Το Curiosity παρακολουθεί τους Φόβο και Δείμο. NASA Rover Gets Movie as a Mars Moon Passes Another

Σύγκριση των μεγεθών, Δείμου και Φόβου όπως φαίνονται από την επιφάνεια του Άρη και του μεγέθους της Σελήνης όπως φαίνεται από τη Γη. This illustration provides a comparison for how big the moons of Mars appear to be, as seen from the surface of Mars, in relation to the size that Earth's moon appears to be when seen from the surface of Earth. Earth's moon actually has a diameter more than 100 times greater than the larger Martian moon, Phobos. However, the Martian moons orbit much closer to their planet than the distance between Earth and Earth's moon. Credit: NASA/JPL-Caltech/Malin Space Science Systems/Texas A&M Univ. 

Το διαστημικό ρόβερ Curiosity της NASA αυτή τη στιγμή κατευθύνεται προς το όρος Σαρπ. Το ταξίδι αυτό ξεκίνησε πριν από δυο μήνες περίπου και αναμένεται να διαρκέσει ένα χρόνο. Καθώς λοιπόν συνεχίζει την μοναχική του πορεία στην επιφάνεια του κόκκινου πλανήτη, τις νύχτες “σηκώνει το βλέμμα του” στον ουρανό και παρατηρεί τα φεγγάρια του Άρη.

This view of the two moons of Mars comes from a set of images taken by NASA's Mars rover Curiosity as the larger moon, Phobos, passed in front of the smaller one, Deimos, from Curiosity's perspective, on Aug. 1, 2013. Image credit: NASA/JPL-Caltech/Malin Space Science Systems/Texas A&M Univ. 

Έτσι, την 1η Αυγούστου συνέλαβε μερικά μοναδικά στιγμιότυπα. Τον μεγαλύτερο δορυφόρο Φόβο (με διάμετρο 22.2 km – 27×21.6×18.8) να διέρχεται μπροστά από τον μικρότερο δορυφόρο Δείμο (με διάμετρο 12.6 km – 10×12×16).

Iδού η σειρά των διαδοχικών φωτογραφιών που συνέλαβε ο φακός του Curiosity:

This movie clip shows the larger of Mars' two moons, Phobos, passing in front of the smaller Martian moon, Deimos, as observed by NASA's Mars rover Curiosity. The series of 41 images is shown at increased speed. The actual elapsed time is 55 seconds. Image credit: NASA/JPL-Caltech/Malin Space Science Systems/Texas A&M Univ.

 

Area 51: Τελικά δεν ήταν πάρκινγκ ιπτάμενων δίσκων. Area 51 does exist and there were strange goings on admit CIA

Μια σπάνια οπτική της περιοχής 51. A rare view of Area 51 from a light aircraft (Nevada Aerospace Hall of Fame). U.S. Confirms Area 51 Existence. The government shed some light on an age-old mystery on Thursday, releasing documents that included the location and first official government acknowledgment of the secretive Area 51 facility, a staple of conspiracy theories about alien life and futuristic government technology.

Τελικά δεν ήταν πάρκινγκ για ιπτάμενους δίσκους, ούτε χειρουργείο για νεκροτομές σε εξωγήινους: το Area 51, η διαβόητη βάση στην έρημο της Νεβάδα (και ίσως η παγκόσμια πρωτεύουσα των συνωμοσιολόγων σε όλο τον κόσμο) ήταν απλώς ένα πεδίο δοκιμών για κατασκοπευτικά αεροπλάνα, αποκαλύπτει ένα αποχαρακτηρισμένο έγγραφο της CIA.

Area 51 – Νεβάδα: Η πιο μυστική περιοχή των ΗΠΑ.The most secret spot in the US, Area 51 in Nevada. Η αμερικανική κυβέρνηση αναγνωρίζει για πρώτη φορά την ύπαρξη και τη χρησιμότητα του Area 51.

Με τη δημοσιοποίηση του εγγράφου, η αμερικανική κυβέρνηση αναγνωρίζει για πρώτη φορά την ύπαρξη και τη χρησιμότητα του Area 51, σχολιάζουν την Παρασκευή τα αμερικανικά μέσα. Είναι επίσης η πρώτη φορά που δημοσιοποιείται επίσημα ο χάρτης της περιοχής, αν και η βάση εμφανίζεται και στο Google Earth.

 Χώρος για «πρόβες» των U-2

Ένα κατασκοπευτικό αεροπλάνο U-2. A U-2 spy plane (EPA). The National Security Archive at George Washington University got their hands on the report, eight years after filing a Freedom of Information Act request. The document gives previously classified information on the development of the U-2, a spy plane that was revolutionary in 1955, when a CIA agent signed a contract with Lockheed Martin to begin producing the aircraft.

Η έκθεση των 400 σελίδων αποκαλύπτει ότι το Area 51 δημιουργήθηκε το 1954 για τις δοκιμές του αναγνωριστικού αεροπλάνου U-2, το οποίο κατασκόπευε τη Σοβιετική Ένωση και άλλες χώρες την εποχή του Ψυχρού Πολέμου.

Το U-2 πετούσε σε ύψος 60.000 ποδών, ή 18,3 χιλιομέτρων, ψηλότερα από κάθε άλλο αεροσκάφος της περιοχής, επισημαίνει η έκθεση. Το μεγάλο ύψος φαίνεται ότι προκαλούσε σύγχυση στους κατοίκους της Νεβάδα, οι οποίοι πίστευαν ότι έβλεπαν ιπτάμενους δίσκους.

To U-2 που δοκιμάστηκε στο Area 51 (Πηγή: US Airforce)

«Οι δοκιμές του U-2 σε μεγάλο ύψος σύντομα οδήγησαν σε μια απρόσμενη παρενέργεια -μια δραματική αύξηση στις αναφορές για Αγνώστου Ταυτότητας Ιπτάμενα Αντικείμενα»αναφέρεται στην έκθεση.

Μάλιστα οι πτήσεις του U-2 και ενός δεύτερου αναγνωριστικού αεροσκάφους, με την ονομασία Oxcart, αντιστοιχούσαν σε περισσότερες από τις μισές αναφορές για UFO στις ΗΠΑ τις δεκαετίες του 1950 και 1960.

 Τροφή για θεωρίες συνωμοσίας

Έκτοτε το Area 51 πέρασε στη λαϊκή κουλτούρα ως σύμβολο κυβερνητικής μυστικότητας. Και μια πληθώρα θεωριών συνωμοσίας ήθελαν τη βάση να εξυπηρετεί μια ποικιλία σκοτεινών δραστηριοτήτων: νεκροτομές σε εξωγήινους που συνετρίβησαν στη Γη, ταξίδια στο χρόνο, έλεγχος του καιρού και άλλα.

Experts had learned through previously disclosed reports that Groom Lake, Nev., which later became known as Area 51, was home base for the experimental flight program. But the less-redacted "Central Intelligence Agency and Overhead Reconnaissance: The U-2 and Oxcart Programs" report provides new information on the enigmatic site, including a map showing its location.

Η CIA υποχρεώθηκε να δημοσιοποιήσει το έγγραφο έπειτα από αίτημα που υπέβαλε οΤζέφρι Ρίκελσον, ερευνητής του Πανεπιστημίου George Washington, εκμεταλλευόμενος νόμο για την ελεύθερη πρόσβαση σε κυβερνητικά έγγραφα (Freedom of Information Act).

Η αποκάλυψη είναι πάντως απίθανο να βάλει τέλος στις θεωρίες συνωμοσίας -η CIA φρόντισε εξάλλου να κρατήσει απόρρητες ορισμένες σελίδες της έκθεσης, κίνηση που σίγουρα θα προσφέρει τροφή για το μέλλον.

Τα αρχαία θέατρα «κουρδίζονταν»! The ancient theaters "tuned"!

Το αρχαίο θέατρο στους Δελφούς. The Ancient Theatre of Delphi. 

Οι μετρήσεις είχαν δείξει εντελώς άλλα από αυτά που επιθυμούσαν οι τρεις ερευνητές. Κλεισμένοι για μέρες σε ένα άχαρο, μικρό δωμάτιο, τον θάλαμο ηχομόνωσης του Εργαστηρίου Αρχιτεκτονικής Τεχνολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης, μαζί με γεννήτριες θορύβου, μικρόφωνα, υπολογιστές, και διάφορα είδη αγγείων, κυρίως πήλινα πιθάρια αλλά και μπουκάλια ή βάζα, έπαιρναν μετρήσεις και μελετούσαν τις γραφικές παραστάσεις που αυτές έδιναν. Ήθελαν να καταλάβουν την επίδραση που έχουν τέτοια αντικείμενα στην ακουστική του χώρου.

Hans Schadow, Hermann von Helmholtz, 1891, oil on canvas

Με αυτό το θέμα είχε ασχοληθεί από το 1863 ήδη ο Hermann von Helmholtz, ένας από τους τελευταίους πανεπιστήμονες της Ευρώπης, και στη συνέχεια πολλοί ερευνητές που χρησιμοποίησαν προχωρημένα Μαθηματικά αλλά και πολύ εξελιγμένα ηλεκτρονικά μηχανήματα για να καταλάβουν το πώς θα μπορούσαν να βελτιώσουν την ακουστική κλειστών αιθουσών αλλά και ανοικτών θεάτρων. Επί ενάμιση αιώνα γίνονται προσπάθειες με ειδικά κοίλα δοχεία, κυλινδρικά ή σφαιρικά.

Ονομάζονται «συνηχητές» Helmholtz και διεγείρεται σε έντονες παλμικές κινήσεις ο αέρας στο εσωτερικό τους με ακουστικά κύματα μιας κυρίως συχνότητας που ονομάζεται και «κεντρική» για το κάθε δοχείο. Μόνο που αιώνες πιο πριν οι Αρχαίοι Ελληνες και οι Ρωμαίοι είχαν καταφέρει να κάνουν εκπληκτικές βελτιώσεις σε αυτό το θέμα, χωρίς, εννοείται, να διαθέτουν τις σημερινές ευκολίες.

Υπόθεση μιας περισπωμένης

A drawing of an ancient theatre. Terms are in Greek language and Latin letters.

Πόσο καλλιεργημένο όμως ήταν άραγε το κοινό της εποχής ακουστικά; Έχει σωθεί, επάνω σε αυτό, μια εκπληκτική ιστορία για τον άτυχο (ή και κάπως άτεχνο;) ηθοποιό Ηγέλοχο, που έκανε λάθος και στην απαγγελία του τόνισε με τη φωνή του μια λέξη με περισπωμένη αντί για οξεία. Και έτσι θέλοντας να πει «Γαλήν ορώ», δηλαδή ότι βλέπει μπροστά του μια γαληνεμένη θάλασσα, είπε μεν «Γαλήν ορώ» αλλά προφέροντας σαν να τονιζόταν με περισπωμένη, που σήμαινε: αντικρίζω μια... γάτα. Δρέποντας άμεσα, αντί για συγκίνηση, πλούσιο το γέλιο μιας με οξύτατη ακοή και γεμάτης με κοινό κερκίδας. Ο αρχιτέκτονας του θεάτρου λοιπόν ήταν υποχρεωμένος να μπορεί μετά την ανέγερσή του να πραγματοποιεί και έναν λεπτό συντονισμό, που θα αφαιρούσε τα τυχόν ηχητικά ελαττώματα του χώρου.

Προσομοίωση της ακουστικής ενός αρχαίου θεάτρου.

Όπως λοιπόν μαθαίνουμε από την εργασία με τίτλο «Χαλκός ηχών», του αρχιτέκτονα μηχανικού Παναγιώτη Καραμπατζάκη, του ηλεκτρολόγου μηχανικού Βασίλη Ζαφρανά με ειδικό σύμβουλο τον αναπληρωτή καθηγητή αρχιτέκτονα μηχανικό και αρχαιολόγο Γιώργο Καραδέδο, που παρουσιάστηκε στο Συνέδριο Ακουστικής του Πολυτεχνείου πριν από λίγο καιρό, «στον 5ο π.Χ. αιώνα, οι βασικές αρχές σχεδίασης του ελληνικού θεάτρου είχαν φτάσει ήδη σε αρκετά υψηλό επίπεδο. Με την πάροδο του χρόνου, τα αρχαία ελληνικά θέατρα, τόσο ως προς τη γεωμετρία όσο και ως προς τη λειτουργία και τη δυνατότητα υποστήριξης παραστάσεων, μετατράπηκαν σε περίτεχνα κτίσματα, υψηλής αισθητικής και κατασκευαστικής τεχνολογίας, έχοντας ξεκινήσει από μια απλή διαμόρφωση της χωμάτινης πλαγιάς εμπρός από μια επίπεδη περιοχή. Επιπλέον, ως το τέλος του 4ου αιώνα π.Χ. χαρακτηριστική είναι η είσοδος των Μαθηματικών ( θεωρία αριθμών των Πυθαγορείων) στις γεωμετρικές χαράξεις και γενικότερα στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό των κτιρίων. Και ακόμη ειδικότερα των θεάτρων. Διότι ο σχεδιασμός τους  επηρεάστηκε σημαντικά από την ακουστική η οποία την περίοδο αυτή διαμορφώνεται ήδη ως επιστήμη. Ιδιαίτερα κατά το τέλος του 4ου π.χ. αιώνα συμβαίνει η “μεταπήδηση” από τις θεωρίες των Πυθαγορείων στις Αριστοτελικές θεωρίες και αυτή δίνει σημαντική ώθηση στην εξέλιξη των επιστημονικών θεωριών της μουσικής και της ακουστικής. Χαρακτηριστικότερη μορφή της περιόδου μεταπήδησης είναι αυτή του Αριστόξενου του Ταραντίνου στου οποίου τις μουσικές θεωρίες οφείλεται και ο μετέπειτα διαχωρισμός του μουσικού κόσμου στους “Κανονικούς” ( οπαδούς του Πυθαγορείου μουσικού συστήματος, των μαθηματικών υπολογισμών και των μαθηματικών κανόνων) και τους “Αρμονικούς” (οπαδούς της θεωρίας του Αριστόξενου σύμφωνα με την οποία καθοριστικός παράγοντας της μουσικής αρμονίας είναι η ακοή και τελικός κριτής το αφτί)».

Η βοήθεια του Βιτρούβιου

A 1684 depiction of Vitruvius (right) presenting De Architectura to Augustus.

Οι ερευνητές της Πολυτεχνικής Σχολής είχαν ξεκινήσει με δικά τους εντελώς μέσα να ψάχνουν το πώς διόρθωναν και ενίσχυαν τον ήχο οι άνθρωποι πριν από 1.600 ως και 2.500 χρόνια στο παρελθόν. Αλλά είχαν βρεθεί σε ένα αδιέξοδο. Ηξεραν ότι από την εποχή του Αριστόξενου αρχίζει η χρήση αγγείων για τη βελτίωση της ακουστικής των θεάτρων και οι σχετικές θεωρίες μεταφέρονται στην εποχή μας από τον λατίνο αρχιτέκτονα Βιτρούβιο (80 π.Χ - 15 μ.Χ), στα κεφάλαια 4 και 5 του 5ου βιβλίου του με τίτλο «De Architectura», όπου ενσωμάτωσε, όπως ο ίδιος αναφέρει, τις θεωρίες του Αριστόξενου. Ηδη πριν από το τέλος του 4ου αιώνα π.χ. είναι γνωστά τα «ιδιαίτερα» ακουστικά χαρακτηριστικά των αγγείων και εν γένει των δοχειόσχημων αντικειμένων ή χώρων. Όμως έπρεπε να παραδεχθούν ότι οι μετρήσεις τους έδειχναν καθαρά πως οι μεταβολές του ηχητικού πεδίου από όλα αυτά τα πιθάρια, τα δοχεία, τα μπουκάλια ήταν πολύ μικρότερες από όσο χρειαζόταν για να φτιάχνουν την ακουστική στον χώρο ενός ολόκληρου υπαίθριου θεάτρου.

Φαίνεται ότι τα αντικείμενα αυτά είναι ικανά να μετασχηματίζουν την ηχητική ενέργεια του χώρου σε μεγάλο ποσοστό στο εσωτερικό τους. Όπως όμως συμπεραίνεται από τις προηγούμενες μετρήσεις, το κέλυφος εξαναγκάζει την ενέργεια ή να απορροφάται ή να εκτονώνεται σχεδόν μόνο μέσω του «λαιμού», επηρεάζοντας μόνο σε μικρή απόσταση τον χώρο. Έτσι η ενέργεια, μεταφέρεται πιο πολύ στα τοιχώματα του δοχείου σαν μηχανική ενέργεια (δόνηση) και μεγάλο μέρος της απορροφάται από το αντικείμενο, δηλαδή μετατρέπεται κυρίως σε θερμική ενέργεια. Αν μάλιστα το αγγείο είναι ακλόνητα στερεωμένο ή υπερβολικά βαρύ, όπως για παράδειγμα όταν είναι ενσωματωμένο στην τοιχοποιία, τότε όλη η προσλαμβανόμενη μηχανική ενέργεια μετατρέπεται τελικά σε θερμότητα, και το αντικείμενο δρα ως ηχοαπορροφητής στον χώρο. Αν προστεθούν στο εσωτερικό του αγγείου άχυρα, στάχτη ή μαλλί, όπως έχει βρεθεί να συμβαίνει σε κάποιες μεσαιωνικές εκκλησίες, με ενσωματωμένα πιθάρια στην τοιχοποιία τους, τότε το αντικείμενο επιδρά μεν στην ακουστική του χώρου αλλά μόνο στις παραμέτρους της απορρόφησης και της διάχυσης. Το ίδιο περίπου συμβαίνει και με τα χοντρά πήλινα πιθάρια που δεν έχουν τη δυνατότητα αναμετάδοσης της προσλαμβάνουσας ενέργειας μέσω του μηχανικού συντονισμού τους. Επομένως στην ερώτηση και τώρα τι κάνουμε, η απάντηση ήταν: «ψάχνουμε κι άλλο».

Η λύση των 50 ευρώ

A Greek theater in Apollonia. (Flickr/David Stanley)

Χάρη και στην εργασία του κ. Γιώργου Καραδέδου «Technologia dell' antico teatro Greco» επέστρεψαν στις μαρτυρίες του Βιτρούβιου. Βιβλίο 5, παράγραφος 1: Εκεί υπήρχε η υπόδειξη «Μπρούτζινα βάζα θα έπρεπε να κατασκευαστούν ανάλογα με το μέγεθος του θεάτρου. Να είναι τέτοια που όταν τα αγγίζεις να βγάζουν ήχους με απόσταση τετάρτης, πέμπτης ως την επόμενη οκτάβα (δηλαδή μέχρι το διπλάσιο της αρχικής συχνότητας). Σε ειδικές θέσεις στο θέατρο αντηχεία να μπορούν να τοποθετηθούν χωρίς να ακουμπούν αλλού παρά μόνο στο έδαφος, αναποδογυρισμένα και μάλιστα με κλίση χάρη σε τάκους ύψους από 15 πόντους και πάνω».

Από αυτές τις διαφωτιστικές περιγραφές του Βιτρούβιου μπορούσαν πια να φανταστούν τα περίφημα αγγεία ως σφαιρικά ίσως στο σχήμα, μεταλλικά, που το κέλυφός τους να δονείται στις περιγραφόμενες νότες του εναρμόνιου γένους, και σε τέτοια μαθηματική αναλογία μεταξύ τους ώστε να μεταδίδεται ενέργεια από το ένα στο άλλο αποτελώντας ένα ενεργό ηχητικό σύνολο. 'Ετσι που η συμβολή τους στην τελική ακουστική του χώρου να μην είναι απαραίτητα ηχοαπορροφητική.

Ό,τι πιο πρόχειρο και οικονομικό εκείνη τη στιγμή ήταν να αγοραστούν κάποια γυάλινα σφαιρικά δοχεία των 50 ευρώ και σε πειραματικές μετρήσεις που έγιναν το φαινόμενο της επίδρασης του αγγείου στο ηχητικό πεδίο ήταν σημαντικό. Οι τιμές που καταγράφηκαν στις μετρήσεις έδειξαν ενίσχυση ως και 25dB σε σημεία του ηχητικού πεδίου απόστασης άνω των 3 μέτρων από το καθένα. Αυτό μάλιστα! Διότι έτσι, με ένα σύνολο μεταλλικών αντηχείων θα μπορούσε να επιτευχθεί σημαντική ενίσχυση στις νότες που ανήκαν στο εναρμόνιο γένος αφού βέβαια η όλη «παράθεση», δηλαδή η διάταξη των αγγείων, κουρδιζόταν κατάλληλα. Ο Βιτρούβιος αναφέρει στο 1ο βιβλίο του σχετικά με την εκπαίδευση του αρχιτέκτονα ότι θα πρέπει να έχει γνώσεις μουσικής τουλάχιστον τόσες ώστε να μπορεί να «κουρδίσει» μια παράθεση αγγείων σε ένα θέατρο. Από τη μαρτυρία αυτή συμπεραίνουμε ότι το τελικό κούρδισμα γινόταν επί τόπου κάθε φορά που το απαιτούσαν οι περιστάσεις.

Σε ποιο τόνο παίζουμε απόψε;

Το σύνολο των αγγείων που πρέπει να χρησιμοποιηθεί για μια παράσταση το ονομάζουμε «παράθεση». Γνωρίζοντας σε ποιο γένος θα παιχτεί το έργο γνωρίζουμε ταυτόχρονα και ποιες «νότες», θεωρητικά δηλαδή ήχοι ποιων συχνοτήτων θα ακουστούν. Τα αντηχεία κατασκευάζονται και με τη βοήθεια των τάκων παίρνουν την απαιτούμενη κλίση για να συντονίζεται το καθένα αντίστοιχα σε μία από αυτές. Ενώ σε άλλες περιπτώσεις μπορούν να δρουν σαν απορροφητές ενέργειας στα ανοιχτά θέατρα οι ερευνητές καταλήγουν ότι δρούσαν σαν μετασχηματιστές ενέργειας. Στην περίπτωση της απορρόφησης μετατρέπουν μεγάλο μέρος της ενέργειας των ηχητικών κυμάτων σε θερμική ενώ στην περίπτωση του μετασχηματισμού αντλούν ενέργεια από κύματα με συχνότητες γειτονικές της κεντρικής τους και ανεβάζουν ακριβώς την ενέργεια της κεντρικής. Όταν όμως είναι το ένα κοντά στο άλλο συμβαίνει και η λεγόμενη ηχητική σύζευξη. Δηλαδή οι παλμικές κινήσεις του ενός να επηρεάζουν τις δονήσεις του άλλου. Αυτό δεν μπορεί να γίνει παρά μόνο σε ελεύθερα δονούμενα και με λεπτά τοιχώματα δοχεία. Τότε πάλλονται τα ίδια όπως γίνεται με μια καμπάνα. Συντονίζονται δηλαδή τα τοιχώματα με τις παλμικές κινήσεις του αέρα στο στόμιο και έχουμε μια δόνηση σχεδόν... τρελή που την καταλαβαίνεις και με το χέρι αγγίζοντας εξωτερικά τα τοιχώματα του ανεστραμμένου αντηχείου, ιδιαίτερα κοντά στον πυθμένα του.

Η αντίστροφη και υπό κλίση τοποθέτηση ενισχύει το φαινόμενο λόγω ανακλάσεων και με την αυξομείωση της απόστασης του χείλους από το έδαφος αυξάνεται η επιφάνεια της οπής δηλαδή και η κεντρική (ιδιο)συχνότητά του. Με τον τρόπο αυτόν δεν χρειαζόταν να κατασκευάσεις με μεγάλη ακρίβεια τα αγγεία διότι μπορούσες επιτόπου να κάνεις λεπτές ρυθμίσεις. Ήταν  για να δώσουμε μια σύγχρονη αναλογία, σαν να εκτελούσαν ένα μουσικό κομμάτι ας πούμε σε Ντο Ματζόρε. Οι νότες που θα έχει θα είναι ντο ρε μι φα σολ λα σι ντο... που η κάθε μία αντιστοιχεί σε μια συχνότητα. Οι συχνότητες που παρεμβάλλονται ανάμεσα στους τόνους της κλίμακας δεν θα παιχτούν ποτέ γιατί απλά το μουσικό θέμα δεν τις περιέχει αφού θα υπάρχουν μόνο οι νότες της Ντο Ματζόρε.

Τα αγγεία (για να είναι εντάξει και με την αρχή διατήρησης της ενέργειας) απορροφούν τις συχνότητες δεξιά και αριστερά από την «κεντρική» και τη δυναμώνουν απορροφώντας ενέργεια από τις συχνότητες που δεν είναι πάνω στην κλίμακα και αποτελούν θόρυβο ή φάλτσο. Ας μην ξεχνούμε ότι οι θεατρικές παραστάσεις της εποχής ήταν και κάτι σαν μιούζικαλ ή όπερα όπου οι μουσικοί, οι ηθοποιοί και ο χορός κινούνταν αυστηρά πάνω στο πλαίσιο της κλίμακας, δηλαδή (απλουστευτικά) του γένους του κομματιού. Η ενίσχυση βρέθηκε να είναι σε κλειστούς χώρους κάπου 25 ντεσιμπέλ και σε ανοικτούς σύμφωνα με τελευταίες έρευνες 12 - 15 ντεσιμπέλ. Καθόλου άσχημα.

Το μεγάλο κόλπο

Συνοψίζοντας τα συμπεράσματα που προκύπτουν από την εργαστηριακή και βιβλιογραφική έρευνα, μπορούμε να δεχτούμε τα παρακάτω:

• Οι σχετικές πηγές αναφέρουν την ευρεία χρήση χάλκινων και μπρούτζινων κυρίως συνηχητικών αγγείων προκειμένου να βελτιωθεί η ακουστική των ελληνιστικών και ρωμαϊκών θεάτρων. Γιατί δεν έχουν βρεθεί; Ίσως διότι κατά καιρούς οι επίγονοι αγνοώντας τη λειτουργία (και την αξία) τους τα έλιωναν για να καρπωθούν το μέταλλο.
• Κατά την εξέταση συνηχητών που είναι κατασκευασμένοι από άργιλο (πήλινα πιθάρια), βρέθηκε ότι ναι μεν συντονίζονται, πλην όμως αυτό συντελεί ώστε να απορροφηθεί τελικά ήχος αντί του αναμενομένου να ενισχυθεί, λόγω των υλικών κατασκευής των συνηχητών.
• Η επίδραση των συνηχητών, στην περίπτωση που η πηγή είναι «κουρδισμένη στο γένος στο οποίο είναι κουρδισμένη η παράθεση των αγγείων, εμπεριέχει διπλό ακουστικό κέρδος, πρώτον διότι ενισχύει τη διέγερση της πηγής και δεύτερον διότι απορροφά ακουστική ενέργεια από τις γειτονικές, μη «συντονισμένες» συχνότητες. 

Θέατρο Αρχαίας Κορίνθου.

Αναφέρεται ότι ίσως στο θέατρο της Κορίνθου τέτοια χάλκινα αντηχεία χρησιμοποιήθηκαν για να βελτιωθεί η κακή ακουστική του. Και η γνώση της περίπτωσης αυτής σε όλο τον ελληνόφωνο χώρο ίσως να σχετίζεται με το σχετικό απόσπασμα της επιστολής του Παύλου προς τους Κορινθίους.

Η εργασία αυτή χρηματοδοτήθηκε από τους ίδιους τους ερευνητές και μας αποδεικνύει πόσο καλά έβρισκαν λύσεις επιπέδου σε προβλήματα εκείνης της εποχής. Αν λοιπόν κάποιος μπορούσε να διαθέσει ένα σχετικά μικρό ποσό για την πειραματική κατασκευή μερικών τέτοιων μεταλλικών αντηχείων και να γίνουν μετρήσεις σε θέατρα που ήδη υπάρχουν στον ελληνικό χώρο η όλη προσπάθεια θα μπορούσε επιπλέον να διαφημιστεί και στο εξωτερικό με πολύ καλά αποτελέσματα. Έλληνες ερευνητές που προσπαθούν να βελτιώσουν την ακουστική αρχαίων θεάτρων χωρίς να εισβάλει σε αυτά ο ηλεκτρισμός και ο ηλεκτρονικά παραγόμενος ήχος. Ρομαντικό πολύ; 

ΠΕΡΙ ΑΚΟΥΣΤΙΚΗΣ...

The Significance of Sound Diffraction Effects in Predicting Acoustics in Ancient Theaters: This project examines, sound diffraction effects at the steps of ancient theatres and how significant these effects are in predicting their acoustical properties. In order to examine the significance of such effects, sound measurements were taken at the ancient theatre of Kourion in Cyprus. These measurements were then compared to simulations by modelling Kourion in OTL – Terrain which also handles sound diffraction to high orders. Sound measurements at Kourion were the apex of a series of preparatory work since the place is a monument, and the effort was to secure valid measurements during one visit only. In order to validate both hardware and software to be used in the final Kourion measurements, sound measurements were taken inside Cyprus University of Technology semi-anechoic chamber prior to the Kourion measurements. The Kourion measurements scenario was “rehearsed” at Heritage school theatre, a recently built open theatre in the fashion of ancient Greek theatres.

«Αν θάψει κανείς πιθάρι ή άδεια δοχεία από πηλό και τα σκεπάσει με πώμα, γιατί τα κτίρια αποκτούν καλύτερη ακουστική; Καθώς επίσης αν υπάρχει μέσα στο σπίτι πηγάδι ή στέρνα; Ή μήπως, επειδή η ηχώ είναι ανάκλαση, πρέπει να είναι συγκεντρωμένος ο περιεχόμενος αέρας, και να έχει επιφάνεια πυκνή και λεία, πάνω στην οποία θα ανακλαστεί; Πράγματι, έτσι παράγεται κατ' εξοχήν ήχος. Το πηγάδι, λοιπόν, και η στέρνα διαθέτουν τη στενότητα και την ιδιότητα να συγκεντρώνουν (τον αέρα), τα πιθάρια και τα δοχεία διαθέτουν επίσης την πυκνότητα των τοιχωμάτων τους, οπότε και από τα δύο προκύπτει το αποτέλεσμα. Τα κοίλα επίσης μέρη ηχούν καλύτερα, για τούτο και ο χαλκός (εννοεί τα χάλκινα αγγεία) ηχεί καλύτερα από τα υπόλοιπα...». (Αριστοτέλης, Προβλήματα 2*)

 

Σύνδεση της σκοτεινής ενέργειας με τον μηχανισμό Higgs; Dark energy could be the offspring of the Higgs boson

Energy release: conceptual computer artwork of a reaction at the atomic level. Photo: SCIENCE PHOTO LIBRARY

Σε μια πρωτότυπη ιδέα κατέληξαν δύο φυσικοί από τις Ηνωμένες Πολιτείες, στην οποία συνδέουν το σωματίδιο Χιγκς με το φαινόμενο της σκοτεινής ενέργειας. Σύμφωνα με τους Lawrence Krauss του Πανεπιστημίου της Αριζόνα, και James Dent του Πανεπιστημίου της Λουιζιάνα, το ίδιο το μποζόνιο Χιγκς μπορεί νασυμμετέχει στην επιταχυνόμενη διαστολή του Σύμπαντος.

Το Καθιερωμένο Πρότυπο περιλαμβάνει, πέρα από τα σωματίδια που αποτελούν την ύλη, τα σωματίδια-φορείς των δυνάμεων στη Φύση, πλην της βαρύτητας. Κάθε ένα από αυτά τα σωματίδια (μποζόνια), είναι αλληλένδετο με ένα αντίστοιχο πεδίο. Το μποζόνιο Χιγκς αν και δεν είναι φορέας κάποιας δύναμης είναι φορέας του πεδίου Χιγκς, που θεωρείται πως υπάρχει παντού στο Σύμπαν. Αντίθετα από τα υπόλοιπα πεδία της φύσης, δεν είναι διανυσματικό πεδίο, αλλά βαθμωτό, δεν έχει δηλαδή κατεύθυνση.

Spurred by the appearance of the long-anticipated Higgs boson, physicists Lawrence Krauss of Arizona State University in Tempe and James Dent of the University of Louisiana at Lafayette may be on the trail of why dark energy is so wimpy. "What we show is, if the Higgs exists – which it appears to – it can be a portal to new physics and in principle be associated with a new field, which could give an energy density in the universe that's of the right order of magnitude," says Krauss.

Όλα αυτά τα πεδία, δημιουργούν μια πυκνότητα ενέργειας που διαπερνά το Σύμπαν. Πριν την ανακάλυψη της σκοτεινής ενέργειας, οι φυσικοί ανησυχούσαν πως ακόμη και οι πιο απλές εκδοχές του Καθιερωμένου Προτύπου έδιναν τεράστιες ποσότητες ενέργειας, που θα οδηγούσαν το Σύμπαν σε μια αυξανόμενη διαστολή. Αυτό έδειχνε σχετικά απίθανο, μέχρις ότου παρατηρήσεις μακρινών σουπερνόβα έδειξαν πως το Σύμπαν όντως επιταχύνει τη διαστολή του. Όμως, το φαινόμενο που σήμερα αποκαλούμε σκοτεινή ύλη, δε συνάδει με τις προβλέψεις της πυκνότητας ενέργειας που δίνει το Καθιερωμένο Πρότυπο: η επιτάχυνση στη διαστολή είναι πολύ μικρότερη από την αναμενόμενη.

Αυτό που έδειξαν οι δύο φυσικοί, είναι πως το σωματίδιο Χιγκς μπορεί να συνδυαστεί με ένα νέο βαθμωτό πεδίο το οποίο θα έδινε τη σωστή πυκνότητα ενέργειας για το Σύμπαν. Σε περίπτωση που κάτι τέτοιο ισχύει, θα οδηγούσε στην ανακάλυψη νέων φυσικών φαινομένων. Πρόκειται για ένα πεδίο εκτός του Καθιερωμένου Προτύπου, που εν απουσία του πεδίουΧιγκς έχει μηδενική πυκνότητα ενέργειας.

Στο σημείο αυτό οι δύο φυσικοί κάνουν την πιο τολμηρή τους σκέψη, υιοθετώντας ένα ακόμη πεδίο, το πεδίο ενοποίησης, που υποτίθεται πως είναι το πεδίο που σχηματίζεται στις υψηλές ενέργειες από την ένωση όλων των υπόλοιπων πεδίων. Πρόκειται για μια ιδέα εμπνευσμένη από το όνειρο των φυσικών να ενοποιήσουν όλες τις θεμελιώδεις δυνάμεις σε μία ενοποιημένη θεωρία πεδίου. Το νέο βαθμωτό πεδίο, μέσω του πεδίου Χιγκς θα αλληλεπιδρά τότε με το ενοποιημένο πεδίο και θα αποκτά ενέργεια. Οι ενέργειες των δύο πεδίων είναι τότε αντίστροφες: όσο πιο ισχυρό είναι το ένα, τόσο πιο ασθενές είναι το άλλο. Σε αυτή την περίπτωση, το τελικό αποτέλεσμα είναι η σωστή πυκνότητα ενέργειας για το Σύμπαν, που θα εξηγούσε αυτή τη μικρή επιτάχυνση στη διαστολή του, και συνεπώς, το φαινόμενο της σκοτεινής ενέργειας.

Αν και πρόκειται για μια αξιόλογη εργασία, πέρα από το θεωρητικό κομμάτι θα πρέπει να δείξει την ισχύ της και πειραματικά, καθώς προβλέπει πεδία που δεν έχουν παρατηρηθεί ποτέ στη φύση. Αν μη τι άλλο, πρόκειται για την πρώτη φορά που ένας ακριβής υπολογισμός δίνει τόσο μικρές ποσότητες πυκνότητας ενέργειας για το Σύμπαν, που συμφωνούν με τις παρατηρήσεις για τη Σκοτεινή Ενέργεια.

Το τρένο της σοφίας. The train of wisdom

Paul Delvaux, Trains du Soir, 1957, Huile sur Bois, 110x170 cm, Bibliothèque municipalerdba.

Η σοφία δεν έχει καμία αντιστοιχία με τις γνώσεις ενός ανθρώπου. Στην πραγματικότητα, σοφία είναι όλα εκείνα που μένουν από τις γνώσεις κάποιου, όταν ο ίδιος αποποιείται όλα αυτά που έχει μάθει.

Paul Delvaux, La Gare Forestière, 1960, Huile sur Toile, 160x220 cm, Fondation Paul Delvaux, Saint-Idesbald.

Ξεκινάμε από ένα σταθμό που ονομάζεται άγνοια. Είναι ο σταθμός, στον οποίο μένουν όλοι εκείνοι που ούτε καν γνωρίζουν ότι δεν γνωρίζουν και, επομένως, δεν έχουν καμία ανάγκη να μάθουν. Αν κάποιος αποφασίσει ν’ ανέβει στο τρένο, είναι επειδή κάποιος του έχει απλώσει το χέρι. Αν ανέβει στο τρένο, και ακολουθήσει το σωστό δρόμο, θα φτάσει στον τόπο των ερευνητών.

Αν το κάνει καλά και δεν χάσει το δρόμο του θα φτάσει στον επόμενο σταθμό. Τον σταθμό των δασκάλων. Κάποιοι από τους δασκάλους αποφασίζουν να διδάξουν, ενώ ορισμένοι θέλουν να μείνουν μόνοι με τις γνώσεις τους. Αν ένας δάσκαλος ζήσει πολλά πράγματα για πολλά χρόνια, ίσως καταφέρει να ανέβει ξανά στο τρένο για να φτάσει στον σταθμό της σοφίας, που είναι ο τελευταίος. Είναι ο τόπος όπου ζούν όλοι αυτοί που ούτε καν γνωρίζουν ότι γνωρίζουν.

Είναι αστείο, αλλά αν ρωτήσεις έναν πραγματικά σοφό, θα σου απαντήσει “δεν γνωρίζω αν γνωρίζω”, όπως ακριβώς θα σου απαντούσε ένας αδαής. Ίσως γι’ αυτό σε αυτή την κοινωνία που ζούμε θεωρούμε αδαείς κάποιους σοφούς και κάποιους αδαείς τους θεωρούμε σοφούς.

Χόρχε Μπουκάι

Ακραία λατρευτικά δρώμενα στην αρχαία Μεσσηνία. The Sanctuary of Artemis Limnatis in ancient Messinia

Το ιερό της Αρτέμιδος Λιμνάτιδος (στη μεγάλη φωτογραφία και αριστερά) μετά την ολοκλήρωση των εργασιών διαμόρφωσης και αποκατάστασης. Δεξιά, αναπαράσταση του ιωνικού ναΐσκου με το λατρευτικό άγαλμα της κυνηγέτιδος θεότητας.

Θυσίες στον βωμό των θεών, αιώνες πριν. Στη Μεσσήνη, η οποία άκμασε μεν κατά την ελληνιστική εποχή, τα ιερά της όμως ήταν πανάρχαια, οι θυσίες άγριων και μη θηλαστικών ζώων και πτηνών μαζί με την καύση καρπών αποτελούσαν κοινές τελετουργικές πράξεις. Η Άρτεμις Λιμνάτις, την οποία ο καθηγητής κ. Πέτρος Θέμελης , ανασκαφέας της Μεσσήνης, ταυτίζει με τη Λαφρία, την οποία παραδίδει και ο Παυσανίας, λατρευόταν με αυτόν τον τρόπο. Παρόμοιες τελετές γίνονταν και στο πλαίσιο της λατρείας της Ειλειθυίας και των Κουρήτων, τα ιερά των οποίων βρίσκονται επίσης στη Μεσσήνη, σε μια πλαγιά του βουνού της Ιθώμης.

Το Ιερό της Λιμνάτιδος. Στα σύνορα Λακωνίας Μεσσηνίας υπήρχε το Ιερό της Λιμνάτιδος Αρτέμιδος, όπου φημολογείται πως βρήκε το θάνατο ο βασιλιάς της Σπάρτης Τήλεκλος. Η Άρτεμις Λιμνάτις λατρευόταν συνήθως σε υγρά και βαλτώδη μέρη ως Θεά της ευφορίας. Από τους προ των Μεσσηνιακών πολέμων χρόνους γινόταν ετήσια γιορτή και χορός παρθένων από τη Μεσσηνία και Λακωνία. Το ιερό βρισκόταν στη θέση Βόλυμος, ψηλά στον Ταΰγετο, έξη περίπου χιλιόμετρα από την Αρτεμίσιο στη σημερινή Αλαγονία, στη θέση της Παναγίας Βολυμνιώτισσας και από ευρεθείσες επιγραφές προκύπτει ότι γίνονταν και αγώνες τους ρωμαϊκούς χρόνους με αφετηρία τη νίκη του Ακτίου (31 π.Χ.).

Ο Παυσανίας λοιπόν αναφέρεται ιδιαιτέρως σε αυτά τα ακραία λατρευτικά δρώμενα, κατά τα οποία έριχναν στη φωτιά ζωντανά ζώα. Πρόκειται ωστόσο για ένα άγριο μεν, πλην πανάρχαιο έθιμο, όπως λέει ο κ. Θέμελης, που είχε σχέση με τη λατρεία των χθόνιων θεοτήτων. Οι Μεσσήνιοι γνώρισαν και υιοθέτησαν τη λατρεία της Λαφρίας από τους Καλυδωνίους, όταν ως φυγάδες είχαν παραμείνει για ένα διάστημα στη Ναύπακτο, όπως προσθέτει ο ίδιος. Και αυτό το ολοκαύτωμα μάλιστα ήταν ανάλογο με τα λατρευτικά δρώμενα που τελούνταν και στην περιοχή της Πάτρας.

Πόρπη με τη μορφή σειρήνας. Αρτεμισία (ιερό της Αρτέμιδος Λιμνάτιδος). 6_0ς αι. π.Χ.

Μια περισσότερο ακραία παράδοση εξάλλου, η οποία αναφέρεται σε γραπτές πηγές, μιλάει για τον μεσσήνιο στρατηγό Αριστομένη, ο οποίος θυσίασε στον Ιθωμάτα Δία 300 αιχμαλώτους, όπως υπενθυμίζει ο κ. Θέμελης. Μεταξύ τους μάλιστα ήταν και ο βασιλιάς των Λακεδαιμονίων Θεόπομπος, ως «ιερείον ευγενές». Μια ανθρωποθυσία δηλαδή ανάλογη με εκείνες οι οποίες γίνονταν για τον Λύκαιο Δία σε μια εποχή απέλπιδων προσπαθειών εξευμένισης των θεών.

Μόλις πριν από λίγο καιρό ολοκληρώθηκαν οι εργασίες διαμόρφωσης και αποκατάστασης στο ιερό της Αρτέμιδος Λιμνάτιδος, το οποίο βρίσκεται στη θέση Σπέλουζα, ΒΑ του χωριού Μαυρομμάτι, σε πλάτωμα περίπου στο μέσον της απόστασης προς την κορυφή της Ιθώμης. Το ιερό - για την ακρίβεια, τα θεμέλια ενός ιωνικού ναΐσκου με δύο κίονες εν παραστάσει, βωμό και περίβολο τεμένους- ήταν εγκαταλειμμένο στην τύχη του από την εποχή κατά την οποία το έφερε στο φως ο γάλλος αρχαιολόγος Φιλίπ Λεμπάς, το 1844. Μία επιγραφή με τα ονόματα των ιερέων της Λιμνάτιδος οδήγησε στην ταύτιση του ιερού, ενώ μία ακόμη, που αναφέρει «ιέρειαν Λιμν[άτιδος] Αρτέμιδος» βρέθηκε κοντά στο εκκλησάκι του Αγίου Ανδρέα.

Ο επιμελής καθαρισμός του χώρου έχει αναδείξει τα κατάλοιπα του ιερού, στο μέσον του οποίου υπάρχει ακόμη η βάση από το άγαλμα της θεάς, το οποίο, όπως αναφέρει ο Παυσανίας, ήταν έργο του μεγάλου μεσσήνιου γλύπτη Δαμοφώντος. Επίσης αποκαλύφθηκε ο βωμός. Πανάρχαιη προελληνική θεότητα της φύσης, της ζωής και του θανάτου, Πότνια Θηρών ήταν η Άρτεμις Λαφρία, το λατρευτικό άγαλμα της οποίας στη Μεσσήνη την εικόνιζε ως κυνηγέτιδα (θηρεύουσαν κατά τον Παυσανία), όπως ακριβώς και τη Λαφρία της Καλυδώνος. Και πώς μπορεί να τη φανταστεί κανείς; Σε χάλκινα νομίσματα της Μεσσήνης η θεά Αρτεμις στέκεται όρθια με κοντό χιτώνα και δόρυ στο δεξί χέρι, ακουμπώντας αριστερά σε κιονίσκο και συνοδευόμενη από σκύλο. Πρόκειται για μια απεικόνιση του λατρευτικού αγάλματος της Λαφρίας, όπως επισημαίνει ο κ. Θέμελης.

Αναπαράσταση του Ναού της Ειλειθυίας στην Ιθώμη (σχ. Ι. Νάκα).

Όσο για τα μικρά ιερά της Ειλειθυίας και των Κουρήτων (ένας λατρευτικός θάλαμος για την ακρίβεια), το πρώτο ήταν αφιερωμένο στην πανάρχαια επίσης, χθόνια θεότητα της ζωής και της φύσης αλλά και της γέννας. Γι΄ αυτό προσέτρεχαν σε αυτήν οι επίτοκες και αρτίτοκες γυναίκες, όπως μαρτυρούν και τα ανθρωπόμορφα ειδώλια με φουσκωμένη κοιλιά που βρέθηκαν στο ιερό.

Αεροφωτογραφία και κάτοψη ναΐσκου στην Ιθώμη, που ήταν αφιερωμένος στην Ειλείθυια και στους Κουρήτες. Η θέση του ιερού στην πλαγιά του βουνού και άλλα στοιχεία στο εσωτερικό του αποτελούν ενδείξεις για την ενάσκηση λατρείας χθόνιου χαρακτήρα, που έχει σχέση με θεότητα της φύσης. Τέτοια θεότητα θα μπορούσε να είναι η Ειλείθυια ή Ελεύθεια. Το παρακείμενο κτίσμα σε σχήμα Γ μπορεί να αποδοθεί στον ιερό θάλαμο των Κουρητών, όπου προφανώς γίνονταν προσφορές παντός είδους ζώων και ολοκαυτώματα, ανάλογα με εκείνα προς τιμήν της Λαφρίας στην Πάτρα, που αναφέρει ο Παυσανίας. Η Ειλείθυια και οι Κουρήτες είχαν άμεση σχέση με τον τοκετό και την προστασία των μικρών παιδιών. Κατ΄ αυτήν την έννοια φαίνεται να συνδέεται άμεσα το ιερό της Ειλειθυίας και των Κουρήτων με το ιερό του Διός Ιθωμάτα και τον γνωστό μύθο της απαγωγής του Διός - παιδός από τους τελευταίους.

Ο θάλαμος των Κουρήτων, που αναφέρει ο Παυσανίας, είναι το άλλο μικρό ιερό, το οποίο σχετίζεται με τον γνωστό μύθο της προστασίας του νεογέννητου Δία από τους Κουρήτες. Το ζήτημα είναι, όπως λέει ο κ. Θέμελης, ότι όσο πηγαίνει κανείς πιο βαθιά στον χρόνο τόσο περισσότερο οι λατρείες απομακρύνονται από τα ευκόλως παραδεκτά για την εποχή μας.

 

Ιερό Αρτέμιδος Λαφρίας και του Απόλλωνα. Sanctuary of Artemis Laphria & Apollo Laphrios

Το Λάφριο ή Λαφριαίο. Άποψη των ναών της Αρτέμιδος Λαφρίας και του Απόλλωνα. The sanctuary known as Laphrion was one of the most important Aetolian sanctuaries, dedicated to the cult of Apollo and Artemis. It lay to the southwest of the acropolis of Calydon and its area was enclosed by a circuit wall. The earliest evidence for cult practice on the site is dated to the Geometric period and it seems that the sanctuary remained in use until the Roman period, but flourished in the 6th century B.C. The sanctuary was identified in 1908 by G. Soteriadis and excavated by a Greek-Danish expedition in 1925-1935.

 

Από την κύρια νοτιοδυτική πύλη της οχύρωσης της Καλυδώνας άρχιζε η ιερά οδός που οδηγούσε στο Ιερό της Αρτέμιδος Λαφρίας, το δεύτερο σε σπουδαιότητα ιερό μετά από αυτό του Θέρμου. Τα ιερό που βρίσκεται δυτικά της κύριας πύλης και έξω από τα τείχη της πόλης καταλαμβάνει έναν ξεχωριστό λόφο. Η κύρια λατρευόμενη θεά ήταν η Άρτεμις, ενώ παράλληλα λατρευόταν και ο θεός Απόλλων. Η Άρτεμις είχε την ονομασία Λαφρία και ο Απόλλων Λάφριος, γι' αυτό το ιερό ήταν γνωστό ως Λάφριον ή Λαφριαίον. Για το όνομα υπάρχουν δύο ερμηνείες, είτε ότι οφείλεται σε κάποιον Λάφριο από τη Φωκίδα, ο οποίος αφιέρωσε το άγαλμα της θεάς στο ιερό της Καλυδώνας, είτε ότι λαφρία σημαίνει ελαφριά και αναφέρεται στο ότι η οργή της θεάς προς το βασιλιά της πόλης Οινέα έγινε με τον καιρό ελαφρύτερη, γιατί σε μια γιορτή ο Οινέας έκανε θυσίες σε όλους τους θεούς εκτός από την Άρτεμη. Οι αρχαιότερες ενδείξεις λατρείας ανάγονται στα γεωμετρικά χρόνια, όπως μαρτυρείται από αψιδωτό οίκημα αυτής της εποχής, και η μεγαλύτερη ακμή του ιερού τοποθετείται στα αρχαϊκά χρόνια.

Σχεδιαγραμματική κάτοψη του περιβόλου των τειχών της των Αιτωλών πόλεως Καλυδώνος, μετά του Ιερού της Λαφρίας Αρτέμιδος εκτός του περιβόλου των τειχών (Σ. Μασουρίδη, «Αρχαιολογικές ανακαλύψεις του Ινστιτούτου της Δανίας: Καλυδών (Αιτωλία)»), CORPUS 74 (2005), σ. 6).

Στα τέλη του 7ου αι. π.Χ. κατασκευάζονται οι πρώτοι ναοί, οι οποίοι ήταν ξύλινοι. Τα πολύχρωμα κεραμοπλαστικά στοιχεία που τους κοσμούσαν, όπως σίμες, ακρωτήρια, ακροκέραμα, γείσα, μετόπες κ.α. προσέδιδαν μνημειακή όψη στα κτήρια αυτά. Τα χρώματα που διατηρήθηκαν είναι λευκό, μαύρο, κίτρινο και ερυθρό. Στις ανασκαφές βρέθηκαν πολλά κομμάτια από τις στέγες των ναών και των θησαυρών. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν ζωγραφιστά ακροκέραμα με διακόσμηση γυναικείων μορφών ή ανθέων, σφίγγες και γοργόνεια που ήταν ακρωτήρια και μετόπες διακοσμημένες με μυθολογικά θέματα. Τη διακόσμηση των στεγών συμπλήρωναν οι υδρορροές σε σχήμα κεφαλής λιονταριών ή σκυλιών, από τα στόματα των οποίων έρρεαν τα νερά των στεγών. Από τα ωραιότερα δείγματα είναι τμήμα σίμης με παράσταση Νικών σε άρματα. Τα πρώτα κτήρια επισκευάζονται και δέχονται συμπληρώσεις έως τα τέλη του 6ου αι. π.Χ., ενώ στο χώρο του ιερού προστίθενται νέα οικοδομήματα. Τη μεγαλύτερη ακμή γνωρίζει το ιερό από τα αρχαϊκά έως και τα ύστερα ελληνιστικά χρόνια.

Ruins of the Temple of Artemis Laphria in Kalydon: The fourth century BCE Sanctuary of Artemis Laphria, excavated by Danish archaeologists under the leadership of Frederick Poulsen in 1925-32 stood on a platform erected on a terrace which is supported by sixth century retaining walls. From its privileged position above a natural spur of the hills it is possible to see the Gulf of Corinth and the city of Messolonghi below. 

Ο μεγάλος ναός της θεάς είχε δύο φάσεις κατασκευής. Κύρια ήταν η αρχαιότερη, σύγχρονη με το μεγάλο τρίπλευρο εντυπωσιακό ανάλημμα, με μήκος στη ΒΔ πλευρά του 28,5μ. και ύψος 8,80μ., επάνω στο οποίο εδράζονταν το οικοδόμημα. Το ανάλημμα ήταν από τα σπουδαιότερα έργα και σύμφωνα με τον αρχιτέκτονα M. Clemensen θα στοίχισε περισσότερο από τον ίδιο το ναό. Ο πρώτος ναός της Αρτέμιδος, με πρόδομο, οπισθόδομο και πτερό είχε την ανωδομή από ξύλο. Οι κίονες και ο θριγκός ήταν ξύλινοι με γραπτές μετόπες και με την παρουσία Σφιγγών στα ακρωτήρια. Έως και τον 5ο αιώνα π.Χ. το πτερό του ναού παρέμενε ξύλινο. Ο μεγάλος ναός αντικαταστάθηκε πλήρως από ένα νέο διπλάσιου μήκους κτήριο, εν μέρει ξύλινο. Η τελική φάση των κτηρίων που διατηρείται σήμερα, χρονολογείται γύρω στο 400 π.Χ., όταν ο μεγάλος ναός, διαστάσεων 32,26μ. x 14,90μ., έγινε πώρινος με μαρμάρινα κεραμίδια. 

Αναπαράσταση των κτισμάτων του Λαφριαίου Ιερού Καλυδώνος (Ε. Dyggve, Das Laphrion…, πίν. xxxv).  The most important monuments of the area are: 

• Temple of Artemis Laphria: It is situated on the summit of the precinct of the sanctuary and only its foundations are preserved. Three main architectural phases have been distinguished on the basis of fragments of terracotta trimmings found during the excavations. The first temple was built at the end of the 7th century B.C. and the last in 360 B.C. A chryselephantine (gold and ivory) statue of the goddess stood inside the temple.
• Treasures on the southeast side of the "sacred way":They were decorated with painted terracotta ornaments and date from the first half of the 6th century B.C.
• Remains of a Stoa: It is located in the north part of the precinct and dates from the 3rd-2nd century B.C. It seems that the structure was two-storeyed with two semicircular niches at the ends. 

Πρόκειται για δωρικό, περίπτερο εξάστυλο ναό με δεκατρείς κίονες στις μακρές πλευρές, με πρόναο, σηκό και οπισθόδομο. Στο εσωτερικό του φυλάσσονταν το χρυσελεφάντινο άγαλμα της θεάς, έργο των Ναυπάκτιων καλλιτεχνών Μέναιχμου και Σοίδα, χρονολογούμενο περί το 460 π.Χ. Ο Παυσανίας μας παρέχει πληροφορίες, τόσο για το άγαλμα, όσο και για τη λατρεία της θεάς που περιελάμβανε ολόκαυστες θυσίες. Το άγαλμα και η λατρεία μεταφέρθηκαν στην Πάτρα μετά τη ναυμαχία του Ακτίου το 31 π.Χ.

Aerial view of Kalydon: In this photograph, taken from the North, the terrace constructed below the temple of Artemisa Laphria is clearly visible in the center of the picture.  

Δυτικά του ναού και σε χαμηλότερο επίπεδο σώζονται τα θεμέλια μικρότερου ναού, διαστάσεων 15,65μ. x 10,45μ. που αποτελούνταν από πρόδομο και σηκό και ήταν αφιερωμένος στον Απόλλωνα. Εντός του ιερού υπήρχε και η στοά, ένα επίμηκες οικοδόμημα, μήκους 64μ. και πλάτους 11,40μ., με εσωτερική κιονοστοιχία και δίρριχτη στέγη. Η στοά πιθανόν προορίζονταν για τη φιλοξενία προσκυνητών. Στη δυτική κλιτύ του ιερού ανευρέθησαν ποσότητες πήλινων ειδωλίων και αρχιτεκτονικά κατάλοιπα, τεμάχια πήλινων μετοπών, θραύσματα χάλκινων ενεπίγραφων πλακών, συντρίμματα μαρμάρινων αγαλμάτων κ.α. Ο περίβολος του ιερού δεν ήταν συνεχής, αλλά αποτελούνταν από τμηματικούς τοίχους στο φρύδι του μικρού λόφου. Τα αναλήμματα προσαρμόζονταν στο ανάγλυφο του εδάφους και στο φυσικό βράχο συγκρατώντας τα υπερκείμενα χώματα ή υποστηρίζοντας τα κτήρια. Τα κτίσματα συνδέονταν μεταξύ τους με κλίμακες. Τέλος, στην Καλυδώνα λατρευόταν και ο θεός Διόνυσος ο ναός του οποίου εντοπίζεται, χωρίς να έχει ανασκαφεί, κάτω από το ερημωμένο εκκλησάκι του Αγ. Ιωάννη.

View of the city of Messolonghi from the Temple of Artemis Laphria in Kalydon. In the Hellenistic period these temples were surrounded by a series of treasuries, stoas and other minor shrines. The size of some of the Hellenistic tombs indicates that at some time there was prosperity. Strabo mentions Calydon in his Geographia, on its former beauty, as by his time it lay desolate: “. . . Calydon and Pleuron, which are now indeed reduced, though in early times these settlements were an ornament to Greece.” 

Το ιερό των δύο θεών αποκαλύφθηκε με ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν το α΄μισό του 20ου αιώνα. 

Οι έρευνες απέδωσαν ποικίλα και άφθονα ευρήματα, για τα οποία αντλούμε πληροφορίες από τον τόμο «Das Laphrion», ο οποίος εκδόθηκε το 1948 στην Κοπεγχάγη από τους Dyggve και Poulsen, οι οποίοι τον αφιέρωσαν στην «ηρωική πόλη του Μεσολογγίου».