Το «Ανθρωπόκαινο» ξεκίνησε μια... βόμβα. Did the Anthropocene begin with the nuclear age?

Η πρώτη πυρηνική δοκιμή θεωρείται ως απαρχή του Ανθρωπόκαινου. It has been argued that the first nuclear bomb test on the Alamogordo Test Range in New Mexico on July 16th, 1945 marked the beginning of the Anthropocene.

Τα τελευταία 11 χιλιάδες έτη ο πλανήτης ζει στην εποχή του Ολόκαινου που σηματοδοτεί το τέλος της εποχής Παγετώνων στη Γη και στην εμφάνιση του σύγχρονου πολιτισμού του ανθρώπου. Όμως η παρουσία και δραστηριότητα του ανθρώπου πάνω στη Γη αφήνει ανεξίτηλα το στίγμα του στον πλανήτη και μάλιστα σύμφωνα με ορισμένους ειδικούς η δράση του ανθρώπου έχει τέτοια έκταση αλλά κυρίως τέτοια καταλυτική αρνητική επίδραση που πρέπει να μιλάμε πλέον για μια νέα γεωλογική περίοδο. Οι θιασώτες αυτής της θεωρίας έχουν ονομάσει αυτή τη νέα περίοδο «Ανθρωπόκαινο» και οριοθετούν τώρα την έναρξη της έγινε με την πρώτη δοκιμή ατομικής βόμβας που έγινε στο Νέο Μεξικό

Το ορόσημο

Η πρώτη πυρηνική δοκιμή καταγράφεται ως η αρχή της νέας γεωλογικής περιόδου στη Γη. The first atomic bomb test in July 16, 1945 marks the beginning of the Anthropocene – a new chapter of the Earth’s geological history, an international group of scientists has proposed. A photo of a giant column of smoke rising over Nagasaki, Japan, where the second atomic bomb was dropped, is shown.

Η Διεθνής Επιτροπή Στρωματογραφίας (ICS) έχει δημιουργήσει μια ομάδα εργασίας που ονομάζεται «Ομάδα Εργασίας Ανθρωπόκαινου» με επικεφαλής τον Ζαν Ζαλάσιεβιτς γεωλόγο του Πανεπιστημίου του Λέστερ. Η ομάδα εργασίας τον περασμένο Μάιο δημοσίευσε μια μελέτη στην οποία γινόταν αναφορά στους παράγοντες και τα γεγονότα που σύμφωνα με την ομάδα εργασίας οδήγησαν στο «Ανθρωπόκαινο». Δεν είχαν οριοθετήσει όμως χρονικά την έναρξη της νέας γεωλογικής περιόδου.

The first ever nuclear bomb test took place in New Mexico on the Alamogordo Test Range on July 16th, 1945. Photo: WWW.ORDINARY-LIGHT.COM

Όπως αναφέρουν τώρα το «Ανθρωπόκαινο» ξεκίνησε στις 16 Ιουλίου του 1945 όταν πραγματοποιήθηκε η πρώτη πυρηνική δοκιμή στο Νέο Μεξικό. Οι επιστήμονες που αποδέχονται το «Ανθρωπόκαινο» διαφωνούν για το σημείο έναρξης του. Άλλοι υποστηρίζουν ότι το σημείο έναρξης είναι η ανακάλυψη της γεωργίας πριν από δέκα χιλιάδες έτη και ότι τότε ξεκινάει αυτή η νέα γεωλογική περίοδος και άλλοι την οριοθετούν στην έναρξη της βιομηχανικής επανάστασης τον 18ο αιώνα.

H επίδραση του ανθρώπου

Mankind has had an undeniably huge impact on the Earth's crust. (Picture: Nasa)

Η ομάδα εργασίας θεωρεί κομβικό σημείο της έναρξη των πυρηνικών δοκιμών που εκτός των άλλων απελευθερώνουν σε αέρα, υπέδαφος και θάλασσα μεγάλες ποσότητες ραδιενέργειας. Την ίδια περίοδο αρχίζουν παράλληλα να γίνονται ολοένα και πιο εμφανή τα σημάδια των μεταβολών από την ανθρώπινη δραστηριότητα. Οι κλιματικές αλλαγές και η αύξηση της θερμοκρασίας αλλά και η μόλυνση της ατμόσφαιρας που σε πολλές περιοχές του πλανήτη έχει μετατρέψει τον αέρα σε μια τοξική σούπα.

The start of the nuclear age, which coincides with the beginning of widely used and thrown away plastic objects (illustrated with a stock image), can be effectively tracked within geological strata – layers of rocks and soil, the experts said.

Η απορρόφηση του διοξειδίου του άνθρακα από τους ωκεανούς τους κάνει πιο όξινους και σε συνδυασμό με τον ολοένα αυξανόμενο όγκο σκουπιδιών σε αυτούς δημιουργεί ένα κυριολεκτικά δηλητηριώδες και ασφυκτικό περιβάλλον στη θαλάσσια χλωρίδα και πανίδα. Οι κλιματικές αλλαγές και η μόλυνση του περιβάλλοντος ευθύνονται για μεγάλο ποσοστό των θανάτων στον πλανήτη. Στη στεριά ο άνθρωπος μετακινεί και καταστρέφει δέκα φορές μεγαλύτερο όγκο εδάφους από ότι όλα μαζί τα φυσικά φαινόμενα (τεκτονική δραστηριότητα, ηφαιστειακή δραστηριότητα, κατολισθήσεις κλπ).

Η αποσταθεροποίηση

The date at which the Anthropocene started is the subject of debate. A total of 26 members of a working party that have backed it to begin at the start of atominc testing, but the beginning of the Industrial revolution was mulled too. An image of the first iron bridge, built by Victorian engineers is shown.

Παράλληλα με τις ανακοινώσεις της ομάδας εργασίας του Ανθρωπόκαινου δημοσιοποιήθηκε μια νέα μελέτη για τις επιπτώσεις που έχει η παρουσία του ανθρώπου στον πλανήτη. Το 2009 οι επιστήμονες καθόρισαν εννέα παράγοντες που τους προσέδωσαν τον χαρακτηρισμό «εννέα πλανητικά όρια». Η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος, η καταστροφή του στρώματος του όζοντος, η οξίνιση των ωκεανών, η μόλυνση της ατμόσφαιρας, η αύξηση των επιπέδων του διοξειδίου του άνθρακα, η χρήση φυτοφαρμάκων είναι κάποιοι από αυτούς τους παράγοντες. Σύμφωνα με ομάδα ερευνητών με επικεφαλής τον Γιόχαν Ρόκστρομ, του Πανεπιστημίου της Στοκχόλμης η ανθρώπινη δραστηριότητα έχει οδηγήσει στο να ξεπεραστούν και μάλιστα κατά πολύ τέσσερα από αυτά τα όρια. Σύμφωνα με τους ερευνητές το ξεπέρασμα αυτών των τεσσάρων ορίων δεν προκαλεί αυτόματα χάος αλλά «αποσταθεροποιεί τον πλανήτη» και τον στέλνει μια «ζώνη κινδύνου» όπως αναφέρουν σε άρθρο τους στην επιθεώρηση «Science».

Μαζική εξαφάνιση

After the testing of atomic weapons began, there was a ‘great acceleration’ of population, of carbon emissions, of species invasions and extinctions, of earth moving, of the production of concrete, plastics and metals, the experts said. A night view of a busy street in Tokyo is pictured.

Παρόμοια είναι και τα ευρήματα της μελέτης ερευνητών των Πανεπιστημίων της Καλιφόρνια και Rutgers που επίσης δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Science». Μελετώντας στοιχεία από εκατοντάδες πηγές συλλογής δεδομένων για τους ωκεανούς οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα βρισκόμαστε μπροστά σε μια άνευ προηγούμενου καταστροφή των ωκεανών που θα έχει ως επακόλουθο τη μαζική εξαφάνιση θαλάσσιων ειδών εξαιτίας της ανθρώπινης δραστηριότητας στον πλανήτη.

Υπάρχουν δύο κρυμμένοι πλανήτες στο ηλιακό σύστημα! There Could be At Least Two Unknown Planets Hidden Well Beyond Pluto!

Νέα μελέτη υποδεικνύει την παρουσία δύο ακόμη κόσμων στη διαστημική μας γειτονιά. Scientists say at least two planets could exist in our solar system beyond Pluto (artist's impression pictured).

Ομάδα επιστημόνων του Πανεπιστημίου της Μαδρίτης και του Πανεπιστημίου Κέμπριτζ υποστηρίζουν ότι εντόπισαν ενδείξεις της παρουσίας δύο ακόμη πλανητών στο ηλιακό μας σύστημα. Πιο συγκεκριμένα οι ερευνητές μιλάνε για ύπαρξη δύο παγωμένων κόσμων που βρίσκονται στα σύνορα του ηλιακού μας συστήματος ακόμη πιο μακριά και από τον Πλούτωνα. Οι ερευνητές εκτιμούν ότι αυτοί οι δύο «κρυμμένοι» (όπως τους χαρακτηρίζουν οι ίδιοι) κόσμοι έχουν μέγεθος παρόμοιο με αυτό του Πλούτωνα δηλαδή ανήκουν σύμφωνα με τις τελευταίες αποφάσεις της παγκόσμιας αστρονομικής κοινότητας στην κατηγορία  των «πλανητοειδών». Αν η ανακάλυψη επιβεβαιωθεί θα δημιουργηθούν νέα δεδομένα τόσο για την ιστορία και εξέλιξη του ηλιακού μας συστήματος αλλά και γενικότερα στα μοντέλα δημιουργίας πλανητικών συστημάτων.

Νέα θεωρία για τη ζωή στο Σύμπαν

A trans-Neptunian object is any minor planet in the solar system that orbits the sun at a greater distance on average than Neptune. The largest known trans-Neptunian objects are Pluto and Eris. These are followed by Makemake and Haumea.

Παράλληλα επιστήμονες του Ινστιτούτου Θεωρητικής Αστροφυσικής του Πανεπιστημίου του Τορόντο υποστηρίζουν ότι ο αριθμός των πλανητών με συνθήκες φιλικές προς τη ζωή είναι πολύ περισσότερες από όσες πιστεύαμε μέχρι σήμερα. Η κρατούσα θεωρία αναφέρει ότι οι περισσότεροι πλανήτες σε ένα πλανητικό σύστημα για διαφόρους λόγους δεν είναι φιλικοί για την ανάπτυξη ζωής.

The recent discovery by the Alma radio telescope of a planet-forming disk more than 100 astronomical units from the star HL Tauri, suggests that planets can form several hundred astronomical units away from the centre of the system.

Κάποιοι είναι πολύ κοντά στο μητρικό τους άστρο και άρα έχουν πολύ υψηλές θερμοκρασίες και κάποιοι πολύ μακριά και πολύ χαμηλές θερμοκρασίες. Επιπλέον σύμφωνα με τη κρατούσα θεωρία οι περισσότεροι πλανήτες ενός συστήματος που βρίσκονται σε μια μέση απόσταση από το μητρικό τους άστρο (στη λεγόμενη κατοικήσιμη ζώνη) έχουν τροχιές ασύμβατες με τη παρουσία της ζωής. Τροχιές που εμποδίζουν την εναλλαγή ημέρας και νύχτας αλλά και την ύπαρξη νερού σε υγρή μορφή που είναι δύο κρίσιμοι παράγοντες για την παρουσία της ζωής. Η νέα μελέτη αναφέρει ότι τα πράγματα δεν είναι έτσι και ότι υπάρχουν δισεκατομμύρια πλανήτες με τη τροχιακή συμπεριφορά της Γης άρα αυξάνεται πολύ η πιθανότητα ύπαρξης κάποιων εξωγήινων μορφών ζωής. Η μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Science»

Διαφορετικός ο φόβος της απιστίας για τα δύο φύλα. Men fear sexual affairs - but women are more upset if their partner falls in love with someone else

Émile Bernard, Cour d'amour, 1890. Οι άνδρες πληγώνονται περισσότερο από τη μοιχεία ενώ οι γυναίκες από τη συναισθηματική απιστία. The fear: A new study has found that most men would be more upset if their other half had a sexual affair, but women would be more hurt by emotional infidelity, researchers have claimed, citing evolutionary reasons.

Η σκέψη και μόνο του/της συντρόφου μας με κάποιον άλλον μας προκαλεί ναυτία. Ωστόσο το συναίσθημα αυτό ενδεχομένως να διαφέρει ανάμεσα στις γυναίκες και στους άνδρες. Νέα αμερικανική μελέτη από το Πανεπιστήμιο Τσάπμαν στην Καλιφόρνια αποκαλύπτει ότι άλλα είναι εκείνα που εξοργίζουν τους άνδρες ως προς την απιστία και άλλα είναι εκείνα που πληγώνουν τις γυναίκες.

Από τα ευρήματα των αμερικανών ερευνητών φάνηκε ότι οι άνδρες θυμώνουν στη σκέψη ότι η σύντροφός τους διατηρεί ερωτική σχέση με κάποιον άλλον άνδρα, ενώ οι γυναίκες πληγώνονται βαθύτατα από το συναισθηματικό δέσιμο που μπορεί να έχει αναπτυχθεί ανάμεσα στον σύντροφό τους και σε μια άλλη γυναίκα.

Σεξ χωρίς συναίσθημα ή έρωτας χωρίς σεξ;

Cagnaccio di San Pietro, After the Orgy, 1928.

Στο πλαίσιο της μελέτης τους οι ειδικοί ζήτησαν από 64.000 άτομα να δηλώσουν τι είναι αυτό που θα τους πλήγωνε περισσότερο: το να μάθαιναν ότι ο/η σύντροφός τους διατηρούσε ερωτική σχέση με ένα τρίτο άτομο, χωρίς όμως να είναι ερωτευμένος/η μαζί του, ή το να μάθαιναν ότι το έτερό τους ήμισυ είναι ερωτευμένο με κάποιον άλλον, χωρίς ωστόσο να έχουν προχωρήσει σε σεξουαλική επαφή.

Το 54% των ετεροφυλόφιλων ανδρών δήλωσε ότι θα πληγωνόταν περισσότερο από τη σεξουαλική απιστία της συντρόφου του παρά από το συναισθηματικό δέσιμο με κάποιον άλλον συγκριτικά με το 34% των γυναικών.

Παρά το γεγονός ότι εντοπίστηκαν διαφορές ως προς τις απόψεις των εθελοντών βάσει της ηλικιακής τους ομάδας, του κοινωνικού τους status, της μισθολογικής τους κλίμακας αλλά και του ιστορικού τους γύρω από την απιστία, οι ερευνητές παρατήρησαν ότι οι ομοφυλόφιλοι άνδρες εξέφραζαν απόψεις πιο κοντινές σε εκείνες των γυναικών.

Ερωτική ζήλια με εξελικτικό υπόβαθρο

Edvard Munch, Jalousie, 1907. Έμφαση στη σεξουαλική επαφή δίνουν οι άνδρες στα σενάρια απιστίας, τη στιγμή που oι γυναίκες επικεντρώνονται περισσότερο στο συναισθηματικό δέσιμο που μπορεί να έχει προκύψει ανάμεσα στον σύντροφό τους και σε μια άλλη γυναίκα. Men fear sexual infidelity more because if his partner becomes pregnant, he cannot be sure the baby will be his, the researchers said.

Όπως αναφέρουν οι ερευνητές με δημοσίευσή τους στο επιστημονικό έντυπο «Archives of Sexual Behaviour», η στάση των ανδρών απέναντι στη σεξουαλική απιστία ενδεχομένως να κρύβει μια εξελικτική διάσταση με ρίζες στην πατρική αβεβαιότητα. Για παράδειγμα, αν ένας άνδρας που βρίσκεται σε σχέση με μια γυναίκα διαπιστώσει ότι η σύντροφός του είναι έγκυος, αν δεν προχωρήσει σε τεστ πατρότητας, δεν μπορεί να γνωρίζει μετά βεβαιότητας ότι το παιδί είναι δικό του.

«Ενώ θα περίμενε κανείς τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες να εκδηλώνουν την ίδια ερωτική ζήλια, οι άνδρες ενδεχομένως να έχουν πολύ πιο έντονες αντιδράσεις συγκριτικά με τις γυναίκες» αναφέρουν οι επιστήμονες.

«Από την άλλη πλευρά, οι γυναίκες δεν αντιμετωπίζουν τον φόβο της μητρικής αβεβαιότητας, αντιμετωπίζουν ωστόσο τον κίνδυνο της απώλειας της αφοσίωσης και της στήριξης του συντρόφου τους σε περίπτωση που ο σύντροφός τους στρέψει το ενδιαφέρον του προς κάποια άλλη γυναίκα». 

«Αν ένας άνδρας ανακαλύψει ότι η γυναίκα του διατηρεί ερωτική σχέση με κάποιον άλλον, θίγεται ο ανδρισμός του. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να οδηγήσει σε αρνητική αντίδραση περισσότερο στο άκουσμα μιας ερωτικής σχέσης παρά στο άκουσμα ενός συναισθηματικού δεσμού που δεν εμπεριέχει σεξουαλική επαφή» υπογραμμίζουν οι ειδικοί. «Οι γυναίκες μεγαλώνουν με έμφαση στο συναισθηματικό κομμάτι, σκέφτονται πιο πολύ τη σχέση και γίνονται συναισθηματικοί τροφοί μέσα σε αυτήν. Κάτι τέτοιο σημαίνει ότι μπορεί να πληγωθούν πολύ περισσότερο αν διαπιστώσουν ότι ο σύντροφός τους είναι ερωτευμένος με κάποια άλλη γυναίκα από ό,τι αν μάθουν ότι απίστησε μια φορά χωρίς αυτό να σημαίνει κάτι παραπάνω για εκείνον».

H γλώσσα εμφανίστηκε «για να βοηθά στην κατασκευή εργαλείων». Humanity's First Talks May Have Been About Tools, Scientists Say

Αναπτύχθηκε πριν από 1,8 εκατομμύρια χρόνια προκειμένου να διδάσκεται η πολύτιμη για την επιβίωση τέχνη. Two and a half million years ago, our hominin ancestors in the African savanna crafted rocks into shards that could slice apart a dead gazelle, zebra or other game animal. Over the next 700,000 years, this butchering technology spread throughout the continent and, it turns out, came to be a major evolutionary force. Stone-knapping demonstration. Credit: Video by Yasmin Anwar, Roxanne Makasdjian and Phil Ebiner / UC Berkeley

Οι πρόγονοί μας ανέπτυξαν την πρώτη γλώσσα πριν από περίπου 1,8 εκατομμύρια χρόνια για να μαθαίνουν στους συντρόφους τους πώς να κατασκευάζουν εργαλεία, υποδεικνύει το ασυνήθιστο πείραμα διεθνούς ομάδας ψυχολόγων.

Το ερώτημα του πότε και του πώς εμφανίστηκε η γλώσσα έχει κεφαλαιώδη σημασία για την ανθρωπολογία. Είναι όμως πολύ δύσκολο να απαντηθεί, αφού οι λέξεις δεν αφήνουν ίχνη στο αρχαιολογικό αρχείο.

Πότε εμφανίστηκε η γλώσσα;

Ορισμένοι πιστεύουν ότι η γλώσσα είναι ίδιον του Homo sapiens και εμφανίστηκε πρόσφατα, πριν από περίπου 50.000 χρόνια. Άλλοι, πάλι, τοποθετούν την εμφάνιση της γλώσσας στις απαρχές του ανθρώπινου γένους, πριν από περίπου 2 εκατομμύρια χρόνια.

Η τελευταία μελέτη, η οποία δημοσιεύεται στην επιθεώρηση Nature Communications, δεν απαντά ευθέως στο ερώτημα του πότε. Προσφέρει όμως μια νέα θεωρία για το γιατί: η ομιλία ήταν εξελικτικό πλεονέκτημα για τους ανθρώπους που έπρεπε να διδάσκουν ο ένας στον άλλο την πολύτιμη τέχνη τους. 

«Τα ευρήματά μας υποδεικνύουν ότι τα λίθινα εργαλεία δεν ήταν απλώς το προϊόν της ανθρώπινης εξέλιξης αλλά και κινητήριος δύναμή της. Δημιούργησαν το εξελικτικό πλεονέκτημα που απαιτούνταν για την ανάπτυξη της ανθρώπινης επικοινωνίας και διδασκαλίας» λέει ο Τόμας Μόργκαν του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϊ, πρώτος συγγραφέας της δημοσίευσης.

Η μελέτη δεν προσφέρει άμεσες αποδείξεις για τη νέα θεωρία, δείχνει όμως ότι η γλώσσα όντως βοηθά στην εκμάθηση της κατασκευής εργαλείων.

Το περίεργο πείραμα

Οι εθελοντές της μελέτης κλήθηκαν να κατασκευάσουν λίθινα εργαλεία με ή χωρίς προφορικές οδηγίες. Το βίντεο των ερευνητών εξηγεί τη διαδικασία. UC Berkeley post-doctoral researcher, Thomas Morgan, demonstrates stone-knapping, how our hominin ancestors in the Stone Age made sharp tools out of rocks, for butchering their game. His research findings suggest that the practice of teaching this skill to younger generations helped drive the development of communication and language. Video by Yasmin Anwar, Roxanne Makasdjian and Phil Ebiner

Στο πείραμα συμμετείχαν 184 φοιτητές του Πανεπιστημίου Σεντ Άντριους στη Βρετανία, οι οποίοι χωρίστηκαν σε πέντε ισάριθμες ομάδες. Οι εθελοντές της κάθε ομάδας σχημάτισαν μια αλυσίδα, στην οποία κάθε μέλος έπρεπε να «διδάξει» την κατασκευή απλών λίθινων εργαλείων στον επόμενο εθελοντή.

Η πρώτη ομάδα έπρεπε να μάθει να κατασκευάζει εργαλεία χωρίς καμία οδηγία. Στη δεύτερη ομάδα, ο πρώτος εθελοντής παρακολούθησε μια επίδειξη χωρίς λόγια, και κλήθηκε να δείξει το ίδιο στον επόμενο. Στην τρίτη ομάδα, οι ερευνητές έδειξαν ενεργά στον πρώτο εθελοντή τι κινήσεις έπρεπε να κάνει, χωρίς όμως να χρησιμοποιούν χειρονομίες. Η τέταρτη ομάδα βασίστηκε σε χειρονομίες, και η πέμπτη σε προφορικές οδηγίες.

Σε όλες τις περιπτώσεις, οι εθελοντές κλήθηκαν να κατασκευάσουν τα εργαλεία σε σύντομο χρόνο χτυπώντας μια μικρή πέτρα πάνω σε μια μεγαλύτερη πέτρα από οψιανό λίθο. Το πέτρωμα αυτό έχει την τάση να σπάει σε φέτες με αιχμηρές άκρες σαν μαχαίρι.

Προφορικές οδηγίες=καλύτερες επιδόσεις

Εξετάζοντας τον αριθμό και την ποιότητα των εργαλείων που παρήγαγαν οι εθελοντές, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η ομάδα που χρησιμοποίησε προφορικές οδηγίες είχε μακράν καλύτερες επιδόσεις.

Αυτό δείχνει ότι η χρήση μιας έστω και υποτυπώδους γλώσσας θα αποτελούσε σημαντικό πλεονέκτημα για όσους γνώριζαν να τη χρησιμοποιούν. Αυτή η «πρωτο-γλώσσα», όπως την αποκαλούν οι ερευνητές, δεν αποκλείεται να προέκυψε από χειρονομίες με απλά νοήματα όπως «ναι» και «όχι».

Πότε όμως συνέβη αυτό; Η μελέτη δεν μπορεί να δώσει άμεση απάντηση, ωστόσο οι συντάκτες της προχωρούν σε μια ευλογοφανή υπόθεση.

Τα πρώτα λίθινα εργαλεία χρονολογούνται στα 2,5 εκατομμύρια χρόνια πριν, πολύ πριν από την εμφάνιση του σύγχρονου ανθρώπου πριν από περίπου 200.000 χρόνια. Τα εργαλεία αυτά, γνωστά ως εργαλεία του Όλτντουβαϊ  (από το όνομα του φαραγγιού της Τανζανίας όπου ανακαλύφθηκαν τη δεκαετία του 1930) έμειναν ουσιαστικά απαράλλαχτα για τα επόμενα 700.000 χρόνια. Σύμφωνα με τον δρα Μόργκαν, αυτό υποδεικνύει ότι οι πρόγονοί μας δεν είχαν αναπτύξει γλώσσα σε αυτό το διάστημα -σε διαφορετική περίπτωση η τεχνολογία θα είχε βελτιωθεί ταχύτερα.

Μιλήσαμε πιθανότατα πριν από 1,8 εκατ. έτη

Early humans were using stone hand axes as far back as 1.8 million years ago. Credit: Pierre-Jean Texier, National Center of Scientific Research, France.

Η μεγάλη αλλαγή ήρθε πριν από περίπου 1,8 εκατομμύρια χρόνια, όταν εμφανίστηκε ένα νέο είδος εργαλείων στη μορφή τσεκουριών και πρωτόγονων μπαλτάδων. Αυτό οδηγεί τον Μόργκαν στο συμπέρασμα ότι η πρώτη γλώσσα πρέπει να εμφανίστηκε περίπου την ίδια εποχή.

Αυτό, βέβαια, θα είναι δύσκολο έως αδύνατο να αποδειχθεί. Ακόμα και τα βασικά ευρήματα της μελέτης δεν μπορεί να θεωρηθούν αποδεδειγμένα, δεδομένου ότι οι εθελοντές της μελέτης είχαν μεγαλώσει χρησιμοποιώντας τη γλώσσα και δεν είχαν καμία προηγούμενη εμπειρία με πέτρινα εργαλεία.

Μαζικά εξαφανίστηκαν (και) οι ευρωπαίοι δεινόσαυροι. Dinosaurs wiped out rapidly in Europe 66 million years ago

Νέα μελέτη επιβεβαιώνει τη θεωρία ότι υπεύθυνος είναι ο μεγάλος αστεροειδής που έπεσε στην Αμερική. The new study suggests that European dinosaurs were thriving up to the asteroid impact. In this artist's depiction, a Daspletosaurus (predator on the left) attacks a herd of Centrosaurus during the Cretaceous.

Νέα ενδιαφέρουσα μελέτη για την παρουσία των δεινοσαύρων στην Ευρώπη ενισχύει την κρατούσα θεωρία για τη μυστηριώδη εξαφάνιση των δεινοσαύρων από τον πλανήτη μας.

Οι θεωρίες

Η κρατούσα θεωρία για την εξαφάνιση των δεινοσαύρων αναφέρει ότι ένας μεγάλος αστεροειδής έπεσε πριν από περίπου 66 εκ. έτη στη κεντρική Αμερική (πιθανότατα στο Μεξικό) προκαλώντας αλυσιδωτές αντιδράσεις στον πλανήτη οι οποίες οδήγησαν στην εξαφάνιση των δεινοσαύρων. Εχουν αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια κάποιες νέες θεωρίες που είτε αναφέρουν και άλλους παράγοντες που σε συνδυασμό με τον αστεροειδή εξαφάνισαν τους δεινοσαύρους είτε προβάλλουν διαφορετικές αιτίες για αυτή την κομβική για την ιστορία του πλανήτη αλλά και την εμφάνιση του ανθρώπου εξέλιξη. Η τελευταία σχετική μελέτη έρχεται να στηρίξει απόλυτα τη κρατούσα θεωρία.

Απότομη εξαφάνιση

Οι δεινόσαυροι κυριαρχούσαν κάποτε στην Ευρώπη και όπως αναφέρουν οι ερευνητές εξαφανίστηκαν μαζικά όταν έπεσε ο αστεροειδής στην αμερικανική ήπειρο. Pictured is the evolution of the European continental ecosystems around the time dinosaurs went extinct. The diverse vertebrates of the latest Cretaceous are shown, with dinosaurs in France, crocodiles in Hungary and other mammals almost wiped out (bottom image), with a few groups surviving into the Paleogene (top image). Credit: Background paleogeography reconstructions - Dr. Ron Blakey, Professor Emeritus Northern Arizona University; fossils: Dr. Jeremy E. Martin (for other fossil image credits see the ZooKeys paper of Csiki-Sava et al., doi: 10.3897/zookeys.469.8439).

Ερευνητές του Σώματος Γεωλογίας και Γεωφυσικής του Πανεπιστημίου της Βουδαπέστης και της Σχολής Γεωεπιστημών του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου μελέτησαν την παρουσία των δεινοσαύρων στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Όπως αναφέρουν στην επιθεώρηση «ZooKeys» στην Ευρώπη όπως και στις υπόλοιπες ηπείρους κυριαρχούσαν για εκατοντάδες εκ. έτη οι δεινόσαυροι.

Μελετώντας τα απολιθώματα των ευρωπαίων δεινοσαύρων οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι την ίδια ακριβώς περίοδο που εκτιμάται ότι έπεσε ο αστεροειδής, δηλ. πριν από 66 εκ. έτη, υπήρξε μαζική εξαφάνιση των δεινοσαύρων στην Ευρώπη. «Τα ευρήματα των δύο τελευταίων δεκαετιών στην Ευρώπη δείχνουν ότι οι δεινόσαυροι ευημερούσαν στην ήπειρο για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα. Η δική μας μελέτη μας δείχνει ότι η ευημερία τους έληξε ταυτόχρονα με την πτώση του αστεροειδή στην αμερικανική ήπειρο και ότι πράγματι αυτός ο αστεροειδής εξόντωσε τους δεινοσαύρους μονομιάς σε όλο τον πλανήτη» αναφέρει ο Στηβ Μπρουσάτ, του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου μέλος της ερευνητικής ομάδας.

Φαντάσματα αρχαίων ιών «ρυθμίζουν τη λειτουργία του εγκεφάλου». “Old” Viruses Influences Behavior

Theo van Rysselberghe, The Reading, 1903. Γονίδια ενδογενών ρετροϊών ίσως είναι τα υπεύθυνα για τον ιδιαίτερο ανθρώπινο εγκέφαλο. Do viruses make us smarter? Retroviruses seem to play a central role in the basic functions of the brain, more specifically in the regulation of which genes are to be expressed, and when, researchers say.

Γονίδια αρχαίων ιών που ενσωματώθηκαν στα κύτταρα των προγόνων μας πριν από εκατομμύρια χρόνια περιέργως δείχνουν να ρυθμίζουν τη δημιουργία νευρικών κυκλωμάτων στον εγκέφαλο, αναφέρουν ερευνητές στη Σουηδία.

Οι βιολόγοι γνωρίζουν εδώ και καιρό ότι το γονιδίωμα του ανθρώπου και των περισσότερων θηλαστικών περιέχει «ενδογενείς ρετροϊούς», ιούς που ενσωματώνουν το γενετικό υλικό τους στα κύτταρα του ξενιστή (όπως για παράδειγμα ο ιός του HIV).

Το 5% του ανθρώπινου γονιδιώματος 

A new study from Lund University in Sweden indicates that inherited viruses that are millions of years old play an important role in building up the complex networks that characterise the human brain. Photo credit: Mehmet Pinarci (Creative Commons licensed)

Οι ενδογενείς ρετροϊοί αντιστοιχούν γύρω στο 5% του ανθρώπινου γονιδιώματος, ωστόσο για πολλά χρόνια οι αλληλουχίες αυτές θεωρούνταν «άχρηστο» DNA χωρίς πραγματικές λειτουργίες.

Στη νέα μελέτη, η οποία δημοσιεύεται στην επιθεώρηση Cell Reports, πολυμελής ομάδα του Πανεπιστημίου της Λουντ αναφέρει ότι οι ενδογενείς ιοί δείχνουν να παίζουν κεντρικό ρόλο στην ανάπτυξη του ανθρώπινου εγκεφάλου.

Συγκεκριμένα, τα γονίδια των αρχαίων αυτών ιών δείχνουν να ρυθμίζουν τη λειτουργία, ή έκφραση, γονιδίων που παίζουν ρόλο στη δημιουργία των νευρικών δικτύων του εγκεφάλου.

«Παρατηρήσαμε ότι οι ιοί αυτοί ενεργοποιούνται ειδικά στα εγκεφαλικά κύτταρα και έχουν σημαντικό ρυθμιστικό ρόλο» αναφέρει ο Γιόχαν Γιάκομπσον, επικεφαλής του τμήματος Μοριακής Νευρογενετικής του πανεπιστημίου.

Υποστηρίζει μάλιστα ότι «ο ρόλος των ρετροϊών μπορεί να βοηθήσει να εξηγηθεί το γιατί τα εγκεφαλικά κύτταρα είναι τόσο δυναμικά και πολύπλευρα στη λειτουργία τους». Με άλλα λόγια, οι ενδογενείς ρετροϊοί ίσως ευθύνονται για τον ιδιαίτερο ανθρώπινο εγκέφαλο.

Η μελέτη δείχνει ότι τα βλαστικά κύτταρα του εγκεφάλου χρησιμοποιούν έναν εξειδικευμένο μοριακό μηχανισμό για να ελέγχουν την έκφραση των ιικών γονιδίων.

Δεν ενεργοποιούνται σε άλλους ιστούς

Inherited viruses that are millions of years old play an important role in building up the complex networks that characterize the human brain, researchers say. They have found that retroviruses seem to play a central role in the basic functions of the brain, more specifically in the regulation of which genes are to be expressed, and when. A Retrovirus.

Οι εν λόγω ρετροϊοί δεν ενεργοποιούνται σε άλλους ιστούς του σώματος, πιθανώς επειδή θα προκαλούσαν την εμφάνιση όγκων, οι οποίοι δεν εμφανίζονται ποτέ στο νευρικό σύστημα.

Η ιδιαιτερότητα αυτή οδηγεί τους ερευνητές στην υποψία ότι τα φαντάσματα των ιών που μόλυναν κάποτε τους προγόνους μας δεν αποκλείεται να παίζουν ρόλο σε νευροεκφυλιστικές και ψυχικές ασθένειες.

Είναι μια ευλογοφανής αλλά μάλλον τραβηγμένη υπόθεση, για την οποία σίγουρα απαιτούνται περαιτέρω μελέτες τόσο στον άνθρωπο όσο και σε άλλα θηλαστικά.

Ωστόσο, ακόμα κι αν οι ρετροϊοί δεν παίζουν ρόλο στη δημιουργία της βασικής αρχιτεκτονικής του εγκεφάλου, δεν αποκλείεται να επηρεάζουν τον εγκέφαλο με άλλους τρόπους: έρευνα του Πανεπιστημίου Τζονς Χόπκινς που δημοσιεύτηκε τον περασμένο Οκτώβριο έδειξε ότι ένας ιός που κανονικά προσβάλλει μονοκύτταρα φύκη δεν αποκλείεται να προσβάλλει και τον άνθρωπο και να προκαλεί επιβράδυνση των γνωστικών λειτουργιών.

Παραισθησιογόνα σε αρχαία πιθάρια στο Νεκρομαντείο του Αχέροντα. Hallucinogenic in ancient jars at the Necromanteion of Acheron

Σε υπόγεια αίθουσα ενός οικοδομήματος στην κοιλάδα του Αχέροντα βρέθηκαν τα πιθάρια με τα απανθρακωμένα αγροτικά προϊόντα. The dead-end corridor and underground cavern of the Sacred Hall in the Necromanteion ("Oracle of the Dead") of Ephyra in Thesprotia, Epirus, where pilgrims could have their future told by talking with the dead.

Απανθρακωμένα κουκιά, τα οποία κατανάλωναν οι πιστοί και έφταναν σε έκσταση και μέσα από τις παραισθήσεις «επικοινωνούσαν» με τις ψυχές των νεκρών στο πιο φημισμένο νεκρομαντείο του αρχαίου ελληνικού κόσμου, αυτό του Αχέροντα στην Πρέβεζα, βρέθηκαν σε μικρά και μεγάλα πιθάρια που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη στον αρχαιολογικό χώρο.

Η υποψήφια διδάκτωρ Αρχαιολογίας στο ΑΠΘ Ευγενία Γκατζόγια, που έκανε την αρχαιοβοτανική μελέτη σε απανθρακωμένους σπόρους και παρουσίασε τα αποτελέσματά της στο συμπόσιο για το Αρχαιολογικό Έργο στη Βορειοδυτική Ελλάδα και στα Νησιά του Ιονίου, στα Γιάννενα, βρήκε ανάμεσα στους σπόρους μεγάλο αριθμό από κουκιά καθώς επίσης σταφύλια, ελιές και άλλα δημητριακά.

«Μικρά και μεγάλα πιθάρια για την αποθήκευση στερεών και υγρών τροφών βρέθηκαν σε υπόγεια αίθουσα ενός οικοδομήματος στην κοιλάδα του Αχέροντα. Μέσα στα πιθάρια διατηρήθηκαν σε απανθρακωμένη μορφή πλούσιες συγκεντρώσεις αγροτικών προϊόντων», ανέφερε η κ. Γκατζόγια, προσθέτοντας ότι από τα δημητριακά ξεχωρίζουν τα κουκιά, το σιτάρι, τα μπιζέλια, ενώ από τα φρούτα τα μόνα που εντοπίστηκαν σε μεγάλες ποσότητες σε έναν μικρό πίθο είναι τα σταφύλια και μάλιστα μια ποικιλία σαν σταφίδα.

Γενική άποψη Νεκρομαντείου. The most famous nekromanteion (or nekyomanteion), or oracle of the dead, of the ancient Greek world lies near the northwest shores of the Acherousian Lake, where Acheron and Kokytos, the rivers of Hades, meet. Ancient literary sources describe the Acherousian Lake as the place where the dead began their descent to Hades, and associate Ephyra, the Epirote city located further north, with the ancient cult of the god of death. © Υ.ΠΑΙ.Θ.Π.Α. - Γενική Γραμματεία Πολιτισμού

Τα σωζόμενα λείψανα του νεκρομαντείου του Αχέροντα χρονολογούνται στην Ελληνιστική περίοδο και το κύριο τμήμα του ιερού στο τέλος του 4ου-αρχές του 3ου π.Χ. αιώνα, στην ίδια περίοδο ανάγεται και η χρήση του οικοδομήματος μέσα στο οποίο βρέθηκαν τα πιθάρια. Η χρήση του νεκρομαντείου είναι γνωστή από τις αρχαίες πηγές. Οι ιερείς οδηγούσαν τους επισκέπτες μέσα στο ιερό και με τελετουργικό τρόπο εκείνοι έρχονταν σε επαφή με τα είδωλα των νεκρών.

Ειδική διατροφή

Τα απανθρακωμένα κατάλοιπα και μάλιστα σε μεγάλη ποσότητα επιβεβαιώνουν αυτό που ο αείμνηστος καθηγητής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, έφορος Αρχαιοτήτων και ανασκαφέας της περιοχής, Σωτήρης Δάκαρης, είχε επισημάνει ότι δηλαδή αυτά αποτελούσαν συστατικά μια ειδικής διατροφής με την οποία οι επισκέπτες προετοιμάζονταν ψυχικά και σωματικά για την επικοινωνία με τις ψυχές των νεκρών, όπως περιγράφει ο Όμηρος στη Νέκυια της Οδύσσειας.

Πελίκη του “ζωγράφου του Λυκάονα”: Ο Οδυσσέας στον κάτω κόσμο. Βοστόνη, Museum of Fine Arts.

Η θεωρία του βασίζεται στο ότι η υπερβολική κατανάλωση κουκιών και μάλιστα ωμών προκαλεί ζάλη και παραισθήσεις, ενώ, σύμφωνα με τον ανασκαφέα, τα κουκιά συνδυάζονταν με άλφιτα (είδος κριθαρένιου ψωμιού), με μέλι και κρασί. Η «συνάντηση» των επισκεπτών με τις ψυχές των νεκρών ήταν ιδιαίτερα σημαντική για τους αρχαίους Έλληνες, καθώς πίστευαν ότι οι νεκροί τους έστελναν σημάδια για το μέλλον.

Οι σπόροι από τα κουκιά, τα υπόλοιπα δημητριακά, τα φρούτα και τις ελιές βρέθηκαν σε απανθρακωμένη μορφή, γεγονός που αποδίδεται σε μια μεγάλη φωτιά που κατέστρεψε ολόκληρο το οικοδομικό συγκρότημα στο Νεκρομαντείο του Αχέροντα, γύρω στο 167 π.Χ. όταν οι ρωμαϊκές λεγεώνες λεηλάτησαν την Ήπειρο.

Η μέχρι τώρα μελέτη των σπόρων έδειξε ότι ανάμεσά τους υπήρχε δίκοκκο σιτάρι, σιτάρι σπέλτα, μαλακό και σκληρό σιτάρι, εξάστοιχο κριθάρι, κουκιά, ρόβια, μπιζέλια και λούπινα.

Εκτός από το Νεκρομαντείο του Αχέροντα, μεγάλος αριθμός απανθρακωμένων σπόρων βρέθηκε και στην Επισκοπή Σερβιανών, μια περιοχή νότια της λίμνης Παμβώτιδας στα Γιάννενα. Στα οικιστικά κατάλοιπα συγκροτήματος, πιθανόν αγροικίας ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων, βρέθηκαν σπόροι από δημητριακά και φρούτα, τους οποίους επίσης μελέτησε η κ. Γκατζόγια. Στην Επισκοπή Σερβιανών τα κύρια είδη που καλλιεργούνταν ήταν η βρόμη και το κριθάρι, ενώ μεταξύ των φρούτων εντοπίστηκαν πολλοί ελαιοπυρήνες, σπασμένοι και ολόκληροι. Από τη μέχρι τώρα μελέτη δεν φαίνεται να αποτελούν κατάλοιπα εξαγωγής ελαιολάδου, αλλά πιο πολύ δίνουν την εικόνα βρώσιμων ελιών.

Πηγή: www.ethnos.gr