To Cassini βλέπει το τελευταίο φεγγάρι του Κρόνου να γεννιέται. A Moon Is Born: Say Hello to 'Peggy' at Saturn

Μια διαταραχή μήκους 1200 km και πλάτους 10 km στον εξωτερικό δακτύλιο του Κρόνου κατέγραψε το διαστημικό σκάφος Cassini στις 15 Απριλίου 2013. Scientists suspect that the disturbance visible at the outer edge of Saturn's A ring in this image from NASA's Cassini spacecraft could be caused by an object replaying the birth process of icy moons. The image was captured by Cassini's narrow-angle camera on April 15, 2013. Credit: NASA/JPL-Caltech/SSI

Μια διαταραχή που εντόπισε η αποστολή Cassini στον εξώτερο μεγάλο δακτύλιο του Κρόνου δημιουργείται από ένα παγωμένο σώμα που ίσως τελικά εξελιχθεί στο τελευταίο φεγγάρι του πλανήτη.

Από τους 62 δορυφόρους που έχουν ανακαλυφθεί στο σύστημα του Κρόνου, πολλοί αποτελούνται από πάγο και πιστεύεται ότι σχηματίστηκαν από τη συσσωμάτωση παγοκρυστάλλων στους δακτυλίους του πλανήτη.

Σήμερα οι δακτύλιοι πιστεύεται ότι είναι πια εξαντλημένοι και δεν περιέχουν αρκετό υλικό για το σχηματισμό νέων μεγάλων φεγγαριών.

Οι τελευταίες παρατηρήσεις του Cassini ίσως βοηθήσουν τους πλανητολόγους να κατανοήσουν τη διαδικασία σχηματισμού των δορυφόρων του Κρόνου, μια διαδικασία που δεν αποκλείεται να ήταν παρόμοια με τον μηχανισμό σχηματισμού των πλανητών στο Ηλιακό Σύστημα.

Οι δορυφόροι του Κρόνου ποικίλλουν σε μέγεθος ανάλογα με την απόστασή τους από τον πλανήτη -όσο πιο μακριά, τόσο μεγαλύτεροι. Σύμφωνα με μια σχετικά πρόσφατη θεωρία, τα μεγάλα φεγγάρια, όπως ο νεφελώδης Τιτάνας και ο Εγκέλαδος με τον υπόγειο ωκεανό του, σχηματίστηκαν στην πραγματικότητα κοντά στον Κρόνο και μετανάστευσαν αργότερα προς τα έξω, παρασύροντας μαζί τους όλο και περισσότερο υλικό από τους δακτυλίους.

Πράξη της γέννησης του σώματος 

Cassini image of 179-km-wide Janus from April 2010. Janus’ gravity may have helped spur the formation of Peggy. Credit: NASA/JPL-Caltech/SSI

«Δεν έχουμε ξαναδεί κάτι τέτοιο» λέει ο Καρλ Μάρεϊ του Πανεπιστημίου Queen Mary στο Λονδίνο, πρώτος συγγραφέας της δημοσίευσης στην έγκριτη επιθεώρηση Icarus. «Αυτό που βλέπουμε ίσως είναι η πράξη της γέννησης του σώματος, το οποίο απομακρύνεται από τους δακτύλιους και κινείται προς τα έξω για να γίνει φεγγάρι».

Το νέο αντικείμενο, με το ανεπίσημο όνομα «Πέγκυ», είναι υπερβολικά μικρό για να γίνει ορατό στις εικόνες του σκάφους. Η διαταραχή που καταγράφηκε στον εξωτερικό δακτύλιο Α έχει μήκος 1.200 χιλιόμετρα και πλάτος 10, διαστάσεις που οδηγούν στο συμπέρασμα ότι το νεογέννητο φεγγάρι έχει διάμετρο γύρω στο ένα χιλιόμετρο.

Νέα στοιχεία για το παγωμένο σώμα αναμένονται το 2016, οπότε το Cassini θα βρεθεί σε καλύτερη θέση για παρατηρήσεις στον δακτύλιο Α. Δεδομένου ότι οι δακτύλιοι του Κρόνου έχουν πια εξαντληθεί, οι επιστήμονες ίσως δεν θα έχουν ποτέ ξανά την ευκαιρία να δουν ένα φεγγάρι να γεννιέται.

Δήμητρα Μήττα, "Σαμοθράκη". Dimitra Mitta, "Samothrace"

«Eεεε .... φυγέτε από ’κει.» Πήρε πέτρες και τις πέταξε σε εκείνα τα αλητόπαιδα που της χαλούσαν τον πύργο. Tα σκόρπισε στους πέντε αέρηδες που απορρόφησαν την ιαχή τους.

Σ’ αυτόν τον πύργο μεγάλωσε. Σ’ αυτόν οργάνωνε τα ταξίδια που δεν έκανε ποτέ. Από αυτόν παρακολουθούσε το μπες - βγες των καραβιών στα Στενά. Άλλοτε τα ’βλεπε να πηγαίνουν κάλμα κι άλλοτε να χάνονται ανάμεσα στις μύτες που σχημάτιζαν δυο διαδοχικά κύματα.

Τα μάτια της γέμιζαν από το μπλε της θάλασσας σε όλες τις αποχρώσεις που έπαιρνε από τον καιρό.

Τον πύργο των ματιών της κατέστρεφαν εδώ και καιρό τουρίστες που ανακάλυπταν το νησί και τα παιδιά του τόπου με όλη τη σκληρότητα που έδειχναν σε εμμονές που δεν καταλαβαίνουν. Τα κυνηγούσε, κι ύστερα έφτιαχνε τις ζημιές: ξανατοποθετούσε τις πέτρες στη θέση τους, κυρίως σε εκείνο το τραύμα του τοίχου που είχε και τις μεγαλύτερες απώλειες. Άπλωνε τα χέρια της, τον αγκάλιαζε με όλα τα κύτταρα του κορμιού της και μάζευε τη ζεστασιά που είχε απλωθεί στο κορμί του από τον ήλιο. Έβαζε το αυτί της στις πέτρες και αφουγκραζόταν τους ήχους του, μαζεμένους από τόσους αιώνες. Ήχοι μπερδεμένοι, όχι τόσο από πανοπλίες και ρόδες κάρων όσο από αέρηδες και κύματα. Φωνές της φύσης μαζεμένες από αιώνες, συμπυκνωμένες και πιεσμένες μέσα στα κύτταρα των οικοδομικών υλικών του πύργου. Μέσα σ’ αυτόν τον πύργο και γύρω από αυτόν είχε γίνει παιδί του Καιρού, όχι πριγκηπέσα μιας συγκεκριμένης εποχής, που κατοικεί στον πύργο, αλλά πλάσμα φυσικό. Κάποιες στιγμές την έπιανε η φροντίδα για το συγκεκριμένο, πότε και πώς έγιναν όλα αυτά που τώρα ήταν ερείπια στο νησί της.

Τότε άνοιγε βιβλία ή τριγυρνούσε στους μυστικούς τόπους, εκεί που οι τωρινοί άνθρωποι έβρισκαν ερείπια και προσπαθούσαν από αυτά και για αυτά να δέσουν ένα νόημα.

Χανόταν στις αίθουσες του μικρού μουσείου. Όποτε στεναχωριόταν στον κλειστό χώρο έβγαινε, ανέπνεε θαλασσινούς αέρηδες και ξαναέμπαινε. Στεκόταν με τις ώρες μπροστά στο γυναικείο άγαλμα με τις ανοιγμένες φτερούγες. Το πόδι της ακέφαλης φιγούρας ήταν μπροστά, πατώντας στέρεα, σαν να ήθελε να κρατήσει αντίσταση, και το ρούχο, διάφανο και χωρίς αντιστάσεις, έφευγε προς τα πίσω. Μερικές φορές της φαινόταν ότι το άγαλμα πνιγόταν στον κλειστό χώρο και βαριανάσαινε όπως και αυτή. Τότε ήταν που της ερχόταν να κουβαλήσει το άγαλμα έξω και να το στήσει στην αυλή του μουσείου προς το πέλαγος, να ανοίξει το στήθος της γυναίκας και να αφήσει τον αέρα να γεμίσει το σώμα. Δεν της ταίριαζε για το άγαλμα ο κλειστός χώρος.

Τριγυρνούσε στους χώρους που άκουσε κάποιους να τους λένε ιερούς. Έστηνε το αυτί της σε συνομιλίες ανθρώπων που της φαίνονταν να ξέρουν τι γινόταν εκεί παλιά, και, κρυφακούγοντας, της φάνηκε ότι βρήκε την πραγματική θέση του αγάλματος μέσα στον ιερό χώρο.

Winged Victory of Samothrace, circa 220-185 BC, Samothrace. Parian marble for the statue and gray Rhodian marble for the boat and base, total H. 5.57 m. Champoiseau expeditions of 1863, 1879 and 1891. Paris, Musée du Louvre.

Μα βέβαια, να ’το. Εδώ είναι. Ακριβώς στο τέλος του μεγάλου δρόμου με τις κιονοστοιχίες ήταν ο τόπος που τον είχαν κάνει να μοιάζει με λιμάνι, με κρουνούς που έτρεχαν συνέχεια και γέμιζαν τον χώρο με νερό, τεχνητή λίμνη σε αναπαράσταση λιμανιού. Μέσα εκεί, με τους κυματισμούς που δημιουργούσαν οι κρουνοί, κουνιόταν η πλώρη ενός πλοίου διακοσμημένη με τη γυναικεία φιγούρα με τα ανοιχτά φτερά, όμοια πουλί που πετάει μπροστά από το πλοίο.

O. Benndorf and K. von Zumbusch, A model of the Winged Victory of Samothrace. Plaster Lost, Berlin University.

Το πρόσωπο όμως. Πώς ήταν το πρόσωπό της. Αυτό ακόμη δεν μπορούσε να το φανταστεί, γι’ αυτό και το πλοίο της φαινότανε ακίνητο, δεμένο στο λιμάνι, ανέτοιμο ακόμη για τα ταξίδια που το προόριζαν. Η μικρή αυτή λεπτομέρεια της κατέστρεφε όλο το σκηνικό, όλη την αίσθηση που της δημιουργούσε η εικόνα.

Εξακολουθούσε να τριγυρνά στους τόπους της. Την είχανε μάθει και την άφηναν να μπαίνει ελεύθερα, ακόμη και τη νύχτα. Ο φύλακας της έλεγε: «Πάλι εδώ είσαι;» και της άνοιγε τις πόρτες. Τον είδε λοιπόν τον χώρο με όλους τους καιρούς και σε όλες τις ώρες της μέρας και της νύχτας. Τον είδε βράδυ, ενώ ήταν πρωί, με τη σελήνη ολόγιομη να ρίχνει το φως της ανάμεσα στις ψηλόλιγνες φιγούρες των κιόνων, να δημιουργεί σκιές που ρίχνονταν ανάμεσά τους, όμοιες με φιγούρες που κρύβονταν πίσω τους, έτοιμες για τις μεγάλες τελετές.

Κάτι τέτοιες ώρες είχε την αίσθηση ότι ένα βράδυ μιας άλλης εποχής θα μπορούσε χωρίς αναστολές να συμμετάσχει στις φρικιαστικές θυσίες που άκουσε ότι γίνονταν εκεί, σαν θύτης που σηκώνει το μαχαίρι ή θύμα που το δέχεται μέσα της, ψυχρή λεπίδα που ζεσταίνεται από τη θερμότητα των υγρών του κορμιού που έτρεχαν από την πληγή. Το ’βαζε στα πόδια όταν αισθανότανε τα χέρια της να σηκώνονται ψηλά και να κατεβαίνουν με ορμή στο ανοιγμένο κορμί της, θύτης και θύμα συγχρόνως.

Αναγκάστηκε να ταξιδέψει μέχρι την απέναντι όχθη. Φορούσε φαρδιά φούστα και ένα φουλάρι δεμένο στο λαιμό. Τριγυρνούσε στο καράβι παρακολουθώντας τους γλάρους που κάθονταν στον αφρό που άφηνε το πλοίο, και που σηκώνονταν για να κυνηγήσουν το πλοίο, μόλις αυτό έφευγε λιγάκι. Κινήθηκε προς την πλώρη. Εκεί ο αέρας, ελεύθερος από κάθε αντίσταση από λαμαρίνες του καραβιού, ορμούσε και σάρωνε τα κορμιά. Η φούστα της κινήθηκε βίαια προς τα πίσω. Τα πνευμόνια γέμιζαν από τον αέρα που ορμούσε στην ψυχή της ελευθερώνοντάς την από κάθε προκαθορισμένο σχήμα. Γινόταν μπαλόνι που φούσκωνε παίρνοντας τη μορφή της γυναίκας του μουσείου. Αυτό ήταν. Ναι αυτό ήταν. Η εικόνα ολοκληρωνόταν και η αίσθηση την κυρίευε.

Το έβλεπε πια μπροστά της, με το κεφάλι τοποθετημένο στη θέση του, το άγαλμα που ήταν πρώτα τοποθετημένο στην πλώρη ενός καραβιού μέσα σε μια τεχνητή λίμνη, ομοίωμα λιμανιού. Το έβλεπε, γιατί ο αέρας την ανάγκασε να πατήσει, για να μπορέσει να σταθεροποιηθεί, όπως ακριβώς και το άγαλμα. Το έβλεπε, γιατί ο αέρας κόλλησε το μπλουζάκι πάνω της και τράβηξε τη φούστα πίσω με ορμή, γλύφοντας το κορμί της και αφήνοντας να διαγράφονται οι καμπύλες των ποδιών και του στήθους, ακόμη και η τρύπα του αφαλού. Το έβλεπε να στέκεται με ανοιχτά φτερά κόντρα στον άνεμο. Άπλωσε τα χέρια και ο αέρας της τα τράβηξε προς τα πίσω αφήνοντάς τα πάλι λίγο πιο χαλαρά κάθε φορά που άλλαζε την ορμή του, δημιουργώντας μια κίνηση. Το έβλεπε πια το άγαλμα και με το κεφάλι του, καθώς τα δικά της χαρακτηριστικά τραβιόταν προς τα πίσω δημιουργώντας ένα έντονο γωνιώδες σχήμα με πλευρές της γωνίας τα μάγουλα, τα μάτια στα πλάγια, τα χείλη έντονα μοιρασμένα στα δύο και με κορυφή του τριγώνου τη γραμμή που ξεκινούσε από τη μέση του μετώπου, εκεί που τελείωνε η χωρίστρα των μαλλιών, κατέβαινε στη μύτη, προχωρούσε στην καμπύλη των χειλιών και τελείωνε στο ανεπαίσθητο βαθούλωμα που είχε το πηγούνι. Και ξαφνικά, το φουλάρι που είχε δεμένο στο λαιμό της σηκώθηκε και σκέπασε το κεφάλι τραβώντας ακόμη περισσότερο προς τα πίσω τα χαρακτηριστικά αλλά συγκρατώντας τα μαλλιά σταθερά. Αυτό λοιπόν ήταν το πρόσωπο της νίκης του νησιού της. Ένα πρόσωπο με τραβηγμένα προς τα πίσω από τον αέρα χαρακτηριστικά και καλυμμένα με ένα από τα πέπλα του ρούχου.

Τον χειμώνα έγινε κάτι περίεργο. Τη βρήκαν παγωμένη και δεμένη πάνω σε ένα καμπύλο ξύλο με το αριστερό πόδι να πατά μπροστά και τα χέρια σηκωμένα ψηλά να έχει βρει τη στάση της Νίκης της Σαμοθράκης στο ταξίδι με το καράβι. Τη βρήκαν μπροστά από τον βενετσιάνικο πύργο των ματιών της με το πόδι να πατά στην άκρη του βράχου έτοιμη να πετάξει πάνω στις θάλασσες, βέβαιη ότι ο αέρας θα σηκώσει τα φουστάνια της και θα την κρατήσει εκεί ψηλά, όμοια πουλί, να συνοδεύει τα καράβια στα ταξίδια τους και να ρίχνει κάποιο από τα πέπλα της στους ναυαγούς για να τους σώσει.

Votive stele dedicated to the Great Gods, 2nd century BC, Larissa. Marble, H. 63.5 cm. Heuzey and Daumet expedition. Paris, Musée du Louvre.

Χρόνια αργότερα και τελείως ξαφνικά ακούστηκε πως την είχε δέσει εκεί κάποιος, φορώντας τα ρούχα παλιού ιερέα, αφού τη μύησε στα μυστήρια.

Δήμητρα Μήττα, από τις "Μυθιστορίες του εφήμερου", Αθήνα: Γαβριηλίδης, 2006.

Σπάνιες φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης από έκθεση στη Bologna. Impronte della Salonicco antica in mostra al museo Medievale

1.Εκκλησία της Αγίας Σοφίας, διαμήκεις τμήμα από το βόρειο διάδρομο (σχέδιο RW Schultz, SH Barnsley 1888-1890, και WS George, 1907-1909 ). Salonicco, Chiesa di Santa Sofia, sezione longitudinale attraverso il corridoio nord (disegno di R.W. Schultz, S.H. Barnsley 1888-1890, e W.S. George, 1907-1909). I mosaici della basilica di San Demetrio, edificata nel V secolo, il lungo colonnato della navata centrale della basilica Acheiropoietos, l’Arco di Galerio con i rilievi che mostrano le vittorie contro i Persiani dell’imperatore romano. È questa la Salonicco antica da riscoprire grazie alla mostra documentaria «Impressioni bizantine. Salonicco attraverso le immagini fotografiche e i disegni della British School at Athens» allestita al Museo Medievale (via Manzoni 4) da venerdì 11 aprile (ore 17.30) al 28 settembre. Una serie di pannelli riproducono una quarantina di fotografie scattate tra la fine dell’800 e gli inizi del ‘900 dagli architetti inglesi Robert Weir Schultz e Sidney Howard Barnsley che visitarono la città per motivi di studio, influenzati dal movimento artistico “Arts and Crafts” e cercando ispirazione proprio nell’estetica antica. Monumenti storici che furono in gran parte distrutti in un incendio del 1917 ma che oggi si possono di nuovo ammirare. Accanto alle fotografie, confluite poi nella prestigiosa scuola archeologica inglese, sono esposti alcuni oggetti provenienti dalle collezioni dei Musei medievale e archeologico di Bologna. L’esposizione è realizzata in collaborazione, tra gli altri, con l’Università bolognese ed è affiancata da un ricco calendario di visite guidate e conferenze.

Τα ψηφιδωτά της Βασιλικής του Αγίου Δημητρίου, που χτίστηκε τον πέμπτο αιώνα, η μεγάλη κιονοστοιχία του μεσαίου κλίτους της βασιλικής Αχειροποιήτου, η Αψίδα του Γαλέριου με τα ανάγλυφα που δείχνουν τις νίκες του Ρωμαίου αυτοκράτορα εναντίον των Περσών.

Museo Civico Medievale.

Αυτή είναι η παλιά Θεσσαλονίκη που μπορούμε να ανακαλύψουμε, χάρη στην έκθεση ντοκιμαντέρ: «Βυζαντινές Εντυπώσεις. Η Θεσσαλονίκη δια μέσω της φωτογραφίας και των σχεδίων της Βρετανικής Σχολής στην Αθήνα», που στήθηκε στο Μεσαιωνικό Μουσείο (Via Manzoni 4) από την Παρασκευή 11η Απριλίου έως τις 28 Σεπτεμβρίου 2014.

2.Αψίδα του Γαλερίου (φωτογραφία του P. Zepdji). Salonicco, Arco di Galerio (foto di P. Zepdji).

Μια σειρά από πίνακες, αναπαράγουν σαράντα φωτογραφίες, από τα τέλη του 800 και τις αρχές του 900, από τους Βρετανούς αρχιτέκτονες Robert Weir Schultz και Sidney Howard Barnsley, οι οποίοι επισκέφθηκαν την πόλη για εκπαιδευτικούς σκοπούς, επηρρεασμένοι από την καλλιτεχνική κίνηση "Αrts and Crafts", ψάχνοντας για εμπνεύσεις στην αρχαία αισθητική.

3.Εκκλησία του Αγίου Δημητρίου, το εσωτερικό μετά την πυρκαγιά του 1917 (φωτογραφία Asluck MH, 1922). Salonicco, Chiesa di San Demetrio, interno dopo l'incendio del 1917 (foto M.H. Asluck, 1922).

Ιστορικά μνημεία, που σε μεγάλο βαθμό καταστράφηκαν από την πυρκαγιά του 1917, αλλά που σήμερα μπορεί να τα θαυμάσει κανείς και πάλι.

4.Παναγιάριο ζωγραφισμένο ξύλο με Filossenia του Αβραάμ, Μεσαιωνικό δημοτικό μουσείο, Bologna. Panagiario in legno dipinto con la Filossonia di Abramo, Museo Civico Medievale, Bologna.

5.Εκκλησία της Παναγίας της Αχειροποιήτου, λεπτομέρεια από το ψηφιδωτό της οροφής (σχέδιο WS George, 1907-1909). Salonicco, Chiesa di Panagia Acheiropoietos, particolare del mosaico del soffitto (disegno di W. S. George, 1907-1909).

Τις φωτογραφίες, που στη συνέχεια συνέρρευσαν στην αναγνωρισμένου κύρους Βρετανική Αρχαιολογική Σχολή, συνοδεύουν μερικά αντικείμενα που προέρχονται από τις συλλογές των αρχαιολογικών και μεσαιωνικών μουσείων της Bologna.

6.Αγίας Σοφίας, θέα από τα βορειοανατολικά (φωτογραφία RW Schultz, SH Barnsley 1888-1890). Salonicco, Chiesa di Santa Sofia, vista da nord-est (foto di R.W. Schultz, S.H. Barnsley 1888-1890).

Η έκθεση πραγματοποιήθηκε, μεταξύ άλλων, με τη συνεργασία του Πανεπιστημίου της Bologna και πλαισιώνεται από ξεναγήσεις και διαλέξεις.

Πηγή: bologna.repubblica.it

Φιλόδοξη αποστολή σε μια από τις βαθύτερες τάφρους της Γης, Into the Deep: Expedition Seeks Life in Ocean Trench

Το πρόγραμμα ξεκινά με ρομποτικές καταδύσεις στην Τάφρο του Κέρμαντεκ, στην οποία έχουν ανακαλυφθεί αλλόκοτα πλάσματα. The oceanic zone begins in the area off shore where the water measures 200 metres (656 feet) deep or deeper.

Ένα φιλόδοξο, διεθνές πρόγραμμα για τη μελέτη των βαθύτερων σημείων των ωκεανών ξεκινά με ρομποτικές καταδύσεις στην Τάφρο του Κέρμαντεκ, ένα από τα βαθύτερα και ψυχρότερα υποβρύχια φαράγγια στον πλανήτη, στο οποίο έχουν ήδη ανακαλυφθεί αλλόκοτα πλάσματα.

Μια από τις ψυχρότερες περιοχές του ωκεανού

These cusk eels (Ophidiidae) are Bassozetus aff. robsustus from 6400m in the Kermadec Trench. (Dr. Alan Jamieson, Oceanlab, University of Aberdeen)

Η Τάφρος του Κέρμαντεκ κατεβαίνει απότομα σε βάθος 10.047 μέτρων έξω από τη Νέα Ζηλανδία στον Ειρηνικό. Παγωμένο νερό που εισρέει από την Ανταρκτική κάνει την τάφρο μια από τις ψυχρότερες περιοχές του ωκεανού σε όλο τον πλανήτη.

Συνολικά 14 καταδύσεις στο αβυσσαλέο φαράγγι θα πραγματοποιηθούν έως τις 30 Μαΐου στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος Hades (Άδης), το οποίο χρηματοδοτεί το αμερικανικό Εθνικό Ίδρυμα Επιστήμης.

A dip test of Nereus in Auckland Harbor enabled the team to perform an initial check of vehicle systems the night before leaving port. (Photo by Ken Kostel, Woods Hole Oceanographic Institution)

Στην αποστολή θα χρησιμοποιηθεί το τηλεχειριζόμενο βαθυσκάφος Nereus του Ωκεανογραφικού Ινστιτούτου του Γουντς Χολ στη Μασαχουσέτη, ενός από τους ερευνητικούς φορείς που συμμετέχουν στο πρόγραμμα. Το ρομπότ θα προσπαθήσει να προσελκύσει τα ζώα της τάφρου με δολώματα και θα συλλέξει δείγματα DNA για την αναγνώριση νέων ειδών.

Στο Κέρμαντεκ το μεγαλύτερο αμφίποδο του κόσμου

Γιγάντιο αμφίποδο Eurythenes gryllus από προηγούμενη κατάδυση στην Τάφρο Κέρμαντεκ. Οι συγγενείς του στην ξηρά είναι συγκριτικά μικροσκοπικοί. The big amphipod is Eurythenes gryllus from 6400m in the Kermadec Trench. (Dr. Alan Jamieson, Oceanlab, University of Aberdeen)

Τηλεχειριζόμενα υποβρύχια που είχαν καταδυθεί παλαιότερα στο Κέρμαντεκ είχαν εντοπίσει μεταξύ άλλων το Alicella gigantea, το μεγαλύτερο αμφίποδο του κόσμου με μήκος 34 εκατοστά. 

Οι περισσότεροι γνωρίζουμε τα αμφίποδα που ζουν στο χώμα και κουλουριάζονται αν κανείς τα αγγίξει. Το μήκος τους δεν είναι μεγαλύτερο από μερικά εκατοστά.

Coryphaenoides armatus, approaching one of Oceanlab's baited cameras at 4800m in the Porcupine Abyssal Plain. (NE Atlantic) (August 2011, RRS James Cook Cruise 62)

«Η πρόκληση για εμάς είναι να εξακριβώσουμε το εάν η ζωή στις ωκεάνιες τάφρους ακολούθησε διαφορετικά εξελικτικά μονοπάτια από ό,τι σε άλλες περιοχές των ωκεανών» εξήγησε ο Τιμ Σανκ, βιολόγος του Ινστιτούτου.

Collage of miscellaneous fauna from the Peru-Chile Trench (4600 to 8065m) featuring Macrouridae, ophidiidae, Liparidae and zoarcidae (all fish) plus some amphipods, ophuiroids and decapods. (Dr. Alan Jamieson, Oceanlab, University of Aberdeen)

Διασκορπισμένες κυρίως στην περιοχή του Ειρηνικού, οι ωκεάνιες τάφροι σημειώνουν τις λεγόμενες ζώνες υποβύθισης, στις οποίες μια τεκτονική πλάκα βυθίζεται κάτω από μια άλλη και παρασύρει μαζί της τον βυθό.

Snailfish snapped at nearly 23,000 feet (7,000 meters) depth in the northern Kermadec Trench. Credit: Dr. Alan Jamieson, Oceanlab, University of Aberdeen

H Τάφρος του Κέρμαντεκ, μήκους περίπου 1.000 χιλιομέτρων, σχηματίστηκε από την υποβύθιση της πλάκας του Ειρηνικού κάτω από την Ινδο-αυστραλιανή πλάκα.

Το βαθύτερο σημείο της Γης είναι η Τάφρος Μαριάνα στον Ειρηνικό με βάθος περίπου 11,03 χιλιομέτρων. Έχει δεχθεί μόνο δύο επισκέψεις από ανθρώπους, μία με το βαθυσκάφος Trieste το 1960 και μια δεύτερη με το Deepsea Challenger που μετέφερε τον σκηνοθέτη Τζέιμς Κάμερον το 2012.

Χελώνα του γλυκού νερού «διασχίζει το Αιγαίο», Surprising Genetic Similarity of Balkan Turtles Suggests They are Very Good Swimmers

Η γραμμωτή νεροχελώνα φαίνεται ότι μπορεί να επιβιώσει στη θάλασσα και να περάσει τα αιγαιοπελαγίτικα νερά διανύοντας μεγάλες αποστάσεις. Wide geographical barriers would, seemingly, prevent a small animal like the Balkan pond turtle from becoming a widely distributed animal. But new research into the freshwater turtles, formally known as Mauremys rivulata, reveals that despite geophysical barriers, the turtles are remarkably genetically similar throughout their distribution range. (Photo : M. Vamberger)

Η γραμμωτή νεροχελώνα, είδος του γλυκού νερού που απαντάται και στην Ελλάδα, φαίνεται ότι επιζεί στη θάλασσα και περιστασιακά διασχίζει το Αιγαίο, δείχνει ελληνογερμανική μελέτη που βασίστηκε σε γενετικές αναλύσεις.

Γενετική ομοιομορφία

Adult, Lesvos, Greece, June 2010, © Tommi Sandberg

Η νεροχελώνα Mauremys rivulata έχει μεγάλη γεωγραφική εξάπλωση, από την Κασπία μέχρι τα Βαλκάνια και την Ανατολική Μεσόγειο, ακόμα και σε νησιά όπως η Κρήτη και η Κύπρος.

Young, Rhodes, July 2004, © Lasse Bergendorf

«Λόγω των πολλών γεωγραφικών εμποδίων, κυρίως του Αιγαίου, υποθέταμε ότι θα υπήρχαν επιμέρους πληθυσμοί με γενετικές διαφοροποιήσεις» λέει ο Ούβε Φριτς του Μουσείου Ζωολογίας της Δρέσδης, επικεφαλής της μελέτης.

Για να επιβεβαιώσει αυτή την υπόθεση, η ομάδα του Φριτς εξέτασε 13 σημεία του γονιδιώματος σε 340 δείγματα χελωνών από 63 περιοχές της Ανατολικής Μεσογείου, από την Ελλάδα και την Τουρκία μέχρι το Λίβανο και το Ισραήλ.

Τα αποτελέσματα όμως ήταν μη αναμενόμενα, καθώς όλα τα δείγματα παρουσίαζαν σχεδόν πανομοιότυπο γενετικό προφίλ. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να υπάρχει συνεχής ροή γονιδίων μεταξύ των επιμέρους πληθυσμών της χελώνας, η οποία «ομογενοποιεί» τη γονιδιακή δεξαμενή του είδους σε όλο το γεωγραφικό εύρος του.

Δεινές κολυμβήτριες ή «αποσκευές» του ανθρώπου;

Adults, Kourna, Crete, April 2006, © Lasse Bergendorf

Μια πιθανή εξήγηση είναι ότι οι χελώνες μεταφέρθηκαν μαζικά από τον άνθρωπο. Οι ερευνητές, όμως, θεωρούν ότι αυτό είναι απίθανο: «Σε αντίθεση με άλλες χελώνες, η Mauremys rivulata δεν ήταν ποτέ δημοφιλής ως τροφή καθώς το κρέας της βρομάει. Δεν υπάρχει επομένως προφανής λόγος να μεταφέρθηκαν αυτές οι χελώνες σε τόσο μεγάλους αριθμούς» εξηγεί η Μελίτα Βάμπεργκερ, πρώτη συγγραφέας της δημοσίευσης.

Το συμπέρασμα είναι ότι οι χελώνες επιβιώνουν όταν τύχει να παρασυρθούν στη θάλασσα και διανύουν μεγάλες αποστάσεις κολυμπώντας. Εκτός βέβαια αν η γραμμωτή νεροχελώνα μεταφέρθηκε από ανθρώπους όχι για το κρέας της αλλά για το διακοσμητικό της ρόλο σε λιμνούλες και ποτάμια.

Η γραμμωτή νεροχελώνα ζει από την Κασπία μέχρι την Κύπρο. Σήμερα εκτρέφεται ως κατοικίδιο.

Σήμερα, εξάλλου, η Mauremys rivulata εκτρέφεται ως κατοικίδιο. Η έρευνα δημοσιεύεται στην επιθεώρηση Zoologica Scripta.

Ο Δίας «χάρισε» τη ζωή στη Γη. How Mighty Jupiter Could Have Changed Earth's Habitability

Ο Δίας φαίνεται ότι έπαιξε πολύ καθοριστικό ρόλο στο να γίνει η Γη ένας τόπος φιλόξενος για τη ζωή. Astronomers have long believed Jupiter’s gravity helps deflect comet and asteroids that would otherwise hit our planet.  Now a new study has shed light on how Jupiter may have helped create the conditions for life to thrive on Earth billions of years ago.

Μια νέα μελέτη δείχνει ότι ο Δίας έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο να γίνει η Γη φιλική στην παρουσία της ζωής.

Προστάτης και καταλύτης

Meteor Crater, an impact crater created about 50,000 years ago when a 30-meter iron meteor struck the Earth's surface in Arizona. The giant Jupiter can redirect asteroid paths towards or away from Earth. Credit: USGS

Το ότι η Γη είναι φιλόξενη για τη ζωή είναι αποτέλεσμα μιας πολυσύνθετης διεργασίας που σχετίζεται με μια σειρά γεγονότων που συνέβησαν τόσο στον πλανήτη μας όσο και μακριά από αυτόν. Οι επιστήμονες πριν από λίγα χρόνια κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο Δίας, από ένα σημείο και μετά, λειτούργησε ως ασπίδα της Γης όσον αφορά τους επικίνδυνους αστεροειδείς. Η Γη στα πρώιμα στάδιά της αποτέλεσε πόλο έλξης για αστεροειδείς, κομήτες και άλλα διαστημικά σώματα.

Jupiter’s gravity, which is 2.4 times stronger than that of Earth, is capable of pulling on other planets in the solar system - including our own.  This means that, depending on how Jupiter interacts with Earth, our planet's orbit could vary significantly, changing how close it is to the sun.

Σύμφωνα με τους ειδικούς, κάποια στιγμή ο Δίας... ανέλαβε δράση και προστάτευσε τη Γη, χρησιμοποιώντας τις πανίσχυρες βαρυτικές του δυνάμεις είτε για να «συλλαμβάνει» τα απειλητικά διαστημικά σώματα και να τα υποχρεώνει να πέφτουν πάνω του είτε εκτρέποντας την πορεία που είχαν προς τον πλανήτη μας. Αυτό, όπως είναι ευνόητο, έκανε πιο εύκολη την προσπάθεια της ζωής να αναπτυχθεί και να εξελιχθεί στη Γη. Όπως φαίνεται όμως, ο Δίας συνέβαλε και με άλλους τρόπους στο να μπορέσει η Γη να υποστηρίξει τη ζωή.

Το κλίμα

The solar system to scale. The diameter of Jupiter (middle, with red spot) is about 11 times that of Earth (third planet from the left). Credit: Lunar and Planetary Institute

Ομάδα ερευνητών από το Πανεπιστήμιο της Νέας Νότιας Ουαλίας στην Αυστραλία και το Πανεπιστήμιο Royal Holloway στο Λονδίνο πραγματοποίησε μια νέα μελέτη. Οι ερευνητές προχώρησαν σε μια σειρά προσομοιώσεων οι οποίες έδειξαν ότι ο Δίας έπαιξε κομβικό ρόλο στη διαμόρφωση των ευνοϊκών για τη ζωή κλιματικών συνθηκών στη Γη. Οι ερευνητές μελέτησαν την «κλιματική σχέση» της Γης και του Δία με βάση την απόσταση που έχουν μεταξύ τους αλλά και την τροχιακή τους κίνηση. Μελέτησαν επίσης την κλιματική σχέση που θα υπήρχε ανάμεσα στους δύο πλανήτες αν βρίσκονταν σε διαφορετικές αποστάσεις και τροχιές. Κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η απόσταση και η τροχιά που έχουν οι δύο πλανήτες επηρέασαν το κλίμα της Γης με τρόπο τέτοιο ώστε οι κλιματικές συνθήκες να είναι φιλικές για την παρουσία της ζωής.

Τα οφέλη

Artist's conception of Kepler-47, a system with planets orbiting two suns. Studying how Jupiter affects Earth's habitability could have implication for exoplanets. Credit: NASA/JPL-Caltech/T. Pyle

Τα ευρήματα της νέας μελέτης παρουσιάζονται στο περιοδικό «Astrobiology Magazine». Αναμένεται να βοηθήσουν τους επιστήμονες στην καλύτερη κατανόηση των αλληλεπιδράσεων που υπάρχουν ανάμεσα στους πλανήτες έτσι ώστε να προχωρούν σε ακριβέστερες εκτιμήσεις για πλανητικά συστήματα μακριά από το ηλιακό μας σύστημα - ειδικότερα για το αν κάποιος εξωηλιακός πλανήτης συγκεντρώνει πιθανότητες να είναι φιλόξενος για την παρουσία της ζωής.

Συνδυασμός φαρμάκων θεραπεύει την ηπατίτιδα C σε ασθενείς με κίρρωση ήπατος. New Hepatitis C Drug Has 95 Percent Success Rate With Minimal Side Effects

Το κοκτέιλ φαρμάκων που χορηγείται από το στόμα θεράπευσε το 90% των ασθενών με κίρρωση του ήπατος σε μόλις 12 εβδομάδες. Twelve weeks of an investigational oral therapy cured hepatitis C infection in more than 90 percent of patients with liver cirrhosis and was well tolerated by these patients. Credit: © Coloures-Pic / Fotolia

Ένα νέο κοκτέιλ φαρμάκων κατάφερε να θεραπεύσει το 90% των ασθενών με κίρρωση ήπατος, σε διάστημα 12 εβδομάδων, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση New England Journal of Medicine. 

Το σκεύασμα διαθέσιμο το 2015

The new hepatitis C drug could eliminate the virus from patients' systems without causing the usual side effects. Currently, doctors treating hepatitis C patients with cirrhosis (liver scarring) can only offer treatments that rely on the drug interferon, which unfortunately, only works for less than half of patients. Now, a new study found that an interferon-free combination of drugs was safe, well tolerated and cured over 90% of 380 trial patients with liver cirrhosis in 12 weeks. (Photo : Reuters)

Η διεθνής ερευνητική ομάδα, με επικεφαλής τον καθηγητή Φρεντ Πούρνταντ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Τέξας, παρουσίασε την έρευνα και στο Διεθνές Συνέδριο Ήπατος στο Λονδίνο, χαρακτηρίζοντας την ως «σημείο καμπής» για τη θεραπεία της νόσου. Ο δρ Πούρνταντ μάλιστα έσπευσε να ανακοινώσει ότι το νέο σκεύασμα αναμένεται να είναι διαθέσιμο για ευρεία χρήση στις αρχές του 2015.

Η ηπατίτιδα είναι νόσος που μεταδίδεται μέσω του αίματος και άλλων σωματικών υγρών. Η υπάρχουσα θεραπεία της ηπατίτιδας C με ιντερφερόνη μπορεί να περιλαμβάνει ενέσεις επί ένα έτος, να έχει διάφορες παρενέργειες (κατάθλιψη, εξάντληση κ.α.), ενώ σε ορισμένους ασθενείς ο ιός επανεμφανίζεται. Επίσης, λόγω της μεγάλης τοξικότητας, η ιντερφερόνη δεν θεωρείται ασφαλής για αρκετούς ασθενείς με κίρρωση ήπατος, προχωρημένου σταδίου.

Αξίζει να σημειωθεί ότι, τα ποσοστά θεραπείας της ηπατίτιδας C σε ασθενείς με κίρρωση ήταν μέχρι σήμερα κάτω από 50%, ενώ οι υπάρχουσες θεραπείες δεν θεωρούνται ασφαλείς για πολλούς από αυτούς. Η ηπατίτιδα C είναι η βασική αιτία για την κίρρωση του ήπατος, τις μεταμοσχεύσεις ήπατος και τον καρκίνο του ήπατος.

Οι επιστήμονες δοκίμασαν τον συνδυασμό ΑΒΤ-450/ριτοναβίρης, ομπιτασβίρης, ντασαμπουβίρης και ριμπαβιρίνης (χορηγούμενος από του στόματος σε μορφή δισκίου) σε 78 νοσοκομεία της Ισπανίας, Γερμανίας, Αγγλίας, Καναδά και ΗΠΑ το 2013.

Οι κλινικές δοκιμές

The drug, called ABT-450, is pending approval by the U.S. Food and Drug Administration and should be commercially available in late 2014 or early 2015.  It will be manufactured by AbbVie, which also funded the German study of the drug.  The cost of the ABT-450 is expected to be fairly high, making critics wonder if patients who cannot afford the drug would decline its uses in their treatment.  A similar drug for hepatitis C called Sovaldi comes with a $90,000 price tag for its three-month course of treatment.  While some insurance companies are covering Sovaldi, others are not.  Researchers hope that their new drug will be covered by all insurance companies because it offers a cure for the virus, negating long-term care costs for those who develop cirrhosis or liver cancer.  Also in question is the ease of the drug’s use, which requires some pills to be taken once a day, while some are taken twice a day, which will necessitate careful planning and the development of rigid habits in patients taking the drug.

Στις δύο ξεχωριστές κλινικές δοκιμές (φάσης 3) πήραν μέρος 208 ασθενείς (12 εβδομάδες διάρκεια) και άλλοι 172 ασθενείς (24 εβδομάδες διάρκεια). Όλοι έπασχαν από κίρρωση του ήπατος, εξαιτίας ηπατίτιδας γενότυπου 1.

Μετά από 12 εβδομάδες χορήγησης της συνδυαστικής θεραπείας, οι 191 από τους 208 ασθενείς (ποσοστό σχεδόν 92%) δεν είχαν ανιχνεύσιμα επίπεδα του ιού της ηπατίτιδας C στο αίμα τους, ποσοστό που αυξήθηκε σε 96% (165 στους 172 ασθενείς), όταν η θεραπεία διήρκεσε διπλάσιο χρόνο (24 εβδομάδες).

«Είναι φανταστικό. Υπάρχει τελικά ελπίδα για το μέλλον των ασθενών», επεσήμανε ο δρ Πούρνταντ εξηγώντας ότι η νέα συνδυαστική θεραπεία στοχεύει μια συγκεκριμένη πρωτεΐνη και εμποδίζει την αναπαραγωγή της, με τελικό αποτέλεσμα ο ιός να εξαφανίζεται. Οι κύριες παρανέργειες της νέας θεραπείας ήταν κόπωση, πονοκέφαλοι και ναυτία.

Μεγάλη πρόοδος 

AbbVie's experimental hepatitis C drug that cured over 90 percent of the subjects in its phase 3 trial is set to compete with Gilead's Sovaldi once it gets FDA's approval. Researchers conducting the phase 3 trial of the drug called ABT-450, reported that the experimental drug has cured more than 90 percent of the subjects who have hepatitis C and liver cirrhosis. (Photo : Steven Depolo)

Ο Γκίκας Μαγιορκίνης, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης χαρακτήρισε «μείζονα πρόοδο» τη νέα θεραπεία ασθενών με κίρρωση ήπατος, αν και η μελέτη δεν έδειξε κατά πόσο μειώνεται η πιθανότητα καρκίνου μακροπρόθεσμα, καθώς αναστρέφεται η κίρρωση και η ολική καταστροφή του ήπατος. Επίσης, όπως είπε ο κ. Μαγιορκίνης, μένει να αποδειχτεί αν η νέα φαρμακευτική αγωγή εμποδίζει ή όχι την περαιτέρω μετάδοση του ιού μεταξύ των ανθρώπων.

Οι φαρμακευτικές εταιρείες έχουν εντείνει τις προσπάθειές τους να βρουν νέα φάρμακα για την χρόνια ηπατίδια C, μία εν δυνάμει θανατηφόρο νόσο που πλήττει περίπου 150 εκατομμύρια  ανθρώπους παγκοσμίως. Προσφάτως μάλιστα εγκρίθηκε η δραστική ουσία σοφοσμπουβίρη, ωστόσο η παρασκευάστρια εταιρία έχει δεχθεί οξεία κριτική για την υψηλή τιμή της. Το κόστος ανέρχεται σε 1.000 δολάρια ημερησίως και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει ζητήσει να γίνει «συντονισμένη προσπάθεια», ώστε να πέσει η τιμή. Ολοκληρωμένο αφιέρωμα για την ηπατίτιδα C παρουσιάστηκε στο Βήμα της προηγούμενης Κυριακής σε άρθρο με τίτλο «Το μέλλον στη θεραπεία της ηπατίτιδας C είναι ήδη εδώ!». 

Σχολιάζοντας πάντως τις επιστημονικές προόδους που έχουν συντελεστεί στην αντιμετώπιση της ηπατίτιδας, οι ειδικοί επισημαίνουν ότι «είναι δυνατό πια να φανταστούμε την παγκόσμια εκρίζωση της νόσου». Αυτό πρακτικά σημαίνει μια ολοένα πιο ανταγωνιστική αγορά φαρμάκων για τη νόσο τα επόμενα χρόνια.