Ο λεπτομερέστερος ψηφιακός χάρτης του εγκεφάλου, Bigbrain: An Ultra-High Resolution 3-D Roadmap of the Human Brain

BigBrain (credit: Montreal Neurological Institute and Forschungszentrum Jülich)

Η Γη διαθέτει τους ψηφιακούς χάρτες του Google Earth και ο ανθρώπινος εγκέφαλος απέκτησε κάτι ανάλογο χάρη σε έναν νέο ανατομικό «άτλα», ο οποίος ονομάζεται «Μεγάλος Εγκέφαλος» (Big Brain).

Whole brain. The three-dimensional virtual brain is based on information from more than 7,400 tissue sections, each of them a mere 20 micrometres thick, that were obtained from a human brain. (Credit: © werbefoto-burger.ch / Fotolia)

Πρόκειται για τη λεπτομερέστερη μέχρι σήμερα τρισδιάστατη ψηφιακή χαρτογράφηση του εγκεφάλου. Ο «Μεγάλος Εγκέφαλος» επιτρέπει στους επιστήμονες να βλέπουν χαρακτηριστικά μικρότερα και από μία τρίχα.

Ο «χάρτης», που έχει ανάλυση 50 φορές μεγαλύτερη από οποιονδήποτε άλλο υπήρξε μέχρι σήμερα, δίνει στους επιστήμονες καλύτερη πρόσβαση στις δομές του εγκεφάλου που σχετίζονται με τη νόηση, τα συναισθήματα, την ομιλία, τη γήρανση και τις διάφορες νευροεκφυλιστικές ασθένειες (Αλτσχάιμερ, Πάρκινσον κ.α.).

Illustration of tissue and image processing. (A) Photographs of the fixed brain. Lateral left (top), lateral right (middle), and dorsal (bottom) views. (B) Magnetic resonance image (coronal view) and (C) 3D-reconstructed MRI volume of the fixed brain. (D) Histological sectioning. (E) Blockface image of a section (pseudocolored) resting on the mounting grid that served for alignment of the blockface images. (F) Series of blockface images. (G) Cell body–stained histological sections with the region of interest denoted by a red box. This area is shown with higher magnification in (H). (I) Series of histological images, which were 3D-reconstructed using the blockface images (F) and the MRI (C). (Credit: K. Amunts et al./Science)

Το νέο ψηφιακό μοντέλο του εγκεφάλου απεικονίζει χαρακτηριστικά διαστάσεων έως 20 μικρομέτρων (εκατομμυριοστών του μέτρου), δηλαδή σχεδόν όσο οι διαστάσεις των περίπου 80 δισεκατομμυρίων εγκεφαλικών κυττάρων (νευρώνων). Πρόκειται για ένα επίτευγμα γερμανο-καναδικής επιστημονικής συνεργασίας με επικεφαλής την καθηγήτρια Κάτριν Άμουντς, διευθύντρια του Ινστιτούτου Έρευνας του Εγκεφάλου του πανεπιστημίου Χάινριχ Χάινε του Ντίσελντορφ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο «Science», σύμφωνα με το BBC, το «Nature» και το «New Scientist».

Finely sliced brain samples. Some 7,400 were needed to make Big Brain.

Η δημιουργία του «χάρτη» χρειάστηκε δέκα χρόνια και έγινε με πρότυπο τον, διατηρημένο σε παραφίνη, εγκέφαλο μιας γυναίκας που είχε πεθάνει σε ηλικία 65 ετών. Ο εγκέφαλός της τεμαχίστηκε σε πάνω από 7.400 τμήματα, το καθένα πάχους το πολύ 20 μικρομέτρων. Τα τμήματα αυτά, αφού χρωματίστηκαν με τις κατάλληλες ουσίες, «σκαναρίστηκαν» σε υπολογιστές και μετά έγινε η ψηφιακή ανακατασκευή του εγκεφάλου.

Τα πλήρη δεδομένα του «Big Brain», που αποτελεί μέρος του ευρύτερου Ευρωπαϊκού Προγράμματος Ανθρωπίνου Εγκεφάλου, θα είναι προσβάσιμα από κάθε επιστήμονα στη διαδικτυακή πύλη CBRAIN (https://bigbrain.cbrain.mcgill.ca/).

Οι ερευνητές θα μπορούν να κάνουν «ζουμ» σε όποια περιοχή του εγκεφάλου θέλουν να μελετήσουν. «Είναι σαν να χρησιμοποιεί κανείς το Google Earth. Μπορεί πλέον κανείς να δει λεπτομέρειες, που έως τώρα δεν ήταν ορατές», δήλωσε η Άμουντς.

Ο «Μεγάλος Εγκέφαλος» εντάσσεται στο πλαίσιο του συνεχώς αυξανόμενου ενδιαφέροντος διεθνώς για την έρευνα στις νευρολογικές επιστήμες. Τον προηγούμενο Ιανουάριο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε ότι θα χρηματοδοτήσει με ένα δισεκατομμύριο ευρώ, σε πλαίσιο τουλάχιστον μίας δεκαετία, το φιλόδοξο ερευνητικό Πρόγραμμα Ανθρωπίνου Εγκεφάλου. Το πρόγραμμα συντονίζει ο κορυφαίος επιστήμονας Χένρι Μάρκραμ του Ελβετικού Ομοσπονδιακού Ινστιτούτου Τεχνολογίας στη Λωζάνη και στοχεύει στη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου ψηφιακού αντιγράφου (προσομοιωμένου μοντέλου) του εγκεφάλου με τη βοήθεια υπέρ-υπολογιστών.

Τον Απρίλιο ήρθε η απάντηση των ΗΠΑ, όταν ο πρόεδρος Ομπάμα ανακοίνωσε ότι ξεκινά η Πρωτοβουλία Έρευνας του Εγκεφάλου μέσω προωθημένων νευροτεχνολογιών, αρχικού προϋπολογισμού 100 εκατ. δολαρίων.

H μεγαλύτερη Πανσέληνος του έτους, Supermoon will be big, bright, and full on June 23

Την ερχόμενη Κυριακή, 23 Ιουνίου, θα έχουμε την ευκαιρία να δούμε ένα αρκετά ενδιαφέρον φαινόμενο, την μεγαλύτερη Πανσέληνο του έτους.

Astronomers say it’s tough to notice the difference in size between a supermoon and any other full moon. But photographs show it. Check out this size comparison from our friend Alec Jones in the UK.

«Πολλοί είναι αυτοί που πιστεύουν λανθασμένα ότι αυτό συμβαίνει κάθε Αύγουστο, που φυσικά δεν είναι σωστό αφού πρόκειται απλά για μια οπτική απάτη. Αυτό που συμβαίνει δηλαδή είναι ότι στη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών ο Ήλιος βρίσκεται στο ψηλότερο σημείο της ετήσιας φαινόμενης τροχιάς του στον ουρανό ενώ αντίθετα η Σελήνη βρίσκεται σχετικά πιο κοντά στον ορίζοντα. Σ’ αυτή τη θέση η Πανσέληνος μπορεί να συγκριθεί με διάφορα άλλα χαρακτηριστικά που βρίσκονται εκεί, όπως δέντρα, κεραίες και διάφορα κτίσματα.

Μ’ αυτόν τον τρόπο ο εγκέφαλος του παρατηρητή παρασύρεται να πιστέψει ότι η Πανσέληνος είναι μεγαλύτερη ενώ επανειλημμένες μετρήσεις έχουν αποδείξει ότι το μέγεθος της Πανσελήνου δεν διαφέρει καθόλου από ώρα σε ώρα. Υπάρχει φυσικά μετρήσιμη διαφορά του μεγέθους της Σελήνης ανάλογα με το αν βρίσκεται στο περίγειό της ή στο απόγειό της, κάτι που συμβαίνει μια φορά κάθε μήνα. Για παράδειγμα το πλησιέστερο περίγειο της Σελήνης το 2013 είναι στις 23 Ιουνίου (357.014 χιλιόμετρα), ενώ το μεγαλύτερο απόγειο ήταν στις 10 Ιουνίου (406.485 χιλιόμετρα). Αυτό όμως δεν έχει σχέση με το πόσο μεγάλη φαίνεται όταν βρίσκεται κοντά στον ορίζοντα, που οφείλεται όπως είπαμε αποκλειστικά και μόνο σε οπτική απάτη.

Day and night sides of Earth at instant of full moon (2013 June 23 at 11:32 Universal Time). In North America, the full moon is setting in the west at sunrise on June 23. From eastern Asia, it’s rising in the east at sunset. The full moon resides close to zenith – straight overhead – as seen from the Samoan islands in the central South Pacific Ocean. Image credit: Earth and Moon Viewer

Η μέση απόσταση της Σελήνης από τη Γη (από κέντρο σε κέντρο) είναι 384.400 χλμ., ενώ στο περίγειό της βρίσκεται περίπου σε απόσταση 356.400 χλμ. και στο απόγειό της στα 406.700 χλμ. Υπάρχει δηλαδή μια διαφορά 50.000 χλμ. περίπου μεταξύ περιγείου και απογείου. Επόμενο είναι ότι στο περίγειό της η Σελήνη φαίνεται μεγαλύτερη απ’ ότι στο απόγειο, όπως επίσης κάποιο από τα 12 περίγεια ενός έτους θα είναι το πλησιέστερο και άρα η Σελήνη θα φαίνεται ως μεγαλύτερη του έτους ιδιαίτερα μάλιστα εάν συμπέσει την ίδια ημέρα να έχουμε και Πανσέληνο, όπως συμβαίνει φέτος στις 23 Ιουνίου!

Η καθημερινή παρουσία της Σελήνης στον ουρανό αλλά και η συνεχής αλλαγή της φωτισμένης της μορφής επηρέαζε ανέκαθεν τους ανθρώπους όπως φαίνεται στα τραγούδια, στις προλήψεις και στις δογματικές τους αντιλήψεις. Γιατί παρ’ όλο που η Σελήνη αντανακλά μόνο το 7% του ηλιακού φωτός που πέφτει πάνω στη γεμάτη κοιλώματα επιφάνειά της, είναι αρκετά λαμπερή ώστε να καλύπτει με το φως της ένα αρκετά μεγάλο μέρος των άστρων της νύχτας. Πολλές μάλιστα παραδόσεις, που κρατάνε από την αρχαία ακόμη εποχή, συνδέουν τη Πανσέληνο του κάθε μήνα με διάφορες αγροτικές εργασίες.

Τρίμορφη αναπαράσταση της Εκάτης. Ρωμαϊκό αντίγραφο πρωτοτύπου της ελληνιστικής περιόδου. Inv. 1922. Μουσείο Chiaramonti. Triple-formed representation of Hecate. Marble, Roman copy after an original of the Hellenistic period.

Στην αρχαιότητα η Σελήνη λατρεύτηκε σαν θεά. Για τους αρχαίους Έλληνες και τους Ρωμαίους η Σελήνη ήταν η θεά του κυνηγιού Άρτεμις που με το φως της βοηθούσε τους κυνηγούς να βλέπουν μεσ’ τη νύχτα. Η αγνή πανέμορφη παρθένα, η κυνηγός θεά, ήταν για τον Όμηρο το πρότυπο της γυναικείας ομορφιάς. Στη Σελήνη απέδιδαν επίσης τη νυχτερινή δροσιά και τις βροχές, γι’ αυτό ονόμαζαν την Άρτεμη «Ποτάμια» και την λάτρευαν κοντά σε πηγές και λίμνες όπου πίστευαν ότι λούζονταν μαζί με τις Νύμφες μακριά από τα βέβηλα μάτια των ανδρών. Ακόμη και σήμερα σε ορισμένες περιοχές της Αφρικής, της Αυστραλίας και της Ινδονησίας υπάρχουν φυλές που τη λατρεύουν με παρόμοιο τρόπο.

Στην κλασική εποχή, οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι μπόρεσαν να διαλευκάνουν αρκετά από τα μυστήρια της Σελήνης, ανάμεσα στα οποία ήταν και ο μηχανισμός των φάσεών της. Υπέθεσαν λοιπόν ότι το φως της Σελήνης δεν ήταν παρά η αντανάκλαση των ακτίνων του Ήλιου στην επιφάνειά της. Επειδή όμως το φως του Ήλιου φωτίζει καθημερινά διαφορετικές περιοχές της πλευράς της που είναι στραμμένη προς τη Γη, βλέπουμε τη Σελήνη να αλλάζει μορφή συνεχώς ανάλογα με το πώς φαίνεται από τη Γη. Έτσι όταν η Σελήνη βρίσκεται στην ίδια κατεύθυνση με τον Ήλιο στρέφει προς εμάς το μη φωτιζόμενο ημισφαίριό της, οπότε λέμε ότι έχουμε Νέα Σελήνη ή Νουμηνία.

Με την πάροδο των ημερών η Σελήνη μετατοπίζεται στην τροχιά της και έτσι από τη Γη αρχίζουμε να βλέπουμε όλο και μεγαλύτερο μέρος του φωτιζόμενου ημισφαιρίου της. Όταν η αποχή της από τον Ήλιο είναι 90 μοίρες, φαίνεται να είναι φωτισμένη κατά το 1/2, και η φάση αυτή ονομάζεται πρώτο τέταρτο. Η κίνηση συνεχίζεται μέχρις ότου η Σελήνη βρίσκεται σε αντίθεση προς τη θέση του Ήλιου, βρίσκεται δηλαδή απέναντι από τον Ήλιο με την Γη στη μέση, οπότε εμείς βλέπουμε από τη Γη ολόκληρο το φωτιζόμενο ημισφαίριό της και λέμε ότι έχουμε Πανσέληνο. Τότε η Σελήνη ανατέλλει όταν ο Ήλιος δύει.

Photo: Anthony Ayiomamamitis

Ο χρόνος όμως κυλάει και η Σελήνη συνεχίζει την κίνησή της γύρω από τη Γη μέχρις ότου βρεθεί στη φάση του τελευταίου τέταρτου. Τέλος, η Σελήνη ξανάρχεται σε σύνοδο με τον Ήλιο, οπότε έχουμε και πάλι Νουμηνία ή Νέα Σελήνη. Από τη μια σύνοδο ως την επομένη, για τη συμπλήρωση δηλαδή όλων των φάσεων της Σελήνης, χρειάζονται περίπου 29,5 ημέρες, και για την ακρίβεια 29 ημέρες 12 ώρες, 44 λεπτά και 2,86 δευτερόλεπτα. Ο χρόνος αυτός ονομάζεται συνοδικός μήνας και είναι η χρονική περίοδος μεταξύ δύο διαδοχικών πανσελήνων ή δύο διαδοχικών φάσεων Νέας Σελήνης, από την οποία γεννήθηκε ο ημερολογιακός μας μήνας. Δεν είναι λοιπόν καθόλου παράξενο που τα πρώτα ημερολόγια βασίζονταν σε έναν κύκλο σεληνιακών μηνών.

Υπάρχει όμως και ο άλλος «μήνας», όπως είπαμε, που ονομάζεται «αστρικός μήνας», και είναι ο πραγματικός χρόνος μιας πλήρους περιφοράς της Σελήνης γύρω από τη Γη αφού μετράει την χρονική περίοδο μεταξύ δύο διαδοχικών περασμάτων της Σελήνης μπροστά από ένα δεδομένο άστρο. Η κίνηση αυτή γίνεται εμφανής καθώς η θέση της Σελήνης ανάμεσα στα άστρα αλλάζει από νύχτα σε νύχτα. Ο χρόνος αυτός είναι περίπου 27 ημέρες, και για την ακρίβεια 27 ημέρες 7 ώρες, 43 λεπτά και 11,5 δευτερόλεπτα.

Πανσέληνος στο ναό του Ποσειδώνα, Σούνιο (AP Photo/Dimitri Messinis).

Η αιτία της μεγαλύτερης διάρκειας του συνοδικού μήνα σε σχέση με τον αστρικό μήνα είναι αρκετά απλή: Κατά τη διάρκεια ενός μήνα, το ντουέτο Γη και Σελήνη έχει διασχίσει μια αρκετά μεγάλη απόσταση γύρω από τον Ήλιο. Έτσι όταν η Σελήνη έχει ολοκληρώσει μία πλήρη περιφορά της γύρω από τη Γη, πρέπει να ταξιδέψει επιπλέον πάνω από δύο ακόμη ημέρες για να ξαναγυρίσει στην ίδια γραμμική σχέση που είχε με την Γη και τον Ήλιο ώστε να δημιουργηθούν οι ίδιες πάλι προϋποθέσεις που είναι αναγκαίες για να έχει την ίδια φάση με αυτή με την οποία άρχισε την τροχιά της γύρω από τη Γη.

Άρθρο του κ. Διονύση Σιμόπουλου, Διευθυντή του Ευγενιδείου Πλανηταρίου.

Το GPS του Γαλαξία. Glimpse360: Observing The Outback Of The Galaxy

This infrared image shows an example of what is called a hierarchical bubble structure, in which one giant bubble, carved into the dust of space by massive stars, has triggered the formation of smaller bubbles. The large bubble takes up the central region of the picture while the two spawned bubbles, which can be seen in yellow, are located within its rim.

Δόθηκαν στη δημοσιότητα νέες εικόνες του γαλαξία μας οι οποίες είναι προϊόν του προγράμματος Galactic Legacy Infrared Mid-Plane Survey Extraordinaire που είναι πιο γνωστό ως Glimpse 360. Οι επιστήμονες που συμμετέχουν στο Glimpse 360 κάνουν τοπογραφικές μελέτες του γαλαξία μας. Στόχος είναι να χαρτογραφηθεί ο Γαλαξίας και ειδικά οι πιο απομακρυσμένες και «έρημες» περιοχές του. Στο τέλος του έτους αναμένεται να δημοσιοποιηθεί μια εικόνα που θα επιτρέπει στους φίλους του Διαστήματος να δουν ένα πανόραμα του ισημερινού του γαλαξία μας, μια εικόνα 360 μοιρών.

Το βασικό εργαλείο των επιστημόνων του Glimpse είναι το διαστημικό τηλεσκόπιο Spitzer, οι παρατηρήσεις του οποίου και οι εικόνες που καταγράφει αποτελούν τη βασική ύλη που τροφοδοτεί το πρόγραμμα. Οι υπέρυθρες παρατηρήσεις του Spitzer επιτρέπουν στους επιστήμονες που μετέχουν στο πρόγραμμα να χαρτογραφήσουν τον Γαλαξία με τη μεγαλύτερη ακρίβεια που έχει επιτευχθεί ως σήμερα.

Dozens of newborn stars sprouting jets from their dusty cocoons have been spotted in images from NASA's Spitzer Space Telescope. In this view showing a portion of sky near Canis Major, infrared data from Spitzer are green and blue, while longer-wavelength infrared light from NASA's Wide-field Infrared Survey Explorer are red.

Η πιο σημαντική παράμετρος του Glimpse είναι ότι καθώς εξελίσσεται η χαρτογράφηση οι επιστήμονες ανακαλύπτουν «αστρικές οάσεις» σε άγνωστες ή ερημικές περιοχές του Γαλαξία. «Ανακαλύπτουμε τη δημιουργία άστρων στις λιγότερο γνωστές περιοχές στις άκρες του Γαλαξία» αναφέρει η Μπάρμπαρα Γουίτνεϊ, αστρονόμος του Πανεπιστημίου του Γουισκόνσιν και μέλος του προγράμματος. Μέσω του Glimpse οι αστρονόμοι εντόπισαν μια περιοχή κοντά στον αστερισμό του Μεγάλου Κυνός στην οποία υπάρχουν περί τα 30 νεαρά άστρα.

The stringy, seaweed-like filaments are the blown out remnants of a star that exploded in a supernova. The billowy clouds seen in pink are sites of massive star formation. Clusters of massive stars can be seen lighting up the clouds, and a bubble carved out from massive stars is seen near the bottom.

Παράλληλα τα δεδομένα της χαρτογράφησης φωτίζουν διάφορες κοσμικές διεργασίες για τις οποίες οι επιστήμονες δεν έχουν πολλά στοιχεία στη διάθεσή τους, όπως, για παράδειγμα, τον ρόλο που παίζουν τα πολύ μεγάλα άστρα στον σχηματισμό άλλων άστρων.

Συμμετοχή του κοινού

A prominent bubble. This bright bubble is one of the easier ones that need to be measured. Although computers can do an ok job: people are much better. The Milky Way Project is currently working with data taken from the Galactic Legacy Infrared Mid-Plane Survey Extraordinaire (GLIMPSE) and the Multiband Imaging Photometer for Spitzer Galactic Plane Survey (MIPSGAL). We aim to bring you a host of interesting science problems as time goes by, and to begin with we're looking for bubbles. These bubbles are part of the life cycle of stars. Some bubbles have already been found - by the study that inspired this project - but we want to find more! By finding more, we will build up a comprehensive view of not only these bubbles, but our galaxy as a whole. We're asking you to help us map star formation in our galaxy. So how can you help? Using our bubble-drawing interface, our hope is that you will find bubbles and note any important or unusual characteristics. For example, if you can see what looks like a knot in the bubble, flag it! This knot might tell us something about how the bubble is affecting star formation in the region. If you see a star cluster, flag it! We hope to map the location of these clusters - many of which have not been located before.

Εκτός όμως από τις εικόνες που καταγράφει το Spitzer, οι αστρονόμοι επιχειρούν να αξιοποιήσουν και εικόνες που συλλέγουν οι ερασιτέχνες αστρονόμοι, μέσω του προγράμματος «The Milky Way Project» (http://www.milkywayproject.org/needyou).

«Αυτού του είδους το crowdsourcing έδειξε ότι πραγματικά λειτουργεί» επισημαίνει ο Τσαρλς Κέρτον από το Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Αϊόβα. «Εξετάζουμε τις δομές παραγωγής άστρων που εντόπισαν οι εθελοντές στον γαλαξία μας για να κατανοήσουμε καλύτερα τους μηχανισμούς που κρύβονται πίσω από τη γέννησή τους» συμπληρώνει. Αυτές οι δομές άστρων έχουν την μορφή κοσμικών φυσαλίδων με τους ειδικούς να τις χαρακτηρίζουν «κουκούλια» μέσα στα οποία γεννιούνται τα άστρα.

Ο Γαλαξίας και η Γη

The Galactic Plane showing the areas covered by previous surveys in white and the GLIMPSE360 survey in blue. The circles centered on the Sun shows the GLIMPSE360 detection limit distance for a solar type star (solid line) is about twice that of WISE (dashed line). The approximate positions of Galactic spiral arms (Taylor & Cordes 1993) are indicated in red. The dashed spiral arms have tangency points that show no excess star counts (Benjamin 2007) and may not be density wave arms. The central oval and bar represent the approximate extent of the central triaxial bulge/bar (Gerhard 2002; Cole & Weinberg 2002) and the Long bar (Hammersley et al. 2001; Benjamin et al. 2005). The radius marking the expected truncation or break in the exponential Galactic stellar disk is also shown with a dashed line

Η κρατούσα θεωρία αναφέρει ότι ο σχηματισμός των γαλαξιών ολοκληρώνεται πολλά δισεκατομμύρια έτη προτού αρχίσουν να δημιουργούνται ηλιακά συστήματα και να κάνουν την εμφάνισή τους οι πρώτοι πλανήτες μέσα σε αυτά. Νέα μελέτη της NASA έρχεται να ανατρέψει αυτή τη θεωρία, και μάλιστα με τον πιο εντυπωσιακό τρόπο, αφού, όπως δείχνει, οι γαλαξίες συνεχίζουν να εξελίσσονται για πολλά δισεκατομμύρια έτη μετά τη γέννησή τους. Μάλιστα, σύμφωνα με τη μελέτη, ο γαλαξίας μας ολοκλήρωσε τη διαμόρφωσή του και έφθασε το τελικό σημείο σχηματισμού του, αυτό που γνωρίζουμε σήμερα, την ίδια ακριβώς εποχή που γεννιόταν το ηλιακό μας σύστημα. 

Σύμφωνα με τα όσα πίστευαν ως σήμερα οι αστρονόμοι, οι γαλαξίες - ειδικά εκείνοι στη συμπαντική μας γειτονιά, συμπεριλαμβανομένου του δικού μας - ολοκλήρωσαν τις διεργασίες σχηματισμού και μορφοποίησής τους πριν από περίπου 8 δισεκατομμύρια έτη και έκτοτε εμφάνισαν μικρές και άνευ ιδιαίτερης σημασίας μεταβολές.

There are nearly 200 galaxies within the marked circles in this image from NASA's Spitzer Space Telescope. These are part of the Perseus-Pisces supercluster of galaxies located 250 million light-years away. Normally, galaxies beyond our Milky Way are hidden from view when they happen to fall behind the plane of our galaxy. This is due to foreground dust standing in the way.

Οι ερευνητές της NASA κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι κάτι τέτοιο δεν ισχύει και ότι ειδικά οι σπειροειδείς γαλαξίες (όπως ο δικός μας) συνεχίζουν να εξελίσσονται και να διαμορφώνονται για αρκετά δισεκατομμύρια έτη μετά το χρονικό όριο που έχει θέσει η κρατούσα θεωρία.

Οι ερευνητές εκτιμούν ότι ο γαλαξίας μας συνέχιζε να βρίσκεται σε διαδικασία εξέλιξης και διαμόρφωσης πριν από 4,6 δισεκατομμύρια έτη, την εποχή δηλαδή που είχε ξεκινήσει και ο σχηματισμός του ηλιακού μας συστήματος.

Υπολογίζεται ότι η Γη γεννήθηκε πριν από περίπου 4,5 δισεκατομμύρια έτη, οπότε, αν η μελέτη της NASA είναι ορθή, ο πλανήτης μας βρισκόταν σε διαδικασία σχηματισμού του ταυτόχρονα με τον Γαλαξία.

Σάρωση με λέιζερ φέρνει στο φως χαμένες πόλεις. 'Lost' Medieval City Discovered Beneath Cambodian Jungle

To διάσημο σύμπλεγμα του Άνγκορ Βατ ήταν τμήμα ενός οικιστικού ιστού έκτασης δεκάδων τετραγωνικών χιλιομέτρων. Aerial view of Angkor Wat, showing the moat and causeway and the central tower surrounded by four smaller towers. CREDIT: Alexey Stiop | Shutterstock.com

Μια μεγάλη χαμένη πόλη, η οποία δεν αποκλείεται να είναι η αρχαία πρωτεύουσα της δυναστείας των Χμερ στην Καμπότζη, ανακαλύφθηκε χάρη σε έρευνα με ελικόπτερο που σάρωσε την πυκνή ζούγκλα με αποστασιόμετρο λέιζερ.

Here, the lost city of Mahendraparvata revealed in a shaded relief map of terrain beneath the vegetation in the Phnom Kulen acquisition area, with elevation derived from the lidar digital terrain model at 0.5 meter resolution and 4x vertical exaggeration. Green denotes previously documented archaeological features; areas shaded red contain newly documented features indicative of an extensive urban layout. CREDIT: Archaeology and Development Foundation - Phnom Kulen Program

Γεωμετρικά σχήματα που αντιστοιχούν σε κανάλια, δρόμους και κτήρια καλύπτουν μια έκταση δεκάδων τετραγωνικών χιλιομέτρων γύρω από το διάσημο ναό του Άνγκορ Βατ, έναν από τους δημοφιλέστερους τουριστικούς προορισμούς στη χώρα.

A map of northwest Cambodia provides an overview of the areas where lidar imagery was acquired, indicated with yellow shading. The background data is from NASA's Shuttle Radar Topography Mission. Evans et al. / PNAS

Το Άνγκορ Βατ κατασκευάστηκε τον 12ο αιώνα από τους Χμερ, οι οποίοι κυριάρχησαν στη Νοτιοανατολική Ασία από τον 9ο έως τον 15 αιώνα.

Το τεράστιο σύμπλεγμα του Άνγκορ, έκτασης 9 τετραγωνικών χιλιομέτρων, ήταν πιθανότατα η καρδιά της αυτοκρατορίας, φαίνεται όμως ότι είναι ένα μικρό μόνο τμήμα ενός τεράστιου οικιστικού συμπλέγματος, έκτασης τουλάχιστον 35 τετραγωνικών χιλιομέτρων.

Lidar imagery shows the central area of Angkor, with the "walled city" of Angkor Thom above Angkor Wat. Red lines indicate post-medieval features, including roads and canals. The other features are from the Angkor era. Evans et al. / PNAS

Επιπλέον, στα βορειοανατολικά του Άνγκορ η σάρωση αποκάλυψε έναν δεύτερο εκτεταμένο οικιστικό ιστό, ο οποίος πιθανώς αντιστοιχεί στο Μαχεντραπαρβάτα, μια από τις πρώτες πρωτεύουσες των Χμερ, η οποία είναι γνωστή μόνο από ιστορικές αναφορές.

Φωτομωσαϊκό του εδάφους του Άνγκορ πάνω από το μοντέλο του ανάγλυφου της περιοχής (Damian Evans et al.)

Η ανακάλυψη, η οποία έχει γίνει δεκτή για δημοσίευση στην αμερικανική επιθεώρηση PNAS, βασίστηκε στην τεχνική Lidar, η οποία βασίζεται στην ανάκλαση παλμών λέιζερ. Το ελικόπτερο που μετέφερε το όργανο κάλυψε απόσταση 370 τετραγωνικών χιλιομέτρων εκπέμποντας 200.000 παλμούς λέιζερ το δευτερόλεπτο. Κάποιοι από τους παλμούς αυτούς πέρασαν μέσα από τη φυλλωσιά της ζούγκλας και ανακλάστηκαν από τα ερείπια των αρχαίων κατασκευών, επιτρέποντας στους ερευνητές να εξετάσουν το τρισδιάστατο ανάγλυφο της περιοχής.

Η μελέτη, την οποία υπογράφει η ομάδα του Ντέμιαν Έβανς, αρχαιολόγου στο Πανεπιστήμιο του Σίδνεϊ, υποδεικνύει ότι οι Χμερ δεν ζούσαν σε κλειστές πόλεις με τείχη, αλλά σε εκτεταμένου αστικούς οικισμούς χαμηλής πυκνότητας.

Η διάταξη αυτή «μοιάζει με το Λος Άντζελες», στο οποίο ένα πυκνό αστικό κέντρο περιβάλλεται από προάστια μεγάλης έκτασης, σχολιάζει ο Δρ Έβανς.

Σύμφωνα με τον ίδιο, η παρακμή των Χμερ δεν αποκλείεται να σχετίζεται με τις θαυμαστές ικανότητές τους ως αρχιτεκτόνων και μηχανικών: όταν εξαντλούσαν τους φυσικούς πόρους μιας περιοχής μετακινούνταν σε άλλη και κατασκεύαζαν ακόμα μεγαλύτερα κανάλια και ναούς. Και η σταδιακή αποψίλωση της ζούγκλας ίσως σήμανε το τέλος της αυτοκρατορίας.

Πανοραμική θέα του Κόκκινου Πλανήτη. Wow! Mars Rover Captures Stunning Billion-Pixel Photo of Red Planet

H νέα πανοραμική εικόνα του Άρη από το σημείο που βρίσκεται το Curiosity. This is a reduced version of a mosaic from NASA's Mars rover Curiosity containing 1.3 billion pixels in the full-resolution version. It shows Curiosity at the "Rocknest" site, where the rover scooped up samples of windblown dust and sand, and was released on June 19, 2013. Viewers can explore this image with pan and zoom controls at http://mars.nasa.gov/bp1/. CREDIT: NASA/JPL-Caltech/MSSS

Μια εκπληκτική εικόνα από την περιοχή που βρίσκεται ο ρομποτικός εξερευνητής Curiosity στον Άρη είναι στη διάθεση των φίλων του Διαστήματος. Η NASA έφτιαξε μια φωτογραφία που αποτελεί συνδυασμό 900 εικόνων που έχει τραβήξει με τις κάμερες που διαθέτει το ρομπότ. Πρόκειται για μια πανοραμική άποψη του κρατήρα Γκέιλ στον οποίο βρίσκεται το Curiosity. Η νέα εικόνα έχει ανάλυση ενός δισεκατομμυρίου εικονοστοιχείων (pixels)!

A stunning panoramic image from the Curiosity rover offers an incredibly detailed look at the dusty, lonely landscape of the red planet. And thanks to NASA's computer science geniuses, you can take a guided tour of the rocky landscape from your couch.

Γενέθλια. Birthday

Dorothea Tanning, Birthday, 1942, Philadelphia, Museum of Art

Το λεωφορείο σταματά, ο οδηγός σου χαμογελά, τα παράθυρα είναι αστραφτερά και τα λεφτά ψιλά. Το τελευταίο από τα μονά καθίσματα στην αριστερή πλευρά είναι άδειο, λες και το έχουν κρατήσει για σένα, αυτό που σου αρέσει περισσότερο απ’ όλα, με το τζάμι πίσω του. Το λεωφορείο προχωράει, τα φανάρια πρασινίζουν για να περάσει κι ο νεαρός που τρώει σπόρια μαζεύει τα φλούδια σ’ ένα σακουλάκι.

Ο ηλικιωμένος εισπράκτορας σήμερα δεν θέλει εισιτήριο, αγγίζει μονάχα το γείσο του καπέλου του και εύχεται με μια ευχάριστη φωνή να έχουμε μια όμορφη μέρα.

Και πράγματι θα είναι μια όμορφη μέρα. Γιατί σήμερα έχεις γενέθλια. Είσαι έξυπνη, χαριτωμένη και η ζωή είναι μπροστά σου. Ακόμα τέσσερις στάσεις, θα χτυπήσεις το κουδούνι κι ο οδηγός θα σταματήσει, ειδικά για σένα.

Θα κατέβεις από το λεωφορείο, κανείς δεν θα σε σπρώξει κι η πόρτα θα κλείσει όταν θα έχεις πλέον απομακρυνθεί. Και το λεωφορείο θα ξεκινήσει, οι άνθρωποι θα σου κάνουν χαρούλες κι ο νεαρός που έτρωγε σπόρια θα σου κουνάει το χέρι μέχρι να εξαφανιστεί, δίχως λόγο και αιτία.

Ποιος χρειάζεται δικαιολογίες, σήμερα έχεις γενέθλια και στα γενέθλια συμβαίνουν ευχάριστα πράγματα. Και το κουτάβι που τρέχει τώρα προς το μέρος σου θα κουνήσει την ουρά του όταν το αγγίξεις, ακόμα και τα σκυλιά διακρίνουν τις γιορταστικές επετείους.

Στο διαμέρισμά σας άνθρωποι θα περιμένουν στα σκοτεινά, πίσω από τα όμορφα έπιπλα που εσύ η ίδια έχεις διαλέξει. Μόλις ανοίξεις την πόρτα, θ’ αναπηδήσουν και θα σε αιφνιδιάσουν. Ακριβώς όπως αρμόζει σε κάθε έκπληξη.

Θα είναι όλοι εκεί, οι άνθρωποι που αγαπάς, οι πλέον ακριβοί και οι πιο σημαντικοί. Και θα φέρουν δώρα, που είτε έχουν αγοράσει είτε έφτιαξαν μόνοι τους. Δώρα ευφάνταστα, αλλά και πράγματα πρακτικά.

Οι εύθυμοι θα διασκεδάσουν, οι σοβαροί θα περάσουν καλά, ακόμα και οι μελαγχολικοί θα χαμογελάσουν αληθινά. Το φαγητό θα είναι υπέροχο, μετά θα προσφέρουν φράουλες και θα τελειώσουν με μιλκ-σέικ βανίλια, από το νοστιμότερο μαγαζί της πόλης.

Θα βάλουν ένα δίσκο του Κιθ Τζάρετ και όλοι θα τον ακούσουν, θα βάλουν ένα δίσκο του Σατί και κανείς δεν θα νιώθει θλιμμένος. Και όσοι είναι μόνοι τους θα νιώσουν μαζί απόψε, και κανείς δεν θα ρωτάει: «Πόση ζάχαρη;», γιατί όλοι πλέον γνωρίζουν τους πάντες.

Στο τέλος θα φύγουν, κι όσοι θέλεις θα σε φιλήσουν κι όσοι δεν θέλεις θα σου σφίξουν το χέρι. Και μονάχα αυτός θα μείνει, ο άνδρας με τον οποίο ζεις, ωραίος και γεμάτος κατανόηση και πιστός.

Αν επιθυμείς, θα κάνετε έρωτα ή θα σου κάνει μασάζ στο κορμί με λάδι, που αρωμάτισαν στο μαγαζί ακολουθώντας μια ειδική συνταγή. Αν το ζητήσεις, θ’ ανάψει τη λάμπα αλογόνου και θα μείνετε αγκαλιασμένοι χωρίς να μιλάτε, αναμένοντας την ανατολή.

Κι εκείνο το μαγικό βράδυ, αν είμαι εκεί, θα πιω μιλκ-σέικ βανίλια και θα χαμογελάσω αληθινά, θα δοκιμάσω το υπέροχο φαγητό. Και πριν φύγω, θα σε φιλήσω ή μπορεί απλά και μόνο να σου σφίξω το χέρι.

Έτγκαρ Κέρετ

«Γενέθλια»

Igor Postash, Clown's Birthday

“Τότε που τα γενέθλιά μου γιόρταζαν, εγώ ήμουν ευτυχής

και κανένας δεν ήταν πεθαμένος στο παλιό σπίτι

και μέχρι τότε υπήρχε μια παράδοση από αιώνες,

και η χαρά όλων και η δική μου

ταίριαζαν όμορφα παρέα, σαν θρησκεία.

Τότε που τα γενέθλιά μου γιόρταζαν,

εγώ είχα τη μεγάλη τύχη να μην καταλαβαίνω τίποτα

να είμαι έξυπνος για τους δικούς μου και να μην έχω

τις ελπίδες που είχαν οι άλλοι για μένα.

Όταν ήρθε η ώρα να έχω ελπίδες

τότε δεν ήξερα να ελπίσω.

Όταν ήρθε η ώρα να αντιμετωπίσω τη ζωή,

έχασα το νόημά της.

Ναι, αυτό που ήταν το προσδόκιμο για μένα,

αυτό που ήταν της καρδιάς,

αυτό που ήταν για τους επαρχιώτικους χορούς

αυτό που ήταν για κείνους που μ’ αγαπούσαν

όταν ήμουν παιδί

αυτό που ήταν- α, Θεέ μου!-

μόνο σήμερα ξέρω τι ήταν…

Τι απόσταση! (Πια δεν το συναντώ…)

Τότε που τα γενέθλιά μου γιόρταζαν…”

Φερνάντο Πεσσόα

«Ποίημα Γενεθλίων»

Fuco Ueda, A Birthday of L

Ποιος.

Ο μήνας της ανθοφορίας τελείωσε. Τα φρούτα μαζεύτηκαν,

Φαγώθηκαν ή σάπισαν. Είμαι ολόκληρη στόμα.

Οκτώβρης, ο μήνας της αποθήκευσης.

Αυτό το υπόστεγο, μουχλιασμένο σαν στομάχι μούμιας:

Παλιά εργαλεία, χερούλια και σκουριασμένοι χαυλιόδοντες.

Είμαι σαν στο σπίτι μου εδώ, ανάμεσα στα νεκρά κεφάλια.

Άσε με να καθίσω μέσα σ’ ένα ανθοδοχείο,

Οι αράχνες δεν θα το προσέξουν.

Η καρδιά μου κομμένο γεράνι.

Τουλάχιστον ο άνεμος ας άφηνε ήσυχα τα πνευμόνια μου.

Σκυλίσιο σώμα οσφραίνεται τα πέταλα. Ανθίζουν ανάποδα.

Κροταλίζουν σαν ορτανσίες.

Κεφάλια με παρηγορούν καθώς σαπίζουν,

καρφωμένα στα δοκάρια της στέγης από χθες:

Τρόφιμοι ιδρύματος που δεν πέφτουν σε χειμερία νάρκη.

Λάχανα: σκουληκιασμένο μωβ, βερνίκι ασημί,

Ένδυμα μουλαρίσιων αυτιών, κελύφη νυχτοπεταλούδας

αλλά με πράσινη καρδιά

Οι φλέβες τους άσπρες σαν ξύγκι γουρουνιού.

Ω η ομορφιά της συνήθειας!

Οι πορτοκαλιές κολοκύθες δεν έχουν μάτια.

Τούτοι οι διάδρομοι γεμάτοι γυναίκες που νομίζουν πως

είναι πουλιά.

Ιδού ένα σχολείο βαρετό.

Είμαι ρίζα, είμαι πέτρα, ένας σβώλος κουκουβάγιας,

Χωρίς όνειρο κανένα.

Μητέρα, είσαι το μοναδικό στόμα

Για το οποίο θα γινόμουν η γλώσσα του. Μητέρα της ετερότητας

Φάγε με. Ρωγμή στο καλάθι των αχρήστων, σκιά των εισόδων.

By Carmen Roig

Είπα: Πρέπει να το θυμάμαι αυτό από τότε που ήμουν μικρή.

Υπήρχαν τόσο τεράστια λουλούδια,

Πορφυρά και κόκκινα στόματα, παντελώς αξιαγάπητα.

Τα στεφάνια από κλαδιά βατομουριάς μ’ έκαναν να κλαίω.

Τώρα με ανάβουν σαν ηλεκτρική λυχνία.

Για βδομάδες δεν μπορώ να θυμηθώ απολύτως τίποτε.

Σύλβια Πλαθ