Γιατί ο χρόνος φαίνεται να περνά πιο γρήγορα όσο μεγαλώνουμε; New study reveals why time seems to move faster the older we get

Γιατί όσο μεγαλώνουμε ο χρόνος φαίνεται να περνά πιο γρήγορα; Η απάντηση σε αυτό το διαχρονικό ερώτημα βρίσκεται στον τρόπο που ο εγκέφαλός μας επεξεργάζεται τα γεγονότα. A new study hints that age-related changes in our brains may explain why time feels like it's slipping away faster with every passing year. Pompeo Girolamo Batoni (1708-1787), Time Orders Old Age to destroy Beauty (c 1746), oil on canvas, 135.3 x 96.5 cm, The National Gallery, London. Wikimedia Commons.

Γιατί όσο μεγαλώνουμε ο χρόνος φαίνεται να περνά πιο γρήγορα; Η απάντηση σε αυτό το διαχρονικό ερώτημα βρίσκεται στον τρόπο που ο εγκέφαλός μας επεξεργάζεται τα γεγονότα. Το συμπέρασμα αυτό προέκυψε στο πλαίσιο μελέτης κατά την οποία, οι συμμετέχοντες υποβλήθηκαν σε λειτουργική μαγνητική τομογραφία, αφού είχαν παρακολουθήσει ένα επεισόδιο της εμβληματικής σειράς «Ο Άλφρεντ Χίτσκοκ παρουσιάζει» (Alfred Hitchcock Presents, 1955–1965).

Σε άρθρο τους που δημοσιεύθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου στο επιστημονικό περιοδικό Communications Biology, οι ερευνητές αναφέρουν πως χρησιμοποίησαν δεδομένα από το Cambridge Centre for Ageing and Neuroscience (Cam-CAN), ένα μακροπρόθεσμο ερευνητικό πρόγραμμα για τη γήρανση του εγκεφάλου.

A 5-year-old boy finds his uncle's revolver, partially loads it with bullets, and plays with it in public, unaware of its deadly power. Credit: https://www.imdb.com/title/tt0508131/

Στη μελέτη συμμετείχαν 577 άτομα, ηλικίας 18 έως 88 ετών, τα οποία παρακολούθησαν ένα οκτάλεπτο απόσπασμα από το επεισόδιο «Bang! You’re Dead» της σειράς του Άλφρεντ Χίτσκοκ. Κατά τη διάρκεια της προβολής, οι ερευνητές κατέγραφαν με λειτουργικές μαγνητικές τομογραφίες (fMRI) τις μεταβολές στη δραστηριότητα του εγκεφάλου τους. Το συγκεκριμένο απόσπασμα επιλέχθηκε επειδή, σύμφωνα με προηγούμενες έρευνες, συγχρονίζει περισσότερο τη δραστηριότητα του εγκεφάλου μεταξύ διαφορετικών θεατών — κάτι που το καθιστά ιδανικό για τη μελέτη του τρόπου με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε και «κόβουμε» τα γεγονότα σε διαδοχικές σκηνές.

Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν έναν αλγόριθμο που ονομάζεται Greedy State Boundary Search (GSBS) για να αναλύσουν τις αλλαγές στα δεδομένα. Ο συγκεκριμένος αλγόριθμος ανιχνεύει μεταβάσεις μεταξύ σταθερών προτύπων εγκεφαλικής δραστηριότητας. Αυτό το κάνει με «άπληστο» τρόπο, εντοπίζοντας αυτές τις μετατοπίσεις στιγμή προς στιγμή, χωρίς να λαμβάνει υπόψη τη συνολική δομή της αφήγησης σε μεγαλύτερη χρονική κλίμακα. Κατά τη διάρκεια του οκτάλεπτου βίντεο, ο εγκέφαλος των μεγαλύτερων σε ηλικία συμμετεχόντων μετατοπίζονταν σε νέες καταστάσεις δραστηριότητας λιγότερο συχνά και αυτές οι καταστάσεις διαρκούσαν περισσότερο σε σχέση με τους νεότερους. Αυτό το μοτίβο ήταν σταθερό σε όλο το φάσμα των 18 έως 88 ετών.

«Αυτό υποδηλώνει ότι οι μεγαλύτερες σε διάρκεια και, επομένως, λιγότερες νευρωνικές καταστάσεις εντός της ίδιας περιόδου μπορεί να συμβάλλουν στο να νιώθουν οι ηλικιωμένοι ότι ο χρόνος περνάει πιο γρήγορα», έγραψαν οι ερευνητές στο άρθρο τους.

Το εύρημα αυτό συνδέεται με μια ιδέα για τον χρόνο που ανάγεται στον Αριστοτέλη: όσο περισσότερα αξιοσημείωτα γεγονότα συμβαίνουν σε ένα δεδομένο χρονικό διάστημα, τόσο περισσότερο φαίνεται να διαρκεί υποκειμενικά. Τα νέα ευρήματα υποδεικνύουν ότι ο εγκέφαλος των μεγαλύτερων ανθρώπων καταγράφει λιγότερα «γεγονότα» μέσα στο ίδιο χρονικό διάστημα, και ίσως γι’ αυτό τους φαίνεται ότι ο χρόνος «τρέχει».

Αν και πρόκειται μόνο για μια υπόθεση, «η ιδέα ότι αυτό μπορεί να επηρεάζει την αντίληψη και τη μνήμη στην καθημερινή ζωή — συμπεριλαμβανομένου του αισθήματος ότι ο χρόνος περνά ταχύτερα με την ηλικία — μου φαίνεται απολύτως εύλογη», δήλωσε ο Τζόρτζιο Βαλλορτιγκάρα, νευροεπιστήμονας στο Πανεπιστήμιο του Τρέντο στην Ιταλία, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη.

Scientists may be closer to understanding why time seems to pass more quickly as we age — and brain scans of people watching an old Alfred Hitchcock show helped them address this enduring question. Image credit: VICTOR HABBICK VISIONS/SCIENCE PHOTO LIBRARY via Getty Images

«Αυτό υποδηλώνει ότι οι μεγαλύτερες σε διάρκεια και, επομένως, λιγότερες νευρωνικές καταστάσεις εντός της ίδιας περιόδου μπορεί να συμβάλλουν στο να νιώθουν οι ηλικιωμένοι ότι ο χρόνος περνάει πιο γρήγορα», έγραψαν οι ερευνητές στο άρθρο τους.

Το εύρημα αυτό συνδέεται με μια ιδέα για τον χρόνο που ανάγεται στον Αριστοτέλη: όσο περισσότερα αξιοσημείωτα γεγονότα συμβαίνουν σε ένα δεδομένο χρονικό διάστημα, τόσο περισσότερο φαίνεται να διαρκεί υποκειμενικά. Τα νέα ευρήματα υποδεικνύουν ότι ο εγκέφαλος των μεγαλύτερων ανθρώπων καταγράφει λιγότερα «γεγονότα» μέσα στο ίδιο χρονικό διάστημα, και ίσως γι’ αυτό τους φαίνεται ότι ο χρόνος «τρέχει».

Αν και πρόκειται μόνο για μια υπόθεση, «η ιδέα ότι αυτό μπορεί να επηρεάζει την αντίληψη και τη μνήμη στην καθημερινή ζωή — συμπεριλαμβανομένου του αισθήματος ότι ο χρόνος περνά ταχύτερα με την ηλικία — μου φαίνεται απολύτως εύλογη», δήλωσε ο Τζόρτζιο Βαλλορτιγκάρα, νευροεπιστήμονας στο Πανεπιστήμιο του Τρέντο στην Ιταλία, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη.

Οι συγγραφείς απέδωσαν το γεγονός ότι οι ηλικιωμένοι εμφανίζουν λιγότερες μεταβάσεις μεταξύ νευρωνικών καταστάσεων στο φαινόμενο που είναι γνωστό ως νευρωνική αποδιαφοροποίηση που σχετίζεται με την ηλικία. Σε αυτή τη διαδικασία, η δραστηριότητα διαφορετικών περιοχών του εγκεφάλου γίνεται λιγότερο εξειδικευμένη με την ηλικία. Για παράδειγμα, στους νεότερους ανθρώπους, ορισμένες ομάδες νευρώνων που «ειδικεύονται» στην αναγνώριση προσώπων ενεργοποιούνται κυρίως όταν βλέπουν πρόσωπα. Αντίθετα, στους ηλικιωμένους, οι ίδιες περιοχές του εγκεφάλου αντιδρούν πιο συχνά και σε εικόνες που δεν περιλαμβάνουν πρόσωπα.

Αυτή η γενίκευση – στο επίπεδο ευρύτερων ομάδων νευρώνων και όχι σε επίπεδο μεμονωμένων νευρώνων – ενδέχεται να ισχύει και για ολόκληρο τον εγκέφαλο και να καθιστά πιο δύσκολο να αναγνωρίσει κανείς πότε τελειώνει ένα γεγονός και αρχίζει το επόμενο, σύμφωνα με τους ερευνητές. Ωστόσο, η νευρωνική αποδιαφοροποίηση από μόνη της ίσως δεν αρκεί για να εξηγήσει γιατί ο χρόνος φαίνεται να επιταχύνεται με την ηλικία.

Η Γιοάνα Σαντούρα, γλωσσολόγος στο Πανεπιστήμιο Μαρία Κιουρί-Σκλοντόφσκα της Πολωνίας, που μελετά το πώς η γλώσσα διαμορφώνει την αντίληψή μας για τον χρόνο, εξήγησε ότι η υπόθεση των ερευνητών είναι βάσιμη, αλλά τόνισε ότι πρέπει να λάβουμε υπόψη και το γεγονός πως ο καθένας μας λειτουργεί με δύο χρονικές κλίμακες.

Η κοινωνία μετρά τον χρόνο γραμμικά — σε ώρες, ημέρες και έτη — ενώ η εσωτερική μας αντίληψη ακολουθεί λογαριθμικούς νόμους. Για παράδειγμα, ένα έτος αντιστοιχεί στο 20% της ζωής ενός παιδιού πέντε ετών, αλλά μόλις στο 2% της ζωής ενός 50χρονου. Έτσι, η αίσθηση του χρόνου εξαρτάται όχι μόνο από τον αριθμό των νευρωνικών «γεγονότων» που καταγράφει ο εγκέφαλος, αλλά και από τον μη γραμμικό τρόπο με τον οποίο τον μετράμε εσωτερικά.

Οι ερευνητές σημείωσαν ότι οι μεγαλύτεροι σε ηλικία άνθρωποι μπορούν να κάνουν τον χρόνο να φαίνεται πιο «γεμάτος».

«Η εκμάθηση νέων πραγμάτων, τα ταξίδια και οι πρωτότυπες δραστηριότητες μπορούν να κάνουν τον χρόνο να φαίνεται πιο εκτεταμένος εκ των υστέρων», δήλωσε η Λίντα Χέερλιγκς, ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο Ράντμπουντ της Ολλανδίας και συν-συγγραφέας της μελέτης. «Οι ουσιαστικές κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και οι δραστηριότητες που φέρνουν χαρά, είναι ακόμη πιο σημαντικές— κι αυτές μπορούν να συμβάλουν σε μια πιο πλήρη αίσθηση του χρόνου» κατέληξε.

Πηγές: https://www.nature.com/articles/s42003-025-08792-4 - https://www.ertnews.gr/eidiseis/giati-o-xronos-fainetai-na-perna-pio-grigora-oso-megalonoume/ -  Live Science

 

Aρθούρος Ρεμπώ, «Το μεθυσμένο καράβι». Arthur Rimbaud, “Le bateau ivre”

Hieronymus Bosch (c 1450–1516), The Ship of Fools (fragment of left wing of The Wayfarer triptych) (detail) (1500-10), oil on oak panel, 58.1 x 32.8 cm, Musée du Louvre, Paris. Wikimedia Commons.

Πρώτη φορά κατέβαινα εκείνα τα ποτάμια,
όταν κατάλαβα πως πια δεν είχα πλοηγούς.
Κάτ’ Ινδιάνοι δαίμονες τους είχανε καρφώσει
απάνω σε πολύχρωμα παλούκια και γυμνούς
τώρα τους γέμιζαν με βέλη τα κορμιά.

Όχι πως μ’ ένοιαζε κανείς ναύτης ή πλοηγός,
τόσο μπαμπάκι εγγλέζικο και στάρι από τη Φλάνδρα
που είχα συντροφιά
μέσα στ’ αμπάρι. Κάποτε έπαψ’ ο ορυμαγδός,
ξελύσσαξαν οι δαίμονες· πάνε οι πλοηγοί.
Και τα ποτάμια μ’ άφησαν να φύγω μοναχό
όπου μου κατεβεί.

Έναν χειμώνα ολόκληρο ξεχάστηκα -σαν το παιδί!-
να τρέχω στων παράφορων κυμάτων τις πλαγιές,
κι οι κάβοι οι αφιλόξενοι δεν γνώρισαν ποτέ πιο ένδοξες χαρές.
Η τρικυμία βάφτισε τις πελαγίσιες μου ορμές.

Δέκα τις νύχτες μέτρησα, χορεύοντας πιο αλαφρύ
κι απ’ τον φελλό στον κλύδωνα τον θεριστή ψυχών.
Και δεν νοστάλγησα -Για δες!- μήτε για μια στιγμή
τα μάτια τα ηλίθια των φάρων και των φαναριών!

Πιο ηδονικό κι απ’ τον χυμό
του τρυφερού ξυνόμηλου στο στόμα του παιδιού,
μπήκε το πράσινο νερό στα έλατα του σκαριού μου.
Πήρε τιμόνι, άγκυρα, παλάγκα και σκαρμούς
κι έπλυνε απ’ την κουβέρτα μου τα ρόδινα κρασιά
και τους παλιούς τους εμετούς.

Αυτό ήταν! Λούστηκα κι εγώ στο ποίημα το θαλασσινό.
Έναστρο, γαλαξιακό, μάκρη γαλάζια χόρτασα
ίσα μ’ εκεί που, ένας νεκρός από πνιγμό εκστατικός,
πλανιέται στου ορίζοντα την κάτωχρη γραμμή.

Εκεί που ξάφνου, βάφοντας το άκρο γαλάζιο με σπασμούς
και με παλμούς -καθώς το φως της μέρας σπαρταρά
να γεννηθεί- κι απ’ το αλκοόλ πιο δυνατή,
κι απ’ τα τραγούδια πιο πλατιά,
του έρωτα ζυμώνεται η ξανθή παραφορά!

Είδα ουρανούς -και γνώρισα- κουρέλια από τις αστραπές·
είδα τυφώνες κύματα: θεριά αφρισμένα, ρεύματα·
κι είδα το δείλι, κι έμαθα το χάραμα να υψώνεται:
σμήνος περιστεριών·
γνώρισα ό,τι ο άνθρωπος νομίζει πως γνωρίζει.

Τον ήλιο είδα να σέρνεται στην τρύπα του με μυστικούς
τρόμους χαρακωμένος,
σπέρνοντας πίσω πήγματα πορφύρας και φωτός
-μάσκες αρχαίων τελετών-
καθώς το κύμα έκλεινε μια πουπουλένια αυλαία
πάνω απ’ τις αποστάσεις.

Την σμαραγδένια ανταύγεια της χιονισμένης νύχτας
είδα στον ύπνο μου βαθιά, φιλί που ανέτειλε αργά
στο βλέμμα της θαλάσσης,
δρολάπι απίστευτων χυμών,
κίτρινα-μπλε ξυπνήματα κελαϊδισμών εωσφόρων!

Μήνες πολλούς ατένιζα τις φουσκοθαλασσιές
να οργώνουν, σαν υστερικές αγέλες αγελάδων,
τις ξέρες κι ούτε μια στιγμή δεν σκέφτηκα το φωτεινό
πόδι της Παναγιάς
να διώχνει τις ασθμαίνουσες μουσούδες των ωκεανών!

Για φανταστείτε! Χτύπησα σε ανήκουστα κοράλλια,
που άνθιζαν μάτια πάνθηρα
με σάρκα ανθρωπινή: ίριδες κάτω απ’ την γραμμή
του ορίζοντα, σαν τα ινία, γλαυκά κοπάδια να κρατούν!

Είδα -και γνώρισα- καυτούς βάλτους, παγίδες αχανείς,
που μέσα στα καλάμια τους σάπιζε ο Λεβιάθαν!
Δίνες, ερέβη αιφνίδια στη μέση της γαλήνης
και μάκρη απροσμέτρητα στην άβυσσο να πέφτουν!

Και παγετώνες, ουρανούς σαν κάρβουνα αναμμένα,
μαργαριτάρια κύματα, ήλιους μαλαματένιους!
Τρομακτικά ναυάγια σε κόλπων κόλπους σκοτεινούς,
όπου γιγάντια ερπετά -βορά κοριών- στα γέρικα
τα δέντρα έζεχναν μαύρο!

Ήθελα να ’χα απάνω μου παιδιά, για να τους δείξω
αφρόψαρα, χρυσόψαρα, δελφίνια. Αφρών ανθοί
νανούρισαν τη ρότα μου
και άνεμοι απίστευτοι μου έδωσαν φτερά.

Κάποτε, εγώ μαρτυρικό έρμαιο πόλων και ζωνών
παράδερνα· κι η θάλασσα, που γλύκανε λυγμό-λυγμό
το σκαμπανέβασμά μου,
άπλωνε καταπάνω μου τα σκοτεινά λουλούδια της
με κίτρινες βεντούζες.
Τ’ άπλωνε και γονάτιζα εκεί σαν θηλυκό...

Σχεδόν νησί, που έτριζε παρόχθιες μάχες των πουλιών,
χάβρες πουλιών και κουτσουλιές
πουλιών με μάτια ξέθωρα-
πήγαινα κι όλο πήγαινα και απ’ τα λυτά σκοινιά μου,
τον ύπνο τους γυρεύοντας, έσταζαν οι πνιγμένοι!

Όσο για μένα... ένα σκαρί που χάθηκε μες στα μαλλιά
των κάβων και το τίναξε κουβάρι σ’ έναν ουρανό
δίχως πουλιά ο τυφώνας,
εγώ που καν το πτώμα μου -πνιγμένο από το αρμυρό
μεθύσι- δεν θα ψάρευαν οι Αμερικάνοι ναυτικοί
κι οι Τεύτονες ψαράδες·

Εγώ που ελεύθερο άχνισα μενεξεδένια αχλή
και τρύπησα τον πορφυρό ορίζοντα σαν τοίχο,
ζαχαρωτά που οι καλοί λατρεύουν ποιητές
και μύξες του απέραντου γαλάζιου, τροπικές
λειχήνες φορτωμένο·

Κι ηλεκτρικοί ημισέληνοι με χάραξαν: ένα τρελό
σανίδι, που παράδερνε με μόνη συντροφιά
κατάμαυρους ιππόκαμπους, όταν ροπαλοφόρος
ο Ιούλιος παράσπρωχνε το άνω γαλανό σε πύρινες χοάνες·

Εγώ, με τρόμο που ένοιωσα -πενήντα λεύγες το πολύ
πιο πέρα- να ωρύονται από λαγνεία οι Βεεμώθ
κι οι σκοτεινές ρουφήχτρες,
αιώνιος κλωθογυριστής του ασάλευτου γαλάζιου
νοστάλγησα των γηραιών στηθαίων την Ευρώπη!

Ναι· είδα τ’ αρχιπέλαγα των άστρων! Τα νησιά,
που οι ξέφρενοί τους ουρανοί ανοίγουν μπρος στον ναυτικό.
Εκεί, μες στις απύθμενες εκείνες νύχτες χαίρεσαι
την εξορία του ύπνου σου,
σμήνος χρυσό απροσμέτρητο, του μέλλοντος ω Σφρίγος;

Όμως -αλήθεια!- έκλαψα πολύ, πάρα πολύ.
Είναι μια θλίψη κάθε αυγή, μια φρίκη το φεγγάρι,
κι είναι ο ήλιος σαν πικρός.
Με λήθαργους μεθυστικούς
με μούλιασε του έρωτα η γύμνια η κοφτερή.
Σκίσε καρίνα μου, άνοιξε, να φύγω στα βαθιά!

Η Ευρώπη! Αν έχει ένα νερό που τόσο λαχταρώ,
είναι μια γούρνα δροσερή, μια γούρνα σκοτεινή
που, όταν σκορπούν του δειλινού τα μύρα, ένα παιδί
γεμάτο θλίψη κάθεται στα πόδια της κι αφήνει
ένα καράβι τρυφερό σαν πεταλούδα του Μαγιού.

Ω, κύματα! Στη λήθη σας τόσον καιρό λουσμένο,
δεν γίνεται ν’ αφρίσω πια του μπαμπακιού το δρόμο·
των σημαιών, των παρασείων το θράσος να διασχίσω
και τις μαούνες, -τα φρικτά μάτια τους- να πλευρίσω.

Oskar Laske (1874–1951), The Ship of Fools (1922), tempera and gold leaf on canvas, 195 x 240 cm, Österreichische Galerie Belvedere, Vienna, Austria. Wikimedia Commons.

Μετάφραση: Γιώργος Μπλάνας

“Le bateau ivre”

William Etty (1787–1849), Youth on the Prow, and Pleasure at the Helm (1830-2), oil on canvas, 158.7 x 117.5 cm, The Tate Gallery, London (Presented by Robert Vernon 1847). Photographic Rights © Tate 2016

Comme je descendais des Fleuves impassibles,
Je ne me sentis plus guidé par les haleurs :
Des Peaux-Rouges criards les avaient pris pour cibles,
Les ayant cloués nus aux poteaux de couleurs.

J’étais insoucieux de tous les équipages,
Porteur de blés flamands ou de cotons anglais.
Quand avec mes haleurs ont fini ces tapages,
Les Fleuves m’ont laissé descendre où je voulais.

Dans les clapotements furieux des marées,
Moi, l’autre hiver, plus sourd que les cerveaux d’enfants,
Je courus ! Et les Péninsules démarrées
N’ont pas subi tohu-bohus plus triomphants.

La tempête a béni mes éveils maritimes.
Plus léger qu’un bouchon j’ai dansé sur les flots
Qu’on appelle rouleurs éternels de victimes,
Dix nuits, sans regretter l’oeil niais des falots !

Plus douce qu’aux enfants la chair des pommes sures,
L’eau verte pénétra ma coque de sapin
Et des taches de vins bleus et des vomissures
Me lava, dispersant gouvernail et grappin.

Et dès lors, je me suis baigné dans le Poème
De la Mer, infusé d’astres, et lactescent,
Dévorant les azurs verts ; où, flottaison blême
Et ravie, un noyé pensif parfois descend ;

Où, teignant tout à coup les bleuités, délires
Et rhythmes lents sous les rutilements du jour,
Plus fortes que l’alcool, plus vastes que nos lyres,
Fermentent les rousseurs amères de l’amour !

Je sais les cieux crevant en éclairs, et les trombes
Et les ressacs et les courants : je sais le soir,
L’Aube exaltée ainsi qu’un peuple de colombes,
Et j’ai vu quelquefois ce que l’homme a cru voir !

J’ai vu le soleil bas, taché d’horreurs mystiques,
Illuminant de longs figements violets,
Pareils à des acteurs de drames très antiques
Les flots roulant au loin leurs frissons de volets !

J’ai rêvé la nuit verte aux neiges éblouies,
Baisers montant aux yeux des mers avec lenteurs,
La circulation des sèves inouïes,
Et l’éveil jaune et bleu des phosphores chanteurs !

J’ai suivi, des mois pleins, pareille aux vacheries
Hystériques, la houle à l’assaut des récifs,
Sans songer que les pieds lumineux des Maries
Pussent forcer le mufle aux Océans poussifs !

J’ai heurté, savez-vous, d’incroyables Florides
Mêlant aux fleurs des yeux de panthères à peaux
D’hommes ! Des arcs-en-ciel tendus comme des brides
Sous l’horizon des mers, à de glauques troupeaux !

J’ai vu fermenter les marais énormes, nasses
Où pourrit dans les joncs tout un Léviathan !
Des écroulements d’eaux au milieu des bonaces,
Et les lointains vers les gouffres cataractant !

Glaciers, soleils d’argent, flots nacreux, cieux de braises !
Échouages hideux au fond des golfes bruns
Où les serpents géants dévorés des punaises
Choient, des arbres tordus, avec de noirs parfums !

J’aurais voulu montrer aux enfants ces dorades
Du flot bleu, ces poissons d’or, ces poissons chantants.
– Des écumes de fleurs ont bercé mes dérades
Et d’ineffables vents m’ont ailé par instants.

Parfois, martyr lassé des pôles et des zones,
La mer dont le sanglot faisait mon roulis doux
Montait vers moi ses fleurs d’ombre aux ventouses jaunes
Et je restais, ainsi qu’une femme à genoux…

Presque île, ballottant sur mes bords les querelles
Et les fientes d’oiseaux clabaudeurs aux yeux blonds.
Et je voguais, lorsqu’à travers mes liens frêles
Des noyés descendaient dormir, à reculons !

Or moi, bateau perdu sous les cheveux des anses,
Jeté par l’ouragan dans l’éther sans oiseau,
Moi dont les Monitors et les voiliers des Hanses
N’auraient pas repêché la carcasse ivre d’eau ;

Libre, fumant, monté de brumes violettes,
Moi qui trouais le ciel rougeoyant comme un mur
Qui porte, confiture exquise aux bons poètes,
Des lichens de soleil et des morves d’azur ;

Qui courais, taché de lunules électriques,
Planche folle, escorté des hippocampes noirs,
Quand les juillets faisaient crouler à coups de triques
Les cieux ultramarins aux ardents entonnoirs ;

Moi qui tremblais, sentant geindre à cinquante lieues
Le rut des Béhémots et les Maelstroms épais,
Fileur éternel des immobilités bleues,
Je regrette l’Europe aux anciens parapets !

J’ai vu des archipels sidéraux ! et des îles
Dont les cieux délirants sont ouverts au vogueur :
– Est-ce en ces nuits sans fonds que tu dors et t’exiles,
Million d’oiseaux d’or, ô future Vigueur ?

Mais, vrai, j’ai trop pleuré ! Les Aubes sont navrantes.
Toute lune est atroce et tout soleil amer :
L’âcre amour m’a gonflé de torpeurs enivrantes.
Ô que ma quille éclate ! Ô que j’aille à la mer !

Si je désire une eau d’Europe, c’est la flache
Noire et froide où vers le crépuscule embaumé
Un enfant accroupi plein de tristesse, lâche
Un bateau frêle comme un papillon de mai.

Je ne puis plus, baigné de vos langueurs, ô lames,
Enlever leur sillage aux porteurs de cotons,
Ni traverser l’orgueil des drapeaux et des flammes,
Ni nager sous les yeux horribles des pontons.

Franz Sedlacek (1891–1945), Das Narrenschiff (Ship of Fools) (1930), colour print, title page of ‘Jugend’ vol 6, dimensions and location not known. Wikimedia Commons.

Arthur Rimbaud, Poésies

***

Portrait of Arthur Rimbaud at the age of seventeen, by Étienne Carjat, c. 1872.

Τα έφερε έτσι η Ιστορία, η άστοργη με τα παιδιά της, που αρκούνται να τρεχοβολούν στα πόδια της, πασχίζοντας να σακατέψουν το ένα το άλλο και η πάντα σκληρή με τα παιδιά της που για να δείξουν την αγάπη τους στο πρόσωπό της, κάνουν συνεχώς το λάθος να επιχειρούν να γράψουν τη βιογραφία μιας αθάνατης δαιμόνισσας· τα έφερε, λοιπόν, έτσι η Ιστορία, ώστε ένα νεαρό αγόρι να εισβάλει στο εντευκτήριο των αθανάτων ποιητών με έναν θρύλο στο χέρι. Γιατί το Μεθυσμένο Καράβι είναι ένας από εκείνους τους θρύλους που φέρουν το όνομα του Προμηθέα, του Οιδίποδα, του Δον Κιχώτη, του Φάουστ, του Άμλετ, ένα από εκείνα τα πρόσωπα, που συμπυκνώνουν στην δράση τους καίριες επιθυμίες του πολιτισμικού υποκειμένου και γίνονται σύμβολα της τραγικής ύπαρξής του. Τι λέει το Μεθυσμένο Καράβι; Λέει πως το ορθολογικό ευρωπαϊκό υποκείμενο, εφηβικό ακόμα σε σχέση με τα υποκείμενα άλλων ιστορικών πολιτισμών, επιχειρεί μιαν έξοδο προς την ανορθολογική μέθη τους και αφού την χορτάσει, νοσταλγεί την «λασπολακούβα» της Μεσογείου. Πραγματικά, η ιδέα πως οτιδήποτε αξιόλογο βρίσκεται πάντα αλλού, ανήκει στην πνευματική περιουσία της Ευρώπης. Πρώτος ο Ηρόδοτος την επεσήμανε, εκφράζοντας την κατάπληξη που του προκάλεσαν όσα θαυμαστά είδε στα ταξίδια του. Αλλά, η διερεύνηση των φαντασιακών κινήτρων αυτής της ιδέας δεν έχει καν αρχίσει ακόμα. Και θα ήμασταν έντιμοι, όχι μόνο απέναντι στον Ρεμπώ, ο οποίος δοκίμασε στο πετσί του την μοίρα αυτού του μεθυσμένου καραβιού, αλλά και απέναντι στην τραγική μοίρα του δυτικού ανθρώπου, αν βουτούσαμε μέσα στα σκοτεινά νερά του πρόωρα γερασμένου πολιτισμού μας.    

Πηγές: https://www.vakxikon.gr/a%CF%81%CE%B8%CE%BF%CF%8D%CF%81%CE%BF%CF%82-%CF%81%CE%B5%CE%BC%CF%80%CF%8E-%CF%84%CE%BF-%CE%BC%CE%B5%CE%B8%CF%85%CF%83%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%BF-%CE%BA%CE%B1%CF%81%CE%AC%CE%B2%CE%B9/ - https://www.poetica.fr/poeme-1906/arthur-rimbaud-le-bateau-ivre/

 

 

Ίθαν Σίγκελ, Ναι, ο αναγωγισμός μπορεί να εξηγήσει τα πάντα σε ολόκληρο το Σύμπαν. Ethan Siegel, Yes, reductionism can explain everything in the whole Universe

Το όλον δεν είναι μεγαλύτερο από το άθροισμα των μερών του· αυτό είναι ένα ελάττωμα στον τρόπο σκέψης μας. Ο μη-αναγωγισμός απαιτεί μαγεία, όχι απλώς επιστήμη. Υπάρχουν πάρα πολλές πτυχές αυτού του κόσμου που αποτελούνται από σύνθετα φαινόμενα των οποίων οι ιδιότητες δεν μπορούν εύκολα να εξαχθούν από τους θεμελιώδεις νόμους και τα συστατικά που τον διέπουν. Αυτό δεν αποτελεί καλό επιχείρημα κατά του αναγωγισμού. The whole isn’t greater than the sum of its parts; that’s a flaw in our thinking. Non-reductionism requires magic, not merely science. There are a great many aspects of this world that consist of complex phenomena whose properties cannot be easily derived from the fundamental laws and constituents that govern it. That does not make for a good argument against reductionism. Credit: rolffimages via Adobe Stock

Υπάρχει μια δήλωση που μπορεί κανείς να κάνει, η οποία θα ήταν εντελώς μη αμφιλεγόμενη στα τέλη του 19ου αιώνα, αλλά πολλοί άνθρωποι, τόσο εντός όσο και εκτός επιστήμης, θα διαφωνούσαν σήμερα με αυτήν. Σκεφτείτε μόνοι σας πώς νιώθετε γι' αυτό:

«Οι θεμελιώδεις νόμοι που διέπουν τα μικρότερα συστατικά της ύλης και της ενέργειας, όταν εφαρμόζονται στο Σύμπαν σε αρκετά μεγάλα κοσμικά χρονικά διαστήματα, μπορούν να εξηγήσουν όλα όσα θα προκύψουν ποτέ».

Αυτό σημαίνει ότι ο σχηματισμός κυριολεκτικά των πάντων στο Σύμπαν μας, από τους ατομικούς πυρήνες έως τα άτομα, από τα απλά μόρια έως τα σύνθετα μόρια, τη ζωή, τη νοημοσύνη, τη συνείδηση ​​και πέρα ​​από αυτήν, μπορεί να γίνει κατανοητός ως κάτι που προκύπτει άμεσα από τους θεμελιώδεις νόμους που διέπουν την πραγματικότητα, χωρίς να απαιτούνται πρόσθετοι νόμοι, δυνάμεις ή αλληλεπιδράσεις.

Αυτή η απλή ιδέα — ότι όλα τα φαινόμενα στο Σύμπαν είναι θεμελιωδώς φυσικά φαινόμενα — είναι γνωστή ως αναγωγισμός. Σε πολλά μέρη, συμπεριλαμβανομένου και εδώ στο Big Think, ο αναγωγισμός αντιμετωπίζεται σαν να μην είναι η δεδομένη προεπιλεγμένη θέση για το πώς λειτουργεί το Σύμπαν. Η εναλλακτική πρόταση είναι η ανάδυση, η οποία δηλώνει ότι ποιοτικά νέες ιδιότητες βρίσκονται σε πιο σύνθετα συστήματα που δεν μπορούν ποτέ, ούτε καν κατ' αρχήν, να εξαχθούν ή να υπολογιστούν από θεμελιώδεις νόμους, αρχές και οντότητες. Ενώ είναι αλήθεια ότι πολλά φαινόμενα δεν προκύπτουν προφανώς από τη συμπεριφορά των συστατικών τους μερών, ο αναγωγισμός θα πρέπει να είναι η προεπιλεγμένη θέση (ή μηδενική υπόθεση) για οποιαδήποτε ερμηνεία της πραγματικότητας. Οτιδήποτε άλλο θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως το ισοδύναμο του επιχειρήματος του Θεού των κενών, και αυτό που ακολουθεί είναι μια εξήγηση για το γιατί.

Στα δεξιά, απεικονίζονται τα μποζόνια βαθμίδας, τα οποία μεσολαβούν στις τρεις θεμελιώδεις κβαντικές δυνάμεις του Σύμπαντός μας. Υπάρχει μόνο ένα φωτόνιο που μεσολαβεί στην ηλεκτρομαγνητική δύναμη, υπάρχουν τρία μποζόνια που μεσολαβούν στην ασθενή δύναμη και οκτώ που μεσολαβούν στην ισχυρή δύναμη. Αυτό υποδηλώνει ότι το Καθιερωμένο Πρότυπο είναι ένας συνδυασμός τριών ομάδων: U(1), SU(2) και SU(3), των οποίων οι αλληλεπιδράσεις και τα σωματίδια συνδυάζονται για να αποτελέσουν όλα όσα είναι γνωστά στην ύπαρξη. Παρά την επιτυχία αυτής της εικόνας, πολλά αινίγματα παραμένουν. On the right, the gauge bosons, which mediate the three fundamental quantum forces of our Universe, are illustrated. There is only one photon to mediate the electromagnetic force, there are three bosons mediating the weak force, and eight mediating the strong force. This suggests that the Standard Model is a combination of three groups: U(1), SU(2), and SU(3), whose interactions and particles combine to make up everything known in existence. Despite the success of this picture, many puzzles still remain. Credit: Daniel Domingues/CERN

Το θεμελιώδες

Όταν σκεφτόμαστε το ερώτημα «τι είναι θεμελιώδες» σε αυτό το Σύμπαν, συνήθως στρεφόμαστε στις πιο αδιαίρετες, στοιχειώδεις οντότητες από όλες και στους νόμους που τις διέπουν. Για τη φυσική μας πραγματικότητα, αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να ξεκινήσουμε με τα σωματίδια του Καθιερωμένου Μοντέλου και τις αλληλεπιδράσεις που τα διέπουν — καθώς και με ό,τι είναι η σκοτεινή ύλη και η σκοτεινή ενέργεια και τις αλληλεπιδράσεις που τα διέπουν· μέχρι στιγμής η φύση τους είναι άγνωστη — και να δούμε αν αυτό μας δίνει τα απαραίτητα και επαρκή συστατικά για να χτίσουμε κάθε γνωστό φαινόμενο και σύνθετη οντότητα μόνο από αυτά τα δομικά στοιχεία.

Εφόσον υπάρχει ένας συνδυασμός δυνάμεων που είναι σχετικά ελκτικές σε μια κλίμακα αλλά σχετικά απωθητικές σε διαφορετική κλίμακα, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα σχηματίσουμε συνδεδεμένες δομές από αυτές τις θεμελιώδεις οντότητες. Δεδομένου ότι έχουμε τέσσερις θεμελιώδεις δυνάμεις στο Σύμπαν, συμπεριλαμβανομένων:

• πυρηνικές δυνάμεις μικρής εμβέλειας που διατίθενται σε δύο τύπους, μια ισχυρή έκδοση και μια ασθενή έκδοση,
• μια ηλεκτρομαγνητική δύναμη μεγάλης εμβέλειας, όπου τα «όμοια» φορτισμένα σωματίδια απωθούνται και τα «ανόμοια» φορτισμένα σωματίδια έλκονται,
• και μια βαρυτική δύναμη μεγάλης εμβέλειας, όπου η μόνη δύναμη μεταξύ τους είναι πάντα ελκτική,

Θα πρέπει να αναμένουμε πλήρως ότι οι δομές θα αναδυθούν σε μια ποικιλία κλιμάκων απόστασης: σε μικρές, ενδιάμεσες και μεγάλες κλίμακες.

Το παραδοσιακό μοντέλο ενός ατόμου, που είναι πλέον άνω των 100 ετών, είναι ενός θετικά φορτισμένου πυρήνα σε τροχιά γύρω από τον οποίο βρίσκονται αρνητικά φορτισμένα ηλεκτρόνια. Αν και η εικόνα αυτή προέρχεται από το ξεπερασμένο μοντέλο Bohr, το μέγεθος του ίδιου του ατόμου καθορίζεται από την αναλογία φορτίου προς μάζα του ηλεκτρονίου. Εάν το ηλεκτρόνιο ήταν βαρύτερο ή ελαφρύτερο, τα άτομα θα ήταν μικρότερα ή μεγαλύτερα, καθώς και πιο δύσκολο ή πιο εύκολο να ιονιστούν, αντίστοιχα. The traditional model of an atom, now more than 100 years old, is of a positively charged nucleus orbited by negatively charged electrons. Although the outdated Bohr model is where this picture comes from, the size of the atom itself is determined by the charge-to-mass ratio of the electron. If the electron were heavier or lighter, atoms would be smaller or larger, as well as more difficult or more easy to ionize, respectively. Credit: U.S. Department of Energy

Πράγματι: αυτό ακριβώς διαπιστώνουμε όταν εξετάζουμε το Σύμπαν στο οποίο κατοικούμε. Στις μικρότερες κλίμακες, η ισχυρή πυρηνική δύναμη συνδέει τα κουάρκ σε συνδεδεμένες δομές, τρία κάθε φορά, γνωστές ως βαρυόνια. Τα δύο ελαφρύτερα βαρυόνια είναι τα πιο σταθερά: το πρωτόνιο, το οποίο είναι 100% σταθερό, και το νετρόνιο, το οποίο είναι αρκετά σταθερό ώστε να επιβιώσει με χρόνο ημιζωής περίπου ~15 λεπτών, ακόμη και όταν δεν είναι συνδεδεμένο με τίποτα άλλο.

Αυτά τα πρωτόνια και τα νετρόνια μπορούν στη συνέχεια να σχηματίσουν συνδεδεμένες δομές που αποτελούνται από αυτές τις σύνθετες οντότητες ως δομικά στοιχεία μεγαλύτερων δομών. Αυτή τη φορά, η αιτία είναι η ισχυρή πυρηνική δύναμη: ικανή να συνδέει πρωτόνια και νετρόνια μαζί σε ατομικούς πυρήνες, ξεπερνώντας ακόμη και την απωστική ηλεκτρομαγνητική δύναμη μεταξύ όμοιων (θετικών) φορτίων λόγω της ύπαρξης πολλαπλών πρωτονίων στους περισσότερους σύνθετους πυρήνες. Μερικοί πυρήνες θα είναι σταθεροί έναντι των διασπάσεων, άλλοι θα υποστούν μία ή περισσότερες διασπάσεις (ραδιενεργά) πριν παράγουν ένα σταθερό τελικό προϊόν.

Και έπειτα, η ηλεκτρομαγνητική δύναμη αξιοποιεί δύο γεγονότα για το Σύμπαν.

1. Ότι, συνολικά, είναι ηλεκτρικά ουδέτερο, με τον ίδιο αριθμό αρνητικών φορτίων (ηλεκτρόνια) όσα και θετικά φορτία (πρωτόνια) που υπάρχουν.
2. Και ότι κάθε ηλεκτρόνιο έχει μικροσκοπική μάζα σε σύγκριση με κάθε πρωτόνιο, νετρόνια και ατομικό πυρήνα.

Αυτό επιτρέπει στα ηλεκτρόνια και τους πυρήνες να συνδέονται μεταξύ τους για να σχηματίσουν ουδέτερα άτομα, όπου κάθε μοναδικό είδος ατόμου, ανάλογα με τον αριθμό των πρωτονίων στον πυρήνα του, έχει τη δική του μοναδική ηλεκτρονική δομή, σύμφωνα με τους θεμελιώδεις νόμους της κβαντικής φυσικής που διέπουν το Σύμπαν μας.

Τα επίπεδα ενέργειας και οι κυματοσυναρτήσεις ηλεκτρονίων που αντιστοιχούν σε διαφορετικές καταστάσεις μέσα σε ένα άτομο υδρογόνου, αν και οι διαμορφώσεις είναι εξαιρετικά παρόμοιες για όλα τα άτομα. Ο τρόπος με τον οποίο τα άτομα συνδέονται μεταξύ τους για να σχηματίσουν μόρια και άλλες, πιο σύνθετες δομές είναι ένα δύσκολο έργο όταν κάποιος ξεκινά από τα θεμελιώδη σωματίδια και τις αλληλεπιδράσεις, αλλά η κατανόηση των βασικών είναι ο τρόπος με τον οποίο προχωράμε στην εξήγηση πιο σύνθετων συστημάτων. The energy levels and electron wavefunctions that correspond to different states within a hydrogen atom, although the configurations are extremely similar for all atoms. The way atoms bind together to form molecules and other, more complex structures is a challenging task when one begins from fundamental particles and interactions, but understanding the basics is how we build up to explaining more complex systems. Credit: PoorLeno/Wikimedia Commons

Πώς βλέπει το Σύμπαν ένας αναγωγιστής

Είναι πολύ σημαντικό, όταν συζητάμε την ιδέα του αναγωγισμού, να μην «υπερβολικά» χαρακτηρίζουμε τη θέση του αναγωγιστή. Ο αναγωγιστής δεν υποστηρίζει - ούτε χρειάζεται να ισχυριστεί - ότι έχει μια πλήρη και ολοκληρωμένη εξήγηση για κάθε σύνθετο φαινόμενο που προκύπτει μέσα σε κάθε φανταστική σύνθετη δομή. Ορισμένες σύνθετες δομές και ορισμένες ιδιότητες σύνθετων δομών θα είναι εύκολα εξηγήσιμες από τους υποκείμενους κανόνες, σίγουρα, αλλά όσο πιο περίπλοκο γίνεται το σύστημά σας, τόσο πιο δύσκολο μπορείτε να περιμένετε ότι θα είναι να εξηγήσετε όλα τα διάφορα φαινόμενα και ιδιότητες που προκύπτουν.

Αυτό το τελευταίο άρθρο δεν μπορεί να θεωρηθεί «απόδειξη κατά του αναγωγισμού» με κανέναν τρόπο, σχήμα ή μορφή. Το γεγονός ότι «υπάρχει αυτό το φαινόμενο που βρίσκεται πέρα ​​από την ικανότητά μου να κάνω αξιόπιστες, ποσοτικές προβλέψεις» δεν πρέπει ποτέ να ερμηνευτεί ως απόδειξη υπέρ του ότι «αυτό το φαινόμενο απαιτεί πρόσθετους νόμους, κανόνες, ουσίες ή αλληλεπιδράσεις πέρα ​​από αυτά που είναι σήμερα γνωστά».

Είτε κατανοείς το σύστημά σου αρκετά καλά ώστε να καταλαβαίνεις τι πρέπει και τι δεν πρέπει να προκύψει από αυτό, οπότε μπορείς να θέσεις τον αναγωγισμό σε δοκιμασία, είτε δεν το κάνεις, οπότε πρέπει να επιστρέψεις στην μηδενική υπόθεση: ότι μέχρι να μπορέσεις να κάνεις τέτοιες προβλέψεις από μια αναγωγιστική προσέγγιση, δεν μπορείς να θεωρήσεις κανένα στοιχείο που βρίσκεις ως στοιχείο για την ανάγκη για κάτι πέρα ​​από την αναγωγιστική οπτική γωνία.

Ένα ποτήρι κρασιού, όταν δονείται στη σωστή συχνότητα, θα θρυμματιστεί. Αυτή είναι μια διαδικασία που αυξάνει δραματικά την εντροπία του συστήματος και είναι θερμοδυναμικά ευνοϊκή. Η αντίστροφη διαδικασία, όπου θραύσματα γυαλιού επανασυναρμολογούνται σε ένα ολόκληρο, μη ραγισμένο ποτήρι, είναι τόσο απίθανη που δεν συμβαίνει ποτέ αυθόρμητα στην πράξη. Ωστόσο, εάν η κίνηση των μεμονωμένων θραυσμάτων, καθώς απομακρύνονται, ήταν ακριβώς αντίστροφη, θα πετάγονταν πίσω μαζί και, τουλάχιστον για μια στιγμή, θα επανασυναρμολογούσαν με επιτυχία το ποτήρι κρασιού. Η συμμετρία αντιστροφής του χρόνου είναι ακριβής στη Νευτώνεια φυσική, αλλά δεν τηρείται στη θερμοδυναμική. A wine glass, when vibrated at the right frequency, will shatter. This is a process that dramatically increases the entropy of the system and is thermodynamically favorable. The reverse process, of shards of glass reassembling themselves into a whole, uncracked glass, is so unlikely that it never occurs spontaneously in practice. However, if the motion of the individual shards, as they fly apart, were exactly reversed, they would indeed fly back together and, at least for an instant, successfully reassemble the wine glass. Time reversal symmetry is exact in Newtonian physics, but it is not obeyed in thermodynamics. Credit: BBC Worldwide/GIPHY

Και, για να είμαστε σαφείς, αυτό ακριβώς είναι η «μηδενική υπόθεση»: ότι το Σύμπαν είναι 100% αναγωγιστικό. Αυτό σημαίνει μια σειρά από πράγματα.

• Ότι όλες οι δομές που αποτελούνται από άτομα και τα συστατικά τους — συμπεριλαμβανομένων των μορίων, των ιόντων και των ενζύμων — μπορούν να περιγραφούν με βάση τους θεμελιώδεις νόμους της φύσης και τις συνιστώσες δομές από τις οποίες αποτελούνται.
• Ότι όλες οι μεγαλύτερες δομές και διεργασίες που συμβαίνουν μεταξύ αυτών των δομών, συμπεριλαμβανομένων όλων των χημικών αντιδράσεων, δεν απαιτούν τίποτα περισσότερο από αυτούς τους θεμελιώδεις νόμους και τα συστατικά.
• Ότι όλες οι βιολογικές διεργασίες, από τη βιοχημεία μέχρι τη μοριακή βιολογία και πέρα ​​από αυτήν, όσο περίπλοκες κι αν φαίνονται, είναι στην πραγματικότητα απλώς το άθροισμα των μερών τους, ακόμα κι αν κάθε «μέρος» ενός βιολογικού συστήματος είναι αξιοσημείωτα περίπλοκο.
• Και ότι όλα όσα θεωρούμε «ανώτερη λειτουργία», συμπεριλαμβανομένης της λειτουργίας των διαφόρων κυττάρων, οργάνων, ακόμη και του εγκεφάλου μας, δεν απαιτούν τίποτα πέρα ​​από τα γνωστά φυσικά συστατικά και τους νόμους της φύσης για να εξηγηθούν.

Μέχρι σήμερα, αν και δεν θα έπρεπε να προκαλεί αμφιβολία μια τέτοια δήλωση, δεν υπάρχουν στοιχεία για την ύπαρξη οποιουδήποτε φαινομένου που να εμπίπτει σε αυτό που ο αναγωγισμός είναι ικανός να εξηγήσει.

Ο βραχώδης σχηματισμός Al Naslaa, που βρίσκεται στη Σαουδική Αραβία, αποτελείται από ιζηματογενή πετρώματα υψηλής πυκνότητας και παρουσιάζει σημαντικά στοιχεία αποσάθρωσης και διάβρωσης. Ωστόσο, το βάθρο από κάτω του έχει διαβρωθεί πιο γρήγορα, τα πετρογλυφικά πάνω του είναι χιλιάδων ετών και η εξαιρετικά ομαλή ρωγμή στο κέντρο του δεν έχει ακόμη εξηγηθεί πλήρως. The Al Naslaa rock formation, located in Saudi Arabia, is made of high-density sedimentary rock and shows significant evidence of weathering and erosion. However, the pedestal beneath it has eroded more quickly, the petroglyphs upon it are thousands of years old, and the extremely smooth fissure down its center is not yet fully explained. Credit: OnPoint TV/YouTube

Πώς η «φαινομενική εμφάνιση» εξηγείται εύκολα από τον αναγωγισμό

Για ορισμένες ιδιότητες που είναι εγγενείς σε πολύπλοκα συστήματα, είναι αρκετά εύκολο να εξηγήσουμε γιατί υπάρχουν όπως υπάρχουν. Η μάζα (ή το βάρος, αν προτιμάτε να χρησιμοποιείτε κλίμακες) ενός μακροσκοπικού αντικειμένου είναι, πολύ απλά, το άθροισμα των μαζών των συστατικών που το αποτελούν, μείον τη μάζα που χάνεται από την ενέργεια που συνδέει αυτά τα συστατικά μεταξύ τους, μέσω της εξίσωσης E = mc² του Αϊνστάιν .

Για άλλες ιδιότητες, δεν είναι απαραίτητα τόσο εύκολο έργο, αλλά έχει επιτευχθεί. Μπορούμε να εξηγήσουμε πώς θερμοδυναμικές ποσότητες όπως η θερμότητα, η θερμοκρασία, η εντροπία και η ενθαλπία προκύπτουν από ένα πολύπλοκο, μεγάλης κλίμακας σύνολο σωματιδίων. Μπορούμε να εξηγήσουμε τις ιδιότητες πολλών μορίων μέσω της επιστήμης της κβαντικής χημείας, η οποία και πάλι μπορεί να προκύψει απευθείας από τους υποκείμενους θεμελιώδεις νόμους. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τους ίδιους θεμελιώδεις νόμους για να κατανοήσουμε - αν και η απαιτούμενη υπολογιστική ισχύς είναι τεράστια - πώς διάφορα μόρια, όπως τα πεπτίδια και οι πρωτεΐνες, αναδιπλώνονται στις διαμορφώσεις ισορροπίας τους και πώς μπορούν επίσης να καταλήξουν σε μετασταθείς καταστάσεις.

Και έπειτα, υπάρχουν ιδιότητες που δεν μπορούμε να εξηγήσουμε πλήρως, αλλά και που δεν είμαστε σε θέση να κάνουμε αξιόπιστες προβλέψεις για το τι περιμένουμε να δούμε υπό αυτές τις συνθήκες. Αυτά τα «δύσκολα προβλήματα» συχνά περιλαμβάνουν συστήματα που είναι πολύ περίπλοκα για να μοντελοποιηθούν με την τρέχουσα τεχνολογία, όπως η ανθρώπινη συνείδηση.

Ο τότε μεταπτυχιακός φοιτητής Chao He μπροστά από τον θάλαμο αερίων στο πλανητικό εργαστήριο Horst στο Johns Hopkins, το οποίο αναδημιουργεί συνθήκες που υποψιάζεται ότι υπάρχουν στις ομίχλες των ατμοσφαιρών των εξωπλανητών. Υποβάλλοντάς το σε συνθήκες που έχουν σχεδιαστεί για να μιμούνται εκείνες που προκαλούνται από τις εκπομπές υπεριώδους ακτινοβολίας και τις εκκενώσεις πλάσματος, οι ερευνητές εργάζονται για την ανάδυση οργανικών ουσιών και ζωής από μη-ζωή. Then-graduate student Chao He in front of the gas chamber in the Horst planetary lab at Johns Hopkins, which recreates conditions suspected to exist in the hazes of exoplanet atmospheres. By subjecting it to conditions designed to mimic those induced by ultraviolet emissions and plasma discharges, researchers work toward the emergence of organics, and life, from non-life. Credit: Chanapa Tantibanchachai/Johns Hopkins University

Με άλλα λόγια, αυτό που φαίνεται να είναι αναδυόμενο για εμάς σήμερα, με τους τρέχοντες περιορισμούς μας σε ό,τι μπορούμε να υπολογίσουμε, μπορεί κάποια μέρα στο μέλλον να περιγραφεί με καθαρά αναγωγικούς όρους. Πολλά τέτοια συστήματα που κάποτε δεν μπορούσαν να περιγραφούν μέσω αναγωγισμού, έχουν πλέον περιγραφεί με επιτυχία με έναν ακριβώς αναγωγικό τρόπο, με ανώτερα μοντέλα (όσον αφορά το τι επιλέγουμε να προσέξουμε) και την έλευση της βελτιωμένης υπολογιστικής ισχύος. Πολλά φαινομενικά χαοτικά συστήματα μπορούν, στην πραγματικότητα, να προβλεφθούν με όποια ακρίβεια επιλέξουμε αυθαίρετα, εφόσον υπάρχουν διαθέσιμοι αρκετοί υπολογιστικοί πόροι. Παραδείγματα περιλαμβάνουν:

• το πρόβλημα των τριών σωμάτων για τη βαρύτητα ,
• οι συνεισφορές της αδρονικής πόλωσης κενού στο μιόνιο g – 2 παζλ,
• ή γιατί η ύλη εμφανίζεται και αισθάνεται «στερεά» παρά το γεγονός ότι τα άτομα είναι ως επί το πλείστον κενός χώρος.

Ναι, δεν μπορούμε να αποκλείσουμε τον μη-αναγωγισμό, αλλά όπου έχουμε καταφέρει να κάνουμε ισχυρές προβλέψεις για το τι συνεπάγονται οι θεμελιώδεις νόμοι της φύσης για μεγάλης κλίμακας, πολύπλοκες δομές, αυτές συμφωνούν με αυτά που έχουμε καταφέρει να παρατηρήσουμε και να μετρήσουμε. Ο συνδυασμός των γνωστών σωματιδίων που αποτελούν το Σύμπαν και των τεσσάρων θεμελιωδών δυνάμεων μέσω των οποίων αλληλεπιδρούν ήταν επαρκής για να εξηγήσει, από την ατομική έως την αστρική κλίμακα και πέραν αυτής, όλα όσα έχουμε συναντήσει ποτέ σε αυτό το Σύμπαν. Η ύπαρξη συστημάτων που είναι πολύ περίπλοκα για να προβλεφθούν με την τρέχουσα τεχνολογία δεν αποτελεί επιχείρημα κατά του αναγωγισμού.

Πολλοί έχουν υποστηρίξει, ανεπιτυχώς, ότι η εξέλιξη ενός πολύπλοκου οργάνου όπως το ανθρώπινο μάτι δεν θα μπορούσε να έχει συμβεί μόνο μέσω φυσικών διεργασιών. Κι όμως, το μάτι έχει εξελιχθεί, φυσικά, σε πολλούς διαφορετικούς οργανισμούς ανεξάρτητα, πολλές φορές. Η διεκδίκηση της ανάγκης για κάτι υπερφυσικό σε μια ενδιάμεση κλίμακα στο Σύμπαν είναι θεμελιωδώς αντίθετη με τη διαδικασία της επιστήμης και είναι πιθανό να αποδειχθεί περιττή και άσχετη καθώς η επιστήμη συνεχίζει να προοδεύει. Many have argued, unsuccessfully, that the evolution of a complex organ like the human eye could not have occurred through natural processes alone. And yet, the eye has evolved, naturally, in many different organisms independently a large number of independent times. Asserting the need for something supernatural in an intermediate scale in the Universe is fundamentally antithetical to the process of science, and is likely to be proven unnecessary and extraneous as science continues to advance. Credit: Venti Views / Unsplash

Η φύση του μη-αναγωγισμού που βασίζεται στον Θεό των κενών

Αλλά είναι αλήθεια ότι η καταφυγή στον μη-αναγωγισμό - ή στην ιδέα ότι εντελώς νέες ιδιότητες θα αναδυθούν μέσα σε ένα πολύπλοκο σύστημα που δεν μπορούν να προκύψουν από τις αλληλεπιδράσεις των συστατικών του μερών - ισοδυναμεί, σε αυτό το σημείο, με ένα επιχείρημα του Θεού των κενών . Βασικά λέει: «Λοιπόν, γνωρίζουμε πώς συμπεριφέρονται τα πράγματα σε μια συγκεκριμένη κλίμακα ή σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή, και γνωρίζουμε πώς συμπεριφέρθηκαν σε μικρότερη κλίμακα ή σε προγενέστερη χρονική στιγμή, αλλά δεν μπορούμε να ολοκληρώσουμε όλα τα βήματα για να φτάσουμε από αυτή τη μικρή κλίμακα/πρώιμο χρόνο για να κατανοήσουμε πώς προκύπτει η συμπεριφορά σε μεγάλη κλίμακα/μεταγενέστερο χρόνο, και ως εκ τούτου, θα εισάγω την πιθανότητα να τίθεται σε εφαρμογή κάτι μαγικό, θεϊκό ή αλλιώς μη φυσικό».

Αν και αυτός είναι ένας ισχυρισμός που είναι δύσκολο ή ακόμα και αδύνατο να διαψευσθεί, είναι ένας ισχυρισμός που έχει όχι μόνο μηδενική, αλλά και αρνητική επιστημονική αξία. Ολόκληρη η διαδικασία της επιστήμης περιλαμβάνει τη διερεύνηση του Σύμπαντος με τα εργαλεία που έχουμε στη διάθεσή μας για τη διερεύνηση της πραγματικότητας και τον προσδιορισμό του καλύτερου φυσικού μοντέλου, περιγραφής και συνόλου συνθηκών που περιγράφει αυτήν την πραγματικότητα. Τι ανόητο κόλπο είναι να ισχυριζόμαστε «ίσως χρειαζόμαστε περισσότερα από το τρέχον καλύτερο μοντέλο μας για να περιγράψουμε την πραγματικότητα» όταν:

• δεν έχουμε καν την υπολογιστική ή μοντελοποιητική ισχύ που απαιτείται για να δοκιμάσουμε το τρέχον μοντέλο μας,
• και όπου αυτά είναι τα καθεστώτα που είναι πιο πιθανό — αν προσθέσουμε κάτι μαγικό, θεϊκό ή μη φυσικό — όπου η επιστήμη είναι πολύ πιθανό, στο πολύ εγγύς μέλλον, να δείξει ότι μια τέτοια παρέμβαση είναι εντελώς περιττή.

Αν η ζωή ξεκίνησε με ένα τυχαίο πεπτίδιο που μπορούσε να μεταβολίσει θρεπτικά συστατικά/ενέργεια από το περιβάλλον της, η αντιγραφή θα μπορούσε να προκύψει από τη συνεξέλιξη πεπτιδίου-νουκλεϊκού οξέος. Εδώ, απεικονίζεται η συνεξέλιξη DNA-πεπτιδίου, αλλά θα μπορούσε να λειτουργήσει με RNA ή ακόμα και PNA ως νουκλεϊκό οξύ. Ο ισχυρισμός ότι χρειάζεται μια «θεϊκή σπίθα» για να προκύψει η ζωή είναι ένα κλασικό επιχείρημα του «Θεού των κενών», αλλά ο ισχυρισμός ότι γνωρίζουμε ακριβώς πώς προέκυψε η ζωή από τη μη ζωή είναι επίσης μια πλάνη. Αυτές οι συνθήκες, συμπεριλαμβανομένων των βραχωδών πλανητών με αυτά τα μόρια που υπάρχουν στις επιφάνειές τους, πιθανότατα υπήρχαν μέσα στα πρώτα 1-2 δισεκατομμύρια χρόνια της Μεγάλης Έκρηξης. If life began with a random peptide that could metabolize nutrients/energy from its environment, replication could then ensue from peptide-nucleic acid coevolution. Here, DNA-peptide coevolution is illustrated, but it could work with RNA or even PNA as the nucleic acid instead. Asserting that a “divine spark” is needed for life to arise is a classic “God-of-the-gaps” argument, but asserting that we know exactly how life arose from non-life is also a fallacy. These conditions, including rocky planets with these molecules present on their surfaces, likely existed within the first 1-2 billion years of the Big Bang. Credit: A. Chotera et al., Chemistry Europe, 2018

Αν πιστεύετε ή απλώς θέλετε να πιστεύετε ότι το Σύμπαν είναι κάτι περισσότερο από το άθροισμα των φυσικών του μερών, αυτή είναι μια δήλωση όπου η επιστήμη δεν έχει τίποτα ουσιαστικό να πει επί του θέματος. Η επιστήμη είναι εντελώς αγνωστικίστρια ως προς αυτή την πιθανότητα. Ωστόσο, αν θέλετε να πιστεύετε ότι μια περιγραφή των φυσικών φαινομένων που υπάρχουν σε αυτό το Σύμπαν απαιτεί είτε:

• κάτι περισσότερο από τους φυσικούς νόμους που διέπουν το Σύμπαν,
• και/ή κάτι άλλο εκτός από τα φυσικά αντικείμενα που υπάρχουν μέσα στο Σύμπαν,

Ίσως η λιγότερο επιτυχημένη απόφαση που μπορείτε να πάρετε είναι να εισάγετε οποιεσδήποτε «μεταφυσικές» οντότητες στις οποίες πιστεύετε σε ένα μέρος όπου η επιστήμη, μόλις προχωρήσει έστω και λίγο περισσότερο, μπορεί να διαψεύσει εντελώς την ανάγκη για αυτές.

Ποτέ δεν κατάλαβα γιατί κάποιος θα ήταν τόσο πρόθυμος να ισχυριστεί την ύπαρξη του θείου ή του υπερφυσικού σε ένα τόσο μικρό μέρος: ένα μέρος όπου θα ήταν τόσο εύκολο να διαψεύσει κανείς την ανάγκη για αυτό. Γιατί να πιστεύετε, ενώ κατοικείτε σε ένα τόσο απέραντο Σύμπαν, ότι κάτι πέρα ​​από την ικανότητα των φυσικών μας νόμων να το περιγράψουν θα εμφανιζόταν κυρίως σε ένα τόσο ξένο, περιττό μέρος; Αν το Σύμπαν, όπως το παρατηρούμε και το μετράμε, δεν μπορεί να περιγραφεί από αυτό που υπάρχει φυσικά μέσα σε αυτό σύμφωνα με τους γνωστούς νόμους της πραγματικότητας, δεν θα έπρεπε να διαπιστώσουμε ότι αυτό ισχύει στην πραγματικότητα πριν καταφύγουμε σε μια μη επιστημονική, υπερφυσική εξήγηση;

Ένας εγκέφαλος μύγας φρούτων όπως φαίνεται μέσα από ένα ομοεστιακό μικροσκόπιο. Η λειτουργία του εγκεφάλου οποιουδήποτε ζώου δεν είναι πλήρως κατανοητή, αλλά είναι εξαιρετικά πιθανό ότι η ηλεκτρική δραστηριότητα στον εγκέφαλο και σε όλο το σώμα είναι υπεύθυνη για αυτό που γνωρίζουμε ως «συνείδηση» και, επιπλέον, ότι οι άνθρωποι δεν είναι τόσο μοναδικοί μεταξύ των ζώων ή ακόμα και άλλων ζωντανών πλασμάτων στην κατοχή της. A fruit fly brain as viewed through a confocal microscope. The workings of the brain of any animal are not fully understood, but it’s eminently plausible that electrical activity in the brain and throughout the body is responsible for what we know as “consciousness,” and furthermore, that human beings are not so unique among animals or even other living creatures in possessing it. Credit: Garaulet et al., Developmental Cell, 2020

Τελικές σκέψεις

Τα θεμελιώδη συστατικά του φυσικού μας Σύμπαντος, μαζί με τους θεμελιώδεις νόμους που διέπουν όλη την ύπαρξη, αντιπροσωπεύουν την πιο επιτυχημένη επιστημονική εικόνα του Σύμπαντος σε όλη την ιστορία. Ποτέ πριν, από τα πιο μικροσκοπικά υποατομικά σωματίδια μέχρι τα μακροσκοπικά φαινόμενα και τις κοσμικές κλίμακες, δεν είχαμε έναν τόσο επιτυχημένο τρόπο περιγραφής της φυσικής μας πραγματικότητας όσο σήμερα. Η ιδέα του αναγωγισμού είναι απλή: ότι τα φυσικά φαινόμενα μπορούν να εξηγηθούν από τον πολύπλοκο συνδυασμό των αντικειμένων που υπάρχουν μέσα στο Σύμπαν, που διέπονται από τους ίδιους φυσικούς νόμους που διέπουν όλα τα φυσικά συστήματα μέσα στο Σύμπαν.

Αυτό είναι το προεπιλεγμένο σημείο εκκίνησής μας: η «μηδενική υπόθεση» για το τι είναι η πραγματικότητα.

Αν αυτό δεν είναι το σημείο εκκίνησής σας, είναι καθήκον μου να σας ενημερώσω ότι το βάρος της απόδειξης για την κοσμοθεωρία σας — μια κοσμοθεωρία που περιλαμβάνει ένα νέο σύνολο θεμελιωδών δυνάμεων, νέες οντότητες, νέες αλληλεπιδράσεις ή την παρέμβαση του υπερφυσικού — βαρύνει εσάς. Πρέπει να δείξετε ότι η μηδενική υπόθεση δεν επαρκεί για να περιγράψει ένα φαινόμενο όπου οι προβλέψεις της είναι σαφείς και σε αντίθεση με αυτό που μπορεί να παρατηρηθεί ή/και να μετρηθεί. Αυτός είναι ένας πολύ υψηλός πήχης και μια προσπάθεια στην οποία κανένας αντίπαλος του αναγωγισμού δεν έχει καταφέρει ποτέ. Μπορεί να μην κατανοούμε όλα όσα πρέπει να γνωρίζουμε για όλα τα σύνθετα φαινόμενα: αυτό είναι αλήθεια. Όσο πιο σύνθετο είναι ένα φαινόμενο, τόσο πιο δύσκολο είναι να εξαγάγουμε όλες τις ιδιότητές του από το θεμελιώδες, αλλά αυτό δεν είναι το ίδιο με το να έχουμε αποδείξεις ότι απαιτείται κάτι περισσότερο.

Στην επιστήμη, ωστόσο, δεν είμαστε ποτέ ικανοποιημένοι με μια δήλωση που απλώς λέει «αυτό το πρόβλημα είναι δύσκολο, οπότε ίσως η απάντηση βρίσκεται πέρα ​​από την επιστήμη». Δεν επιτυγχάνεται έτσι η πρόοδος. Ο μόνος τρόπος για να προχωρήσουμε είναι να διεξάγουμε περισσότερη και καλύτερη επιστήμη, αδιάκοπα, μέχρι να καταλάβουμε πώς λειτουργεί όλο αυτό.

Αυτό το άρθρο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά τον Αύγουστο του 2022. Ενημερώθηκε τον Οκτώβριο του 2025.

Πηγή: https://bigthink.com/starts-with-a-bang/universe-reductionist/