Arts Universe and Philology

Arts Universe and Philology
The blog "Art, Universe, and Philology" is an online platform dedicated to the promotion and exploration of art, science, and philology. Its owner, Konstantinos Vakouftsis, shares his thoughts, analyses, and passion for culture, the universe, and literature with his readers.

Δευτέρα 21 Ιουλίου 2014

Χτυπώντας καμπάνες στην Απείραθο. Banging Bells in Apirathos

Το παράξενο χωριό που χτίζει και υφαίνει, στιχουργεί, τραγουδά και χορεύει. Το παράδοξο χωριό με τους σκληροτράχηλους ασμυριγλάδες, τους αεράτους βοσκούς. Το περίεργο χωριό με τους εκατοντάδες δημιουργούς, μύστες και ιεροφάντες της τέχνης, της επιστήμης, του πολιτισμού, της κοινωνίας και της ζωής.






Η Απείρανθος ή «τ’ Απεράθου», όπως την αποκαλούν οι Ναξιώτες, είναι κτισμένη στους πρόποδες του βουνού Φανάρι, σε υψόμετρο 600 μέτρων. Απέχει 28 χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα του νησιού.

Apiranthos, or “t’Aperathou” in local speech, is built at the foot of Mt. Fanari, at 600m above sea level and 28km from main town Chora.

Η Απείραθος ξεχωρίζει από τα άλλα χωριά της Νάξου στο γλωσσικό ιδίωμα, τα ήθη και τα έθιμα, καθώς οι κάτοικοί της θεωρείται ότι προήλθαν από άλλες περιοχές (Κρήτη, Μικρά Ασία κ.ά.).

Its inhabitants are considered to have largely come from other areas (e.g. Crete, Asia Minor) and Apiranthos’s local language idiom, mores and customs are quite distinct from other Naxos villages. 


Ενετικοί πύργοι, όμορφα παλιά διώροφα σπίτια, μαρμάρινα καλντερίμια με καμάρες, γραφικές πλατείες με καφενεία και η ποιητική διάθεση των Απεραθιτών, δημιουργούν μια ιδιαίτερη ατμόσφαιρα που σπάνια συναντάται στον κυκλαδικό χώρο. 

Στον κεντρικό δρόμο της Απειράνθου θα συναντήσετε την Παναγία που φέρει το όνομα του χωριού. Κτισμένη τον 18ο αιώνα δεσπόζει με την επιβλητική της παρουσία. Περίτεχνο το μαρμάρινο καμπαναριό και το τέμπλο της καθώς και οι εικόνες μες στο ναό.



Ένας θρύλος σχετικά με την εικόνα της Απεραθίτισσας αναφέρει ότι η εικόνα ξεβράστηκε κατά τη Βυζαντινή περίοδο, στην παραλία του Αζαλά. Εκεί, τη βρήκε ένας Απεραθίτης βοσκός και την πήρε στους ώμους του να τη φέρει στο χωριό.  Σε δύο σημεία της διαδρομής, η εικόνα κατέβηκε από τον ώμο του βοσκού ως εκ θαύματος. Ήταν τα μέρη όπου η Παναγία επέλεξε να χτιστούν αντίστοιχα η εκκλησία της Πυθαδαριώτισσας και του Σταυρού της Ράχης. Όταν έφτασαν στο χωριό, ο βοσκός τοποθέτησε την εικόνα μέσα στην Πρωτόθρονο, την πρώτη εκκλησία που υπήρχε στη θέση του σημερινού Δημοτικού σχολείου. Την άλλη μέρα το πρωί η εικόνα βρίσκονταν στη θέση που είναι σήμερα ο κεντρικός Ναός της Παναγίας. Το γεγονός αυτό θεωρήθηκε θεϊκό σημάδι, για το σημείο το οποίο έπρεπε να χτιστεί εκκλησία.


Σήμερα η πλακόστρωτη αυλή της φιλοξενεί συχνά τα πανηγύρια των κατοίκων και τον Δεκαπενταύγουστο ο εορτασμός της γίνεται με λαμπρές εκδηλώσεις. Στο χώρο της εκκλησίας στεγάζεται το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας.

Panagia (Virgin Mary) Aperathitissa church, named after the village, is located on its main street. Built in the 18th century, it has an imposing presence. The church’s marble bell tower, altar screen, and icons inside are all works of intricate detail. Legend has it that an icon depicting the Virgin Mary appeared at the nearby Azalas beach during Byzantine times. It was found there by a local shepherd who carried it back to the village. 

According to the legend, the icon lifted itself twice from the shepherd’s shoulders to descend on spots chosen by Virgin Mary. Two churches –Pythadariotissa and Stavros Rachis- were subsequently built at these respective locations. Once back at the village, the shepherd placed the icon inside its original church, Protothroni, located where the primary school nowadays stands. The following day, the icon was found to have moved to the spot where the Panagia church stands today. The incident was interpreted as being a divine message, making the construction of a church there imperative. 

These days, its stone-paved yard often hosts local traditional celebrations, while the church stages a major feast of its own every August 15, marking the Assumption of the Virgin. The Natural History Museum is housed at the church.


Οι Απεραθίτικοι ανεμόμυλοι είναι οι κλασικοί κυκλαδίτικοι ανεμόμυλοι με τις δώδεκα αντέννες. Είναι ερειπωμένοι ή σχεδόν ερειπωμένοι, εκτός από τον μύλο του Φραντζέσκου που ανακατασκευάσθηκε και που μπορεί να λειτουργήσει μόλις αρματωθεί με πανιά.

Εντυπωσιακός είναι ο Πύργος του Ζευγώλη (17ος αι.), χτισμένος πάνω σε βράχο στην είσοδο του χωριού. Από εκεί ξεκινάτε την περιήγησή σας στους δρόμους του χωριού που είναι στρωμένοι με μαρμαρόπλακες, πριν καταλήξετε στην κεντρική πλατεία με τα καφενεία.




























Venetian towers, pretty, old two-storey houses, marble paved alleys with arches above them, picturesque squares and the poetic disposition of Apiranthians combine to create a rare atmosphere in the Cycladic islands. 








Ένας σεμνός χώρος στον κεντρικό πεζόδρομο της Απειράθου στεγάζει τα σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα της ευρύτερης περιοχής. Το Αρχαιολογικό Μουσείο Απειράθου ιδρύθηκε στη δεκαετία του 1960 με πρωτοβουλία των κατοίκων του χωριού φιλοξενώντας αρχικά την αρχαιολογική συλλογή του Μιχάλη Μπογδάνη. 

Στη συνέχεια εμπλουτίστηκε από τα ευρήματα των ανασκαφών στην περιοχή, αλλά και από τα ευρήματα των ίδιων των κατοίκων στα κτήματά τους κατά τη διάρκεια γεωργικών εργασιών. Περιλαμβάνει μαρμάρινες καντήλες και κρατηρίσκους της Πρωτοκυκλαδικής Περιόδου (3000-2700 π.Χ.), κυκλαδικά ειδώλια και αγγεία, γλυπτά, αρχιτεκτονικά μαρμάρινα μέλη, εργαλεία, όπλα κ.ά.

Τα σπουδαιότερα εκθέματά του, λόγω της σπανιότητας τους, θεωρούνται οι δέκα λίθινες πλάκες με βραχογραφήματα σκηνών της καθημερινότητας, που βρέθηκαν στην Κορφή τ’ Αρωνιού, έναν παραλιακό λόφο στα ανατολικά της Νάξου, όπου σύμφωνα με τους αρχαιολόγους υπήρξε μικρό ιερό και παρατηρητήριο.

A modest establishment in Apiranthos’s main street hosts the most important archaeological finds of the area. The Apiranthos Archaeological Museum was founded by a local initiative in 1960, initially hosting the collection of Michalis Bogdanis.  

It was later enriched with the discoveries of excavations in the area and the finds of local farmers while they tilled their land. The exhibits include oil lamps and small receptacles of the Proto-Cycladic period (3000-2700 BC), Cycladic idols and vessels, sculptures, parts of marble architectural structures, tools, weapons etc.


The most important exhibits, due to their rarity, are considered the 10 stone slabs with rock drawings of scenes of everyday life, found at Korfi t’Aroniou –a hill overlooking the eastern coast of Naxos, where archaeologists believe that there was a small sanctuary and a watch tower.









The entrance to the village features the impressive Zevgolis Tower (17th century), built on a rock. It is also the starting point for a tour of the marble-strewn alleyways, before you end at the square with the cafes.

Την Απείραθο της Νάξου όταν την αντικρύζεις από μακριά εντυπωσιάζεσαι από την θωριά της. Σκαρφαλωμένο στα ριζά του βουνού Φανάρια, μοιάζει σαν ανηφορίζει προς τα πάνω, σαν να αναζητά να αναίβει πιο ψηλάγια ν’ αγναντέψει καλύτερα την θάλασσα του Αιγαίου.

Και όταν ο επισκέπτης επισκευθεί το χωριό και συναντήσει τους Απεραθίτες και τις Απεραθίτισσες, θα παραξενευτεί όταν τους ακούσει να μιλούν μεταξύ τους, γιατί το Απεραθίτικο γλωσσικό ιδίωμα από την ιδιοτυπία της μουσικότητάς του, την περίεργη φθογγολογική εκφορά αλλά και από τις ίδιες τις λέξεις, είναι δύσκολο να το κατανοήσει.











Ο οικισμός, τα σπίτια του, οι ρύμνες του, ο πολεοδομικός του ιστός. Η αρχιτεκτονική του υφή, που ανήκει αναμφισβήτητα στην Κυκλαδική, αλλά έχει και τα δικά της τ Απεραθίτικα γνωρίσματα, όπως είναι  οι ανεφανοί, οι παραστιές και τα εσωτερικά παράθυρα, οι πλακόστρωτες ρύμνες, οι σέντζοι απ έξω απ τα σπίτια και οι συγκοπές στους κομούς των καντουνιών.










Photo credit: Konstantinos Vakouftsis

Τα πιο μακρινά άστρα του Γαλαξία. Found! Most Distant Stars in the Milky Way Galaxy

Astronomers have discovered the farthest-flung stars yet known in the Milky Way. The two objects — known as ULAS J0744+25 and ULAS J0015+01 — are about 775,000 and 900,000 light-years from Earth, respectively, making them both about five times more distant than a satellite galaxy known as the Large Magellanic Cloud. This simulated image demonstrates how small the Milky Way would look from the location of ULAS J0744+25, nearly 775,000 light-years away. Credit: visualization Software: Uniview by SCISS Data: SOHO (ESA & NASA), John Bochanski (Haverford College) and Jackie Faherty (American Museum of Natural History and Carnegie Institute's Department of Terrestrial Magnetism)

Μία ομάδα αστρονόμων εντόπισε τα δύο πιο απομακρυσμένα άστρα στη γαλαξιακή άλω, η παρουσία των οποίων μπορεί να δώσει χρήσιμες πληροφορίες για το παρελθόν και το σχηματισμό του Γαλαξία μας.

Πρόκειται για την ερευνητική ομάδα του Τζον Μποκάνσκι, καθηγητή στο κολλέγιο του Χάβερφορντ, η οποία πρόσφατα ξεκίνησε να ερευνά για άστρα στην εξώτερη άλω του Γαλαξία, μιας σφαιρικής περιοχής που περιβάλλει το γαλαξιακό δίσκο με μέγεθος τουλάχιστον 500.000 ετών φωτός.

Οι αραιοκατοικημένες παρυφές του Γαλαξία προσφέρουν σημαντικές απαντήσεις στους επιστήμονες για το σχηματισμό του, όμως οι μεγάλες αποστάσεις σε συνδυασμό με τη σπανιότητα των άστρων σε εκείνες τις περιοχές δυσχεραίνουν την παρατήρηση τους. Χαρακτηριστικό είναι πως μέχρι σήμερα, ήταν γνωστό μόνο επτά άστρα του Γαλαξία, σε απόσταση μεγαλύτερη των 400.000 ετών φωτός.

Στη δημοσίευση της ομάδας στο επιστημονικό περιοδικό the Astrophysical Journal Letters [THE MOST DISTANT STARS IN THE MILKY WAY], περιγράφεται η ανακάλυψη στην άλω του Γαλαξία, των δύο πιο μακρινών άστρων που έχουν παρατηρηθεί ποτέ. Πρόκειται για τους δύο κόκκινους γίγαντες ULAS J0744+25 και ULAS J0015+01, οι οποίοι βρίσκονται σε απόσταση 775.000 και 900.000 ετών φωτός αντίστοιχα σε σχέση με το Ηλιακό μας Σύστημα.

Για να γίνουν αντιληπτές αυτές οι αποστάσεις, αξίζει να σημειωθεί πως η διάμετρος του γαλαξιακού δίσκου, στον οποίο βρίσκεται συγκεντρωμένος ο κύριος όγκος των άστρων του Γαλαξία είναι της τάξης των 100.000 ετών φωτός.

«Οι αποστάσεις μέχρι αυτά τα δύο άστρα είναι πολύ μεγάλες για να κατανοηθούν», υποστηρίζει ο Μποκάνσκι. «Για να τις βάλουμε σε μία κλίμακα, όταν το φως ULAS J0015+01 έφευγε από το άστρο, οι πρόγονοί μας ανακάλυπταν τη φωτιά εδώ στη Γη», κατέληξε.

The Milky Way Galaxy is our home in space. The galaxy contains about 400 billion stars, with a 4-billion-solar-mass black hole at its core. See how our Milky Way Galaxy works in this Space.com infographic. Credit: Karl Tate, Space.com Contributor

Η σημασία της ανακάλυψης των δύο άστρων ωστόσο έγκειται στο γεγονός ότι κατοικούν στην άλω του Γαλαξία καθώς ορισμένοι αστρονόμοι πιστεύουν πως η άλως δημιουργήθηκε ως αποτέλεσμα της συνένωσης του Γαλαξία μας με πολλούς άλλους μικρότερους.

«Η θεωρία προβλέπει την παρουσία μίας τόσο εκτεταμένης ζώνης, που δημιουργήθηκε από τα υπόλοιπα μικρών γαλαξιών που συνενώθηκαν με την πάροδο των αιώνων με το Γαλαξία μας», εξηγεί η αστρονόμος Μπεθ Γουίλμαν η οποία συμμετείχε στην έρευνα. «Οι ιδιότητες των ερυθρών γιγάντων στην άλω λοιπόν μας δίνουν πληροφορίες για την ιστορία του σχηματισμού του Γαλαξία. Τα άστρα αυτά είναι σα φαντάσματα του παρελθόντος», κατέληξε.

Συγκεντρώνοντας ένα μεγαλύτερο πλήθος από μακρινούς ερυθρούς γίγαντες η ερευνητική ομάδα ευελπιστεί να συνεχίζει να δοκιμάζει τις προβλέψεις των θεωρητικών της μοντέλων για το σχηματισμό του Γαλαξία, κάτι που από μόνο του αποτελεί μία δύσκολη πρόκληση.

Δείξε μου τον φίλο σου να σου πω το... DNA σου! Study finds friends are genetically similar

Peter Paul Rubens, Self-Portrait in a Circle of Friends from Mantua, 1602-1604. Οι φίλοι μοιράζονται ένα κοινό γενετικό υπόβαθρο αντίστοιχο με εκείνο που μοιράζονται τα τέταρτα ξαδέλφια, ανακαλύπτουν οι επιστήμονες, επιβεβαιώνοντας το «όμοιος ομοίω αεί πελάζει». A new study gives cause to reflect on the saying, "friends are the family we choose." Researchers at the University of California-San Diego and Yale University in New Haven, CT, find that friends who are not related biologically have more DNA in common with each other than with strangers. Writing in the Proceedings of the National Academy of Sciences, James Fowler, professor of medical genetics and political science at the University of California-San Diego (UCSD), and Nicholas Christakis, professor of sociology, evolutionary biology, and medicine at Yale, describe how they conducted a genome-wide analysis of nearly 1.5 million markers of gene variation using data from the Framingham Heart Study.

Οι παλιοί καλοί φίλοι μοιάζουν σε πολλά: εμφανίζουν παρόμοιες συμπεριφορές, έχουν κοντινές εκφράσεις, συχνάζουν στα ίδια μέρη, έχουν παρεμφερή ενδιαφέροντα, υιοθετούν τις ίδιες συνήθειες και χόμπι. Σύμφωνα με νέα αμερικανική μελέτη, οι ομοιότητες των φίλων έχουν βαθύτερο υπόβαθρο, το οποίο έχει μάλιστα και γενετική βάση!

Συγκεκριμένα, οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι οι φίλοι μοιράζονται ένα βαθύ γονιδιακό «δέσιμο» αντίστοιχο με εκείνο που παρατηρείται σε ξαδέλφια τετάρτου βαθμού. Η ενδιαφέρουσα μελέτη που δημοσιεύθηκε την περασμένη Δευτέρα στην επιθεώρηση «Proceedings of the National Academy of Sciences» πραγματοποιήθηκε από τον καθηγητή Γενετικής και Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Σαν Ντιέγκο, δρα Τζέιμς Φάουλερ και τον ελληνικής καταγωγής καθηγητή Κοινωνιολογίας, Εξελικτικής Βιολογίας και Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο Γέιλ, δρα Νικόλαο Χρηστάκη.

Ο ελληνικής καταγωγής δρ Νικόλαος Χρηστάκης, από το Πανεπιστήμιο Γέιλ. Nicholas A. Christakis, MD, PhD, MPH, is an internist and social scientist who conducts research on social factors that affect health, health care, and longevity. He is Professor of Medical Sociology in the Department of Health Care Policy at Harvard Medical School; Professor of Medicine in the Department of Medicine at Harvard Medical School; and Professor of Sociology in the Department of Sociology in the Harvard Faculty of Arts and Sciences. He is the Master of Pforzheimer House in Harvard College. Prof. Christakis says the study also supports the idea that humans are "metagenomic," that is, our fitness to survive depends not only on our own genes, but that of friendly organisms inside us (our gut microbes, for instance) and around us, such as the genes of our friends.

«Αρχικά στόχος μας ήταν να διερευνήσουμε τον λόγο για τον οποίο ο άνθρωπος αποκτά φίλους: γιατί δηλαδή δημιουργούμε μακροχρόνιους, "μη παραγωγικούς" δεσμούς με συγκεκριμένα άτομα» εξηγεί ο δρ Χρηστάκης. «Για παράδειγμα, άλλα είδη του ζωικού βασιλείου - εκτός από κάποια πρωτεύοντα είδη, τους ελέφαντες και τις φάλαινες - δεν το κάνουν αυτό. Οπότε γιατί ο άνθρωπος δημιουργεί φιλίες; Όπως φάνηκε λοιπόν, η φιλία αποτελεί ένα βαθύ κομμάτι του εξελικτικού μας παρελθόντος και εμείς βρισκόμαστε τώρα σε φάση κατά την οποία προσπαθούμε να κατανοήσουμε τι ακριβώς συμβαίνει τόσο από βιολογική όσο και από κοινωνιολογική άποψη» προσθέτει ο διακεκριμένος επιστήμονας.

Φίλοι με «συγγένεια» τετάρτου βαθμού

Oskar Kokoschka, Les amis, 1937. Η «χημεία» μεταξύ φίλων δεν έχει μόνο γενετικό υπόβαθρο, ξεκαθαρίζει ο δρ Χρηστάκης, αλλά πρόκειται για ένα πάντρεμα βιολογικών και κοινωνικών παραγόντων. The closest of friends: researchers find that friends who are not related have more DNA in common with each other than with strangers.

Στο πλαίσιο της μελέτης τους, οι ειδικοί ανέλυσαν δεδομένα από την πολυετή μελέτη Framingham Heart Study του Αμερικανικού Ινστιτούτου για την Καρδιά, τους Πνεύμονες και το Αίμα και του Πανεπιστημίου της Βοστώνης, η οποία είχε ξεκινήσει το 1948 και βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη. Πέρα από πολύτιμα στοιχεία γύρω από το γενετικό «προφίλ» των εθελοντών, η συγκεκριμένη βάση δεδομένων περιλαμβάνει πληροφορίες γύρω από τις κοινωνικές τους σχέσεις - με ποιους είναι φίλοι και με ποιους όχι.

Οι επιστήμονες επικεντρώθηκαν στο γενετικό υλικό 1.932 ατόμων χωρίς βιολογική συγγένεια, τα οποία είχαν μοιράσει σε ζεύγη φίλων και ζεύγη αγνώστων. Συγκρίνοντας το DNA τους, διαπίστωσαν πως οι εθελοντές εμφάνιζαν περισσότερες γονιδιακές ομοιότητες με τους φίλους τους από ό,τι με τους αγνώστους, και μάλιστα σε επίπεδο που άγγιζε το 1% - ποσοστό κοινών γονιδίων που εντοπίζεται στα τέταρτα ξαδέλφια.

«Διαπιστώσαμε ότι οι φίλοι δεν μοιάζουν μόνο εμφανισιακά μεταξύ τους, σε φαινοτυπικό επίπεδο, αλλά μοιάζουν τελικά και σε ένα βαθύτερο, γενετικό επίπεδο» μας λέει ο δρ Χρηστάκης. «Επιπλέον, τα σημεία του γονιδιώματός μας που φαίνεται να μοιάζουν περισσότερο με εκείνα των φίλων μας είναι εκείνα που αποτελούν ένδειξη μιας πρόσφατης φυσικής επιλογής - είναι δηλαδή σαν τα χαρακτηριστικά αυτά να έχουν βοηθήσει το είδος μας να επιβιώσει και να εξελιχθεί».

Κατά τους ερευνητές τα κοινά γονίδια μεταξύ των φίλων φάνηκε να είναι εκείνα που εξελίσσονται ταχύτερα από τα υπόλοιπα. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε ίσως να εξηγήσει γιατί κατά τα τελευταία 30.000 έτη η ανθρώπινη εξέλιξη μοιάζει να «καλπάζει».

Το ποσοστό του 1% μάλιστα, σύμφωνα με τον δρα Χρηστάκη, μπορεί να μη φαντάζει μεγάλο στα μάτια μας, κατά τους γενετιστές ωστόσο αποτελεί έναν αριθμό τεράστιας βαρύτητας, ο οποίος ενδεχομένως να κρύβει μέσα του έναν εξελικτικό μηχανισμό που μας «σπρώχνει» προς οτιδήποτε μοιάζει οικείο.

Η φιλία έχει τη δική της μυρωδιά

As well as looking at average similarities across the genome, the two scientists also looked more closely at particular sets of genes. They found, for example, that friends are most similar in genes that control the sense of smell, and most different in genes that control immunity or ability to protect against disease. The findings show that among friends, the biggest difference was found in genes that control immunity or ability to protect against disease - which may prevent disease from spreading among the group.

Βάσει των αποτελεσμάτων της μελέτης, οι περισσότερες ομοιότητες μεταξύ φίλων εντοπίστηκαν σε γονίδια που επηρεάζουν την αίσθηση της όσφρησης. «Κάτι τέτοιο δεν αποκλείεται να συνδέεται σε έναν βαθμό και με τις φερομόνες - τις χημικές ουσίες που σε ρόλο "φυσικού αρώματος" απελευθερώνονται από το δέρμα μας, μεταδίδοντας κάποιο μήνυμα. Ωστόσο για την ώρα δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι για κάτι τέτοιο» παραδέχεται ο ελληνοαμερικανός επιστήμονας.

Αντίθετα, οι μεγαλύτερες διαφορές μεταξύ φίλων εντοπίστηκαν σε γονίδια που σχετίζονται με τον έλεγχο της ανοσοαντίδρασης του οργανισμού. Κάτι τέτοιο, κατά τους ειδικούς, θα μπορούσε να έχει μεγάλη εξελικτική σημασία, καθώς το να έχει κανείς φίλους που δεν είναι ευάλωτοι στις ίδιες ασθένειες θα μπορούσε να αποτελεί έναν εξελικτικό «φραγμό» που να αποτρέπει την εύκολη εξάπλωση, π.χ., επιδημιών.

Ως προς την επιλογή των φίλων μας όμως, η «χημεία» δεν έχει μόνο γενετικό υπόβαθρο, ξεκαθαρίζει ο δρ Χρηστάκης. «Δεν πρόκειται αποκλειστικά και μόνο για βιολογικούς παράγοντες, καθώς άλλοι κοινωνικοί και ψυχολογικοί παράγοντες παίζουν επίσης τεράστιο ρόλο ως προς την επιλογή του κοινωνικού μας περίγυρου» αναφέρει ο ίδιος. «Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους αισθανόμαστε μια έλξη - σε φιλικό επίπεδο - απέναντι σε συγκεκριμένα άτομα. Οι ακριβείς μηχανισμοί ωστόσο για τους οποίους συμβαίνει αυτό παραμένουν ακόμη αδιευκρίνιστοι».  

Κυριακή 20 Ιουλίου 2014

Ύπνος με διακοπές ίσον... καθόλου ύπνος. Interrupted sleep can be as physically detrimental as no sleep at all

John William Waterhouse, Sleep and his Half-brother Death, 1874. Η πρώτη μελέτη σχετικά με την επίδραση του διακοπτόμενου ύπνου στον οργανισμό έδειξε σοβαρές επιδράσεις στις γνωστικές ικανότητες, στην προσοχή και στη διάθεση. Interrupted sleep can be as physically detrimental as no sleep at all, researchers explain in a first of its kind study. In the study, the investigators establish a causal link between interrupted sleep patterns and compromised cognitive abilities, shortened attention spans, and negative moods. The researchers discovered that interrupted sleep is equivalent to no more than four consecutive hours of sleep.

Το γνώριμο κλάμα μέσα στη νύχτα, η επίσκεψη στην κούνια για τάισμα ή αλλαγή πάνας, ο «ψευτοΰπνος» για λίγο και μετά... ξανά μία από τα ίδια. Αυτό είναι το μοτίβο του ύπνου των περισσότερων νέων γονέων οι οποίοι συχνά αναφέρουν πως αισθάνονται το πρωί ακόμη πιο εξουθενωμένοι από ό,τι την ώρα που έπεσαν για ύπνο το προηγούμενο βράδυ.

Τώρα για πρώτη φορά ερευνητές από τη Σχολή Ψυχολογικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Τελ Αβίβ, με επικεφαλής τον καθηγητή Αβι Σάντεχ, διεξήγαγαν μελέτη η οποία εξηγεί για ποιον λόγο ο ύπνος με διακοπές μπορεί να κοστίζει στην υγεία όσο και ο καθόλου (ή ελάχιστος) ύπνος. Με δημοσίευσή τους στο επιστημονικό έντυπο «Sleep Medicine» οι ερευνητές αναφέρουν ότι υπάρχει αιτιώδης σχέση μεταξύ του μοτίβου του διακοπτόμενου ύπνου και προβλημάτων στις γνωστικές ικανότητες, στην προσοχή και στη διάθεση. Συγκεκριμένα οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι ο διακοπτόμενος ύπνος αντιστοιχεί σε μόλις τέσσερις ώρες συνεχόμενου ύπνου τη νύχτα (και στα όσα οι τόσο λίγες ώρες ύπνου συνεπάγονται για τον οργανισμό).

Η πρώτη μελέτη του (διακοπτόμενου) είδους

"The sleep of many parents is often disrupted by external sources such as a crying baby demanding care during the night. Doctors on call, who may receive several phone calls a night, also experience disruptions," said Prof. Sadeh. "These night wakings could be relatively short -- only five to ten minutes -- but they disrupt the natural sleep rhythm. The impact of such night wakings on an individual's daytime alertness, mood, and cognitive abilities had never been studied. Our study is the first to demonstrate seriously deleterious cognitive and emotional effects." Credit: © inesbazdar / Fotolia

«Ο ύπνος πολλών νέων γονέων διακόπτεται τη νύχτα εξαιτίας του μωρού τους που κλαίει. Αλλά και οι γιατροί μπορεί να έχουν μοτίβα διακοπτόμενου ύπνου καθώς είναι πιθανόν να κληθούν μέσα στη νύχτα για να αντιμετωπίσουν κάποιο περιστατικό» είπε ο δρ Σάντεχ και προσέθεσε: «Είναι πιθανόν κάποιος να ξυπνά για λίγο μόνο, για πέντε ως δέκα λεπτά, ωστόσο και αυτό το μικρό χρονικό διάστημα είναι αρκετό για να προκαλέσει προβλήματα στον φυσικό ρυθμό του ύπνου. Η επίδραση του ύπνου με διακοπές στην εγρήγορση του ατόμου κατά τη διάρκεια της ημέρας αλλά και στη διάθεσή του και στις γνωστικές ικανότητές του δεν είχε ποτέ μελετηθεί στο παρελθόν. Η μελέτη μας είναι η πρώτη που δείχνει σοβαρές γνωστικές και συναισθηματικές επιδράσεις».

Ο δρ Σάντεχ διευθύνει μια κλινική ύπνου στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ και κύριο καθήκον του είναι να δίνει συμβουλές στα εξουθενωμένα ζευγάρια που φθάνουν σε εκείνον σε απόγνωση εξαιτίας της κούρασης που συνεπάγεται ένα μωρό το οποίο ξυπνά συνέχεια μέσα στη νύχτα. Όπως ο ίδιος λέει, «συμβουλεύοντας αυτούς τους γονείς μου έκανε εντύπωση ότι δεν είχε εξεταστεί συστηματικά ο ρόλος των πολλαπλών ξυπνημάτων μέσα στη νύχτα για τον οργανισμό. Πολλές παλαιότερες μελέτες είχαν δείξει κάποια συσχέτιση με προβλήματα, αλλά καμία δεν είχε αποδείξει αιτιώδη σχέση. Η μελέτη μας αποδεικνύει ότι ο διακοπτόμενος ύπνος σε φυσιολογικά άτομα οδηγεί σαφώς σε προβλήματα στην προσοχή και σε αρνητική διάθεση».

Πώς έγινε το πείραμα

Η μελέτη διεξήχθη σε φοιτητές της Σχολής Ψυχολογικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Τελ Αβίβ. Τα μοτίβα ύπνου τους ελέγχθηκαν μέσω συσκευών που έμοιαζαν με ρολόγια χειρός. Οι εθελοντές τα φορούσαν στον καρπό τους και εκείνα ανίχνευαν πότε ήταν ξύπνιοι και πότε κοιμούνταν. Οι φοιτητές κοιμήθηκαν το πρώτο βράδυ επί ένα οκτάωρο χωρίς διακοπές, ωστόσο τη δεύτερη νύχτα αναγκάστηκαν να ξυπνήσουν τέσσερις φορές λόγω (ενοχλητικών) εξωγενών παραγόντων: είτε χτυπούσαν τηλέφωνα είτε τους ζητούσαν να κάνουν κάτι στον υπολογιστή προτού πάνε και πάλι για ύπνο μετά από 10-15 λεπτά. Τα πρωινά έπειτα από κάθε βραδιά τούς ζητήθηκε να κάνουν κάποια τεστ σε υπολογιστή προκειμένου να εκτιμηθούν η εγρήγορση και η προσοχή τους, ενώ επίσης συμπλήρωσαν ερωτηματολόγια για να προσδιοριστεί η διάθεσή τους. Από το πείραμα προέκυψε άμεση σύνδεση μεταξύ προβλημάτων στην προσοχή και στη διάθεση με τις διακοπές στον ύπνο - και μάλιστα έπειτα από μόλις μία νύχτα διακοπτόμενου ύπνου.

Αρνητικές επιδράσεις έπειτα από μόλις μία νύχτα

Louis Joseph Raphael Collin, Sleep, 1873. Ο διακοπτόμενος ύπνος μέσα στη νύχτα οδηγεί σε σοβαρά προβλήματα στις γνωστικές ικανότητες, στην προσοχή και στη διάθεση, σύμφωνα με μελέτη. Whether you're missing entire chunks of sleep or only getting a couple hours at a time, your health will begin to suffer.

«Η μελέτη μας έδειξε τις επιδράσεις έπειτα από μόλις μία νύχτα ανήσυχου ύπνου. Γνωρίζουμε όμως ότι οι επιδράσεις αυτές συσσωρεύονται και έτσι το κόστος για τους νέους γονείς που ξυπνούν τρεις ως και δέκα φορές μέσα στη νύχτα επί μήνες είναι τεράστιο. Εκτός από τις αρνητικές επιδράσεις στο σώμα, ο διακοπτόμενος ύπνος οδηγεί και σε συναισθήματα θυμού των γονέων προς τα βρέφη τους και μετά σε ενοχές για αυτά τα αρνητικά συναισθήματα» σημείωσε ο επικεφαλής της μελέτης. Κατέληξε τονίζοντας ότι η έρευνα στο πεδίο του ύπνου έχει επικεντρωθεί τα τελευταία 50 χρόνια στην έλλειψη ύπνου αγνοώντας την επίδραση των συχνών ξυπνημάτων μέσα στη νύχτα. «Ελπίζω ότι η μελέτη μας θα φέρει το πρόβλημα στο προσκήνιο για τους ερευνητές και τους κλινικούς γιατρούς, οι οποίοι θα πρέπει να αναγνωρίσουν το τεράστιο τίμημα που πληρώνουν τα άτομα που αναγκάζονται να ξυπνούν συχνά μέσα στη νύχτα».

Η ερευνητική ομάδα του δρος Σάντεχ αναζητεί αυτή τη στιγμή παρεμβάσεις ώστε τα βρέφη να κοιμούνται χωρίς διακοπές μέσα στη νύχτα κάνοντας έτσι ένα μεγάλο «δώρο» και στους γονείς τους.

H Rosetta αποκαλύπτει τον “διπλό” κομήτη. Rosetta Zooms Toward an Extraordinary Comet

Όπως φαίνεται πρόκειται για δυο σώματα τα οποία συκρατούνται μεταξύ τους και κινούνται μαζί στο Διάστημα. Αριστερά η αρχική εικόνα του κομήτη και δεξιά η ίδια εικόνα μετά από επεξεργασία. Raw pixelated image of the comet (left) and after smoothing. Credit: ESA / Rosetta / MPS για OSIRIS Team MPS / UPD / LAM / ΙΑΑ / SSO / INTA / UPM / DASP / IDA

Ο κομήτης τον οποίο προσεγγίζει η ευρωπαϊκή αποστολή Rosetta φαίνεται ότι είναι στην πραγματικότητα δύο σώματα που συγκρατούνται χαλαρά μεταξύ τους και κινούνται μαζί στο Διάστημα. Και η ανώμαλη επιφάνειά τους ίσως δυσκολέψει την επιχείρηση προσεδάφισης.

Χωρισμένος στα δύο 

Η εικόνα GIF, η οποία δημιουργήθηκε από τη συρραφή διαδοχικών λήψεων, δείχνει τον κομήτη να εκτελεί μια πλήρη περιστροφή με περίοδο 12,4 ωρών. Comet 67P/C-G photographed from a distance of about 7,500 miles (12,000 km) on July 14. Credits: ESA/Rosetta/MPS for OSIRIS Team MPS/UPD/LAM/IAA/SSO/INTA/UPM/DASP/IDA

Οι θολές εικόνες που δημοσιοποίησε την Πέμπτη η ευρωπαϊκή διαστημική υπηρεσία ESA λήφθηκαν στις 14 Ιουλίου από απόσταση 12.000 χιλιομέτρων. Ο κομήτης 67/Ρ Τσουριούμοφ/Γερασιμένκο (67P/C-G) είναι χωρισμένος σε δύο τμήματα με σχήμα που θυμίζει πατάτα.

Δεν είναι η πρώτη φορά που ανακαλύπτεται κομήτης σαν τον 67/Ρ. Παρόμοια περίπτωση αποτελεί ο δυαδικός αστεροειδής 25143 Itokawa που εξερεύνησε το ιαπωνικό διαστημικό σκάφος Hayabusa 2005. Detailed view of the likely contact binary asteroid 25143 Itokawa visited by the Japanese spacecraft Hayabusa in 2005. Credit: JAXA

Παραμένει ασαφές αν ο κομήτης ήταν κάποτε ενιαίος και έσπασε, ή αν πρόκειται για διαφορετικά σώματα που πλησίασαν το ένα το άλλο και σχημάτισαν ένα «δυαδικό σύστημα επαφής», όπως το ονομάζουν οι αστρονόμοι. Δεν είναι εξάλλου η πρώτη φορά που ανακαλύπτεται τέτοιος δυαδικός κομήτης.

Σε κάθε περίπτωση, το ανώμαλο σχήμα ίσως περιπλέξει την αποστολή. Το Rosetta, το οποίο εκτοξεύτηκε το 2004 και ξύπνησε από την κατάσταση αναμονής τον περασμένο Ιανουάριο, προγραμματίζεται να τεθεί σε τροχιά γύρω από τον 67P/C-G τον Αύγουστο, οπότε θα αρχίσει τη λεπτομερή χαρτογράφηση της επιφάνειάς του.

Τον Νοέμβριο η επιχείρηση προσεδάφισης

The most difficult phase of the Rosetta mission is the final rendezvous with the fast-moving comet. The braking maneuvers taking place January-May 2014, will slow the spacecraft to 25 meters per second. As Rosetta drifts towards the heart of the comet, the mission team will try to avoid any comet dust and achieve good comet illumination conditions. The first camera images will dramatically improve calculations of the comet's position and orbit, as well as its size, shape and rotation. Since this takes place before Rosetta's cameras have imaged the comet, accurate calculations of Comet 67P/Churyumov-Gerasimenko's orbit, based on ground-based observations, are essential for a successful landing in November 2014.

Η αποστολή θα κορυφωθεί το Νοέμβριο, οπότε το Rosetta θα απελευθερώσει τη μικρή συσκευή Philae, η οποία θα επιχειρήσει να προσεδαφιστεί στον κομήτη. Το γεγονός ότι ο 67P/C-G είναι τόσο ανώμαλος δεν μπορεί παρά να περιπλέξει την επιλογή κατάλληλου σημείου για προσεδάφιση.

Περισσότερα στοιχεία αναμένονται σε τρεις εβδομάδες, οπότε το σκάφος θα πλησιάσει σε απόσταση 100 χιλιομέτρων και θα στείλει πιο ευκρινείς εικόνες.

Οι κομήτες, ή «διαστημικές χιονόμπαλες» όπως τις αποκαλούν πολλοί ερευνητές, αποτελούνται από σκόνη και πάγους και πιστεύεται ότι είναι κατάλοιπα από το σχηματισμό του Ηλιακού Συστήματος πριν από 4,6 δισ. χρόνια.

Η αποστολή Rosetta θα βοηθήσει στην κατανόηση των διαδικασιών από τις οποίες σχηματίστηκαν οι πλανήτες και ίσως προσφέρει νέα στοιχεία για τη θεωρία που θέλει τους κομήτες να έφεραν το νερό στη Γη.

Τρίτη 8 Ιουλίου 2014

Ρομπότ: Από τη φαντασία στην πράξη. Robots: From imagination to life

Like never before, technology can bring imagination to life. The question is what will we conceive? For decades, popular culture has been enthralled with the possibility of robots that act and look like humans. We are promised by film, fiction and television that humanoids will cook for us, clean for us, become our best friends, teach our children, and even fall in love with us. So where are they? The forerunners are here already. Recently, the media has covered a surprising number of new humanoid robots emerging on the commercial market. Like many new technologies, these early generations of commercially available humanoids are costly curiosities, useful for entertainment, but little else. Yet, in time, they will accomplish a wide variety of tasks in homes, battlefields, nuclear plants, government installations, factory floors, and even space stations.

Πού βρίσκεται η ρίζα της λέξης ρομπότ; Ποια είναι σήμερα τα πεδία εφαρμογής της ρομποτικής; Πόσο μακριά είναι η εποχή των μηχανών ως υπηρετών και συντρόφων του ανθρώπου; Από το παρελθόν στο παρόν, με προβολή στο κοντινό μέλλον. Ένα οδοιπορικό του naftemporiki.gr στον κόσμο των ρομπότ, με το βλέμμα στον άνθρωπο.

Προϊστορικός «γλάρος»-γίγαντας. Pelagornis sandersi: Paleontologist Discovers Largest-Ever Flying Bird

Καλλιτεχνική απεικόνιση του προϊστορικού «γλάρου» Pelagornis sandersi, με άνοιγμα φτερών 6,1-7,4 μέτρα. Reconstruction of Pelagornis sandersi. Pelagornis sandersi – a newly discovered extinct species of bird that lived in what is now North America about 28 million years ago – is the largest flying bird ever found, says Dr Daniel Ksepka, a paleontologist with Bruce Museum in Greenwich, Connecticut. Image credit: Liz Bradford.

Τριάντα περίπου χρόνια χρειάστηκαν οι επιστήμονες για να ταυτοποιήσουν τα απολιθώματα προϊστορικού γλάρου-γίγαντα, με άνοιγμα φτερών 6,1-7,4 μέτρα, που είχαν εντοπιστεί στη Νότια Καρολίνα.

Τα απολιθώματα ηλικίας περίπου 25 εκατομμυρίων ετών, σύμφωνα με τους ειδικούς, ανήκουν στο νέο είδος Pelagornis sandersi. «Τα απολιθώματα είναι εντυπωσιακά, τόσο από πλευράς μεγέθους, όσο και από πλευράς διατήρησης της κατάστασής τους» αναφέρει ο δρ Ντάνιελ Κσέπκα, έφορος του Μουσείου Bruce στο Κονέκτικατ.

Skull of Pelagornis sandersi in dorsal, ventral, left lateral and right lateral views. Image credit: Daniel T. Ksepka.

«Το κρανίο του πτηνού είναι σε εξαιρετική κατάσταση, παρότι τα οστά είναι ιδιαίτερα εύθραυστα. Είναι πραγματικά εντυπωσιακό ότι το δείγμα “επιβίωσε” στον πυθμένα της θάλασσας, όπου και θάφτηκε χωρίς να καταστραφεί από άλλα είδη, για να εντοπιστεί ανέπαφο εκατομμύρια χρόνια αργότερα» προσθέτει ο ίδιος.

Στην κορυφή των ιπτάμενων «γιγάντων»

This graphic shows how the enormous 'condor', which lived 28 million years ago, compares to modern-day birds, including the albatross, eagle, vulture, gull and sparrow. The Pelagornis sandersi is a species of pelagornithid - an extinct group of giant seabirds believed to be ancestors of pelicans and storks.

Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι ο προϊστορικός γλάρος κατάφερε να ξεπεράσει σε διαστάσεις τον προκάτοχο του τίτλου του γίγαντα, Argentavis magnificens - ένα άλλο προϊστορικό πτηνό από τη Νότια Αμερική, το οποίο έμοιαζε με κόνδορα και είχε άνοιγμα φτερών 5,7-6,1 μέτρα.

Το νέο γιγάντιο θαλασσοπούλι, κατά το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας του, πετούσε πάνω από τον ωκεανό αναζητώντας ψάρια και καλαμάρια. Παρά το τεράστιο μέγεθός του, οι ειδικοί θεωρούν ότι το προϊστορικό πουλί ήταν ένας φοβερά επιδέξιος «πιλότος», καθώς εκμεταλλευόταν τα ρεύματα του αέρα για να πλησιάζει ή να απομακρύνεται από την επιφάνεια του νερού.

P. sandersi breaks the record held by the previously known biggest flyer Argentavis magnificens - a condor-like bird that lived in the Andes mountains six million years ago. It had a wingspan of 21ft (6.4 metres). The average albatross (pictured), which is the largest flying bird today, has a wingspan of 9.8ft (3 metres).

«Μάλλον επρόκειτο για ένα ταχύτατο πτηνό» αναφέρει ο δρ Κσέπκα. «Υπολογιστικά μοντέλα έχουν δείξει ότι είχε υψηλό συντελεστή οπισθέλκουσας, ο οποίος του επέτρεπε να γλιστράει στους αιθέρες καλύπτοντας μεγάλες αποστάσεις κάθε φορά, σε οποιοδήποτε υψόμετρο».

«Οι υπολογισμοί μάλιστα έχουν δείξει ότι ο γιγάντιος γλάρος κατά πάσα πιθανότητα κατακτούσε τους ουρανούς με ταχύτητες που ξεπερνούσαν τα 10 μέτρα ανά δευτερόλεπτο. Στην ξηρά, δε, μάλλον δεν ήταν το ίδιο… ανάλαφρος» λέει ο ίδιος χαριτολογώντας.

Τα ενδιαφέροντα ευρήματα των επιστημόνων παρουσιάζονται στην επιθεώρηση «Proceedings of the National Academy of Sciences».