Αρχαία κατάρα πάνω σε... ποτήρι

Στη Μεθώνη Πιερίας, πάνω σε ένα ποτήρι (ευβοϊκός σκύφος), βρέθηκε το αρχαιότερο συμποτικό επίγραμμα, σε τρίμετρο ιαμβικό.

Περιέχει μια κατάρα για όποιον πάρει το ποτήρι του Ακέσανδρου, η οποία είναι χαραγμένη σε έναν ευβοϊκό σκύφο και προφανώς απαγγέλθηκε σε ένα συμπόσιο.

Το ποτήρι αυτό είναι το εντυπωσιακότερο μεταξύ των 191 ενεπίγραφων αγγείων της ύστερης γεωμετρικής και αρχαϊκής περιόδου (730-690 π.Χ.), που φέρουν επιγραφές, εμπορικά σύμβολα και χαράγματα και συγκροτούν μια ιδιαίτερη κατηγορία ευρημάτων.

Η Αγορά της Μεθώνης. Μεταγενέστερη, αλλά πανέμορφη.

Μιλώντας στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, από το βήμα διεθνούς συνεδρίου με θέμα «Ο Όμηρος στη Θεσσαλονίκη. Ωδές, τόποι, εικόνες», ο καθηγητής Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας και Επιγραφικής στο Α.Π.Θ., Γιάννης Τζιφόπουλος, «διάβασε» την επιγραφή του ποτηριού και ανέφερε πως αποτελεί το αρχαιότερο επίγραμμα ιαμβικού τρίμετρου.

Προάγγελος

«Το κείμενο είναι χαραγμένο με ιδιαίτερη προσοχή και επιμέλεια, αλλά σώζεται μόνο η αρχή και το τέλος και ενδιάμεσα μερικά ακόμη γράμματα. Αρχίζει με τη δήλωση ιδιοκτησίας και καταλήγει με μια απειλητική φράση. ''Είμαι (το ποτήρι) του Ακεσάνδρου (και όποιος με πάρει) θα χάσει τα μάτια (ή τα χρήματά) του'', γράφει», είπε στο «Έθνος» ο κ. Τζιφόπουλος.

Σύμφωνα με τον καθηγητή, η απόληξη του κειμένου σε ιαμβικό ρυθμό φαίνεται να αποτελεί προάγγελο μιας άλλης επιγραφής, επίσης ιαμβικού ρυθμού, από την Κύμη της Κάτω Ιταλίας, που χρονολογείται μεταξύ 675-650 π.Χ. «Της Ταταίης είμαι η λήκυθος. Όποιος με κλέψει (ή μου την κλέψει) θα τυφλωθεί», έγραφε το κείμενο.

Κωνσταντίνος Π. Καβάφης, «Ιωνικόν». C.P. Cavafy, “Ionic”

Jean Christophe Ballot. Από τη φωτογραφική σειρά η Μεταμόρφωση του Λούβρου. Πτέρυγα Sully, η Αφροδίτη της Μήλου.

Γιατί τα σπάσαμε τ’ αγάλματά των,

γιατί τους διώξαμεν απ’ τους ναούς των,

διόλου δεν πέθαναν γι’ αυτό οι θεοί.

Ω γη της Ιωνίας, σένα αγαπούν ακόμη,

σένα η ψυχές των ενθυμούνται ακόμη.

Σαν ξημερώνει επάνω σου πρωί αυγουστιάτικο

την ατμοσφαίρα σου περνά σφρίγος απ’ την ζωή των·

και κάποτ’ αιθερία εφηβική μορφή,

αόριστη, με διάβα γρήγορο,

επάνω από τους λόφους σου περνά.

(Από τα Ποιήματα 1897-1933, Ίκαρος 1984)

Κωνσταντίνος Π. Καβάφης

Ionic

That we’ve broken their statues,

that we’ve driven them out of their temples,

doesn’t mean at all that the gods are dead.

O land of Ionia, they’re still in love with you,

their souls still keep your memory.

When an August dawn wakes over you,

your atmosphere is potent with their life,

and sometimes a young ethereal figure,

indistinct, in rapid flight,

wings across your hills.

Translated by Edmund Keeley/Philip Sherrard

C.P. Cavafy

Φωτογραφία συνδέει τους Γερμανούς με τη γενοκτονία των Αρμενίων το 1915. Photograph links Germans to 1915 Armenia genocide

The photograph – never published before – was apparently taken in the summer of 1915. Human skulls are scattered over the earth. They are all that remain of a handful of Armenians slaughtered by the Ottoman Turks during the First World War. Behind the skulls, posing for the camera, are three Turkish officers in tall, soft hats and a man, on the far right, who is dressed in Kurdish clothes. But the two other men are Germans, both dressed in the military flat caps, belts and tunics of the Kaiserreichsheer, the Imperial German Army. It is an atrocity snapshot – just like those pictures the Nazis took of their soldiers posing before Jewish Holocaust victims a quarter of a century later.

Μια σπάνια φωτογραφία, την οποία δημοσίευσε για πρώτη φορά η εφημερίδα  Independent, φαίνεται να συνδέει Γερμανούς αξιωματικούς με τη Γενοκτονία των Αρμενίων το 1915.

Στην εν λόγω φωτογραφία η οποία τραβήχτηκε το καλοκαίρι του 1915 -κατά πάσα πιθανότητα από περιοχή στην πόλη του Ερζιντζάν- εικονίζονται Τούρκοι στρατιώτες, αλλά και Γερμανοί αξιωματικοί πάνω από τα κρανία Αρμενίων, οι οποίοι είχα σφαχτεί από τους Τούρκους κατά τον πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο, σύμφωνα με την εφημερίδα.

«Είναι ένα άγριο στιγμιότυπο. Όπως τότε που στρατιώτες της ναζιστικής Γερμανίας πόζαραν με τα θύματα του Ολοκαυτώματος» αναφέρεται. Το ερώτημα είναι τώρα αν οι Γερμανοί συμμετείχαν και στη σφαγή των Αρμενίων το 1915.

Armenian deportees, 1915, Armin T. Wegner, Wallstein Verlag, Germany.

Είναι γνωστό ότι Γερμανοί διπλωμάτες που βρίσκονταν στις τουρκικές επαρχίες κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο έκαναν λόγο σε αναφορές τους για θηριωδίες των Τούρκων κατά των Αρμενίων.

Armin Theophil Wegner (October 16, 1886 – May 17, 1978) was a German soldier and medic in World War I, a prolific author, and a human rights activist. Stationed in the Ottoman Empire during World War I, Wegner was a witness to the Armenian Genocide and the photographs he took documenting the plight of the Armenians today "comprises the core of witness images of the Genocide."

Ενδεικτικό είναι το παράδειγμα του γιατρού Armin Wegner ο οποίος ρίσκαρε πολλές φορές τη ζωή του εκείνη την εποχή για να τραβήξει φωτογραφίες από την γενοκτονία των Αρμενίων.

Τα «εγώ» των μηχανών - Θα αποκτήσουν ποτέ οι μηχανές συνείδηση του εαυτού τους; Αν αυτό συμβεί θα είναι τελικά θετικό ή αρνητικό;

Παρακολουθούμε τις προσπάθειες να χαρτογραφηθεί η επιφάνεια του πλανήτη Άρη, να καταγραφούν οι θερμοκρασίες στις διάφορες εποχές, να ακτινογραφηθεί το εσωτερικό, να καταλάβουμε αν έχει συχνά σεισμούς και αν τελικά μπορεί να υπάρξει ζωή εκεί επάνω. Το ταξίδι ήταν μακρινό, δύσκολο να το βγάλει πέρα ένας άνθρωπος, τα μηχανήματα τα πήγαν μια χαρά. Το μόνο κακό είναι ότι δεν μπορούμε να μιλήσουμε μαζί τους όπως θα το κάναμε αν βρισκόταν εκεί επάνω ένας άνθρωπος. Να τον ρωτήσουμε αυτό το στερεότυπο αλλά τόσο ουσιαστικό: Πώς τα βλέπεις εκεί πάνω τα πράγματα;

Όλα καλά με την πρόοδο του Curiosity στον Άρη. Μόνο που δεν μπορούμε να το ρωτήσουμε «πώς τα βλέπεις τα πράγματα εκεί πάνω;»

Ένας από τους διάσημους του χώρου, ο Ντάνιελ Ντένετ, τον Μάρτιο του 2009 «φώναξε» μέσα από ένα άρθρο του: Είμαστε ρομπότ, που τα έκαναν ρομπότ, που τα έκαναν ρομπότ, που τα έκαναν ρομπότ… Αυτό σημαίνει ότι ο εγκέφαλος είναι μια καλοβαλμένη αποθήκη με σύμβολα και κανόνες που απεικονίζουν τον εξωτερικό μας κόσμο και αυτό γίνεται με τη βοήθεια του πλέγματος των νευρώνων του. Άρα αρκεί να αποθηκεύσουμε αρκετά στοιχεία σε μια αντίστοιχη κατασκευή και με τη βοήθεια μιας εξαιρετικής μηχανής αναζήτησης να έχουμε μια λειτουργία αντίστοιχη με την εγκεφαλική. Για χρόνια αυτή η τεχνητή νοημοσύνη ήταν η αυταπάτη πολλών επιστημόνων.

Ο «κευραυνός» της αλλαγής

Μια δολοφονική ερώτηση για την παραπάνω πεποίθηση διατυπώθηκε από τον Χιούμπερτ Ντρέιφους: Πώς θα κρίνει ένας υπολογιστής που έχει αποκτήσει μια εικόνα για την πραγματικότητα με βάση τα δεδομένα που του έδωσαν, αν κάτι ξαφνικά αλλάξει, τι ακριβώς αλλάζει και τι όχι στο κοσμοείδωλό του (εννοείται αν δεν του υποδείξουμε εμείς); Μια μηχανή μαθαίνει να αναγνωρίζει τους φοίνικες από το σχήμα της σκιάς τους. Όταν όμως η φωτογραφία έχει τραβηχτεί ακριβώς το μεσημέρι που δεν υπάρχουν σκιές, τι γίνεται; Ή, στην περίπτωση της γλώσσας, πώς θα μπορέσει το μηχάνημα να καταλάβει τη φράση «Αυτή η γυναίκα είναι παγόβουνο»;

Υπάρχει λοιπόν μια «φυλή» ερευνητών που έχει αντιληφθεί ότι σημαντικό ρόλο στο πώς λειτουργεί ο ανθρώπινος εγκέφαλος παίζει η αλληλεπίδρασή μας με το περιβάλλον και η γλώσσα. Ξεκινούν από τον Χάιντεγκερ και συντάσσονται μαζί του όταν κατηγόρησε τη δυτική φιλοσοφία ότι συνηγορεί στο να θεωρούμε τον εαυτό μας κάτι ξεχωριστό από τον περίγυρο. Όταν κάνουμε κάτι με ένα εργαλείο να συνειδητοποιήσουμε ότι είμαστε ένα με το εργαλείο. Είναι δηλαδή υπέρ μια ολιστικής αντίληψης της πραγματικότητας και αντίθετοι στην αντίληψη υποκείμενο-αντικείμενο (κάτι που η ανατολική φιλοσοφία και κυρίως οι άνθρωποι του Ζεν είχαν ήδη ως τρόπο ζωής εδώ και αιώνες). Διότι παραμορφώνει την εμπειρία και δεν θα μας επιτρέψει ποτέ να δημιουργήσουμε πραγματικά ευφυείς μηχανές. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος δεν είναι ένας υπολογιστής από βιολογικό υλικό.

«Κοινότητες» υπολογιστών;

Βέβαια οι αντιλήψεις αυτές έχουν οδηγήσει μερικούς, στην προσπάθειά τους για έξυπνες μηχανές, να προτείνουν τη δημιουργία μιας «κοινωνίας μηχανών» που θα ανταλλάσσουν, λέει, εμπειρίες. Ας κρατήσουμε προς το παρόν από αυτό την αναγνώριση ότι η κοινωνική συναναστροφή και η επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων είναι δυνατόν να οξύνουν την ευφυΐα τους. Ένας από τους γνωστούς ερευνητές των θεμάτων των σχετικών με την ευφυΐα των μηχανών, ο Ιγκορ Αλεξάντρ, από το 2004 ακόμη είχε πει σε μια συνέντευξή του: «Αν θέλουν να στείλουν έναν "συνειδητοποιημένο" ρομποτικό εξερευνητή στον Άρη, θα πρέπει αυτός: να φοβάται, να ευχαριστιέται με αυτό που κάνει, να έχει συνείδηση του τι είναι αυτό που βλέπει, να έχει συνείδηση του εαυτού του, μόνο που δεν θα πρέπει να έχει την ανησυχία για το αν θα τον φέρουμε πίσω». Αποδεικνύεται ότι ακόμη και για το 2012 ζητούσε πολλά. Αργεί ακόμη η κατασκευή ενός τέτοιου μοναχικού μηχανικού εξερευνητή. Προς το παρόν έχουμε ξεκαθαρίσει το ποια στοιχεία τού λείπουν, αλλά δεν έχουμε ξεκαθαρίσει ποια θέση μπορεί να πάρει τελικά στον κόσμο μας…

ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΑΡΤΕΣΙΟ ΣΤΟ ΜΙΤ

Συνοπτική ιστορία της συνείδησης

Frans Hals, Portrait of René Descartes (1596-1650)

Την εποχή του Καρτέσιου (1596-1650) αρχίζει η αναζήτηση, στους νεότερους χρόνους, της λύσης στο πρόβλημα τι είναι αυτό που λέμε νόηση. Ο Καρτέσιος επέμενε ότι ο καθένας μας αποτελείται από δύο ενότητες. Ένα υλικό σώμα και μια άυλη νόηση. Το πρόβλημα που αναπήδησε αμέσως από αυτό ήταν το πώς κάτι το μη υλικό, όπως η νόηση, κατάφερνε να έχει χειροπιαστά αποτελέσματα, όπως το να με οδηγήσει να κάνω μια κίνηση, έστω και απλή, π.χ. το να πιάσω ένα ποτήρι. Για αιώνες θεωρίες διατυπώνονταν, ακόμη και ότι μεσολαβεί ο Θεός ανάμεσα στα δύο, αλλά τίποτε δεν κρίθηκε ικανοποιητικό.

Το 1949 ο Γκίλμπερτ Ράιλ έκανε λόγο για το φάντασμα που έβαζε μέσα στη μηχανή ο Καρτέσιος όταν σκεφτόταν με αυτόν τον τρόπο. Το λάθος του, κατά τον Ράιλ, ήταν ότι θεωρούσε και τη νόηση ως κάποιο «πράγμα», όπως ήταν και ο εγκέφαλος. Έπρεπε να την κατατάξει σε άλλη κατηγορία. 

Στη συνέχεια εμφανίστηκε η θεωρία του Λειτουργισμού, όπου το πρόβλημα θα λυνόταν αν ταυτίζαμε τις νοητικές διαδικασίες με τις εγκεφαλικές. Και έτσι γεννήθηκε η ιδέα ότι μπορούμε να κατασκευάσουμε έναν εγκέφαλο που να έχει συνείδηση της ύπαρξής του, όπως και ο δικός μας, αλλά από άλλα υλικά, μη βιολογικά.

Εμφανίστηκαν όμως άλλοι επιστήμονες που ισχυρίστηκαν ότι θα ήταν λάθος να ταυτίζουμε τον ανθρώπινο εγκέφαλο τον ηλεκτρονικό, γιατί κάτι τέτοιο αφήνει έξω το φαινόμενο της συνειδητότητας, της αίσθησης του "εγώ", του "είμαι εδώ και υπάρχω". Κλασικά αντεπιχειρήματα ήταν το κινέζικο δωμάτιο, όπου ο Τζον Σιρλ περιέγραψε ένα μηχάνημα που όταν του στέλνουμε ερωτήσεις στα κινεζικά ψάχνει σε ένα βιβλίο, βρίσκει τις απαντήσεις και τις δίνει αλλά δεν καταλαβαίνει τίποτε από κινεζικά. Όλα αυτά ήταν αντεπιχειρήματα στον λεγόμενο Φυσικαλισμό, στην ιδέα δηλαδή ότι δεν υπάρχει τίποτε που να μην εξηγείται με τους νόμους της Φυσικής και των άλλων θετικών επιστημών, άρα και ο εγκέφαλος αφού είναι από ύλη θα υπακούει στους ίδιους νόμους. Αλλά τότε, όπως αποκρυσταλλώθηκε με την έννοια των Ζόμπι, είμαστε απλά πλάσματα που ενεργούν χωρίς να έχουν συνείδηση του τι κάνουν; 

Τελευταίως ο Ντέιβιντ Τσάλμερς διετύπωσε τη θεωρία ότι ως προς το πρόβλημα της συνειδητότητας έχουμε τα «εύκολα», δηλαδή καταλαβαίνουμε γιατί καταλαβαίνουμε τι είναι ένα ολοκλήρωμα ή οι χρόνοι ενός ρήματος, αλλά υπάρχουν και τα «δύσκολα» (The Hard Problem), όπου δεν καταλαβαίνουμε ότι έχουμε και υποκειμενικές, δηλαδή συνειδητές από εμάς, εμπειρίες. Σήμερα, Σιρλ, Νταμάζιο, Πίνκερ, Ντένετ και άλλοι προσπαθούν να δώσουν απαντήσεις στο πρόβλημα, ενώ η απλή τεχνητή νοημοσύνη που πίστευε ότι μπορούμε να φτιάξουμε ένα είδος τεχνητού εγκεφάλου έχει πέσει σε ανυποληψία, παρ' όλο που υποστηρίχθηκε με φανατισμό από τον Μάρβιν Μίνσκι στο ΜΙΤ.   

ΠΗΓΗ: ΤΟ ΒΗΜΑ

Λάικα: o πρώτος σκύλος στο διάστημα, Laika: first dog in space

Στις 3 Νοεμβρίου 1957, εκτοξεύθηκε ο Σπούτνικ 2, το δεύτερο κατά σειρά σοβιετικό διαστημικό σκάφος που τέθηκε σε τροχιά γύρω από τη Γη. Ο Σπούτνικ 2 ήταν και το πρώτο διαστημικό σκάφος που μετέφερε έναν ζωντανό οργανισμό στο διάστημα, τη σκυλίτσα Λάικα.

The image is a model on display at the Polytechnical Museum in Russia. Image courtesy of Alexander Chernov and the Virtual Space Museum

Εκτοξεύτηκε με έναν πύραυλο παρόμοιο μ’ αυτόν που χρησιμοποιήθηκε και για τον Σπούτνικ 1 και τέθηκε σε τροχιά με περίοδο περιστροφής 104 λεπτά. Εξαιτίας μιας δυσλειτουργίας το θερμικό σύστημα ελέγχου δεν λειτούργησε σωστά. Επιπλέον δημιουργήθηκαν ελαφρές ζημιές στη θερμική μόνωση με αποτέλεσμα η θερμοκρασία στο εσωτερικό του σκάφους να φτάνει τους 40 °C. Αρχικά η τηλεμετρία έδειχνε ότι η Λάϊκα ήταν σε καλή κατάσταση και έτρωγε τα τρόφιμα που είχαν τοποθετηθεί στο σκάφος,  στη συνέχεια όμως πέθανε εξαιτίας της υπερθέρμανσης – πιθανόν μια ή δυο μέρες μετά την εκτόξευση.

Ο Σπούτνικ 2 ξαναμπήκε στη γήινη ατμόσφαιρα στις 14 Απριλίου 1958 μετά από 162 ημέρες από την εκτόξευσή του και κάηκε. Το όχημα δεν ήταν σχεδιασμένο για επανείσοδο, κι έτσι από τη στιγμή της εκτόξευσης η Λάικα ήταν καταδικασμένη να χαθεί μαζί με το δορυφόρο. Υπήρχε μια συσκευή για να της γίνει ευθανασία δέκα μέρες μετά την εκτόξευση, κάτι που τελικά δεν χρειάστηκε καθώς ο σκύλος δεν άντεξε στις θερμοκρασίες της καμπίνας. Η αποστολή αυτή έδωσε στους επιστήμονες τα πρώτα στοιχεία σχετικά με τη συμπεριφορά ενός ζωντανού οργανισμού στο διάστημα.

Ο Αληθινός Φασισμός. The True Fascism

Το ντοκιμαντέρ του Μιχαήλ Ρομ (1965) αποτελεί μία προσέγγιση του ναζιστικού καθεστώτος ως κοινωνικού φαινομένου και μία αυστηρή καταδίκη της αποδοχής της φασιστικής νοοτροπίας από τις μάζες.

Η ματιά του σοβιετικού σκηνοθέτη χρησιμοποιεί το υλικό από τα πολεμικά αρχεία της ΕΣΣΔ, της Γερμανίας και της Πολωνίας, αλλά και από τα απόρρητα αρχεία του χιτλερικού υπουργείου προπαγάνδας για να προσεγγίσει και να ερμηνεύσει το ζήτημα του εκφασισμού των μικροαστών και της παρείσφρησης της φασιστικής νοοτροπίας στην καθημερινότητα τους, όχι με κριτήρια απαραιτήτως κοινωνιολογικά αλλά με την επικουρική βοήθεια της ψυχολογίας.

Ο Ρομ φωτίζει την ψυχολογία των μαζών η οποία ανακλά τις σκηνοθετημένες στρατιωτικές παρελάσεις, τις προβαρισμένες δημόσιες ομιλίες του Φύρερ, την βαγκνερική ατμόσφαιρα μεγαλείου και δύναμης, τη μεγαλοπρέπεια του να είσαι Κυρίαρχος.

Στιγμιότυπο από γυρίσματα προπαγανδιστικής ναζιστικής ταινίας.

Εξάλλου, όπως χαρακτηριστικά ο Βασίλης Ραφαηλίδης σημειώνει στην κριτική του για την ταινία στη «Δημοκρατική Αλλαγή» το 1966, «ο φασισμός παρέσυρε τις μάζες γιατί κατόρθωσε να μπει στην καθημερινή ζωή τού ανθρώπου από την πλάγια πόρτα του συναισθηματισμού, παραλύοντας προηγουμένως τέλεια τη λογική. Ολόκληρη η ταινία του Ρομ στρέφεται γύρω από αυτόν τον άξονα. Η συνεχής παρεμβολή πολύ απλών και φαινομενικά ασήμαντων στοιχείων από την καθημερινή ζωή τόσο στη ναζιστική Γερμανία όσο και στο σημερινό μας κόσμο έχει ως σκοπό να αποδείξει πως ο φασισμός μπορεί να βρει στήριγμα στην ελλιπή ψυχολογία των μικροαστών που νιώθουν την ανάγκη να συμψηφίσουν αυτήν τους την έλλειψη με στοιχεία δανεισμένα από το κατασκευασμένο "μεγαλείο" ενός άλλου».

Ο Μιχαήλ Ρομ μπήκε στον χώρο του κινηματογράφου ως σεναριογράφος και βοηθός σκηνοθέτη. Το 1934 γύρισε την πρώτη του ταινία, «Φραντζολίτσα», μια διασκευή νουβέλας του Γκι ντε Μοπασάν. Αν και πρόκειται για μια από τις τελευταίες μη ομιλούσες ταινίες του σοβιετικού κινηματογράφου (που την εποχή που γυρίστηκε η «Φραντζολίτσα» είχε ήδη μπει στον ομιλούντα), η ταινία τον καθιέρωσε αμέσως. Αργότερα, με την ταινία «Ο Λένιν τον Οκτώβρη», ο Ρομ έγινε ευρύτερα γνωστός και δημοφιλέστατος στη Σοβιετική Ένωση.

Ο Μιχαήλ Ρομ στον «Αληθινό φασισμό» αναζητεί να αναδείξει τους τρόπους με τους οποίους ο φασισμός εισχωρεί στην καθημερινότητα.

Για τη δημιουργία του ντοκιμαντέρ «Αληθινός φασισμός», ο Ρομ ανέτρεξε σε υλικό από τα πολεμικά αρχεία της ΕΣΣΔ, της Γερμανίας και της Πολωνίας. Είχε επίσης την τύχη να αποκτήσει πρόσβαση στα απόρρητα αρχεία του χιτλερικού υπουργείου προπαγάνδας και στις ταινίες της Λένι Ρίφερνσταλ. Όλα αυτά όμως αποσκοπούσαν κατά κύριο λόγο στην ψυχολογική ερμηνεία: ο Ρομ προσπαθεί να αγγίξει στην ουσία του το ζήτημα του φασισμού έτσι όπως το βίωσε ο κόσμος, ο οποίος, ως φαίνεται, δεν ήταν εντελώς άμοιρος ευθυνών στη μαζική παραπλάνηση στην οποία οδηγήθηκε.

Έχει επίσης ενδιαφέρον ότι ο Μ. Ρομ προτού σκηνοθετήσει τον «Αληθινό φασισμό» είχε ήδη δημιουργήσει μια μεγάλη σειρά αντιφασιστικών ταινιών καθώς επίσης και την ιστορική ταινία «Ναύαρχος Ουσάκωφ» που θεωρείται κλασική. Ύστερα από παύση αρκετών χρόνων, αναθεωρώντας την αισθητική των προηγούμενων ταινιών του, εμφανίστηκε ανανεωμένος ιδιαίτερα στον «Αληθινό φασισμό». Από το 1949 ως τον θάνατό του, την 1η Νοεμβρίου 1971, δίδασκε - με διαλείμματα - στο Πανενωσιακό Κρατικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου.

Photo of the film director Mikhail Romm.

Πολλές ταινίες του Ρομ έχουν βραβευθεί σε διεθνή κινηματογραφικά φεστιβάλ, ενώ ο ίδιος τιμήθηκε με τον τίτλο του «λαϊκού καλλιτέχνη» της ΕΣΣΔ (1941, 1946, 1948, 1949, 1951), με δύο παράσημα Λένιν καθώς και με άλλες διακρίσεις.

Πηγή: http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=896562

Ταναγραίες κόρες. Tanagra figurine

Οι Ταναγραίες κόρες είναι περίφημα αρχαία Ελληνικά έργα πλαστικής τέχνης από τερακότα. Παρουσιάζουν γυναίκες σε όρθια ή καθιστή στάση, και προέρχονται από τα λεγόμενα κοροπλαστικά εργαστήρια της Τανάγρας, στην αρχαία Βοιωτία. Το μέγεθός τους κυμαίνεται από 15 ως 35 εκατοστά και χρησίμευαν ως ταφικά αναθήματα, ή για να φέρνουν γούρι στον κάτοχό τους.

Ειδώλιο της Αφροδίτης που παίζει με τον Έρωτα, από την Τανάγρα, τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. (Ερμιτάζ, Αγία Πετρούπολη, Ρωσία). Figurine of Aphrodite Playing with Eros, Tanagra, Late 4th century BC, Terracotta.

Αν και μεμονωμένα ευρήματα ήταν ήδη γνωστά από διάφορους αρχαιολογικούς τόπους, τα έργα των κοροπλαστών δεν είχαν προσελκύσει το ιδιαίτερο ενδιαφέρον των αρχαιολόγων, μέχρι που το 1874 ένα σημαντικό εύρημα τα έκανε γνωστά στο ευρύ κοινό. Ένας αγρότης που όργωνε το χωράφι του στην Τανάγρα, ανακάλυψε ένα σύμπλεγμα αρχαίων τάφων, στους οποίους βρίσκονταν πολλές Ταναγραίες κόρες, οι οποίες μάλιστα ήταν διατηρημένες σε πολύ καλή κατάσταση.

Two girls playing a game known as ephedrismos, late 4th–3rd century B.C. Greek, Corinthian. This terracotta group depicts two young girls playing ephedrismos. As described by Pollux (IX, 119), the game involves throwing balls or pebbles at a stone in an attempt to overturn it. The player who fails to do so is blindfolded and must run to touch the stone while carrying the winner on her back. Here the little girl carries her companion but does not have her eyes covered. Both young girls are dressed in chitons and have red curly hair. The rider, the obvious winner, wears a stephanos, or crown; the carrier wears a thick floral wreath.

Τα ειδώλια αυτά, που ανάγονται σε διάφορους τύπους και εποχές, παριστάνουν γυναίκες με μακριά ενδύματα –και από τα μέσα του 4ου αι. π.Χ. με διάφορες ενδυμασίες– και ήταν κατασκευασμένα από τους καλλιτέχνες της Τανάγρας με χάρη και δεξιοτεχνία. 

Terracotta 'Tanagra' figure of a woman wearing a sunhat, Greek, 3rd century BC, From Tanagra, Boeotia, Greece.

Ο συχνότερος τύπος είναι με περιβολή περιπάτου, δηλαδή χιτώνα και ύφασμα που περιτυλίγει το σώμα και τους βραχίονες. Άλλες γυναικείες μορφές έχουν στο κεφάλι κάλυμμα σε κωνικό σχήμα ή κρατούν βεντάλια, καλάθι ή άλλα αντικείμενα, ενώ άλλες πάλι κάθονται σε βράχο και ρεμβάζουν, χορεύουν ή παίζουν.

Statuette of a standing woman, late 4th–early 3rd century B.C. Greek, probably Boeotian. This standing female figure is dressed in a chiton and himation, which covers her arms, torso, and thighs. Following the tradition for Tanagra figurines, the drapery folds are crisp and sharply tooled, giving the impression of a sculpture rendered in bronze. The details of her face are in the finest Athenian miniaturist tradition for the end of the fourth century B.C., distinguished by round eyes, a wide-bridged nose, full cheeks, and a small, delicate chin. Her hair, parted in the center and pulled back in a twist at the back, still bears traces of red paint.

Η γυναικεία τρυφερότητα και χάρη απεικονίζεται στα μικρά αυτά αγάλματα με πολύ αληθινό και απλό τρόπο. Αξιοσημείωτο είναι ότι ποτέ δύο ειδώλια δεν είναι εντελώς όμοια, αν και χρησιμοποιούσαν συχνά για την κατασκευή τους τις ίδιες μήτρες. Αυτό οφείλεται σε μικρές αλλαγές στον βραχίονα, στη βεντάλια ή στους χρωματισμούς της ενδυμασίας. Ο χρωματισμός τους ήταν πολύ ζωηρός και συνήθως τα ενδύματα χρωματίζονταν ελαφρά ρόδινα, τα μαλλιά ξανθά και τα υποδήματα κόκκινα. Τα γυμνά μέρη του σώματος χρωματίζονταν στο φυσικό χρώμα του δέρματος.

Καλύμματα κεφαλής Ταναγραίων γυναικών (πήλινα αγάλματα της Τανάγρας). Αίσθηση πλαστικότητας και αισθητικής. Χαλκογραφίες 17ου αιώνα.

Οι Ταναγραίες κόρες παρουσιάζουν ως επί το πλείστον ευγενείς κυρίες, πρότυπα ιδανικής ομορφιάς και μόδας της εποχής τους. Η ενδυμασία είναι πολυτελής και περίτεχνα διπλωμένη, ενώ τονίζουν τις ωραίες γραμμές του σώματος. Η κεφαλή και κόμη έχει όλα τα αριστοκρατικά χαρακτηριστικά, ακόμη και όταν είναι καλυμμένη με μαντήλι. Συνοδεύονται δε και με καλαίσθητα και πολύτιμα αξεσουάρ, όπως σκουλαρίκια, βεντάλιες, καπέλα και άλλα. Σπάνια συναντούμε και θεότητες, όπως την Αφροδίτη.

Statuette of a woman, 3rd century B.C. Greek, probably Boeotian. Tanagra figurines were brightly colored with water-soluble paints. Still visible on this statuette of a woman draped in a himation is the red pigment used for her hair, which is styled in the melon coiffure with rows of twisted strands of hair. Black pigment originally marked her eyebrows, eyes, and other details, and her flesh would have been painted a pale orange pink. Still evident on the surface of her drapery are the original white slip and traces of blue pigment, an expensive paint applied only sparingly on Tanagra figurines.

Αρχικά χρησιμοποιήθηκαν ως νεκρικά παραθέματα, σε τάφους νεαρών γυναικών, γι’ αυτό συμπεραίνουμε, ότι η τέχνη αυτή εξελίχθηκε ως έκφραση της ιδανικής και τέλειας ομορφιάς, σοφίας και καλλιτεχνίας, και ως συνοδεία της αγαπημένης νεκρής στον κόσμο μετά τον θάνατο. Ίσως να ήταν και αφιερώματα στην θεά Αφροδίτη, η οποία εκπροσωπούσε το ιδανικό της θηλυκής ομορφιάς, οι Μούσες εκπροσωπούσαν την καλλιτεχνική Μουσική, επιστήμη, ρητορική ικανότητα, γλυπτική, ζωγραφική, καλλιγραφία. Πιθανώς να χρησίμευαν ως φυλακτό ή για γούρι, και γι αυτό συνόδευαν τις γυναίκες σε όλη τους τη ζωή, από την παιδική ηλικία ως το θάνατο.

Tanagra-type statue. Musée gréco-romain d'Alexandrie, Alexandrie, Égypte.

Οι Ταναγραίες κόρες ήταν πολύ δημοφιλείς στους Έλληνες του 4ου και 3ου αιώνα π.Χ., και το εμπόριό τους ήταν πολύ διαδεδομένο σε όλη την Ελληνιστική επικράτεια, ενώ εργαστήρια παραγωγής τους άνθιζαν στην Αλεξάνδρεια, Τάραντα, και Μυρίνα.

Πήλινο ειδώλιο γυναικείας μορφής (Ταναγραία) με χιτώνα, ιμάτιο που τυλίγεται γύρω από το σώμα, σκιάδιο και ριπίδιο στο αριστερό χέρι. Στο πρωτότυπο σώζονται υπολείμματα του αρχικού επιχρωματισμού με κόκκινο, γαλάζιο και καστανό χρώμα. Ειδώλια αυτού του τύπου εντοπίστηκαν για πρώτη φορά στην Τανάγρα της Βοιωτίας. Ωστόσο είναι πιθανό να κατασκευάστηκαν για πρώτη φορά στην Αθήνα, γύρω στο 330 π.Χ., και μέχρι τα τέλη του 3ου αι. π.Χ. εμφανίζονται ως προϊόντα πολλών τοπικών εργαστηρίων του ελλαδικού χώρου και της ανατολικής Μεσογείου. (Βοιωτικού εργαστηρίου, 325-300 π.Χ.)

Ο Γερμανός ποιητής Ρίλκε εξύμνησε την ομορφιά των κορών της Τανάγρας αφιερώνοντάς τους το 1906 το ποίημα «Τανάγρα». Και ο Όσκαρ Ουάιλντ περιγράφει την πανέμορφη πρωταγωνίστρια του στο «Ένας ιδανικός σύζυγος» ως κόρη της Τανάγρας.

«Γαλάζια κόρη » με βεντάλια και μαντήλι στα μαλλιά. « Lady in blue », « Dame en bleu », Μουσείο του Λούβρου, Παρίσι, περ. 330-300 π.Χ.

Tanagra

A bit of burnt hard clay

some great sun’s burning brand

had fired—like the way

a gesture with her hand

survives a girl forever;

not reaching out, and never

leading from what’s within

toward some thing on a shelf,

but touching just itself,

like a hand on the chin.

We lift one statuette

and turn it, then one more,

until we almost “get”

why they’ve not faded yet.

But only fated for

more wonder, deeply, dearly

we know them, holding fast.

We smile a bit more clearly

than in the year now past.

Rainer Maria Rilke

Ο Γάλλος ζωγράφος Ζαν-Λεόν Ζερόμ (Jean-Léon Gérôme) συχνά χρησιμοποιεί ταναγραίες κόρες στους πίνακές του, ενώ το γλυπτό του με τίτλο Tanagra έγινε διάσημο στην καλλιτεχνική έκθεση Salon de Paris του 1890.

Φανταστική εικόνα ενός κοροπλαστικού εργαστηρίου από τον ζωγράφο Jean-Léon Gérôme, περί το 1893. Οι δύο πελάτισσες δεξιά είναι κόρες της Τανάγρας.

Οι κόρες της Τανάγρας έγιναν σύντομα τόσο δημοφιλείς, που τα Μουσεία και οι ιδιώτες συλλέκτες ανταγωνίζονταν ποιος θα τις αποκτήσει.

Πηγή: Βικιπαίδεια