Arts Universe and Philology

Arts Universe and Philology
The blog "Art, Universe, and Philology" is an online platform dedicated to the promotion and exploration of art, science, and philology. Its owner, Konstantinos Vakouftsis, shares his thoughts, analyses, and passion for culture, the universe, and literature with his readers.

Πέμπτη 30 Ιανουαρίου 2014

Ξαναζωντάνεψε η Βυζαντινή Μαρία, Byzantine lady’s face revealed, given name of Maria

The 1,000-year-old skeleton was restructured and named Maria. The face of a 1,000-year-old skeleton, which was unearthed during the Marmaray project excavations in Istanbul’s Yenikapı, was restructured by the Yıldız Technical University Istanbul Historic Peninsula Application and Research Center Biological Material Inspection Commission. The skeleton was named Maria by the commission president Mehmet Görgülü because it was the most popular name in that era.

Μετά την «αναβίωση» της μικρής Μύρτιδας, που πέθανε την κλασική εποχή από το λοιμό των Αθηνών, το πρόσωπο της οποίας ανακατασκεύασαν Έλληνες επιστήμονες, έρχονται τώρα και Τούρκοι ειδικοί να ξαναζωντανέψουν μια Βυζαντινή αρχόντισσα. Η γυναίκα που ανακατασκευάστηκε με βάση το κρανίο της έζησε πριν από χίλια χρόνια στη Βασιλεύουσα. Ήταν όμορφη, κοκκινομάλλα και μάλλον νεαρή για τα σημερινά δεδομένα.

Το πρόσωπό της «χτίστηκε» με βάση το σκελετό της θανούσης που βρέθηκε στις ανασκαφές του Yenikapi στην Κωνσταντινούπολη. Την ανακατασκευή της μορφής της επιμελήθηκαν επιστήμονες από το Τμήμα Ιστορικών Εφαρμογών του Πολυτεχνείου Yildiz της Κωνσταντινούπολης (Technical University Istanbul) και η Επιτροπή του Ερευνητικού Κέντρου Επιθεώρησης Βιολογικών Υλικών.

Archeological excavations at the Yenikapı Marmaray site. (Sevgi Korkut)

Ο πρόεδρος της Επιτροπής Μεχμέτ Γκιοργκιουλού βάφτισε τη Βυζαντινή δέσποινα «Μαρία» επειδή ήταν το πιο δημοφιλές όνομα εκείνη την εποχή, όπως δήλωσε ο ίδιος. Σύμφωνα με την εκτίμησή του, η γυναίκα, όταν πέθανε, πρέπει να ήταν 30 ετών, είχε κόκκινα μαλλιά και ήταν μέλος μιας από τις αρχοντικές οικογένειες του Βυζαντίου. Ο κ. Γκιοργκιουλού, που είναι χειρουργός γενικής χειρουργικής και ο οποίος παρέλαβε προς ανάλυση σκελετικό υλικό της ανασκαφής, ανέφερε χαρακτηριστικά πως τα ευρήματα στο Yenikapi παρουσίαζαν μεγάλο ενδιαφέρον, και όχι μόνο αρχαιολογικό, γιατί τμήματα των σκελετών έφεραν παραμορφώσεις. Αυτός ήταν ο λόγος για τον οποίο ετέθησαν υπ' όψιν των ιατρών. Σκοπός, να εξακριβωθούν οι ασθένειες, να διερευνηθεί αν οι αλλοιώσεις των οστών ήταν γενετικής φύσεως και εν τέλει ποια ακριβώς ήταν τα αίτια του θανάτου των ανθρώπων. Όταν όλες αυτές οι εξετάσεις θα έχουν ολοκληρωθεί, ο κ. Γκιοργκιουλού είπε ότι σχεδιάζει να γράψει ένα βιβλίο με όλες τις λεπτομέρειες που αποκαλύπτονται από αυτή την ανασκαφή.

Πηγή: Ελευθεροτυπία

Οι γαλαξίες «μέδουσες», Jellyfish galaxies found spawning in clusters

Μια από τις εικόνες που κατέγραψε το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble από ένα γαλαξία-μέδουσα. Πρόκειται για τον γαλαξία IC 3418 που βρίσκεται σε διαδικασία σύγκρουσης με ένα γειτονικό του γαλαξία. Jelly fish galaxies are created when spiral galaxies collide into galaxy clusters. Pictured here is Galaxy IC 3418 taking the form of a jellyfish as it collides with a neighbor. Credit:NASA/JPL-Caltech/SDSS

Εικόνες και δεδομένα που κατέγραψε το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble φωτίζουν τις κοσμικές διεργασίες που μετασχηματίζουν γαλαξίες και τους μετατρέπουν από σπειροειδείς σε ελλειπτικούς. Κατά τη διαδικασία αυτή οι γαλαξίες αποκτούν ένα σχήμα που θυμίζει πολύ αυτό της… μέδουσας

Τα νέα δεδομένα

A jellyfish galaxy is at the top-right, with star-forming tendrils streaming away towards the bottom-left. (Image: NASA, ESA, and the Hubble Heritage Team (STScI/AURA))

Οι αστρονόμοι έχουν εντοπίσει στο παρελθόν γαλαξίες που έχουν ένα μη συμβατικό σχήμα αφού στον γαλαξιακό δίσκο υπάρχουν «προεκτάσεις», μεγάλες… ουρές, που αποτελούνται από άστρα. Η εικόνα αυτών των γαλαξιών παραπέμπει σε μέδουσα και η αναφορά σε αυτούς γίνεται με αυτό τον χαρακτηρισμό, δηλαδή «γαλαξίες μέδουσες». 

Cosmic shapes, such as the ones shown here, develop when hot gas in the cluster hits the cold gas from an approaching galaxy.

Το τελευταίο χρονικό διάστημα το Hubble εντόπισε και παρατήρησε αρκετούς τέτοιους γαλαξίες αποκαλύπτοντας πολλά στοιχεία για την εξέλιξη τους. Ειδικοί με επικεφαλής τον Χάρλαντ Εμπελινγκ του Πανεπιστημίου της Χαβάης μελέτησαν τα νέα δεδομένα και πιστεύουν ότι αποκωδικοποίησαν τον κοσμικό μηχανισμό που συνδέεται με αυτούς τους γαλαξίες.

Το «συγκρουόμενο» φαινόμενο

The galaxy gained its distinctive shape when a small galaxy - potentially one of the objects at bottom-left of the image - collided with it head-on 100 million years ago.

Σύμφωνα με όσα προκύπτουν από τα νέα στοιχεία το φαινόμενο ξεκινά όταν ένας σπειροειδής γαλαξίας εγκαταλείπει την περιοχή όπου αρχικά σχηματίστηκε και αρχίζει να κατευθύνεται προς κάποιο σμήνος γαλαξιών. Ο γαλαξίας-ταξιδιώτης μεταφέρει μαζί του μεγάλες ποσότητες ψυχρών αερίων. Πλησιάζοντας προς το σμήνος ο γαλαξίας έρχεται σε επαφή με μάζες θερμών αερίων του γαλαξιακού σμήνους. Η «σύγκρουση» των ψυχρών με τα θερμά αέρια δημιουργεί μακριά «πλοκάμια» κοσμικής ύλης που εκτείνονται από τον γαλαξιακό δίσκο. Στα πλοκάμια αυτά σχηματίζονται συνεχώς νέα άστρα.

Όταν τελικά ο γαλαξίας-μέδουσα φτάνει στο σμήνος συνήθως συγκρούεται με κάποιον άλλο γαλαξία σχηματίζοντας τελικά ένα ελλειπτικό. Τα νέα ευρήματα δείχνουν ότι υπάρχει πολύ μεγαλύτερος αριθμός γαλαξιών-μεδουσών στο Σύμπαν από ό,τι πιστεύαμε ενώ επίσης προσφέρουν μια εξήγηση για το γεγονός ότι οι ελλειπτικοί γαλαξίες είναι το πιο κοινό είδος γαλαξιών. Η νέα μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Astrophysical Journal Letters».

Λιωμένο σίδηρο βρέχει σε καφέ νάνο, First-Ever Weather Map of Failed Star Reveals Patchy Alien Clouds

Καλλιτεχνική απεικόνιση του καφέ νάνου στον οποίο βρέχει λιωμένο σίδηρο. This artist's impression is based on the first ever map of the weather on the surface of the nearest brown dwarf to Earth. An international team has used ESO's Very Large Telescope to make a chart of the dark and light features on WISE J104915.57-531906.1B, which is informally known as Luhman 16B and is one of two recently discovered brown dwarfs forming a pair only six light-years from the Sun. Note that the faint fine detail on the surface has been added for artistic effect. Image released Jan. 29, 2014. Credit: ESO/I. Crossfield/N. Risinger (skysurvey.org)

Ομάδα ερευνητών κατάφερε να «δει» τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν σε κοντινό στη Γη καφέ νάνο. Η πιο ενδιαφέρουσα και εντυπωσιακή ανακάλυψη είναι ότι στον καφέ νάνο υπάρχουν έντονες βροχοπτώσεις - μόνο που αντί για νερό τα νέφη τον βομβαρδίζουν με… λιωμένο σίδηρο.

«Αποτυχημένοι» αλλά θυελλώδεις

ESO's Very Large Telescope has been used to create the first ever map of the weather on the surface of the nearest brown dwarf to Earth. An international team has made a chart of the dark and light features on WISE J104915.57-531906.1B, which is informally known as Luhman 16B and is one of two recently discovered brown dwarfs forming a pair only six light-years from the Sun. Credit: ESO/I. Crossfield

Καφέ νάνοι ονομάστηκαν τα σώματα που βρίσκονται σε μια ενδιάμεση κατάσταση ανάμεσα σε πλανήτες και άστρα με τους περισσότερους ειδικούς να κάνουν λόγο για… «αποτυχημένα άστρα».  Πριν από λίγες εβδομάδες επιστήμονες στις ΗΠΑ παρατήρησαν 44 καφέ νάνους και, όπως διαπίστωσαν, σε αυτούς εξελίσσονται ακραίες καιρικές συνθήκες. Οι ερευνητές με επικεφαλής επιστήμονες του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια «είδαν» τρομερές θύελλες σε περίπου 20 καφέ νάνους. Όπως ανέφεραν, σε πολλούς καφέ νάνους μαίνονται πολύ μεγάλης έντασης τυφώνες που συνοδεύονται από εκτυφλωτικές αστραπές ενώ επίσης βρέχει λιωμένο σίδερο και «χιονίζει» καυτή άμμο.

«Γειτονική» επιβεβαίωση

ESO's Very Large Telescope has been used to create the first ever map of the weather on the surface of the nearest brown dwarf to Earth. An international team has made a chart of the dark and light features on WISE J104915.57-531906.1B, which is informally known as Luhman 16B and is one of two recently discovered brown dwarfs forming a pair only six light-years from the Sun. The figure shows the object at six equally spaced times as it rotates once on its axis. Image released Jan. 29, 2014. Credit: ESO/I. Crossfield

Ο Luhman 16B βρίσκεται σε απόσταση 6.7 έτη φωτός από τη Γη και είναι ο τρίτος κοντινότερος σε εμάς καφέ νάνος. Ερευνητές με επικεφαλής επιστήμονες του Ινστιτούτου Μαξ Πλανκ χρησιμοποίησαν το τηλεσκόπιο VLT του Νότιου Ευρωπαϊκού Αστεροσκοπείου στη Χιλή και εστίασαν την προσοχή τους στον Luhman 16B.  Η πρώτη διαπίστωση των ερευνητών ήταν πως ο Luhman 16B καλύπτεται από ανομοιόμορφες νεφώσεις στις οποίες επικρατούν πολύ υψηλές θερμοκρασίες. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς των ερευνητών η θερμοκρασία στα νέφη του Luhman 16B αγγίζει τους 930 βαθμούς Κελσίου. Οι ερευνητές διαπίστωσαν επίσης ότι στον Luhman 16B βρέχει λιωμένο σίδηρο επιβεβαιώνοντας την προηγούμενη μελέτη.

This video starts with a broad view of the entire sky and closes in on the southern constellation of Vela (The Sails). Among huge numbers of faint stars, a very faint double object appears. This is WISE J104915.57-531906.1AB, which is informally known as Luhman 16AB. It is a recently discovered pair of brown dwarfs only six light-years from the Sun. The video then takes you on a fly-through of the space around the nearest stars to the Sun. Some familiar stars are visible, such as Alpha Centauri, Sirius and Barnard's Star, but there is also a faint object only discovered in early 2013 — this is WISE J104915.57-531906.1AB, which is informally known as Luhman 16AB. It is the third closest system to the Solar System. An artist's impression based on the first ever map of the weather on the surface of the nearest brown dwarf to Earth. An international team used ESO's Very Large Telescope to make a chart of the dark and light features on WISE J104915.57-531906.1B, which is informally known as Luhman 16B. Luhman 16A appears in the background in this sequence. Note that the faint fine detail on the surface of Luhman 16B has been added for artistic effect. The first ever map of the weather on the surface of the nearest brown dwarf to Earth shows the object as it rotates on its axis.

Η νέα μελέτη δημοσιεύεται στις επιθεωρήσεις «Nature» και «Astrophysical Journal Letters» και αποτελεί ένα ακόμα βήμα προόδου για τη νέα επιστήμη της «αστρο-μετεωρολογίας». Οι επιστήμονες που δραστηριοποιούνται σε αυτόν τον τομέα ευελπιστούν ότι σύντομα θα αναπτύξουν τις μεθόδους και τα εργαλεία για να κάνουν προβλέψεις για τον καιρό σε εξωπλανήτες. Η ανάπτυξη της αστρο-μετεωρολογίας θεωρείται πολύ σημαντική στην προσπάθεια εντοπισμού ενός πλανήτη φιλόξενου για την παρουσία της ζωής.

Οι Νεάντερταλ μας χάρισαν τον... εθισμό στο κάπνισμα. Neanderthals gave us disease genes

Γονίδια που σχετίζονται με νόσους αλλά και τον εθισμό στο κάπνισμα έκαναν «δώρο» οι Νεάντερταλ στον σύγχρονο άνθρωπο, σύμφωνα με νέες μελέτες. Neanderthal Interbreeding Passed On Genes Involving Smoking Addiction, Type 2 Diabetes To Modern Humans. Photo: Jaroslav A. Polák/Flickr, cigarette by Daniel Stuckey

Γονίδια που προκαλούν νόσους στον σύγχρονο άνθρωπο αποτελούν «κληρονομιά» της διασταύρωσής του με τους Νεάντερταλ, σύμφωνα με μεγάλες γονιδιακές μελέτες που δημοσιεύονται στις επιθεωρήσεις «Nature» και «Science».

Τα… καπνιστικά γονίδια των Νεάντερταλ

Divergent DNA among African and non-African modern-day humans allowed researchers to pick out spots where Neanderthals had the most influence. Photo via Nature

Οι Νεάντερταλ μας… χάρισαν γονίδια που εμπλέκονται στον διαβήτη τύπου 2, στη νόσο του Crohn και – κατά περίεργο τρόπο – στον εθισμό στο κάπνισμα.

Σύμφωνα με τις νέες μελέτες, ο Homo sapiens διασταυρώθηκε με τους Νεάντερταλ λίγο μετά την έξοδό του από την Αφρική. Παρότι και άλλες προηγούμενες μελέτες έχουν υποστηρίξει το ίδιο, μέχρι σήμερα παρέμενε ασαφές αν το γενετικό υλικό των Νεάντερταλ είχε κάποια επίδραση στην υγεία του σύγχρονου ανθρώπου.

Το ότι ανακαλύπτεται τώρα πως μια γονιδιακή παραλλαγή που ο σύγχρονος άνθρωπος έλαβε ως «κληρονομιά» από τους Νεάντερταλ συνδέεται με την αδυναμία διακοπής του καπνίσματος αποτελεί σίγουρα έκπληξη. Εννοείται βέβαια πως οι ερευνητές δεν υπονοούν πως τα «εξαδέλφια» μας κάπνιζαν ασταμάτητα στις σπηλιές τους.

Η συγκεκριμένη γονιδιακή παραλλαγή, κατά τους ειδικούς, είχε πιθανότατα πολλαπλούς ρόλους και η σύνδεσή της με τον εθισμό στο τσιγάρο στον σύγχρονο άνθρωπο είναι μόνο ένας από αυτούς.

Επίδραση στο δέρμα και στα μαλλιά

A girl looks through the replica of a Neanderthal skull. According to a new study, humans and Neanderthals share between 2 to 4 percent of DNA, passed down to modern non-African humans through interbreeding between Homo Sapiens and Neanderthals. (Photo : REUTERS/Nikola Solic )

Όταν οι δύο πληθυσμοί συναντήθηκαν, οι Νεάντερταλ είχαν ήδη προσαρμοστεί στο πιο ψυχρό ευρασιατικό περιβάλλον επί αρκετές εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια. Οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι το DNA των Νεάντερταλ δεν είναι κατανεμημένο ομοιόμορφα στο ανθρώπινο γονιδίωμα, αλλά εντοπίζεται κυρίως στις περιοχές του που αφορούν το δέρμα και τα μαλλιά.

Οι περιοχές αυτές περιλαμβάνουν τμήματα του γονιδιώματος που συνδέονται με τη ρύθμιση του χρώματος του δέρματος, γεγονός που μαρτυρεί ότι οι αρχαίοι συγγενείς μας μάς κληροδότησαν χαρακτηριστικά – όπως το πιο χλωμό δέρμα – τα οποία βοήθησαν τους σύγχρονους ανθρώπους να προσαρμοστούν στο μειωμένο ηλιακό φως που συναντούσαν καθώς μετανάστευαν σε πιο βόρεια κλίματα.

«Βρήκαμε στοιχεία σχετικά με το ότι τα γονίδια που εμπλέκονται στο χρώμα του δέρματος των Νεάντερταλ έκαναν τους λαούς της Ευρώπης και της Ανατολικής Ασίας πιο ‘προσαρμόσιμους’ εξελικτικώς» σημείωσε ο Μπέντζαμιν Βέρνοτ από το Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον στο Σιάτλ, εκ των κύριων συγγραφέων της μελέτης στο Science. Τα ευρήματα προέκυψαν μετά από γενετική ανάλυση σε 665 άτομα.

Γονίδια που κωδικοποιούν για την παραγωγή της κερατίνης, μιας ινώδους πρωτεΐνης που χαρίζει ανθεκτικότητα στο δέρμα, στα μαλλιά και στα νύχια, φάνηκε να είναι επίσης «εμπλουτισμένα» με DNA των Νεάντερταλ. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι αυτό προσέφερε στους σύγχρονους ανθρώπους προστασία ενάντια στο κρύο.

«Όπως φαίνεται οι Νεάντερταλ είχαν ήδη προσαρμοστεί στο μη αφρικανικό περιβάλλον και προσέφεραν αυτό το γενετικό πλεονέκτημα στον σύγχρονο άνθρωπο» υπογράμμισε ο καθηγητής Ντέιβιντ Ράιχ, από την Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ που ήταν ο ένας εκ των δύο κύριων συγγραφέων της μελέτης στο Nature και προσέθεσε: «Τώρα που μπορούμε πλέον να εκτιμήσουμε ότι μια συγκεκριμένη γονιδιακή παραλλαγή προήλθε από τους Νεάντερταλ, είμαστε σε θέση να ξεκινήσουμε να κατανοούμε πώς αυτό το DNA που κληρονομήσαμε μας επηρεάζει. Την ίδια στιγμή έχουμε τη δυνατότητα να μάθουμε πολλά για το πώς ακριβώς ήταν οι ίδιοι οι Νεάντερταλ».

«Δώρο» αυτοάνοσες διαταραχές

Genes passed on from Neanderthals have been linked to a host of health problems [AP]

Είναι αξιοσημείωτο ότι ορισμένα από τα γονίδια που εντοπίστηκαν και αποτελούν «δώρο» των Νεάντερταλ στον σύγχρονο άνθρωπο αφορούν ανθρώπινες νόσους και κυρίως αυτοάνοσες διαταραχές. Οι γονιδιακές αυτές παραλλαγές συνδέονται με τον διαβήτη τύπου 2, την κατάθλιψη, τον ερυθηματώδη λύκο, τη χολική κίρρωση (νόσος που χαρακτηρίζεται από καταστροφή των ενδοηπατικών χοληφόρων) και τη νόσο του Crohn (ιδιοπαθής φλεγμονώδης νόσος του εντέρου).

Ορισμένα από τα γονίδια που εντοπίστηκαν φαίνεται επίσης να συνδέονταν με προβλήματα γονιμότητας. Όπως εξήγησε ο Σρίραμ Σανκαραραμάν, επίσης από την Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ που ήταν ο έτερος κύριος συγγραφέας της μελέτης στο Nature, για παράδειγμα το χρωμόσωμα Χ δεν έφερε σχεδόν καθόλου DNA των Νεάντερταλ. Το γεγονός αυτό μαρτυρεί ότι το γενετικό υλικό των Νεάντερταλ έκανε το Χ λιγότερο γόνιμο – κάτι που συμβαίνει συχνά όταν δύο διαφορετικά είδη διασταυρώνονται – με αποτέλεσμα να εξαφανιστεί γρήγορα από την ανθρώπινη γονιδιακή δεξαμενή.

Σημειώνεται ότι τα ευρήματα της μελέτης του Nature προέκυψαν μετά από «σάρωση» του γονιδιώματος 1.004 σύγχρονων ανθρώπων. Όπως ανέφερε ο δρ Σανκαραραμάν στο BBC «ανακαλύψαμε ότι υπάρχουν μεγάλες περιοχές του γονιδιώματος στις οποίες ο σύγχρονος άνθρωπος φέρει ελάχιστη ή και καθόλου γενετική κληρονομιά από τους Νεάντερταλ. Αυτό πιθανότατα συνέβη επειδή κάποια γονίδια των Νεάντερταλ ήταν επιβαρυντικά για τον σύγχρονο άνθρωπο και έτσι απαλείφθηκαν στο πλαίσιο της εξέλιξης».

Τετάρτη 29 Ιανουαρίου 2014

Τελετές ανθρωποθυσίας στα Μινωικά Χανιά. Possible evidence of human sacrifice at Minoan Chania

Η θυσία της Πολυξένης. (Αττικός μελανόμορφος αμφορέας, περί το 550 π.Χ., Βρετανικό Μουσείο. The sacrifice of Polyxena by the triumphant Greeks (Attic black-figure Tyrrhenian amphora, ca. 570-550 BC).

Η σύγχρονη πόλη των Χανίων, η αρχαία Κυδωνία των προϊστορικών και ιστορικών χρόνων, κρύβει πολλά στα αρχαία της χώματα. Ενίοτε και στοιχεία για τελετουργίες που έγιναν χιλιάδες χρόνια πριν και οι οποίες περιλάμβαναν θυσίες όχι μόνον ζώων, αλλά και ανθρώπων.

Η σύγχρονη πόλη των Χανίων θεωρείται ότι είναι ιδρυμένη πάνω στη μινωική Κυδωνία ή ku-do-ni-ja των πινακίδων της Γραμμικής Β΄ γραφής. Η παράδοση αναφέρει ότι ήταν μία από τις τρεις πόλεις που ίδρυσε ο Μίνως στην Κρήτη (Διόδωρος V, 78.2). Οι ανασκαφές των τελευταίων τριάντα χρόνων έχουν φέρει στο φως αρκετά λείψανα του μινωικού οικισμού στον παραλιακό λόφο "Καστέλλι" και στην γειτονική συνοικία "Σπλάντζια", σε δύο σημεία στην καρδιά της Παλιάς Πόλης. Excavations at the Minoan palatial centre of Kydonia in the in Kastelli-quarter in Chania, Crete. The soil beneath the modern city of Chania, Crete, the ancient city of Kydonia, hides many secrets, including human sacrifices it seems. This is, at least, what is indicated by the skull of a young girl dating from around 1280 BC, which was found in pieces, alongside skulls of animals, during an excavation at the Kastelli Hill, in the Old City of Chania. Primary finds from the dig on the site were brought to light back in 2007, while news on the subject first appeared in press in 2010. However, a general ‘image’ of the site begins to emerge only now. Credit: Moonik.WikiCommons

Αυτό τουλάχιστον μαρτυρά το κρανίο ενός νεαρού κοριτσιού, που χρονολογείται γύρω στα 1280 π.Χ. και το οποίο βρέθηκε διαμελισμένο, μαζί με άλλα κρανία ζώων, στον λόφο του Καστελιού στην Παλιά Πόλη των Χανίων. Τα πρώτα ευρήματα είδαν το φως το 2007, ενώ η είδηση πρωτοεμφανίστηκε δειλά το 2010. Ωστόσο η εικόνα μόλις τώρα αρχίζει να ξεκαθαρίζει.

Κατά την κηδεία του Πάτροκλου ο Αχιλλέας έσφαξε πάνω στον τάφο του δώδεκα Τρώες αιχμαλώτους. (Όμηρος, Ιλιάδα, Ψ΄175-176).  Η εικόνα της θυσίας προέρχεται από ετρουσκική τοιχογραφία. Human Sacrifice Offered by Achilles to the Shade of Patroklos. From an Etruscan wall-painting.

«Θεωρούμε ότι πρόκειται για μια τελετή με θυσίες ζώων και μιας γυναίκας, τα οστά των οποίων βρέθηκαν διαμελισμένα κάτω από πέτρες. Ακόμα δεν έχουμε καταλήξει στα τελικά συμπεράσματα γιατί χρειάζεται πολύ προσεκτική μελέτη των οστών, καθώς τα τελευταία ευρήματα, όπως το κρανίο της κοπέλας που ανασυνθέτουμε τώρα, προέκυψαν πολύ πρόσφατα. Μελετάμε τα συμπεράσματα για να είναι έτοιμα τον Οκτώβριο, οπότε θα συμμετάσχουμε στο συνέδριο που θα γίνει στο Μιλάνο και θα έχει ως θέμα τις ανθρωποθυσίες. Εκεί το εύρημα των Χανίων θα αποτελεί την κύρια ομιλία», δηλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Μαρία Ανδρεαδάκη - Βλαζάκη, διευθύντρια Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, ανασκαφέας του εντυπωσιακού ευρήματος στον λόφο Καστέλι των Χανίων, θέση που μαζί με τη γειτονική συνοικία Σπλάντζια αντιπροσωπεύουν όλες τις χρονολογικές φάσεις του μινωικού πολιτισμού. Εκεί ανακαλύπτεται και το σημαντικότερο μινωικό ανακτορικό κέντρο της δυτικής Κρήτης.

«Τα Χανιά είναι μια σύγχρονη πόλη, χτισμένη πάνω σε μινωικό ανακτορικό κέντρο, εφάμιλλο της Κνωσού, της Φαιστού, των Μαλίων, της Ζάκρου. Το κέντρο όμως αυτό δεν μπορεί να αναδειχτεί, όπως συμβαίνει με τα υπόλοιπα ανάκτορα που βρίσκονται σε ελεύθερους χώρους. Ωστόσο, έχει κι αυτό τη γοητεία του», συμπληρώνει για τα Χανιά, μια από τις αρχαιότερες πόλεις της Ευρώπης, ο αστικός ιστός της οποίας ξεκινάει ήδη από την 4η χιλιετία π. Χ. «Οι αρχαιότητες των Χανίων είναι γνωστές σε εμάς τους Κρητικούς, όχι όμως και στον πολύ τον κόσμο. Ξεκίνησαν να βλέπουν το φως κυρίως μετά τα μέσα του 20ού αιώνα και ειδικά προς τις τελευταίες δεκαετίες, με τη στενή παρακολούθηση όλων των εκσκαφών και των δημοτικών έργων από την Αρχαιολογική Υπηρεσία. Μάλιστα, σε ένα από αυτά τα έργα βρέθηκαν πινακίδες Γραμμικής Β γραφής με αναφορές στον Δία και στον Διόνυσο, που πιστοποίησαν για πρώτη φορά τη λατρεία του Διονύσου στη μινωική Ελλάδα», εξηγεί.

Από τη μινωική εγκατάσταση στην πόλη των Χανίων (αρχαία Κυδωνία). Πηγή: Φωτογραφικό αρχείο ΚΕ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων (φωτ. ΑΠΕ-ΜΠΕ).

Στοιχεία για τα παραπάνω, καθώς και όλα τα άλλα θαυμαστά που κρύβει η γη των Χανίων, έδωσε η ίδια πρόσφατα με τη διάλεξή της «Τα Χανιά στα Μινωικά Χρόνια», που πραγματοποιήθηκε στον Σύλλογο των Ελλήνων Αρχαιολόγων. Όπως αναφέρθηκε, η εύρεση των οστών, ανθρωπίνων και μη, σε τμήμα εξωτερικής αυλής, που από ό,τι φαίνεται γειτνίαζε με ανακτορικό συγκρότημα της Κυδωνίας στη μορφή που είχε στη μυκηναϊκή περίοδο (1375-1200 π.Χ.), ήταν από τις πιο εντυπωσιακές στιγμές της συστηματικής ανασκαφής, η οποία συνεχίζεται από το 2005 από την ΚΕ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, σε συνεργασία με το Σουηδικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο και το Ινστιτούτο της Δανίας.

Τα σημαντικότερα ευρήματα ήλθαν στο φως μόλις στην ανασκαφή του 2012, όταν οι έρευνες προχώρησαν και σε ανεξερεύνητες περιοχές. «Σιγά-σιγά άρχισαν να αποκαλύπτονται οι πρώτοι λίθοι σε δύο μεγάλες συστάδες που υποδήλωναν την ύπαρξη οστών από κάτω. Με την αφαίρεσή τους, εμφανίστηκαν τα πρώτα οστά σε πυκνή συγκέντρωση, γεγονός που σήμαινε ότι βρισκόμαστε στην καρδιά της απόθεσης. Αρχικά στο δυτικό τμήμα ήρθαν στο φως πολλά οστά από αίγαγρους, νεαρούς χοίρους, αιγοπρόβατα και αγελάδα. Στο ανατολικό τμήμα, κάτω από τους τοποθετημένους λίθους, αποκαλύφθηκε αυτό που αναμέναμε, χωρίς να το πιστεύουμε ότι πράγματι θα το βρούμε: το κρανίο της νεαρής κοπέλας, ανάμεσα σε κρανία ζώων, όχι όμως ακέραιο. Ήταν διαμελισμένο όπως όλα τα υπόλοιπα οστά: ανοιγμένο ακριβώς από τις ραφές, με ισχυρό χτύπημα στο μέτωπο και διασκορπισμένο», σημείωσε η κ. Βλαζάκη.

Charles Le Brun, The Sacrifice of Polyxena, 1647

Η ίδια θεωρεί ότι το εύρημα δεν πρέπει να μας παραξενεύει. «Η ελληνική μυθολογία διαθέτει πολλά παραδείγματα εξαγνιστικών θυσιών παρθένων, σε μια προσπάθεια της κοινωνίας να αντιμετωπίσει μεγάλη συμφορά, σε περιόδους λοιμών και λιμών ή πριν από μία πολεμική σύρραξη», επισημαίνει. Σύμφωνα μάλιστα με τον τοπικό μύθο, το ίδιο συνέβη και στην κόρη του ιδρυτή της πόλης Κύδωνα, την Ευλιμένη, η οποία θυσιάστηκε ως παρθένα στους ήρωες της χώρας.

Όσο για την πρώτη «ανάγνωση» του ευρήματος, η ανασκαφέας επιχειρεί μια ερμηνεία, γνωρίζοντας καλά, όπως λέει, ότι μπορεί να διαψευστεί, όπως συμβαίνει συχνά στην αρχαιολογική επιστήμη. «Η εκτεταμένη καταστροφή που παρατηρείται σε κρητικές θέσεις την ίδια ακριβώς εποχή, συνδέεται συχνά με ισχυρό σεισμό.

Στη συγκεκριμένη περίπτωση, τα εμφανή ίχνη ενός μεγάλου σεισμού, που κατέστρεψε και έκαψε το ανακτορικό συγκρότημα αλλά και που ταυτόχρονα διέσωσε μέχρι σήμερα τις αρχαιότητες, φαίνεται να συνδέονται με τελετουργίες προς τους χθόνιους θεούς σε μια προσπάθεια να τους εξευμενίσουν και να προλάβουν το κακό για το οποίο είχαν προμηνύματα, αλλά που δεν το απέφυγαν τελικά», καταλήγει.

Πηγή: ΑΠΕ – ΜΠΕ

Το αρχαιότερο «κάμπινγκ». 300,000-Year-Old Hearth Found In Qesem Cave; Ancient ‘Campfire’ Sheds Light On Human Culture

H εστία φωτιάς που εντοπίστηκε στο σπήλαιο Qesem και γύρω από την οποία μαζεύονταν οι άνθρωποι πριν από 300 χιλιάδες έτη. An arrow points to the Qesem Cave hearth, where hominins may have tended to fires as early as 300,000 years ago. Credit: Weizmann Institute

Το αρχαιότερο εύρημα κοινωνικής συνάθροισης γύρω από μια φωτιά ανακάλυψαν αρχαιολόγοι σε μια σπηλιά στο Ισραήλ. Η εστία φωτιάς γύρω από την οποία κάθονταν οι μακρινοί μας πρόγονοι έχει ηλικία 300 χιλιάδων ετών και δημιουργεί νέα δεδομένα για την ανάπτυξη των κοινωνικών δεσμών του ανθρώπου.

Η ανακάλυψη

Excavators took a chunk of sediment from the Qesem Cave's 300,000-year-old hearth and cut it into thin slices to examine under a microscope. This scan shows burnt bone and rock fragments within the gray ash residue. Credit: Weizmann Institute

Οι αρχαιολόγοι εντόπισαν την εστία διαμέτρου δύο μέτρων στο σπήλαιο Qesem που βρίσκεται περίπου 20 χλμ ανατολικά του Τελ Αβίβ. Τα ευρήματα που εντοπίστηκαν κοντά στην εστία (εργαλεία) αλλά και τα διαφορετικά στρώματα στάχτης υποδεικνύουν ότι η σπηλιά χρησιμοποιούνταν ως καταφύγιο κυνηγών ή περιστασιακής διαμονής ανθρώπων οι οποίοι περνούσαν χρόνο γύρω από τη φωτιά.

«Τα ευρήματα μας ταξιδεύουν στην εποχή που ο άνθρωπος άρχισε να χρησιμοποιεί τη φωτιά τόσο για να μαγειρέψει όσο και ως σημείο κοινωνικής συνάθροισης. Τα ευρήματα δείχνουν επίσης ότι πριν από 300 χιλιάδες χρόνια η γνωσιακή και κοινωνική ανάπτυξη του ανθρώπου βρισκόταν σε εντυπωσιακά υψηλά επίπεδα» αναφέρει η Ρουθ Σαχάκ-Γκρος, του Ινστιτούτου Επιστημών Weizman, επικεφαλής των ερευνητών. Σύμφωνα με τους ερευνητές η κατασκευή αυτής της εστίας απαιτούσε υψηλό επίπεδο νοημοσύνης.

Η μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Journal of Archaeological Science» και ανάμεσα στα άλλα εγείρει ζήτημα για την παρουσία του Homo sapiens από τον οποίο καταγόμαστε. Σύμφωνα με τη κρατούσα θεωρία αυτός έκανε την εμφάνιση του στην Αφρική πριν από 200 χιλιάδες έτη. Όμως η παρουσία ανθρώπων με υψηλή νοημοσύνη και κοινωνικότητα 100 χιλιάδες χρόνια νωρίτερα και μάλιστα σε άλλη περιοχή δημιουργεί νέα δεδομένα που χρήζουν απαντήσεων από την επιστημονική κοινότητα.

Οι δίδυμοι μαθουσάλες του Σύμπαντος, Hubble Views Double Quasar QSO 0957+561

Στο κέντρο της εικόνας βρίσκονται τα δύο πανάρχαια κβάζαρ που γεννήθηκαν σχεδόν ταυτόχρονα με το Σύμπαν. In this new Hubble image two objects are clearly visible, shining brightly. When they were first discovered in 1979, they were thought to be separate objects — however, astronomers soon realised that these twins are a little too identical! They are close together, lie at the same distance from us, and have surprisingly similar properties. The reason they are so similar is not some bizarre coincidence; they are in fact the same object. These cosmic doppelgangers make up a double quasar known as QSO 0957+561, also known as the "Twin Quasar", which lies just under 14 billion light-years from Earth. Quasars are the intensely powerful centres of distant galaxies. So, why are we seeing this quasar twice? Some 4 billion light-years from Earth — and directly in our line of sight — is the huge galaxy YGKOW G1. This galaxy was the first ever observed gravitational lens, an object with a mass so great that it can bend the light from objects lying behind it. This phenomenon not only allows us to see objects that would otherwise be too remote, in cases like this it also allows us to see them twice over. Along with the cluster of galaxies in which it resides, YGKOW G1 exerts an enormous gravitational force. This doesn't just affect the galaxy's shape, the stars that it forms, and the objects around it — it affects the very space it sits in, warping and bending the environment and producing bizarre effects, such as this quasar double image. This observation of gravitational lensing, the first of its kind, meant more than just the discovery of an impressive optical illusion allowing telescopes like Hubble to effectively see behind an intervening galaxy. It was evidence for Einstein's theory of general relativity. This theory had identified gravitational lensing as one of its only observable effects, but until this observation no such lensing had been observed since the idea was first mooted in 1936. Image: ESA/Hubble & NASA

Η NASA έδωσε στη δημοσιότητα μια νέα εικόνα που τράβηξε το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble από δύο κβάζαρ που βρίσκονται κυριολεκτικά στην… αρχή του Κόσμου. Σύμφωνα με τους αστρονόμους τα δύο λαμπρά αντικείμενα γεννήθηκαν αμέσως μετά τη γέννηση του Σύμπαντος.

Αρχαία και φωτεινά

Artistic impression of a quasi stellar object. Image credits: Aurore Simonnet

Τα κβάζαρ είναι μακρινά και λαμπρά αντικείμενα του Σύμπαντος, που το καθένα εκπέμπει ενέργεια εκατοντάδες φορές μεγαλύτερη από έναν γιγάντιο γαλαξία. Πρωτοανακαλύφθηκαν το 1960, όταν οι αστρονόμοι έψαχναν για πολύ ισχυρές ραδιοπηγές. Για αυτόν το λόγο ονομάστηκαν QUAsi-stellAR (ημιαστρικές ραδιοπηγές) ή ημιαστέρες.

Σήμερα ξέρουμε πως δεν έχουν καμιά ομοιότητα με τους αστέρες αν και στις φωτογραφίες μοιάζουν. Η μελέτη τους είναι ιδιαίτερα σημαντική λόγω της εικόνας που σχηματίζουμε για τα αρχαιότερα αντικείμενα του Σύμπαντος.

Δημιουργήθηκαν στο αρχέγονο Σύμπαν και η ηλικία τους συγκρίνεται με αυτή του ίδιου του Σύμπαντος. Αν και υπήρχαν πολλές θεωρίες για την προέλευσή τους η κυρίαρχη επιστημονική άποψη είναι πως τα κβάζαρ είναι πυρήνες γαλαξιών που περιέχουν στο κέντρο τους μια μεγάλη μαύρη τρύπα.

Πανάρχαιο δίδυμο

Τα δύο κβάζαρ που βρίσκονται πολύ κοντά το ένα στο άλλο εντοπίστηκαν το 1979. Λόγω του ότι οι ιδιότητές τους είναι όμοιες με εκπληκτικό και ανεξήγητο τρόπο, οι αστρονόμοι καταλήγουν να μιλούν για ένα και μόνο κοσμικό αντικείμενο.

Το δίδυμο των κβάζαρ έχει λάβει την κωδική ονομασία QSO 0957+561 αλλά είναι περισσότερο γνωστό ως «Δίδυμα Κβάζαρ». Οι υπολογισμοί δείχνουν ότι το δίδυμο βρίσκεται σε απόσταση που προσεγγίζει τα 14 δισ. έτη φωτός γεγονός που σημαίνει ότι είναι εκ των πρώτων αντικειμένων που δημιουργήθηκαν στο Σύμπαν. Η κρατούσα θεωρία αναφέρει ότι η Μεγάλη Έκρηξη από την οποία προέκυψε το Σύμπαν συνέβη πριν από 13.8 δισ. έτη.