Ταξιδεύοντας στην Ελλάδα με τον Κωνσταντίνο Μάνο. Constantine Manos: A Greek portfolio 50 years later

Επιστροφή από τους αγρούς, Κριτσά, Κρήτη, δεκαετία 1960. Από τη σειρά του Κωνσταντίνου Μάνου «A Greek Portfolio». © Κωνσταντίνος Μάνος/MAGNUM/AURION. Rendering homage to Constantine Manos, prominent artist of the Greek Diaspora, the Benaki Museum presents an exhibition / tribute to his renowned photographic series A Greek Portfolio.  With his exquisite images Manos invites us to travel with him to remote villages and islands of Greece in the nineteen sixties, where, in a landscape of simple farm life and tranquillity, poor yet proud people struggle to survive with dignity, dedicated to a way of life that hadn’t changed for centuries.  His photographs crystallise fleeting everyday moments, in a spare and austere style, which is nevertheless tender, without any pompous rhetoric.

Με μία νοσταλγική έκθεση του Μουσείου Μπενάκη με τίτλο «Κωνσταντίνος Μάνος: A Greek Portfolio. 50 Χρόνια μετά», την οποία επιμελήθηκε τον περασμένο χρόνο ο Γιάννης Δήμου, η Εταιρία Κρητικών Ιστορικών Μελετών ολοκληρώνει τον κύκλο των περιοδικών της εκθέσεων για το έτος 2014.

Αγόρι με τσέρκι, Κρήτη, δεκαετία 1960. Από τη σειρά του Κωνσταντίνου Μάνου «A Greek Portfolio». © Κωνσταντίνος Μάνος/MAGNUM/AURION. Marking the 50th anniversary of putting together A Greek Portfolio, Constantine Manos re-examines the shots he took during the period 1961-1964 (to which he added more in 1967), when he travelled the breadth and length of his parents’ country, “as a friendly observer”, he stated, “with no rush or specific plan” and offers a different reading of his material. The first part of the exhibition presents a group of original prints of his photographs, which he chose himself in 1972 to illustrate the portfolio of the same name. In the second part the themes were selected from amongst 219 original prints, which the photographer recently donated to the Museum’s Photographic Archive, and which he did not include in his composition of A Greek Portfolio.

Ενενήντα τέσσερις φωτογραφίες του διακεκριμένου φωτογράφου Κωνσταντίνου Μάνου μας μεταφέρουν στα απομακρυσμένα χωριά και νησιά της Ελλάδας –με έμφαση στην Κρήτη– της δεκαετίας του 1960, όπου ο Μάνος μας καλεί συνοδοιπόρους σ’ ένα σκηνικό αγροτικής απλότητας και γαλήνης. Πέρα από το εθνολογικό-ιστορικό ενδιαφέρον, η ποιητική ικανότητα του φακού του Μάνου δημιουργεί εικόνες διαχρονικές που αποπνέουν τη μοναδικότητα του τοπίου και των κατοίκων του.

Το σχολείο, Όλυμπος, Κάρπαθος © Κωνσταντίνος Μάνος/MAGNUM/AURION

Το Ιστορικό Μουσείο και η Περιφέρεια Κρήτης ανέλαβαν την άρτια παρουσίαση της έκθεσης στο Ηράκλειο, την οποία σχεδίασε και επιμελήθηκε –σε συνεργασία με την ομάδα του Ιστορικού Μουσείου Κρήτης– η κυρία Αλίκη Τσίργιαλου, υπεύθυνη του Φωτογραφικού Αρχείου του Μουσείου Μπενάκη.

Κοιτάζοντας το χορό, Όλυμπος, Κάρπαθος, δεκαετία 1960 © Κωνσταντίνος Mάνος/MAGNUM/AURION

«Με αφορμή τη συμπλήρωση των 50 χρόνων από τη δημιουργία της πολυβραβευμένης ενότητας φωτογραφιών A Greek Portfolio, ο Κωνσταντίνος Μάνος επανεξετάζει τις λήψεις που πραγματοποίησε κατά το διάστημα 1961-1964 (και συμπληρώθηκαν το 1967), όταν περιηγήθηκε τη γη των γονιών του από άκρη σε άκρη, ως ένας φιλικός παρατηρητής, δίχως βιασύνη και συγκεκριμένο σχέδιο και μας προσφέρει μια διαφορετική ανάγνωση του υλικού του» γράφει η Αλίκη Τσίργιαλου για την έκθεση στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης.

Γυναίκα με κατσίκα, δεκαετία 1960 © Κωνσταντίνος Μάνος/MAGNUM/AURION

«Οι μεγάλου μεγέθους πρωτότυπες εκτυπώσεις αποτελούν λήψεις που επέλεξε ο ίδιος το 1972 για να εικονογραφήσει το ομότιτλο λεύκωμά του. Αντίθετα, τα θέματα που παρουσιάζονται στα μικρότερα κάδρα σταχυολογήθηκαν από τα 219 πρωτότυπα τυπώματα που πρόσφατα δώρισε ο δημιουργός στο Φωτογραφικό Αρχείο του Μουσείου Μπενάκη και τα οποία δεν συμπεριέλαβε κατά τη σύνθεση του βιβλίου A Greek Portfolio. Οι δύο αυτές ενότητες έρχονται σε διάλογο καθώς στο σύνολό τους αποτελούν αξιόλογα δείγματα της γραφής του. Μολονότι δεν είχαν την ίδια προβολή, οι εικόνες που για πρώτη φορά μας αποκαλύπτει ο Μάνος αποπνέουν χάρη στην ποιητική του ικανότητα τη μοναδικότητα του τοπίου και των κατοίκων του. Η προσέγγιση των θεμάτων του ξεχωρίζει από την έως τότε φωτογραφική απεικόνιση της χώρας και λειτουργεί ως εφαλτήριο στους νέους φωτογράφους για μια διαφορετική απόδοση της ελληνικής υπαίθρου», καταλήγει η κα Τσίργιαλου.

Η αφίσα της έκθεσης.

Η έκθεση φιλοξενείται στις Αίθουσες Περιοδικών Εκθέσεων του Ιστορικού Μουσείου Κρήτης (Σοφοκλή Βενιζέλου 27 / Λυσιμάχου Καλοκαιρινού 7, Ηράκλειο) και θα διαρκέσει έως τις 14 Φεβρουαρίου 2015.

Μουσικοί, δεκαετία 1960 © Κωνσταντίνος Μάνος/MAGNUM/AURION

Κατά τη διάρκεια της έκθεσης και κατόπιν συνεννόησης θα προσφερθούν από το τμήμα εκπαιδευτικών προγραμμάτων του Μουσείου ξεναγήσεις μαθητών.

Ο φωτογράφος

“The flow of people in a setting, their changing relationships to each other and their environment, and their constantly changing expressions and movements - all combine to create dynamic situations that provide the photographer with limitless choices of when to push the button. By choosing a precise.” Constantine Manos.

Ο Κωνσταντίνος Μάνος γεννήθηκε στην πόλη Κολούμπια της Νότιας Καρολίνας των ΗΠΑ από Έλληνες γονείς. Με τη φωτογραφία ήρθε σε επαφή για πρώτη φορά στα δεκατρία του χρόνια, ως μέλος της φωτογραφικής λέσχης του σχολείου του. Στο πανεπιστήμιο ανακάλυψε τον Henri Cartier-Bresson και το έργο του. Έχοντας βρει τον μέντορά του, απέκτησε αμέσως την πρώτη του μηχανή Leica με την οποία πραγματοποίησε τις πρώτες του λήψεις σ’ ένα μικρό νησί απέναντι από τα παράλια της Νότιας Καρολίνας, όπου κατοικούν απόγονοι σκλάβων που εργάζονταν σε φυτείες.

USA. Boston, Massachusetts. 1958. The Boston Symphony Orchestra. © Constantine Manos/Magnum Photos. Constantine Manos was born in Columbia, South Carolina, U.S.A., of Greek immigrant parents. His photographic career began in the school camera club at the age of thirteen, and within several years he was a working professional. He graduated from the University of South Carolina with a B.A. in English Literature. At the age of nineteen he was hired as the official photographer of the Boston Symphony Orchestra at its summer festival at Tanglewood.

Σε ηλικία μόλις δεκαεννέα ετών προσλήφθηκε ως επίσημος φωτογράφος της Συμφωνικής Ορχήστρας της Βοστόνης για το καλοκαιρινό της φεστιβάλ. Η συνεργασία του αυτή οδήγησε το 1961 στην έκδοση του πρώτου του βιβλίου με τίτλο Portrait of Α Symphony που περιλαμβάνει στιγμιότυπα από πρόβες και παραστάσεις της ορχήστρας στο ωδείο της πόλης.

Αποφοίτησε από το πανεπιστήμιο της Νότιας Καρολίνας το 1954 με πτυχίο στην αγγλική λογοτεχνία και για τα επόμενα δύο χρόνια υπηρέτησε στον αμερικανικό στρατό. Μετά τη λήξη της στρατιωτικής του θητείας εγκαταστάθηκε στη Νέα Υόρκη και εργάστηκε ως επαγγελματίας φωτογράφος για τα περιοδικά Esquire, Life και Look.

Από το 1961 έως το 1963 ο Μάνος έζησε στην Ελλάδα όπου και φωτογράφισε για το λεύκωμα A Greek Portfolio το οποίο κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1972. Το βιβλίο απέσπασε διακρίσεις στο φωτογραφικό φεστιβάλ της Arles και στο φεστιβάλ βιβλίου της Λειψίας. 

Το 1999 επανεκδόθηκε με αφορμή την έκθεση των φωτογραφιών του στο Μουσείο Μπενάκη. Εικόνες από τη σειρά αυτή έχουν παρουσιαστεί εκτός των άλλων στο Ινστιτούτο Τέχνης του Σικάγου και στην Εθνική Βιβλιοθήκη του Παρισιού.

BOSTON - Spectators on Bunker Hill Day in Charlestown, 1974. © Constantine Manos / Magnum Photos. "To photograph the people of a great city is at once an awesome undertaking and a pleasant one," wrote Constantine Manos about his project The Bostonians.

Επιστρέφοντας στις ΗΠΑ εγκαταστάθηκε στη Βοστόνη και συνεργάστηκε με τις εκδόσεις Time-Life συμβάλλοντας μάλιστα στην εικονογράφηση του βιβλίου τους για την Αθήνα. Το 1974, εργάστηκε ως κύριος φωτογράφος του Where’s Boston?, μιας παραγωγής πολυμέσων με θέμα τη ζωή της πόλης 200 χρόνια μετά την Αμερικανική Ανεξαρτησία. Με το πρόγραμμα αυτό συνδέθηκε τόσο η έκδοση του βιβλίου του Bostonians όσο και μια υπαίθρια έκθεση με 152 ασπρόμαυρες φωτογραφίες στις οποίες αποτυπώνεται η ποικιλομορφία των κατοίκων της πόλης.

BOSTON - Madonna and a triple-decker house in East Boston, 1974. © Constantine Manos / Magnum Photos.

Από το 1963 ο Μάνος είναι μέλος του διεθνούς πρακτορείου Magnum Photos. Φωτογραφίες του συμπεριλαμβάνονται στις μόνιμες συλλογές σημαντικών ιδρυμάτων όπως του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης, του Μουσείου Καλών Τεχνών της Βοστόνης, του Ινστιτούτου Τέχνης του Σικάγου, του Μουσείου Καλών Τεχνών του Χιούστον, της Εθνικής Βιβλιοθήκης του Παρισιού, του Μουσείου Τέχνης Chrysler στο Νόρφολκ, του George Eastman House στο Ρότσεστερ, του Μουσείου Τέχνης της Ατλάντα καθώς και του Μουσείου Μπενάκη.

The long-awaited continuation of the celebrated collection American Color. In this new work Manos continues his exploration of the dynamic intersection between subject and time, the real and the surreal in American towns. From Santa Monica and New Orleans to Provincetown and New York City, on streets, beaches, crowded boardwalks, and at small-town carnivals, Manos has captured the varied spectrum of contemporary life in all its offbeat and charming strangeness. These moments are elusive and varied, asking questions without giving ready answers. Ordinary people drift between technicolor landscapes and dark shadows, tumultuous city streets and stark ocean horizons. Manos’s lens is to unleash a cacophony of brilliant colors often overlooked in day-to-day observation. For further information please see http://www.costamanos.com/. © Constantine Manos/Magnum Photos

Το 1982 ο Μάνος πέρασε από την ασπρόμαυρη φωτογραφία στην έγχρωμη. Τα πρώτα δείγματα από το εν εξελίξει έργο του American Color δημοσιεύτηκαν στο ομότιτλο βιβλίο το 1995. 

USA. Daytona Beach, Florida. 1997. © Constantine Manos/Magnum Photos

Το 2000 δημοσιεύτηκε η συνέχεια αυτής της δουλείας με τον τίτλο American Color 2. 

GREECE. Athens. 2003. Street scene. © Constantine Manos/Magnum Photos

To 2003 απέσπασε το βραβείο Leica Medal of Excellence ανάμεσα σε 250 συναδέλφους για την έγχρωμη δουλειά του.

Νέο φάρμακο για τα υπερβακτήρια καταργεί τα αντιβιοτικά. Scientists create drug to replace antibiotics

Το εικονιζόμενο υπερβακτήριο MRSA αποτελεί μια τεράστια απειλή για τους ασθενείς εντός νοσοκομείων. A small test study has found the new drug is effective at targeting the bacteria that causes MRSA, pictured under the microscope.

Την πρώτη αποτελεσματική εναλλακτική των αντιβιοτικών ανέπτυξαν ολλανδοί ερευνητές - η νέα εξέλιξη περιγράφεται ως ένα μεγάλο βήμα στη μάχη ενάντια στα υπερβακτήρια.

Μικρή κλινική δοκιμή έδειξε ότι το νέο φάρμακο που ονομάζεται Staphefekt εκρίζωσε το νοσοκομειακό υπερβακτήριο MRSA (methicillin resistant Staphylococcus aureus) το οποίο στοιχίζει τη ζωή σε πολλούς νοσηλευόμενους ασθενείς. Οι επιστήμονες της ολλανδικής εταιρείας βιοτεχνολογίας Micreos στους οποίους ανήκει η θεραπεία εκτιμούν πως τα βακτήρια δεν θα αναπτύξουν ανθεκτικότητα εναντίον της λόγω του ότι δρα ανεξάρτητα από τον βακτηριακό μεταβολισμό στον οποίο κρύβεται η ικανότητα αντίστασης αλλά στοχεύει μια περιοχή του βακτηρίου στο κυτταρικό τοίχωμα η οποία είναι ευάλωτη στις μεταλλάξεις.

Χάπι ή ένεση μέσα στην πενταετία

Εκρίζωσε το νοσοκομειακό βακτήριο MRSA σε μικρή δοκιμή και ελπίζεται ότι σε μία πενταετία θα υπάρχει σε μορφή χαπιού. Scientists have created the first viable alternative to antibiotics, marking the next step in the fight against drug-resistant superbugs.

Σημειώνεται ότι μια εκδοχή της θεραπείας υπάρχει ήδη διαθέσιμη σε μορφή αλοιφής για δερματικά προβλήματα, συμπεριλαμβανομένων της ακμής, του εκζέματος και της ροδόχρου ακμής. Οι «πατέρες» του φαρμάκου ελπίζουν ότι θα καταφέρουν να το «κλείσουν» σε ένα χάπι ή να δημιουργήσουν μια ενέσιμη μορφή του μέσα σε πέντε έτη.

Οι ειδικοί της εταιρείας υποστηρίζουν ότι το Staphefekt αποτελεί την πρώτη ενδολυσίνη - ένα ένζυμο που κατατροπώνει βακτήρια - η οποία είναι διαθέσιμη για χρήση στο ανθρώπινο δέρμα.

Εξηγούν ότι η θεραπεία στοχεύει το MRSA και άλλα στελέχη βακτηρίων που είναι ανθεκτικά στα αντιβιοτικά αλλά την ίδια στιγμή αφήνει ανέπαφα τα «καλά» βακτήρια του οργανισμού που είναι σημαντικά για την ισορροπία του. Αυτό είναι ένα μεγάλο πλεονέκτημα σε περιπτώσεις μακροχρόνιας χρήσης.

Ο πρόεδρος της Micreos Μαρκ Οφερχάους έκανε λόγο στο συνέδριο Αntibiotics Alternatives for the New Millennium που έλαβε χώρα πριν από μερικές ημέρες στο Λονδίνο για μια «νέα εποχή στη μάχη ενάντια στα ανθεκτικά στα αντιβιοτικά βακτήρια» και τόνισε ότι «θα ωφεληθούν εκατομμύρια άτομα».

Το MRSA αποτελεί ένα εν δυνάμει θανατηφόρο βακτήριο το οποίο προκαλεί σοβαρές λοιμώξεις του δέρματος, του αίματος, των πνευμόνων και των οστών. Ανθίσταται στα αντιβιοτικά και είναι μόνιμη απειλή για τα νοσοκομεία αλλά και τα γηροκομεία. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας μόνο στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ το MRSA είναι υπεύθυνο για περίπου 50.000 θανάτους ετησίως.

Οι ενδολυσίνες

Το νέο φάρμακο βασίζεται σε φυσικά παραγόμενα ένζυμα που ονομάζονται ενδολυσίνες - τα ένζυμα αυτά εξοντώνουν τα βακτήρια με τρόπο διαφορετικό από τα αντιβιοτικά. Συγκεκριμένα οι ενδολυσίνες εντοπίζονται στους βακτηριοφάγους (φάγους) - μικροοργανισμούς που στοχεύουν τα βακτήρια. Στη φύση οι φάγοι χρησιμοποιούν τα βακτήρια προκειμένου να πολλαπλασιαστούν και κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας καταστρέφουν το κυτταρικό τοίχωμα των βακτηρίων με «όπλο» τις ενδολυσίνες.

Οι μηχανισμοί λειτουργίας των φάγων είναι πολύ διαφορετικοί από εκείνους των αντιβιοτικών, γεγονός που σημαίνει ότι ακόμη και στελέχη βακτηρίων που εμφανίζουν ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά είναι «ευάλωτα» στο νέο φάρμακο. Παράλληλα το Staphefekt εμφανίζει και άλλα θετικά χαρακτηριστικά, συμπεριλαμβανομένης της ταχείας εξολόθρευσης των βακτηρίων-στόχων αλλά και της επιλεκτικής δράσης του μόνο ενάντια στους..  κακούς και όχι τους... καλούς μικροοργανισμούς του σώματός μας.

Στο πλαίσιο μικρής μελέτης παρατήρησης το Staphefekt εξαφάνισε το MRSA σε πέντε από τους έξι ασθενείς με δερματικά προβλήματα όπως η δερματίτιδα ή το έκζεμα.

Ο κλινικός βιολόγος δρ Μπγιορν Χέρπερς σημείωσε κατά τη διάρκεια του συνεδρίου: «Τα ευρήματα είναι συναρπαστικά και δείχνουν τη δυναμική που έχει αυτή η τεχνολογία να φέρει επανάσταση στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουμε ορισμένες βακτηριακές λοιμώξεις. Με δεδομένη την εμφάνιση πολυανθεκτικών βακτηρίων απαιτούνται νέες στρατηγικές για τη θεραπεία των βακτηριακών λοιμώξεων».

Κυνηγώντας μόνο τους κακούς

Scientists have hailed the discovery as a 'new era in the fight against antibiotic resistant bacteria', and said 'millions of people stand to benefit'.

Μια παρενέργεια των αντιβιοτικών ευρέος φάσματος είναι ότι μπορούν να αλλάξουν τη μικροβιακή χλωρίδα του οργανισμού, καθώς επιτίθενται τόσο στα επιβλαβή βακτήρια του οργανισμού όσο και στα αβλαβή, εκείνα που βρίσκονται στο έντερο, στους πνεύμονες και στην ουροδόχο κύστη και είναι απαραίτητα για την καλή λειτουργία τους. Η καταστροφή της βακτηριακής χλωρίδας του οργανισμού παρέχει τη δυνατότητα ανάπτυξης φαρμακοανθεκτικών μικροοργανισμών οδηγώντας σε δευτερεύουσες λοιμώξεις όπως με το Clostridium difficile.

Σχολιάζοντας στη βρετανική εφημερίδα «The Times» τα νέα ευρήματα ο δρ Μπρένταν Ρεν, ειδικός στα λοιμώδη νοσήματα από τη Σχολή Υγιεινής και Τροπικής Ιατρικής του Λονδίνου, τόνισε: «Γνωρίζουμε όλοι ότι η μετά τα αντιβιοτικά "αποκάλυψη" κρέμεται πάνω από τα κεφάλια μας. Δεν θα μπορούμε πια να χρησιμοποιούμε αντιβιοτικά εξαιτίας της ανθεκτικότητας των βακτηρίων εναντίον τους και κάποιοι υποστηρίζουν ότι μια τέτοια καταστροφή είναι πιο άμεση από άλλες όπως η κλιματική αλλαγή. Είμαστε τόσο απελπισμένοι για νέες εναλλακτικές και η συγκεκριμένη φαίνεται πολλά υποσχόμενη».

Η εταιρεία που βρίσκεται πίσω από τη νέα θεραπεία σχεδιάζει τώρα τη διεξαγωγή μεγαλύτερων κλινικών δοκιμών σε παγκόσμιο επίπεδο.

Νικόλαος Κάλας, Το μεταχθές

Antoine Blanchard, Le Moulin Rouge Place Blanche à Montmartre, circa 1970s.

Νοερά. Ταίριαζα νέα τριαδική διάταξη

των καθισμάτων του Cafe de la Place Blanche

περιμένοντας να 'ρθει η Eliza Breton.

Είχα επιτακτική ανάγκη να κάνω αναγωγή

στη δεκαετία του Τριάντα - σοσιαλισμός και υπερρεαλισμός.

Αργότερα βρεθήκαμε με την Eliza στην εσπερίδα

των Adami. Η χήρα του Andre Breton

είχε μπλεχτεί σε γόρδιο δεσμό αυτοκινήτων

στη Rive Gauche. Ρόδες ή καρέκλες; διλήμματα της εποχής μας.

Ανδρείκελα του Masson και του Dominguez

ελάμπρυναν τα εγκαίνια της έκθεσης "Paris-Paris"

το μεταχθές με το προαύριο δύσκολα συνδέεται.

Ramses Younan, Sand, for Georges Henein, 1939.

Place Blanche, σε φόντο άσπρο η αναγγελία

αυτών που χάσαμε. Φως άκληρον εικονολατρών

πόσο μάκρυνε το παρελθόν μου όταν έμαθα

πως ο Georges Henein αποτραβήχτηκε από τα παιχνίδια των ιδεών μας

"Φωνή που έρχεται από μακριά", μου απάντησε

στο τηλέφωνο. Όψη που έσβησε πριν τον προφθάσω.

Πόσο Ιόνιος αυτός ο Κόπτης κι εγώ Γραικός.

Μιλούσαμε για τους προγόνους μας Ιουλιανό και Τρισμέγιστο.

Vincent van Gogh, Le Fauteuil de  Gauguin, The Armchair off Gauguin, 1888. Huile sur toile, 90,5x72 cm.

Αδειάσαν οι καρέκλες κι είναι ακόμα νωρίς

να επιβαρυνθούν με νέο φορτίο.

Ίσως ξαναπεράσω κάτω από άλλου αστερισμού το μήνυμα.

(Μανχάταν 1982)

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΑΛΑΣ

Η Ποίηση μπορεί να συνυφαίνεται με την επιστήμη. Ο Μαρξ έδειξε στο έργο του ότι η Ποίηση δεν περιορίζεται καθόλου στην διακόσμηση του επιστημονικού λόγου αλλά έχει και ευριστική αξία. Στις κορυφώσεις της, μπορεί να διασταυρωθεί με κομβικά σημεία της θεωρητικής αναζήτησης και να ανοίξει απροσδόκητους δρόμους προς την αλήθεια. 

Από αυτή την σκοπιά, στο αφιέρωμα "Η επιστροφή της Αριστεράς των Αναγνώσεων" της κυριακάτικης Αυγής, ανάμεσα στα οδηγά σημεία που προτάσσονται των άρθρων, προσφυώς έχει συμπεριληφθεί κι ο μέγας ποιητής Νικόλαος Κάλας με τον περίφημο στίχο του για “το μεταχθές και το προαύριο” σαν μια γραμμή διερεύνησης του εκρηκτικού όσο και δυσανάγνωστου σήμερα.

Ο στίχος, όντως, δίνει ένα νήμα. Για να το ξετυλίξουμε, όμως, χωρίς να το μπερδέψουμε στο κουβάρι ή να το κόψουμε, καλό είναι να δούμε συνολικά το ποίημα  και τα ιστορικά του συμφραζόμενα.

Elisa Breton (née Bindorff); André Breton by Ida Kar. 2 1/4 inch square film negative, 1960. © National Portrait Gallery, London

Ο Κάλας το γράφει το 1982, λίγα χρόνια πριν πεθάνει, μετά από μια τραυματική επίσκεψη στο Παρίσι, όπου συναντάει την χήρα του Αντρέ Μπρετόν Ελίζα και μερικούς από τους παλιούς του συντρόφους των ηρωικών καιρών του υπερρεαλισμού και της στράτευσής του “στην υπηρεσία της σοσιαλιστικής επανάστασης”. Ο ίδιος παραμένει αμετανόητος υπερρεαλιστής, με ανοιχτά πάντα τα ανήσυχα μάτια του σε καθετί το νέο, όπως παραμένει κι αμετανόητος αδογμάτιστος τροτσκιστής μέχρι θανάτου.  Όπως γράφει προκλητικά: “ ακολουθώ το παρελθόν που πάει μπροστά μου”.  Σαν ποιητής και μαρξιστής αρνείται κάθε γραμμική αντίληψη του ιστορικού χρόνου.

Στο ποίημα Το μεταχθές νοιώθει όχι ρομαντική νοσταλγία αλλά ιστορική ανάγκη μιας επιστροφής των χρόνων της θύελλας. Όχι απλώς μια “επιστροφή της Αριστεράς” αλλά μια επι-στροφή, μια νέα στροφή στην επανάσταση, στην Ζωή και την Τέχνη: “Είχα επιτακτική ανάγκη να κάνω αναγωγή/στη δεκαετία του Τριάντα-σοσιαλισμός και υπερρεαλισμός”. Με τα λόγια του Αλαίν Μπαντιού, θα έλεγες ότι ο Νικόλαος Κάλας παραμένει ένα “υποκείμενο πιστό στο Συμβάν”, στην συντελεσμένη επαναστατική Τομή της εποχής των θυελλών και στο ανεξίτηλο χνάρι της που “ πάει μπροστά του”. Το χνάρι και η ακολουθία των αλλαγών μετά το Συμβάν δεν είναι το χθες αλλά το “μεταχθές” μέσα στο σήμερα. Ο Κάλας, όμως, δεν το απολιθώνει. Έχει νηφάλια, αν κι οδυνηρή, συνείδηση του χάσματος, της αποξένωσης από τους καιρούς της Τομής, μαζί κι από τον παλιό εκείνο σύντροφο που “αποτραβήχτηκε από τα παιχνίδια των ιδεών μας”. Οι καρέκλες των υπερρεαλιστών στην Πλας Μπλανς παραμένουν άδειες, ο τόπος των πρωτοποριών (καλλιτεχνικών και πολιτικών) είναι κενός. “Το μεταχθές με το προαύριο δύσκολα συνδέεται”. Ίσως απαιτείται μια επι-στροφή “κάτω από άλλου αστερισμού το μήνυμα”.

Αυτά στο ποίημα. Συγκρατούμε τρεις Στιγμές του: την Τομή, το Συμβάν και τις συνέπειες που το ακολουθούν, το μεταχθές· την απομάκρυνση/αποξένωση από το σημείο της Τομής· το (προ)μήνυμα ενός άλλου ιστορικού αστερισμού, το προαύριο μέσα από την στροφή/ επι-στροφή στην Τομή, την δύσκολη σύνδεση του προαύριου με το μεταχθές. Οι Στιγμές αυτές μας δίνουν και το νήμα της διάβασης στο σήμερα.

Του Σάββα Μιχαήλ. Tο κείμενο δημοσιεύτηκε στις Aναγνώσεις, της Aυγής, Kυριακή 31 Aυγούστου 2014.

Διαβάστε περισσότερα: η κριση και η ανατροπη ως μεταχθες και ως προαυριο

Η επίμονη ζωή. Alien Life Could Thrive on 'Supercritical' CO2 Instead of Water

H επιφάνεια της Αφροδίτης ίσως καλύπτεται από ένα ωκεανό υπερκρίσιμου διοξειδίου του άνθρακα και να βρίσκονται εκεί εξαιρετικά ανθεκτικά βακτήρια. An artist's rendition of the surface of Venus with an erupting volcano. Credit: ESA/AOES

Είναι γνωστό ότι η ζωή έχει πολύ μεγάλο πείσμα και μπορεί να προσαρμοστεί και να ζήσει σε ακραίες και εξαιρετικά αφιλόξενες συνθήκες. Μια νέα μελέτη επιβεβαιώνει το.. πείσμα της ζωής που μπορεί να επιβιώσει ακόμη και σε ένα περιβάλλον που κυριαρχείται από μια ακραία μορφή διοξειδίου του άνθρακα.

Υπερκρίσιμο

Βακτήρια μπορούν να επιβιώσουν σε υπερκρίσιμο διοξείδιο του άνθρακα. An artist's rendition of a cloudy super-Earth. Scientists suspect that alien life could potentially thrive on an alien planet by subsisting on "supercritical" carbon dioxide instead of water. Credit: NASA, ESA, & G. Bacon/STScI, STScI-PRC14-06

Σε συνθήκες υψηλής θερμοκρασίας και υψηλών πιέσεων αέρια και υγρά μετατρέπονται σε μια νέα, ενιαία, κατάσταση της ύλης, η οποία ονομάζεται «υπερκρίσιμη». Στην υπερκρίσιμη κατάσταση οι διάφορες χημικές ουσίες αποκτούν νέες και ενδιαφέρουσες ιδιότητες. Το διοξείδιο του άνθρακα έχει διαπιστωθεί ότι διαθέτει και μια τέτοια υπερκρίσιμη εκδοχή. Ομάδα αστροβιολόγων του Πολιτειακού Πανεπιστημίου Ουάσινγκτον διαπίστωσαν ότι υπάρχουν κάποια βακτήρια που μπορούν να επιβιώσουν σε ένα περιβάλλον που κυριαρχεί το υπερκρίσιμο διοξείδιο του άνθρακα θεωρείται εντελώς αφιλόξενο για τη ζωή. Αν αυτό πράγματι ισχύει τότε είναι πιθανό να υπάρχει ζωή σε κόσμους που μέχρι σήμερα πιστεύαμε ότι αυτό δεν είναι δυνατόν.

The hunt for alien life has so far focused on planets that may contain water, but scientists claim we should be looking further afield. A new study argues that bacteria (pictured) could exist on planets that contain an exotic substance known as 'supercritical' carbon dioxide.

Πιο κοντινό και χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Αφροδίτη η ατμόσφαιρα της οποίας πρόσφατα διαπιστώθηκε ότι βρίσκεται σε υπερκρίσιμη κατάσταση και η επιφάνεια της καλύπτεται από έναν ωκεανό υπερκρίσιμου ρευστού που αποτελείται κατά βάση από διοξείδιο του άνθρακα και ολίγον άζωτο. Είναι λοιπόν θεωρητικώς τουλάχιστον πιθανό να υπάρχουν κάποιες μορφές ζωής στην Αφροδίτη.

Ακούστε το γδούπο του Philae τη στιγμή που αναπηδά στον κομήτη. Listen to Philae touch down on a comet

Τον απόκοσμο ήχο της πρώτης προσεδάφισης σε κομήτη δημοσιοποίησε η ESA. The sound of Philae touching down on the comet has been heard for the first time.

Για να μας λύσει την απορία, η ευρωπαϊκή διαστημική υπηρεσία ESA δημοσιοποίησε τον ήχο της πρώτης προσεδάφισης του ρομπότ Philae στον κομήτη 67P. Ο εξωγήινος γδούπος έχει σημασία, λένε οι ερευνητές, αφού αποκαλύπτει στοιχεία για τη δομή του αντικειμένου.

«Πρέπει να σημειωθεί ότι πρόκειται για πραγματικό αρχείο ήχου, είναι δηλαδή καταγραφή μηχανικών δονήσεων σε ακουστικές συχνότητες» επισημαίνει η ανακοίνωση της ESA.

Illustrated here are the various scientific instruments on the Philae lander that were used to study the comet when attached to the surface. SESAME is the lander's Surface Electrical Sounding and Acoustic Monitoring Experiment, and comprises three suites of instruments.

Στο περιβάλλον του κομήτη δεν υπάρχουν ήχοι, αφού η ατμόσφαιρα είναι εξαιρετικά αραιή. Ο γδούπος καταγράφηκε από το όργανο CASSE του ρομπότ, το οποίο ανιχνεύει δονήσεις από τα σκέλη προσεδάφισης.

Rosetta has chased comet 67P/Churyumov–Gerasimenko through space for more than ten years in what has been described as 'the sexiest, most fantastic mission ever'.

Η ανάλυση της ηχητικής καταγραφής, αναφέρει το Γερμανικό Κέντρο Αεροδιαστήματος DLR, «δείχνει ότι τα πόδια του Philae πρώτα διαπέρασαν ένα μαλακό επιφανειακό στρώμα -πιθανότατα ένα στρώμα σκόνης- πάχους αρκετών εκατοστών, μέχρι που χτύπησαν μια σκληρή επιφάνεια -πιθανότατα ένα στρώμα από πάγο και σκόνη- μερικά χιλιοστά του δευτερολέπτου αργότερα». Στην ιστορική προσεδάφισης της 12ης Νοεμβρίου, το Philae απελευθερώθηκε από το μητρικό σκάφος Rosetta και έπεσε αργά μέχρι τον κατάμαυρο κομήτη. Το ρομπότ αναπήδησε δύο φορές πριν καταλήξει σε άγνωστη αλλά σκιερή θέση. Η ηχογράφηση αφορά την πρώτη αναπήδηση και ίσως προσφέρει στοιχεία για τον εντοπισμό του, σημειώνουν οι ερευνητές.

Η ζωή άνθισε μετά το «διαζύγιο» Β. Αμερικής-Ανταρκτικής. Was the 'explosion in life' on Earth caused by North America breaking away from Antarctica?

Όπως φαίνεται και στον χάρτη οι ήπειροι της Γης βρίσκονταν σε εντελώς διαφορετική θέση από τη σημερινή. Στη Γκοντβάνα ήταν ενωμένες η Αφρική, η Ν. Αμερική, η Β. Αμερική, η Ινδία, η Ανταρκτική και η Αυστραλία. Η υπερήπειρος χωρίζει τον Ειρηνικό Ωκεανό από τον Ιαπετό Ωκεανό που ήταν ο «πρόγονος» του Ατλαντικού Ωκεανού. Κάποια στιγμή η Βόρειος Αμερική αποσπάται από τη Γκοντβάνα και την Ανταρκτική με την οποία ήταν ενωμένη προκαλώντας σύμφωνα με τη νέα μελέτη την έκρηξη της ζωής στον πλανήτη. A new analysis from The University of Texas at Austin's Institute for Geophysics suggests a deep oceanic gateway, shown in blue, developed between the Pacific and Iapetus oceans immediately before the Cambrian sea level rise and explosion of life in the fossil record, isolating Laurentia from the supercontinent Gondwanaland.

Πριν οι ήπειροι πάρουν την τελική μορφή και θέση που έχουν σήμερα μετακινούνταν συνεχώς, προσέγγιζαν η μια την άλλη και μετά από κάποιο διάστημα απομακρύνονταν. Κάποια στιγμή πριν από περίπου 600 εκ. όλες οι ήπειροι ενώθηκαν σε μια, τη Παγγαία, η οποία αποτελούνταν από υπερηπείρους όπως η Γκοντβάνα. Η Γκοντβάνα περιλάμβανε την Αυστραλία, την Ανταρκτική, την Ινδία, την Αφρική, τη Νότιο και τη Βόρειο Αμερική. Την ίδια εποχή ξεκινά η γεωλογική περίοδος που έχει ονομαστεί Κάμβριος και θεωρείται από τις πιο σημαντικές στον πλανήτη.

Στην Κάμβριο εποχή η Γη βίωσε πρωτοφανείς ρυθμούς ανάπτυξης της βιοποικιλότητας του πλανήτη. Αμέτρητα νέα είδη κάνουν εμφάνιση τους στον πλανήτη τα οποία εξαπλώνονται παντού. Αμερικανοί ερευνητές υποστηρίζουν τώρα ότι η αυτή η έκρηξη της ζωής οφείλεται σε μια αλυσιδωτή αντίδραση που προκάλεσε ένα τρομερό τεκτονικό γεγονός.

Η διάσπαση

Η διάσπαση της υπερηπείρου Γκοντβάνα προκάλεσε την έκρηξη ζωής στη Γη στην Κάμβριο Περίοδο. The new paper is the first to integrate geological evidence from five present-day continents — North America, South America, Africa, Australia and Antarctica (pictured)  — in addressing paleogeography at that critical time. Dalziel proposes that present-day North America was still attached to the southern continents until sometime into the Cambrian period.

Τη νέα θεωρία ανέπτυξαν επιστήμονες του Πανεπιστημίου του Τέξας και υποστηρίζουν ότι αυτό το τεκτονικό γεγονός προκάλεσε μια σειρά από γεωλογικές και ατμοσφαιρικές διεργασίες. Το γεγονός αυτό προκάλεσε τον διαχωρισμό της Βορείου Αμερικής από την Ανταρκτική με την οποία ήταν συνδεδεμένη στην Γκοντβάνα. Ταυτόχρονα αυξήθηκαν αξιοσημείωτα τα επίπεδα των ωκεανών που μέχρι τότε ήταν ρηχοί. Αυτό με τη σειρά του είχε ως αποτέλεσμα να υπάρξουν μια σειρά από άλλες περιβαλλοντικές αλλαγές με κυριότερες την αλλαγή της χημικής σύνθεσης των ωκεανών αλλά και την αύξηση των επιπέδων οξυγόνου στην ατμόσφαιρα.

Όλα αυτά επέτρεψαν την εμφάνιση ολοένα και πιο σύνθετων μορφών ζωής και την εμφάνιση εκτός των άλλων διαφόρων νέων ειδών ζώων από τα οποία κατάγονται τα ζώα που υπάρχουν τώρα στον πλανήτη. Οι ερευνητές ανέπτυξαν τη θεωρία τους μελετώντας πετρώματα από τις ηπείρους που αποτελούνταν η Γκοντβάνα και ειδικά από την Ανταρκτική και τη Βόρειο Αμερική. Η μελέτη τους δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Geology».  

Το μεγάλο ταξίδι του αστεροειδή Bennu. Meet Bennu, the asteroid that we're landing on in 2018

Η NASA θα επιχειρήσει να συλλέξει δείγματα από έναν αστεροειδή που ίσως χτυπήσει τη Γη τον 22ο αιώνα. This is an artist's concept of the impact that created the asteroid Bennu. Scientists think Bennu formed when some of the rubble from a collision like this coalesced under its own gravity.

Η NASA έδωσε στη δημοσιότητα ένα καταπληκτικό βίντεο για την αποστολή Osiris-Rex η οποία θα επιχειρήσει να συλλέξει δείγματα από έναν κομήτη η τροχιά του οποίου θα τον φέρει κοντά στη Γη τον 22ο αιώνα και υπάρχει 1 στις 2,500 χιλιάδες πιθανότητες να πέσει πάνω στον πλανήτη μας.

Η αποστολή

Pictured is an artist's concept of Nasa's Osiris-Rex asteroid-sample-return spacecraft arriving at the asteroid Bennu. Because Bennu comes close to Earth, there is a tiny chance – about 1 in 2,500 – that it could hit Earth late in the 22nd century, according to Professor Beshore.

Το Osiris-Rex, μια αποστολή συνολικού κόστους 800 εκατομμυρίων δολαρίων, είναι προγραμματισμένο να εκτοξευτεί το Σεπτέμβριο του 2016.  Θα χρειαστεί περίπου δύο χρόνια να φτάσει τον αστεροειδή Bennu που έχει διάμετρο γύρω στα 200 μέτρα. Η NASA εκτιμά ότι υπάρχει αρκετά μεγάλη πιθανότητα να προσκρούσει ο Bennu στη Γη σε περίπου δύο αιώνες. Όλοι ευλεπιστούν βέβαια ότι μέχρι τότε η ανθρωπότητα θα διαθέτει την τεχνολογία για να αποτρέψει μια τέτοια εξέλιξη.

An artist's concept of the young Earth being bombarded by asteroids. Scientists think these impacts could have delivered significant amounts of organic matter and water to Earth.

Το Osiris-Rex θα μπορούσε τώρα να προσφέρει νέα στοιχεία για τους εκατομμύρια αστεροειδείς που υπολογίζεται ότι υπάρχουν στο Ηλιακό Σύστημα. Οι αστεροειδείς, ορισμένοι από τους οποίους αποτελούνται κυρίως από πετρώματα, ενώ άλλοι από σίδερο και νικέλιο, θεωρούνται κατάλοιπα από το σχηματισμό των πλανητών πριν από 4,5 δισ. χρόνια.

By studying the sample collected from Bennu, the Nasa team will be able to examine some of the most pristine material to be found in the solar system. Pictured is an artist's impression of an impact on Jupiter's moon, Europa.

Έτσι η μελέτη τους θα προσφέρει πολύτιμα στοιχεία για τη γέννηση και την εξέλιξη του Ηλιακού Συστήματος. Ο Bennu είναι πλούσιος σε οργανικά υλικά, λόγω όμως της σύστασής του είναι πραγματικά κατάμαυρος γεγονός που κάνει εξαιρετικά δύσκολο το σχεδιασμό καμερών κατάλληλων για τη μελέτη ενός τόσο σκοτεινού σώματος.

Αν όλα πάνε καλά, το Osiris-Rex αρχικά θα χαρτογραφήσει το σώμα και αργότερα θα ακουμπήσει την επιφάνειά του. Μια ριπή πεπιεσμένου αερίου θα εκτινάξει από την επιφάνεια σκόνη και μικρές πέτρες, οι οποίες θα κυλήσουν μέσα σε ένα κάνιστρο συλλογής. Το κάνιστρο θα απελευθερωθεί από το σκάφος και θα πέσει με αλεξίπτωτο στη Γη το 2023.