομα όμως θα παρουσιαστεί διάσταση και οι Σέρβοι θα διεκδικήσουν την ανεξαρτησία τους. Οι Σέρβοι, υπό τον ρωμαλέο αρχηγό τους Καραγεώργη Πέτροβιτς, σημειώνουν νίκες κατά των Οθωμανών αλλά τελικά ηττώνται όταν θα τους εγκαταλείψει η Ρωσία. Το έργο του Καραγεώργη, υπό άλλη μορφή, συνεχίζει ο Μίλος Ομπρένοβιτς μετά το 1815. Με την καθοδήγηση του Ομπρένοβιτς, οι Σέρβοι αποκτούν, σταδιακά, διευρυμένη αυτονομία. Η Σερβία θα γίνει ανεξάρτητη το 1878. Στον αγώνα τους οι Σέρβοι είχαν συνδρομή και υποστήριξη και από Έλληνες ενόπλους που έσπευσαν στα πεδία των μαχών. Ο θάνατος του Καραγιώργη, όπως απεικονίζεται σε πίνακα του 1863. The Assassination of Karadjordje, 1863. National Museum, Belgrade.

Η επανάστασή τους δεν έμοιαζε πολύ με τη δική μας, διότι αυτών ξεκίνησε ως εξέγερση και εξελίχθηκε σε επανάσταση. Κατά την έκρηξη, δηλαδή, των γεγονότων, δεν είχαν εθνικό διακύβευμα στον νου τους, καθώς ξεκίνησαν διαμαρτυρόμενοι για την αθέτηση προνομίων που τους είχε παραχωρήσει η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Τελικά η διαμαρτυρία έγινε επανάσταση. Αντίθετα, η ελληνική ξεκίνησε προετοιμασμένη ως τέτοια.

Τέλος η σερβική συνέβη μέσα στους ναπολεόντειους πολέμους, ενώ η ελληνική μετά τους ναπολεόντειους πολέμους. Έχει σημασία αυτό, μια και το συνολικό σκηνικό ήταν διαφορετικό στις δύο περιπτώσεις.

2. Η Ελλάδα ήταν το πρώτο ανεξάρτητο εθνικό κράτος στην ανατολική Μεσόγειο

Νικόλαος Φερεκείδης, Η Υποδοχή του Βασιλειά Όθωνα της Ελλάδας στο Ναύπλιο, 1901.

Η Ελλάδα υπήρξε το πρώτο ανεξάρτητο εθνικό κράτος που δημιουργήθηκε αποκοπτόμενο από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αυτό ήταν μεγάλη τομή, αν σκεφθεί κανείς ότι η Οθωμανική Αυτοκρατορία επί αιώνες ήταν νικηφόρα, κι αν έχανε εδάφη ─που έχανε δύσκολα─ ήταν προς όφελος μιας άλλη χώρας, που έπαιρνε τις περιοχές. Και τώρα έρχεται ένα τμήμα της –όχι μεγάλο βέβαια, διότι ήταν μικρά τα σύνορα του πρώτου ελληνικού κράτους– και γίνεται ανεξάρτητο κράτος. Αυτό το γεγονός επηρέασε τις εξελίξεις διότι οι υπόλοιποι Βαλκάνιοι θεώρησαν το ελληνικό παράδειγμα πρότυπο για την δική τους εθνική πορεία κατά το δεύτερο μισό του 19ου και το πρώτο μισό του 20ού αιώνα.

Ο Μπολίβαρ σε ηλικία 29 ετών. Simón Bolívar, 1812.

Ο 19ος αιώνας ονομάζεται «ο αιώνας του εθνισμού», της τάσης των λαών να αποκοπούν από τις αυτοκρατορίες και να δημιουργήσουν δικά τους ανεξάρτητα κράτη. Σε αυτό οι Έλληνες είναι μπροστά παγκοσμίως, καθώς στην ίδια περίπου εποχή, με αρχηγούς άτομα σαν τον Σιμόν Μπολιβάρ, επαναστατικά γεγονότα γίνονται και στη Λατινική Αμερική, ενάντια στους Ισπανούς, και διαμορφώνονται τα σημερινά εθνικά κράτη στην εκεί περιοχή.

3. Κύρια αιτία της ελληνικής πρωτοπορίας: η παιδεία

Φωτογραφία των αρχών του 20ου αιώνα που απεικονίζει το κτήριο που στέγασε το Φροντιστήριο Τραπεζούντας κατά την τελευταία περίοδο λειτουργίας του (1902-1921). Phrontisterion of Trapezous. The school building, early 20th century.

Καίριος λόγος για το γεγονός ότι οι Έλληνες προηγήθηκαν ως προς την εθνική τους επανάσταση είναι ότι είχαν την πιο διαδεδομένη και σημαντική παιδεία στα Βαλκάνια, και μία γλώσσα με θαυμαστά χαρακτηριστικά πλούτου και διάρκειας. Η ελληνική γλώσσα, η κινεζική και η χίντι των Ινδών είναι οι μοναδικές ζώσες γλώσσες ανάμεσα στις περισσότερες από τις σημερινές περίπου 6.000 γλώσσες της γης, που την πορεία τους παρακολουθεί κανείς γραπτά επί σχεδόν 4.000 χρόνια. Υπήρξε δε, και ακόμα είναι, η γλώσσα της Ορθοδοξίας. Ξεκίνησε ως γλώσσα ολόκληρου του Χριστιανισμού και παρέμεινε για πολλούς αιώνες η κύρια γλώσσα της Ορθοδοξίας, γι’ αυτό και οι Ορθόδοξοι, ανεξαρτήτως καταγωγής, λέγονται παγκοσμίως Greek Orthodox, μια και τα τέσσερα πατριαρχεία της Ανατολής μιλούσαν ελληνικά – και ακόμα μιλούν, εκτός από αυτό της Αντιοχείας που πρόσφατα υιοθέτησε τα αραβικά, Το λέω αυτό διότι η Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν θεοκρατική, σε χώριζε ανάλογα με το θρήσκευμά σου. Εξ αυτού, το γεγονός ότι τα εκατομμύρια των Χριστιανών Ορθοδόξων των Βαλκανίων, της Μικράς Ασίας και της Μέσης Ανατολής διοικούνταν από ελληνόφωνα Πατριαρχεία προσέθετε μεγάλο ειδικό βάρος στη σπουδαία αυτή γλώσσα. Και στην παιδεία της.

Την εποχή αυτή ο αριθμός των ελληνικών σχολείων στη Βαλκανική, τα νησιά του Αιγαίου και τα παράλια της Μικράς Ασίας είναι τέτοιος, ώστε ο Κοραής να υπολογίζει ότι δεν υπάρχει πόλη ή κωμόπολη χωρίς σχολείο. Κάποια από τα σχολεία αυτά διαθέτουν κτίρια επιβλητικά, βιβλιοθήκη και αίθουσα Φυσικής και Χημείας. Δίπλα στα μαθήματα των θετικών επιστημών, που έχουν τώρα πάρει κεντρική θέση στην εκπαίδευση, διδάσκονται οι αρχαίοι συγγραφείς και η αρχαία ιστορία, ενώ σε σημαντικό μάθημα αναδεικνύεται και η γεωγραφία. Στα πλαίσια αυτά αρχίζει να γίνεται αντιληπτή η ανάγκη για την χρήση της δημοτικής γλώσσας αντί της αρχαΐζουσας, θέση υπέρ της οποίας θα σταθούν σημαντικοί λόγιοι όπως ο Δανιήλ Φιλιππίδης και ο Αθανάσιος Χριστόπουλος. Το κόστος ανέγερσης και λειτουργίας των σχολείων αναλαμβάνουν Έλληνες έμποροι του εξωτερικού, συντεχνίες, κοινότητες, ενώ η Εκκλησία παίζει, κατά τόπους, υποστηρικτικό ρόλο. Σημαντικότερα υπήρξαν τα σχολεία των Ιωαννίνων, των Αμπελακίων, της Χίου, του Βουκουρεστίου, του Ιασίου, της Σμύρνης, των Κυδωνιών (Αϊβαλί), της Δημητσάνας, της Ζαγοράς, των Μηλεών του Πηλίου κλπ. Η Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης (1733-1922). Evangelical School of Smyrna. The building of the school, early 20th century.

Κατά τον 17ο, 18ο και 19ον αιώνα, οι Έλληνες είχαν τα περισσότερα και καλύτερα σχολεία από κάθε άλλον Χριστιανικό Ορθόδοξο λαό στη Βαλκανική. Όχι κρυφά σχολεία, αντίθετα, ολοφάνερα, και δυναμικά. Εξ αυτού είχαν εγγράμματους, μορφωμένους και λογίους. Πίσω από το επίτευγμα αυτό, κατά τους ίδιους αιώνες, κρύβεται η επίδοσή τους στο χερσαίο και το θαλασσινό εμπόριο που τους έφερνε σε επαφή με Δύση και με Ανατολή, ενισχύοντας την αυτοπεποίθησή τους, την ώρα που έφερνε γνώσεις και εμπειρίες, στον καιρό του εθνισμού.

4. Επαναστατήσαμε λόγω υπεροχής

Το 1811 εκδίδεται στη Βιέννη, από τον Θεσσαλό λόγιο, κληρικό και χαρτογράφο Άνθιμο Γαζή, το εμβληματικό περιοδικό του νέου ελληνισμού Λόγιος Ερμής με φιλολογική ύλη και ειδήσεις. Πρόκειται για το πρώτο αμιγώς ελληνικό φιλολογικό περιοδικό. Το περιοδικό συνέχισε να εκδίδεται με διακυμάνσεις στην κυκλοφορία του μέχρι το 1821 και είχε καθοριστική σημασία για την ελληνική παιδεία. Περιοδικά όπως ο Λόγιος Ερμής είχαν στόχο να συμβάλλουν στη διάδοση της επιστημονικής γνώσης, ιδιαίτερα στον ελληνικό χώρο, και να φωτίσουν τα ζητήματα της ελληνικής παιδείας.

Αυτό που συνήθως λέγεται είναι πως οι Έλληνες ξεκίνησαν το 1821 την επανάστασή τους απελπισμένοι από τα 400 χρόνια σκλαβιάς. Τούτο φυσικά ισχύει, αλλά παράλληλα ίσχυαν και άλλες πραγματικότητες. Αυτές υπογραμμίζει και ο Σπυρίδωνας Τρικούπης, ο πατέρας του Χαριλάου Τρικούπη, ο οποίος ήταν στέλεχος της Επανάστασης του 1821, λόγιος από το Μεσολόγγι, που όταν τελείωσε η Επανάσταση συνέγραψε την Ιστορία της. Στο προοίμιο του πολύτιμου αυτού έργου του ο Τρικούπης, αναφερόμενος στα αίτια της Επανάστασης, τα τοποθετεί στο γεγονός ότι οι Έλληνες, παρότι «δεσποζόμενοι», υπερείχαν και προόδευαν, ενώ οι Τούρκοι, παρότι «δεσπόζοντες» παρέμεναν στάσιμοι. Στο γεγονός δηλαδή ότι οι Έλληνες είχαν αποκτήσει αυτοπεποίθηση λόγω των επιδόσεών τους στα γράμματα, στο εμπόριο κ.λπ. και εξ αυτού αισθάνθηκαν ότι ήρθε ή ώρα να κάνουν την Επανάσταση. Ότι μπορούσαν να κάνουν την Επανάσταση. Και ότι είχαν πιθανότητες να τα βγάλουν επιτυχώς πέρα.

5. Ο Φιλελληνισμός και η σύνδεση της Επανάστασης με τη Δύση

Φιλελληνική παράσταση και θέμα την καταστροφή των Ψαρών. Πίνακας των αρχών του 19ου αιώνα, της Suzanne Elisabeth Eynard (1775-1844). Το νησί των Ψαρών καταφεύγει στην αγκαλιά της μητέρας Ελλάδας, η οποία στρέφει ικετικά το βλέμμα στον ουρανό. Στο βάθος εκτυλίσσεται σκηνή από την καταστροφή. Η Ευρώπη συνάντησε στην Χίο και τα Ψαρά την λυρική Ελλάδα. Αργότερα στο Μεσολόγγι συνάντησε και την επική Ελλάδα, που πυροδότησε το δεύτερο φιλελληνικό κίνημα. Η Eynard ήταν νύφη του μεγάλου Ελβετού φιλέλληνα Jean Gabriel Eynard (σύζυγος του αδελφού του Jacques).The destruction of Psara, Suzanne Elisabeth Eynard (1775-1844), sister-in-law of the great Philhellene and friend of I. Kapodistrias, Jean Gabriel Eynard (SHP Collection).

Ο Φιλελληνισμός που εκδηλώθηκε κατά την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης είναι ένα τεράστιο κεφάλαιο, μοναδικό στην παγκόσμια ιστορία. Κανένας λαός δεν θα μπορούσε, σε τέτοια κρίσιμη ώρα, να έχει το προνόμιο που είχαν οι Έλληνες, οι οποίοι ήσαν γνωστοί χάρη στους προγόνους τους, που οι λαοί της Ευρώπης από τον 14ο ήδη αιώνα θαύμαζαν και μελετούσαν. Ο αγώνας των Σέρβων για παράδειγμα, δεν προξένησε τέτοιο κίνημα, γιατί οι Σέρβοι ήταν σχεδόν άγνωστοι για τους Ευρωπαίους. Αντίθετα, Ευρωπαίοι και Αμερικανοί, όταν πληροφορήθηκαν τον Αγώνα των Ελλήνων, συγκινήθηκαν βαθιά νιώθοντας ότι τους αφορούσε, μια και οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούνταν από τον δυτικό κόσμο η βάση των ιδεών και του πολιτισμού του. Το γεγονός ότι όσο πιο μορφωμένος –άρα, κατά κανόνα, και κοινωνικά πιο ισχυρός και πιο ευκατάστατος– τόσο πιο ελληνομαθής, είχε σημασία στα πράγματα γιατί ισχυρά άτομα στάθηκαν στο πλευρό των Ελλήνων σε πολλές κοινωνίες της Ευρώπης και της Αμερικής την εποχή αυτή. Αυτό έκανε τη διαφορά στην Ελληνική Επανάσταση μια και, από ένα σημείο και πέρα, Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία στάθηκαν υπέρ των Ελλήνων και αποφάσισαν πως θα δημιουργηθεί ένα ελληνικό κράτος που θα είναι ανεξάρτητο. Κάτι που δεν έζησαν οι Σέρβοι, με αποτέλεσμα να γίνουν ανεξάρτητοι πολύ αργότερα, προς το τέλος του 19ου αιώνα, αρχές του 20ού.

Ο Λόρδος Βύρων. Πορτραίτο του πρώτου μισού του 19ου αιώνα. Παρουσιάζει τον Λόρδο Βύρωνα σε Ελληνοπρεπή θρόνο, με φόντο κλασσικές αρχαιότητες, τα όπλα του και την ποίησή του. Ένα ανήσυχο και δημιουργικό πνεύμα εμπνέεται από τις αξίες του Ελληνικού πολιτισμού και οδηγεί στις αρχές του 19ου αιώνα την λογοτεχνία και την διανόηση σε νέα μονοπάτια, εντυπωσιάζει με το συγγραφικό και ποιητικό του έργο, ταυτίζεται με τον ρομαντισμό, θαυμάζεται και λατρεύεται διεθνώς από ένα ευρύτατο κοινό. Μετατρέπεται σε πολιτικό και στρατιωτικό ων και ταυτίζεται με την υπόθεση της Ελληνικής επανάστασης. Ο θάνατός του στο Μεσολόγγι το 1824 συγκλονίζει την διεθνή κοινή γνώμη, δίνει εκρηκτικές διαστάσεις στο φιλελληνικό κίνημα διεθνώς και καθιστά το αίτημα της ανεξαρτησίας και αναγέννησης της Ελλάδας δικαίωση για την απώλειά του. Lord Byron. Portrait of the first half of the 19th century. It presents Lord Byron on a throne, with classical antiquities, his weapons and his poetry in the background. A restless and creative spirit, inspired by the values ​​of Hellenic culture, in the early 19th century directs literature and intellectual life into new paths. He impresses with his literary and poetic work, identifies with the Romantic Movement, is admired and worshipped internationally by a wide audience. Like Odysseus, he sometimes succumbs to his weaknesses and sometimes faces them down, all the while on the look-out for a noble goal that will redeem him. Finally he transforms himself into a political and military being and identifies with the cause of the Greek revolution. His death in Missolonghi in 1824 shocked international public opinion, gave an explosive dimension to the international philhellenic movement, and turned the cause of Greece’s independence into a just vindication for his loss.

Ο Φιλελληνισμός είχε δύο σκέλη: αυτούς που ήρθαν να πολεμήσουν δίπλα στους Έλληνες και αυτούς που δρούσαν υπέρ των Ελλήνων από τις πατρίδες τους, οργανωμένοι σε φιλελληνικές επιτροπές (κομιτάτα). Μέχρι και 1.200 άτομα ήρθαν από τη Δύση για να πολεμήσουν μαζί με τους Έλληνες – οι περισσότεροι Γερμανοί. Από αυτά τα 1.200 άτομα, περίπου 350 σκοτώθηκαν ή πέθαναν στην Ελλάδα – και πάλι οι περισσότεροι Γερμανοί(...)

6. Το λαϊκό αίσθημα ήταν φιλορωσικό, όχι φιλοδυτικό

Η αυτοκράτειρα Αικατερίνη η Μεγάλη, που βασίλεψε από το 1762 ως το 1796, συνέχισε την επέκταση και τον εκσυγχρονισμό της αυτοκρατορίας. Θεωρώντας τον εαυτό της ως πεφωτισμένο μονάρχη, έπαιξε σημαντικό ρόλο στο Ρωσικό Διαφωτισμό. Profile portrait of Catherine II by Fedor Rokotov (1763, Tretyakov gallery).

Η σύνδεσή μας με την Αγγλία κατά την Επανάσταση του 1821 είναι εξαιρετικά σημαντικό στοιχείο της νεότερης Ιστορίας μας, γιατί ερμηνεύει και μία εθνική σχιζοφρένεια που ακόμη μάς συνοδεύει, μετά από 200 χρόνια ζωής. Το γεγονός δηλαδή ότι από το ’21 συνδεθήκαμε με τη Δύση, ενώ ο μέσος Έλληνας ήταν –και σε έναν βαθμό εξακολουθεί να είναι– κατά βάση φιλορώσος και αντιδυτικός. Την ίδια στιγμή όμως ήθελε να θεωρείται δυτικός, αφενός για να προστατεύεται από την ισχυρή Δύση και αφετέρου για να συγκαταλέγεται στους ισχυρούς, πρωτοπόρους, και επιτυχημένους του σύγχρονου κόσμου.

7. Η εχθρότητα «πολιτικών»-«στρατιωτικών»

Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος (1791 – 1865). Προσωπογραφία του Γερμανού Φιλέλληνα στρατιωτικού Karl Krazeisen. Alexandros Mavrokordatos (1791 – 1865). Portrait of the German officer and Philhellene Karl Krazeisen.

Eπί 200 χρόνια υπηρετούμε ως κοινωνία ένα σχήμα που δημιουργήθηκε στην Επανάσταση: αυτό της εχθρότητας μεταξύ «πολιτικών» και «στρατιωτικών». Την επεξεργασία αυτής της πόλωσης ανέλαβαν αργότερα, στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα, κατά κύριο λόγο αριστερής κατεύθυνσης συγγραφείς, σαν τον Γιάννη Κορδάτο, οι οποίοι εξήγησαν ότι οι «κακοί πολιτικοί» πήραν στα χέρια τους την επανάσταση και αδίκησαν τους «καλούς στρατιωτικούς». Και αυτό είναι το αφήγημα που έχει περάσει για την Επανάσταση του '21. Αν ρωτήσει κανείς τον μέσο Έλληνα ποιος ήταν ο καλός της επανάστασης, θα πει ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Ποιος ήταν ο κακός, θα πει ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος.

Η αντίληψη αυτή πρώτα πρώτα βασίζεται σε κάτι πραγματικό: ότι κατά την επανάσταση, υπήρξε σύγκρουση μεταξύ «πολιτικών» και «στρατιωτικών». Έπειτα, στην επανάσταση την ίδια, ο μέσος απλός άνθρωπος καταλάβαινε περισσότερο τον Κολοκοτρώνη και τη στάση του, παρά τον Μαυροκορδάτο, μια και ο δεύτερος ήταν ένας Ευρωπαίος πολιτικός ενώ ο Κολοκοτρώνης ένας δικός του άνθρωπος, σαν τον ίδιο.

Όμως στο γεγονός ότι γίναμε ανεξάρτητο κράτος μεγάλο ρόλο έπαιξαν τόσο οι στρατιωτικοί όσο και οι πολιτικοί. Ανάμεσα στα άλλα, οι «πολιτικοί» κράτησαν και το διπλωματικό σκέλος των πραγμάτων του Αγώνα. Αν δεν ήταν αυτοί, πιθανά θα είχαμε γίνει αυτόνομο κράτος, όχι ανεξάρτητο. Θα ανήκαμε, δηλαδή, στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, θα της πληρώναμε φόρους, στα εσωτερικά μας θα είχαμε ευρείες ελευθερίες, δεν θα είχαμε δικό μας στρατό ούτε δική μας εξωτερική πολιτική.

Γενικά, η Επανάσταση του 1821 ιδεολογικοποιήθηκε πολύ τα 200 χρόνια που κύλησαν. Όλες οι πολιτικές πλευρές τη διεκδίκησαν ως δική τους και, φυσικά, το ίδιο έκανε η Εκκλησία.

8. Οι εμφύλιοι πόλεμοι

Θεόδωρος Κολοκοτρώνης (1770-1843). Προσωπογραφία του Γερμανού Φιλέλληνα στρατιωτικού Karl Krazeisen. Theodoros Kolokotronis (1770-1843). Portrait of the German officer and Philhellene Karl Krazeisen.

Βασικό χαρακτηριστικό της Επανάστασης του '21 είναι και οι μεγάλης κλίμακας εσωτερικές συγκρούσεις, που πήραν τον χαρακτήρα εμφυλίου. Στην ουσία, όλο το 1824 ήταν χρονιά εμφυλίου πολέμου. Αυτό που οδήγησε την επανάσταση σε δύο κύκλους εμφυλίων ήταν η επιδίωξη του Θ. Κολοκοτρώνη να την ελέγξει πολιτικά. Τελικά, ο Κολοκοτρώνης και οι Πελοποννήσιοι ηττήθηκαν, γι’ αυτό και φυλακίστηκαν από τους αντιπάλους τους το 1825 στο μοναστήρι του Προφήτη Ηλία, στην Ύδρα.

Ο Κολοκοτρώνης μπήκε στη διαδικασία διεκδίκησης της εξουσίας εκ μέρους των «στρατιωτικών» στηριγμένος στο γεγονός ότι είχε νικήσει, το καλοκαίρι του 1822, τον Δράμαλη στα Δερβενάκια, κάτι που εκτίναξε το κύρος και τη δύναμη του ίδιου, αλλά και των «στρατιωτικών» απέναντι στους «πολιτικούς». Με τις κινήσεις του να ελέγξει την Εθνοσυνέλευση του Άστρους, κατηγορήθηκε ότι επεδίωκε να εγκαθιδρύσει «γκοβέρνο μιλιτάρε», δηλαδή στρατιωτική κυβέρνηση. Θα μπορούσε να είχε επιτύχει, αλλά χειρίστηκε το πράγμα αφρόνως και τελικά απέτυχε, την ίδια ώρα που ο Ιμπραήμ και οι Αιγύπτιοι έμοιαζε πως συνέτριβαν την Επανάσταση, με μεγάλο κίνδυνο να ακολουθήσει γενική σφαγή.

Ανδρέας Βώκος, γνωστότερος με το ψευδώνυμο Ανδρέας Μιαούλης (1769 –1835). Προσωπογραφία του Γερμανού Φιλέλληνα στρατιωτικού Karl Krazeisen. Andreas Vokos – Miaoulis (1769 –1835). Portrait of the German officer and Philhellene Karl Krazeisen.

Εδώ έχουμε μία πραγματικότητα που αξίζει προβληματισμού: το γεγονός δηλαδή ότι ένας άνθρωπος, ο οποίος πράγματι στα Δερβενάκια έσωσε την Επανάσταση, δρα μετά με τρόπο βλαπτικό για αυτήν, όπως αργότερα έπραξε και ο Μιαούλης, ο μέγιστος των Ελλήνων ναυτικών της Επανάστασης, ο οποίος, αντιπολιτευόμενος τον Καποδίστρια, έκαψε στον Πόρο τον ελληνικό στόλο το 1831.

Στην πραγματικότητα ο Εμφύλιος δεν σταμάτησε το 1825, παρά υπέβοσκε και τα επόμενα χρόνια, αναζωπυρώθηκε μετά το 1830 ως αντιπολίτευση στον Καποδίστρια, κορυφώθηκε το 1831 μετά τη δολοφονία του Κυβερνήτη, για να πάψει το 1833 με την έλευση της Αντιβασιλείας και του ενόπλου βαυαρικού σώματος που τη συνόδευε.

9. «Ετερόχθονες» και «αυτόχθονες»

Γελοιογραφία της εποχής που σατιρίζει τη διαμάχη αυτοχθόνων- ετεροχθόνων. Αθήνα, Γεννάδειος Βιβλιοθήκη. Χριστόπουλος, Γ. (εκδ), Ιστορία του Ελληνικού Έθνους: Νεώτερος Ελληνισμός από 1831 ως 1881, τ. ΙΓ, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1977, σ. 460. © Γεννάδειος Βιβλιοθήκη, Αθήνα.

Άλλη μία πόλωση της Επανάστασης υπήρξε εκείνη μεταξύ «αυτοχθόνων» και «ετεροχθόνων». Ετερόχθονες θεωρούνταν οι Έλληνες που ήρθαν από αλλού στα σημεία που κρατήθηκε η Επανάσταση – δηλαδή στην Πελοπόννησο, στη Στερεά και σε κάποια νησιά. Αυτοί ήρθαν να πολεμήσουν, μαζί με τους αδελφούς τους, για την ελληνική υπόθεση, ωστόσο Πελοποννήσιοι και Στερεοελλαδίτες τους θεωρούσαν «ετερόχθονες», δηλαδή από άλλη χθόνα, άλλη γη, και τους αντιμετώπιζαν εχθρικά κατηγορώντας τους ότι ήρθαν ακόπως για να τους πάρουν τις δουλειές και τα αξιώματα.

Η διάσταση αυτή διατηρήθηκε επί μακρόν στην ελληνική πολιτική ζωή, μέχρι και τη δεκαετία του 1840. Πάντως, έχει ενδιαφέρον ότι στην Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου, τον Ιανουάριο του 1822, οι Έλληνες ψήφισαν ως πρώτο πρωθυπουργό τους έναν «ετερόχθονα», τον μεγάλης μόρφωσης και ικανοτήτων Φαναριώτη Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο. Το δε 1827, στην Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας, ως πρώτο Κυβερνήτη τους επέλεξαν τον επτανήσιο Ιωάννη Καποδίστρια, επίσης «ετερόχθονα», άνθρωπο εντυπωσιακών ικανοτήτων, παιδείας και ήθους.

10. Αποκοπή από το Πατριαρχείο

Οι Τούρκοι απαγχόνισαν με εντολή του Σουλτάνου, τον Πατριάρχη Γρηγόριο Ε’. Οι τρεις κολώνες πάνω στις οποίες στηρίχθηκε ο Φιλελληνισμός ήταν η αίσθηση χρέους προς τον Αρχαίο Ελληνικό Πολιτισμό, τα φιλελεύθερα αισθήματα κατά της τυραννίας και η κοινή Χριστιανική πίστη. Πολλοί Ευρωπαίοι έβλεπαν την Επανάσταση ως αγώνα του Σταυρού ενάντια στην ημισέληνο (δεύτερο μέρος του 19ου αιώνα, πίνακας αγνώστου ζωγράφου, πιθανώς από το Ηνωμένο Βασίλειο, ο απαγχονισμός του Πατριάρχου Γρηγορίου του Ε). The Turks hanged Patriarch Gregory V on the orders of the Sultan. The three pillars on which Philhellenism relied, were the sense of debt towards the ancient Greek civilization, the liberal sentiments against tyranny, and the common Christian faith. Many Europeans saw the Greek Revolution as a struggle of the Cross against the crescent (second part of the 19th century, a painting by an unknown painter, probably from the United Kingdom, on the hanging of Patriarch Gregory V).

Μεγάλης σημασίας είναι τέλος η αποκοπή των Ελλήνων από το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως. Τούτο, όπως και η σύνδεση των Ελλήνων με τη Δύση καθώς και τα εντυπωσιακά, δυτικού τύπου, Συντάγματα που ο Αγώνας υιοθέτησε, δικαιολογούν το γεγονός ότι ο Πόλεμος της Ελληνικής Εθνικής Ανεξαρτησίας θεωρείται Επανάσταση, μια και συνιστούν πολιτικές ανατροπές μεγάλης κλίμακας και εύρους.

Η αποκοπή της Εκκλησίας των επαναστατημένων περιοχών συνέβη αμέσως με την έκρηξη του Αγώνα, σαν να ήταν αυτονόητη, και διατηρήθηκε όλα τα χρόνια μέχρι και το 1833, οπότε το πράγμα έγινε επίσημο με την αναγνώριση το 1850 της Αυτοκέφαλης Εκκλησίας της Ελλάδος – με την οποία και πορευόμαστε μέχρι σήμερα. Στη διάρκεια του Αγώνα, τα θέματα της Εκκλησίας λύνονταν από το κράτος μέσω του «Μινιστερίου της Λατρείας» και τον αντίστοιχο υπουργό, τον Μινίστρο της Λατρείας. Με τον τρόπον αυτό, η θρησκεία υπετάγη στο κράτος –στο εθνικό κράτος– κάτι που συνοδεύει τα πράγματα μέχρι σήμερα.

Οι Έλληνες στην επανάστασή τους δημιούργησαν ένα εθνικό σχήμα ελέγχου της Εκκλησίας τους. Τούτο συνέβη, στη συνέχεια, με όλα τα Χριστιανικά Ορθόδοξα κράτη της Βαλκανικής όταν απέκτησαν την ανεξαρτησία τους, καθώς έσπευσαν –και αυτά– να αποκοπούν από το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, με δικούς τους, μάλιστα, Πατριάρχες. Στη βάση των εξελίξεων αυτών βρίσκεται το γεγονός ότι πολιτικός προϊστάμενος του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως ήταν επί Βυζαντίου ο αυτοκράτορας, επί δε Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ο σουλτάνος. Έχοντας δημιουργήσει δικό σου ανεξάρτητο εθνικό κράτος, εάν ο κλήρος σου παρέμενε διοικητικά συνδεδεμένος με το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, τότε, εμμέσως, ο σουλτάνος θα είχε λόγο στα δικά σου πράγματα. Και τούτο δεν επιθυμούσε κανένα βαλκανικό κράτος την ώρα της εθνικής δημιουργίας του.

Από τη συνέντευξη της ιστορικού Μαρίας Ευθυμίου στο ερώτημα του InsideStory: "Ποια είναι τα 10 πράγματα που θα έπρεπε οπωσδήποτε να πει σε κάποιον που δεν γνωρίζει απολύτως τίποτα για την ελληνική επανάσταση";

Η Μαρία Ευθυμίου γεννήθηκε στην Λάρισα το 1955. Σπούδασε στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ). Ολοκλήρωσε τους κύκλους των Μεταπτυχιακών της Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης, στο Παρίσι. Έχει διδαχθεί επτά ξένες γλώσσες. Από το 1981 ανήκει στο Διδακτικό και Ερευνητικό Προσωπικό του ΕΚΠΑ όπου σήμερα υπηρετεί ως Τακτική Καθηγήτρια. Από τη θέση αυτή έχει διδάξει, επί 40 χρόνια, χιλιάδες φοιτητές και εποπτεύσει εκατοντάδες σεμιναριακές και μεταπτυχιακές εργασίες, καθώς και διδακτορικά. Έχει εκπροσωπήσει την Ελλάδα σε Επιτροπές Ιστορίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης ενώ έχει μετάσχει, ως πανεπιστημιακός, σε δεκάδες ατομικές και ομαδικές εκπαιδευτικές δράσεις σχετικές με τη Δευτεροβάθμια και Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Έχει μετάσχει στο εγχείρημα του Mathesis των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης με επτά ενότητες Ελληνικής και Παγκόσμιας Ιστορίας (mathesis.cup.gr). Από το 2006 διδάσκει στο ευρύ κοινό δωρεάν, σχεδόν καθημερινά, σε εσπερινή βάση, σε ολόκληρη την Ελλάδα -και σε φυλακές και Κέντρα Απεξάρτησης- κύκλους Παγκόσμιας και Ελληνικής Ιστορίας. Τα μαθήματα αυτά έχουν παρακολουθήσει δεκάδες χιλιάδες άτομα. Την άνοιξη του 2016, στα πλαίσια συνεργασίας του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών και του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, δίδαξε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών έναν κύκλο 19 τρίωρων μαθημάτων Παγκόσμιας Ιστορίας (καταγεγραμμένα στο blod.gr). Έχει συγγράψει και επιμεληθεί έξι βιβλία Ιστορίας. Παραλλήλως έχουν δημοσιευθεί περισσότερα από εβδομήντα άρθρα της (σε περιοδικά Ιστορίας, Πρακτικά Συνεδρίων Ιστορίας, ένθετα Ιστορίας) καθώς και παρεμβάσεις και τοποθετήσεις της, περί τα πανεπιστημιακά και κοινωνικά, στον ημερήσιο και περιοδικό ελληνικό Τύπο. Έχει αποδώσει στα ελληνικά ποιήματα της μεγάλης ποιήτριας Raquel Angel–Nagler, σε τέσσερα βιβλία ποίησης που έχουν εκδοθεί από τις εκδόσεις ΣΜΙΛΗ. Κατά το έτος 2013 τιμήθηκε με το “Βραβείο Εξαίρετης Πανεπιστημιακής Διδασκαλίας εις μνήμην Β. Ξανθόπουλου–Στ. Πνευματικού”.

Για όποιον θέλει να μελετήσει την ιστορία της ελληνικής επανάστασης σε βάθος, η κ. Ευθυμίου συστήνει τα παρακάτω βιβλία:

Οι τόμοι Ε, ΣΤ, Ζ, Η της «Ιστορίας του Νέου Ελληνισμού» του Απόστολου Βακαλόπουλου, με τις 3.500 περίπου σελίδες τους, αποτελούν την πληρέστερη και ακριβέστερη καταγραφή των γεγονότων της Επανάστασης.

Για την κατανόηση των στρατιωτικών πραγματικοτήτων του Αγώνα, χρήσιμο είναι το βιβλίο του Απόστολου Βακαλόπουλου «Τα ελληνικά στρατεύματα του 1821», εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1991.

Για την κατανόηση των παραμέτρων του Εμφυλίου, ας μελετήσει κανείς το βιβλίο του Νίκου Ροτζώκου «Επανάσταση και Εμφύλιος στο Εικοσιένα», εκδ. Πλέθρον, Αθήνα 1997.

Για την κατανόηση της κοινωνίας της Επανάστασης στη βάση των προεπαναστατικών ισορροπιών και κοινωνικών πραγματικοτήτων, πολύτιμες είναι οι πρώτες εκατόν τριάντα σελίδες του έργου του John Petropulos, «Πολιτική και συγκρότηση κράτους στο Ελληνικό βασίλειο (1833 -1843)», εκδ. Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 1997.

Πηγές: https://insidestory.gr/article/ixeres-mono-deka-pragmata-gia-tin-elliniki-epanastasi - https://www.eefshp.org/tehni-politismos/filellinismos/ - https://www.greece2021.gr/oi-4-aksones/1821-psifida-stin-istoria.html